Έχει βιβλιοθήκες η χώρα μας;

Στο χθεσινό αφιέρωμα της Εφημερίδας των Συντακτών με τίτλο "Σε online μονοπάτια εκδότες, βιβλιοπώλες και αναγνώστες", υπήρχαν δηλώσεις εκδοτών και βιβλιοπωλών σχετικά με το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν αυτή την περίοδο λόγω κορονοϊού.

Ανάμεσα σε όσα ειπώθηκαν, ενδιαφέροντα και σοβαρά, διαβάζω και το παρακάτω:

 
Η πρώτη και πολύ απλή [πρόταση] είναι: βιβλιοθήκες. Σήμερα, αύριο, όχι κάποτε θα... Η υγειονομική κρίση είναι ευκαιρία να αποκτήσει και η χώρα μας βιβλιοθήκες. Η κατ’ έτος αγορά του μεγαλύτερου μέρους της εκδοτικής παραγωγής από τη μια είναι ευεργετική για τους εκδότες, από την άλλη αναγεννά τις βιβλιοθήκες. Δεν είναι ούτε δώρα, ούτε κουπόνια, ούτε επιχορηγήσεις, είναι μια πολιτική απόφαση από την οποία το Δημόσιο βγαίνει κερδισμένο αποκτώντας τον πλούτο της πνευματικής παραγωγής, και οι εκδότες στηρίζονται με τον τρόπο που γίνεται στις περισσότερες χώρες του πλανήτη, μια σπάνια περίπτωση win-win.

Το πρόβλημα στο χώρο του βιβλίου είναι υπαρκτό, όντως, όχι μόνο τώρα, και οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, ενώ η αναγκαστική διακοπή λειτουργίας αυτή την περίοδο λόγω της καραντίνας έχει ανυπολόγιστες, οικονομικές καταρχάς, συνέπειες για επιχειρηματίες και εργαζόμενους στο χώρο.  Οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών παραγγελιών δίνουν μια σχετική βοήθεια στον κλάδο και αν κρίνω από τη δική μου εμπειρία, μιας και χρειάστηκε να κάνω χρήση των ηλεκτρονικών παραγγελιών πολλές φορές αυτές τις μέρες, δουλεύουν καλά. Δεν είχα ξαναδοκιμάσει, προτιμώ την περιήγηση στα φυσικά βιβλιοπωλεία, όμως τώρα ήταν μια καλή λύση και μια πρόκληση να αγοράσω βιβλία από τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία για μένα, για τα εγγόνια μου και για τους φίλους μου.  Σκέφτομαι τους ανθρώπους που δουλεύουν εντατικά για να φτάσουν στα χέρια μας (εκδότες και όποιοι βιβλιοπώλες έχουν ηλεκτρονικές ή άλλες υπηρεσίες απομακρυσμένης εξυπηρέτησης, υπάλληλοι ταχυμεταφορών κτλ.), σκέφτομαι όμως και τα υπόλοιπα βιβλιοπωλεία που δεν έχουν καμιά δυνατότητα να "παίξουν" σ' αυτό το παιχνίδι και σίγουρα η όποια ενίσχυση μέσω των ρυθμίσεων για ΚΑΔ δεν θα αναπληρώσει τις απώλειες και την αβεβαιότητα της μετά την καραντίνα εποχής.

Είναι θετικό ότι, αν και στη χώρα μας υπάρχουν όχι ένας, όχι δύο μόνο φορείς βιβλίου, κατάφεραν να βρουν τρόπο κοινής αντιμετώπισης των προβλημάτων τους. Έτσι, τις προηγούμενες ημέρες, με την ονομασία Σύμπραξη εκδοτών, προώθησαν στην Κυβέρνηση και δημοσιοποίησαν   τα αιτήματά τους για τη στήριξη του βιβλίου. Και στην επίσημη εκείνη παρέμβαση, αναφερόμενοι στις βιβλιοθήκες, κάνουν λόγο για το υπαρκτό πρόβλημα της διασποράς αρμοδιοτήτων σε Υπουργεία Πολιτισμού, Παιδείας, Εσωτερικών για δημόσιες, σχολικές - ακαδημαϊκές, δημοτικές αντίστοιχα, αλλά και σε όλα για ειδικές βιβλιοθήκες κτλ., πρόβλημα δηλαδή που οφείλεται στην έλλειψη εθνικής πολιτικής βιβλιοθηκών (και βιβλίου, φυσικά). Και συνεχίζουν στην επιστολή:

Οι Σύλλογοι Εκδοτών προτείνουμε να τεθούν σε εφαρμογή άμεσα απτά μέτρα στήριξης του βιβλίου. Ενδεικτικά:

• τον εκσυγχρονισμό των βιβλιοθηκών με εφαρμογή δανεισμού από το σπίτι: επιλογή και παραγγελία τίτλων ηλεκτρονικά, παράδοση και επιστροφή με κούριερ, με ελάχιστη επιβάρυνση του αναγνώστη.
• την αγορά μεγάλου αριθμού ελληνικών και μεταφρασμένων τίτλων βιβλίων από δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες με τη δυνατότητα του εξ αποστάσεως δανεισμού για τους αναγνώστες. Με τον τρόπο αυτό θα υποστηριχθούν οι εκδότες, οι τυπογράφοι, οι βιβλιοδέτες και οι Έλληνες συγγραφείς με τα δικαιώματα που θα εισπράξουν.

