Τρίτη 25 Νοεμβρίου 2014

Μητέρες και γιοί, του Θοδωρή Καλλιφατίδη


Θοδωρής Καλλιφατίδης, Μητέρες και γιοί, Γαβριηλίδης, 2007

Αυτοβιογραφικό αφήγημα. Ο συγγραφέας, κάτοικος στη Σουηδία εδώ και δεκαετίες, στα 68 του χρόνια, περνά ένα επταήμερο στην Ελλάδα, στη γειτονιά που μεγάλωσε στου Γκύζη, εκεί που ακόμα μένει η  92χρονη μητέρα του.

Όταν είδα το βιβλίο, ήρθαν στο νού μου δυο βιβλία που είχα διαβάσει πριν από πολλά χρόνια και μάλιστα στ’ αγγλικά. Το ένα ήταν το Sons and lovers (Γιοί και εραστές) του D.H. Lawrence και το άλλο ήταν το Fathers and Sons (Πατέρες και γιοί) του Ιβάν Τουργκένιεφ. Και τα δύο πολύ καλά,  τα συνιστώ για ανάγνωση.

Το βιβλίο του Καλλιφατίδη δεν είναι ένας ύμνος στη μάνα, ούτε λατρεία, ούτε θεωρητική ανάπτυξη της σχέσης μάνας και γιού. Είναι μια ήρεμη, γλυκειά περιγραφή μιας βδομάδας κοντά στη μάνα, μέρα με τη μέρα, και συνάμα είναι το ξεδίπλωμα της ζωής της οικογένειας του πατέρα του, που ξεκίνησε από τον Πόντο, την Τραπεζούντα, για να βρεθεί στην Πόλη κι από κεί στον Πειραιά κι από κεί στους Μολάους Λακωνίας κι από κεί στου Γκύζη στην Αθήνα. Διαβάζει τη διαθήκη-βιογραφία που άφησε ο πατέρας του για να μιλήσει έτσι στα παιδιά του, με ένα σημείωμα, για πράγματα που δεν τους είπε ποτέ. Ήταν δάσκαλος, "και των Τούρκων και των Ελλήνων" όπως έγραψε ο ίδιος. Και ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για τους αγώνες επιβίωσης των Ελλήνων του Πόντου, της Πόλης, του Πολέμου και της Κατοχής, του Εμφυλίου και των χρόνων που ακολούθησαν.

Βάσω Κατράκη, Μάνα, Χαρακτικό σε πέτρα. (Πηγή: http://www.vassokatraki.gr/to-ergo/xaraktika/petra.html#)
Γλαφυρό, ευχάριστο γράψιμο, ευχάριστη και η κουβέντα με τη μητέρα του. Σαν όταν του δίνει συμβουλές για το φαγητό:

"Τα λαχανικά τα βράζουμε σύντομα και δυνατά με το αλάτι μαζί, το κρέας αργά και ήπια, και βάζουμε το αλάτι στο τέλος, το ψάρι δεν το βράζουμε καν, το αφήνουμε σε καυτό νερό με αλάτι για λίγα λεπτά, ανάλογα με το ψάρι και το μέγεθος... 

Το πιο σημαντικό είναι ν' αγαπάς αυτούς που θα φάνε το φαί σου. Και μην ξεχνάς ότι πρέπει να χορεύεις μπροστά στην κατσαρόλα...

Δυστυχισμένοι μάγειροι και μαγείρισσες είναι η πιο συνηθισμένη αιτία για κακό φαγητό..."

Κι όταν η μητέρα του λέει λυπημένα ότι εκείνος εξαφανίστηκε στα ξένα γιατί δεν μπορούσαν να του δώσουν τίποτα οι δικοί του, αυτός της απάντησε: "Μου δώσατε ό,τι είμαι".

Κι άλλη όμορφη κουβένατ με τη μάνα του:

"Ο κόσμος παραπονιέται που η τριανταφυλλιά έχει αγκάθια, αντί να χαίρεται που έχει τριαντάφυλλα. Αυτά είναι το θαύμα, όχι τ' αγκάθια."

