Κορνιζωμένοι, της Ιωάννας Καρυστιάνη: άραγε ποιες και πόσες κορνίζες κρεμάω στον τοίχο, ποιες και πόσες κρύβω στο πατάρι;

Πιο μικρός ο Χρόνης, γύρω στα εφτά, είχε ρωτήσει τον πατέρα του, εμείς γιατί δεν έχουμε κορνίζα με τους παππούδες; Δεν υπάρχουν; Εσύ δεν είχες μπαμπά και μαμά; Πόσο έκλαιγες κάθε μέρα;

Ο πατέρας του Χρόνη, ο Στέλιος Σπούγιας, που είχε το κορνιζάδικο «Τέλειον», ψέλλισε κάποια στιγμή, χρόνια αργότερα:

σκέφτομαι όλα τα προηγούμενα σαν βαλμένα σε κορνίζες και μετράω ποιες και πόσες δεν κρεμάω στον τοίχο, ποιες και πόσες κρύβω στο πατάρι.

Ο λόγος για το πιο πρόσφατο βιβλίο της Ιωάννας Καρυστιάνη Κορνιζωμένοι (εκδ. Καστανιώτη, 2024). Ένα κορνιζάδικο στην Κρανιά, μια μικρή πόλη της Θεσσαλίας, μια πόλη χωρίς ταυτότητα που ούτε λικέρ κράνου δεν κάνει πια, αλλά που είχε γνωρίσει δόξες τότε που ένας υπουργός τα έχωνε κι ένας άλλος τα έδινε όλα. Κι ο πολυποίκιλος, γεμάτος πικρές αλήθειες, λόγος της Καρυστιάνη, με τη χειμαρρώδη γλώσσα και τους θαρραλέους χαρακτηρισμούς για όλους και για όλα, δεν χαρίζεται σε κανέναν και σε καμιά κατάσταση. Η παντοτινά δυναμική και βαθιά ανθρώπινη Ιωάννα, ανατέμνει τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας και πολιτείας, περιγράφει τις ανιαρές έως γραφικές παρέες όσο περνούν τα χρόνια, τα αδιέξοδα και τις μικρότητες της ζωής στην περιφέρεια, ταυτόχρονα όμως σε βάζει να σκέφτεσαι για την αγάπη και την αθωότητα των ανθρώπων:

είναι πολύ ωραίο να καταγίνεσαι με την αγάπη, 

λέει ένας φίλος του Σπούγια, αλλά τον ίδιο το Σπούγια

καθόλου δεν τον βοηθούσε και η αίσθηση ότι τελικά μπορεί να υπάρχει τόση αθωότητα στον κόσμο και τόσο σιμά του, απόψε στο μισό μέτρο.

Οι άνθρωποι κορνιζώνουν τα πάντα, όπως η 80χρονη κυρία Ελενίτσα, που αν και τυφλή εδώ και 45 χρόνια, ψηλαφά κι αγγίζει τις 227 κορνιζωμένες φωτογραφίες μία μία κι αναγνωρίζει πρόσωπα, τράγους και κατσίκια, τοπία, εικόνες μιας περασμένης ζωής.

[...] Στον πάγκο του Τέλειον κατατέθηκαν για κορνίζωμα κεντημένες Παναγίες και μπαλαρίνες, ένα παζλ με τον Γκάλη, ρετρό διαφημίσεις καλλυντικών, μία καρδιά από σταχωμένους μενεξέδες, τρία ροζ φτερά φλαμίνγκο και τέσσερα μωρουδιακά καλτσάκια [...]

Πρωτότυπη η ιδέα της κορνίζας, πολλές οι σκέψεις που γεννιούνται καθώς γυρνάς τις σελίδες, η μαεστρία της Καρυστιάνη δένει πολλές εικόνες, πολλές παράλληλες ιστορίες, πολλές παράλληλες ζωές. Με αριστοτεχνική γραφή προχωρά, μέσα από τη ζωή του κορνιζάδικου και την καθημερινότητα του κορνιζά, η (κρυφή) ιστορία για την εξαφάνιση του γιού του του Χρόνη, διαβάζεις τις σελίδες γρήγορα, αδημονείς να δεις τι θα γίνει, θέλεις να διαβάσεις τη συνέχεια, να μάθεις την κατάληξη, η συγγραφέας δεν σου αφήνει πολλά περιθώρια να μαντέψεις την εξέλιξη της πλοκής, ή κι εσύ δεν θέλεις να προτρέξεις ώστε να γεύεσαι, να ρουφάς σιγά σιγά όλη την ομορφιά της ανάγνωσης.