Αν με το "άμεσα απτά μέτρα" εννοούν να μπει τώρα στις βιβλιοθήκες η εφαρμογή δανεισμού από το σπίτι, γνωρίζουν ότι δεν γίνεται (για λόγους τεχνικούς και οργανωτικούς, για λόγους έλλειψης προσωπικού κτλ.). Πρέπει να πω, βέβαια, ότι θα ήταν όντως χρήσιμο αν αυτή την περίοδο οι βιβλιοθήκες είχαν ηλεκτρονικές  υπηρεσίες δανεισμού  (όπως ήδη κάνει η Εθνική Βιβλιοθήκη, έστω μόνο με τον δανεισμό ηλεκτρονικών βιβλίων).

Όσον αφορά το δεύτερο μέτρο, πραγματικά θα μπορούσαν οι βιβλιοθήκες να εμπλουτίζονται περισσότερο και να είναι ενημερωμένες με τα καινούρια βιβλία, πράγμα που, όπως είναι γνωστό, εξαρτάται από τις προϊστάμενες αρχές των βιβλιοθηκών (δήμοι, σχολεία κτλ.). 

Αναρωτιέμαι, πάντως, πριν από αυτή την ανακοίνωση είχαν κάποια επικοινωνία και με τους φορείς από τον χώρο των βιβλιοθηκών; 

Γενικότερα, κατανοώ το πρόβλημα που θέτουν σε σχέση με τις βιβλιοθήκες, θεωρώ όμως ότι συνολικά αυτό δεν οφείλεται (μόνο) στο ότι οι βιβλιοθήκες δεν αγοράζουν νέα βιβλία ή δεν έχουν ηλεκτρονικές υπηρεσίες δανεισμού (που και τα δύο χρειάζονται), αλλά στο ότι δεν υπάρχει μια συνολική, κεντρική, εθνική πολιτική για το βιβλίο και για τις βιβλιοθήκες. (Δεν λέω να γίνουμε Φινλανδία, ούτε Δανία γίναμε, όμως θα μπορούσαμε να πάρουμε κάποιες ιδέες). Πιστεύω ότι και οι βιβλιοθήκες θα πρέπει, μετά την κρίση, να εξετάσουν τις δυνατότητες ηλεκτρονικών παραγγελιών. Και οι παράμετροι που θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους είναι πολλές, πολιτική δανεισμού, διαδικασίες, τεχνολογική υποδομή, οικονομικά δεδομένα, ανάγκες σε προσωπικό, γραφειοκρατικά ζητήματα κτλ κτλ.

Πάντως, για να τελειώσω όπως άρχισα, δεν θεωρώ ότι ο συγκεκριμένος εκδότης και οι Έλληνες εκδότες συνολικά  δεν ξέρουν αν υπάρχουν βιβλιοθήκες στη χώρα μας· κατανοώ, επίσης, ότι στον περιορισμένο χώρο της εφημερίδας δεν θα ήταν δυνατή η ανάπτυξη του θέματος για το οποίο γίνεται νύξη (προγράμματα στήριξης για ανάγνωση). Όμως, όταν σε δημόσια τοποθέτηση υποστηρίζεται ότι η κρίση είναι ευκαιρία για να αποκτήσει και η χώρα μας βιβλιοθήκες (που ... δεν έχει δηλαδή;), νομίζω είναι τουλάχιστον ανακριβές. Και οπωσδήποτε είναι, κατά τη γνώμη μου, δυσφήμιση και αποτροπή του κόσμου να εκτιμήσει την αξία τους και να τις προσεγγίσει. 

Στην πρόσφατη ανάρτηση με τίτλο Μένουμε σπίτι, και τώρα; Πάμε στις βιβλιοθήκες μας!,  έδωσα ενδεικτικά μερικές ιδέες από το τεράστιο, πολύτιμο ψηφιοποιημένο υλικό που διαθέτουν οι ελληνικές βιβλιοθήκες. Όλο αυτό δεν προέκυψε από το πουθενά, δεν έγινε χωρίς μελέτη, κανόνες, γνώση, επαγγελματισμό,υπευθυνότητα και αγάπη.

Μακάρι να τελειώσει όλο αυτό το κακό γρήγορα, να βγούμε έξω, να πάμε στα βιβλιοπωλεία, να πάμε στις βιβλιοθήκες και να κάνουμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας να αγαπήσουν το βιβλίο. Και η Πολιτεία, βέβαια, ν' ασχοληθεί με το βιβλίο και με τις βιβλιοθήκες...