Δεν γράφω πολλά για το ίδιο το περιεχόμενο, λίγες σκέψεις κι ερωτήματα μόνο. Το βιβλίο είναι ένα αριστούργημα! Γλώσσα, γραφή, πλοκή, ροή του λόγου, δομή, η Καρυστιάνη στα καλύτερά της. Κορνιζάς ο κεντρικός ήρωας, οι άνθρωποι εκεί κορνιζώνουν τα πάντα. Άραγε, κορνιζώνουν και τον εαυτό τους, είτε αυθεντικό ή όπως τον φαντάζονται οι ίδιοι ή και ο περίγυρος; Είμαστε κορνιζωμένοι στην εικόνα που θέλουμε, σε αντιλήψεις που μας βολεύουν; Το βιβλίο έχει πολλά. Δεν γράφω περισσότερα, διαβάζεται απνευστί και ακολουθεί στοχασμός και κουβέντα. Εξαιρετικό!!!

Πάντως, ναι, φροντιστήριο ζωής το κορνιζάδικο, πράγματι, και σταυροδρόμι συνάντησης ζωντανών και πεθαμένων οι κορνίζες!    

........................................................................................ 

 

Υστερόγραφο 1

Στη συνέντευξη που έδωσε στον Κώστα Κατσουλάρη στο πλαίσιο των εκπομπών «Βίος και Πολιτεία» του ομώνυμου βιβλιοπωλείου, ανάμεσα στα σοφά και βαθιά ανθρώπινα λόγια της η Καρυστιάνη είπε ότι οι άνθρωποι κορνιζώνουν τα πάντα. Χωρίς να είναι απαραίτητα πολύ σχετικό, θυμήθηκα τον Κάρολο, τον ιδιόμορφο καλλιτέχνη και κομμωτή Κάρολο Καραμπερόπουλο που το σπίτι του στα Χανιά έχει γίνει Μουσείο και όπου κανείς μπορεί να δει ότι και ο Κάρολος κορνίζωνε τα πάντα, καθένα με την ιστορία του.

 

 

 

 Υστερόγραφο 2

 Κορνιζώνω κι εγώ φωτογραφίες, σταυροδρόμι συνάντησης του χθες με το σήμερα και το αύριο οι φωτογραφίες και για μένα. Κάθε μια με την ιστορία της... 

Τα κορίτσια στα πανηγύρια έπρεπε να συνοδεύονται από αρραβωνιαστικό, αδελφό ή πρώτο ξάδερφο. Εδώ στη μέση η μάνα μου, δεξιά ο αδελφός της ο Γιάννης και η αρραβωνιαστικιά του η Σοφία, στα αριστερά πρωτοξάδερφά τους.

Το συνέδριο της Ένωσης Βιβλιοθηκονόμων και η αφορμή να σκεφτούμε (πάλι) για μια εθνική πολιτική βιβλιοθηκών

Παρακολούθησα διαδικτυακά, όσο μπόρεσα, τις τριήμερες εργασίες του συνεδρίου της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΕΕΒΕΠ) που έγινε αυτές τις μέρες στην Καλαμπάκα.* Συγχαίρω για τη διοργάνωση, τόσο την Ένωση όσο και τη Βιβλιοθήκη της Καλαμπάκας που φιλοξένησε, με τον καλύτερο τρόπο όπως φάνηκε, τις εργασίες του Συνεδρίου. 

Συγχαίρω επίσης τους ομιλητές και τις ομιλήτριες για τα ενδιαφέροντα και, συχνά, καινοτόμα ζητήματα που ανέπτυξαν. Πρέπει να σημειώσω ότι οι παρουσιάσεις είχαν πολύ ενδιαφέρον, κυρίως για την ενημέρωση και προβολή εξειδικευμένων δράσεων των βιβλιοθηκών, και μάλιστα με έμφαση θα έλεγα στις βιβλιοθήκες της περιφέρειας, πράγμα που απαντά στις επιφυλάξεις πολλών ότι δεν υπάρχουν βιβλιοθήκες, δεν έχουμε καλές βιβλιοθήκες κτλ. κτλ. Αντίθετα, αυτό που φάνηκε ήταν η προσήλωση των βιβλιοθηκών και των ανθρώπων που δουλεύουν σ' αυτές στο έργο τους, στον σεβασμό του ρόλου και της αποστολής τους, στην προβολή και αξιοποίηση του ρόλου αυτού και στη συμμετοχή με διάφορους τρόπους στη ζωή της τοπικής κοινότητας. Είναι, λες, σαν μοναχικοί Δον Κιχώτες που κυνηγούν ανεμόμυλους... Κι αυτό γιατί οι βιβλιοθήκες συνήθως είναι υποστελεχωμένες και σχεδόν πάντα στερούνται χρηματοδότησης ικανής να επιτρέψει π.χ. να εμπλουτίζουν έστω τις συλλογές τους με νέο υλικό (αρκεί μια επίσκεψη στη βιβλιοθήκη της περιοχής μας, δυστυχώς είναι λιγοστές οι εξαιρέσεις...).

Τέτοια ζητήματα επισημάνθηκαν στο Συνέδριο. Αναφέρθηκαν και αναδείχτηκαν επίσης ζητήματα, όπως π.χ. τα ιατρικά αρχεία και οι φάκελοι υγείας των πολιτών στις ιδιωτικές και στις δημόσιες δομές υγείας, η αξιοποίηση επιστημόνων της πληροφόρησης (βιβλιοθηκονόμων και αρχειονόμων) στις θέσεις του αντικειμένου τους  κ.ά. Κεντρικό θέμα του Συνεδρίου ήταν «Η δημοκρατία της γνώσης και οι κίνδυνοι της παραπληροφόρησης» και βέβαια υπήρξαν ενδιαφέρουσες εργασίες στο θέμα αυτό.** Δεν έλειψαν επίσης παρουσιάσεις για την ανάπτυξη τεχνολογικά καινοτόμων υπηρεσιών, ενώ, λίγες θα έλεγα, ήταν οι αναφορές σε προβληματισμούς για τη νέα εποχή που προοιωνίζουν οι νέες νέες τεχνολογίες.

Δεν μπορώ να μην εκφράσω τη χαρά και τη συγκίνησή μου για την επίδοση τιμητικής πλακέτας στη Μερσίνη Μορελέλη-Κακούρη για την πολυετή προσφορά της στον κλάδο.

Ας μου επιτραπεί να διατυπώσω, με την ευκαιρία του συνεδρίου, και κάποιες σκόρπιες προσωπικές σκέψεις, που έχω ξανακάνει και που διαχρονικά διαπιστώνω ότι δεν παύουν να με απασχολούν, δυστυχώς, παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί στις ελληνικές βιβλιοθήκες χάρη στα πολύ ενημερωμένα, καλά εκπαιδευμένα, σοβαρά, λαμπρά μέλη της κοινότητας βιβλιοθηκονόμων και αρχειονόμων. Παρατηρώ ότι δεν γίνεται συζήτηση για το ποιος φορέας έχει την ευθύνη των βιβλιοθηκών κεντρικά, ενώ και στο Ελληνικό Ίδρυμα Βιβλίου και Πολιτισμού (ΕΛΙΒΙΠ) οι βιβλιοθήκες αγνοήθηκαν, δεν γίνεται λόγος για το παράλογο καθεστώς υπαγωγής των δημόσιων βιβλιοθηκών, άλλων στο Υπουργείο Παιδείας και άλλων στο Υπουργείο Πολιτισμού, δεν γίνεται λόγος για το καθεστώς των δημοτικών βιβλιοθηκών που καθεμιά εξαρτάται και μόνο από τον/την εκάστοτε δήμαρχο, δεν γίνεται λόγος για σχολικές βιβλιοθήκες, δεν γίνεται λόγος για νοσοκομειακές βιβλιοθήκες (τις προάλλες μάλιστα άκουσα από το ραδιόφωνο ότι δεν υπάρχουν), ευτυχώς οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες έχουν καταφέρει κοινούς βηματισμούς, συλλογικές προσπάθειες και δράσεις. Παρατηρώ συχνά, και παρατήρησα με αφορμή παρουσίαση στο συνέδριο, έλλειψη συνεννόησης και συντονισμού, έλλειψη ενημέρωσης και διαβούλευσης με τις βιβλιοθήκες.  Λείπει ένας κοινός προγραμματισμός; Λείπει το όραμα; Λείπει μια εθνική πολιτική για τις βιβλιοθήκες; Κι ας μην αρέσει ο όρος σε κάποιους. Εκτός κι αν αυτή η όποια πολιτική χτίζεται χωρίς τις βιβλιοθήκες. Ας πάρουμε παραδείγματα κι άλλων χωρών, ή της δικιάς μας Κύπρου, το πολυδαίδαλο γραφειοκρατικό καθεστώς των βιβλιοθηκών στην Ελλάδα, όπως είναι τώρα, δεν μπορεί να δώσει λύσεις. Αλλά ταυτόχρονα, και πέρα απ' αυτό, οι βιβλιοθήκες δεν είναι απλά ράφια με κάποια βιβλία ούτε απλά βάσεις δεδομένων στο διαδίκτυο. Είναι μέρος της κουλτούρας ενός λαού, παρέχουν τους τρόπους για τον πολιτισμικό, επιστημονικό, επαγγελματικό, ψηφιακό γραμματισμό κάθε μέλους της κοινωνίας. Οι σχολικές και οι παιδικές βιβλιοθήκες έχουν ρόλο στην ανάπτυξη, στην κοινωνικοποίηση, στη συντρόφευση των νέων γενεών Το βλέπουμε όπου υπάρχουν παιδικές βιβλιοθήκες ως τμήματα των δημοτικών, το βλέπουμε όπου υπάρχουν σχολικές βιβλιοθήκες, αλλά όμως δεν μπορούν να είναι μόνο ράφια με κάποια βιβλία. Γι' αυτά όλα θα μιλήσουμε ποτέ ξανά;

 ---------------------------------------------------

* Το πρόγραμμα του Συνεδρίου είναι εδώ. Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει  τις εργασίες, εκ των υστέρων πλέον, για κάθε μέρα ξεχωριστά από το κανάλι της Βιβλιοθήκης Καλαμπάκας στο YouTube.

** Το ζήτημα της παραπληροφόρησης, της ψευδούς, της σκόπιμα λαθεμένης, της παραπλανητικής πληροφόρησης (misinformation και disinformation, fake information) πάντα απασχολούσε και απασχολεί τον χώρο των βιβλιοθηκών, όπως και γενικότερα η πληροφορία, ως αντικείμενο και ως διεργασία (πληροφόρηση), η σχέση της με τη γνώση και η εξέλιξη της σημασίας και του ρόλου της. Αξίζει να διαβαστεί ένα πρόσφατο κείμενο του Lorcan Dempsey, ενός εξαίρετου και διαρκώς ενεργού επιστήμονα του χώρου των βιβλιοθηκών, με τίτλο "Information: a brief schematic history", στο οποίο γίνεται ιστορικοκοινωνική και βιβλιογραφική καταγραφή ζητημάτων γύρω από τον ρόλο και τις επιδράσεις της πληροφορίας, την εξέλιξη της σχέσης με τις βιβλιοθήκες και την επιστήμη της πληροφορίας (ή της πληροφόρησης;), τον ρόλο της πληροφορίας στην πληροφοριακοποίηση της κοινωνίας και πολλά άλλα. (Αξίζει να διαβαστεί και το πλήρες κείμενο στο οποίο παραπέμπει εδώ).

Γλυπτά βιβλιοστάτες έξω από την Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Cambridge (στη σελίδα του Dempsey, εδώ από Wikimedia).