Ο Καλλιφατίδης θυμάται τα χρόνια που έζησε στην Ελλάδα, μιλά για τους φίλους του (κάνει μνεία στο Διαγόρα και στο Γιάννη, προφανώς αναφέρεται στους Διαγόρα Χρονόπουλο και Γιάννη Φέρτη), για τον αδερφό του, για τα διαβάσματά του. Έχει γλύκα ο λόγος του, γλύκα για τη ζωή, για τον τόπο, για τη μάνα, για τον αδερφό, για τον άνθρωπο δίπλα μας. Μιλά για την ιστορία του τόπου και των αθρώπων, για τον Πόντο απ' όπου ξεκίνησαν, για το κυνηγητό των Νεότουρκων, για τη ζωή στην Πόλη, για την καταστροφή του '22, για τη δικτατορία του Μεταξά, για τον Πόλεμο, τους χίτες και τους ταγματασφαλίτες, για τις συλλήψεις και τις εκτελέσεις των "κομμουνιστών" όπως βάφτιζαν με μίσος όλους τους πατριώτες, για τα κυνηγητά και τις απολύσεις. Γράφει και για την "τρύπα". Και λέει η μάνα για την τρύπα:

"Ο φόβος κι ο τρόμος του κόσμου η τρύπα. Κανείς δεν ήξρερε πού βρισκόταν ακριβώς, μα λεγόταν ότι ήταν απύθμενη. Όποιον έριξαν εκεί μέσα δεν ξαναβρέθηκε ποτέ. Ήταν η πόρτα του κάτω κόσμου. Άλλο να πεθάνεις κι άλλο να μη σε ξαναβρούν. Είναι σα να μην έζησες ποτέ."

Κέτε Κόλβιτς, Μάνα με παιδί, 1933 (Πηγή: http://www.wikiart.org/en/search/kollwitz)
Την έβδομη μέρα, το πρωί της Κυριακής, ετοιμάζεται να φύγει, να γυρίσει στο σπίτι του στη Στοκχόλμη.

"- Θα προλάβω άραγε να διαβάσω αυτό το βιβλίο, είπε η μαμά.
 - Είπαμε, εσύ θα γίνεις εκατό.
 Πήρα τη βαλίτσα. Πάτησα το κουμπί του ανελκυστήρα. Την αγκάλιασα.
 - Πήγαινε στο καλό γιε μου.
 Είχε ένα χαμόγελο στα χείλη και δάκρυα στα μάτια. Στηριζόταν στο μπαστούνι της λίγο γερμένη.
 Ακούμπησα κάτω τη βαλίτσα και την αγκάλιασα ακόμα μια φορά. Μύριζε όπως πάντα λεμόνι."


Όταν έγραφε ο Θοδωρής Καλλιφατίδης το βιβλίο, άκουγε, όπως λέει ο ίδιος, τις Συμφωνίες του Αμβούργου του Καρλ Φιλιπ Εμμάνουελ Μπάχ, πατέρα του Γιόχαν Σεμπάστιαν. Φέτος στη Γερμανία γιορτάζουν τα 300 χρόνια από τη γέννησή του (1714-1788). Εδώ, από τη συμφωνία αρ. 5 (https://youtube.googleapis.com/v/v5om22I21Oc&source=uds).


Σημείωση 1:
Με την ευκαιρία, υπάρχει ένα θεατρικό έργο με τίλτο "Mothers and sons" γραμμένο από τον Αμερικανό θεατρικό συγγραφέα Terrence McNally και το οποίο παιζόταν και φέτος στο  Broadway, κι αυτό αναφέρεται μέσα από άλλη ιστορία στη σχέση μητέρας-γιού. Να σημειώσω μάλιστα ότι ο McNally είναι και ο συγγραφέας του Corpus Christi, έργου που ανέβηκε το 2012 στην Αθήνα στο θέατρο  Χυτήριο, με τα γνωστά προβλήματα από τις παραθρησκευτικές οργανώσεις που, σε αγαστή συνεργασία με τη ναζιστική οργάνωση, ξυλοκόπησαν τους συντελεστές και  ανάγκασαν στο κατέβασμα της παράστασης.

Σημείωση 2:
Αφιερώνω την ανάρτηση στους δυο γιους μου και στον εγγονό μου. Και στον αδελφό μου και στη μάνα μου. Και στις πολλές φίλες μου που έχουν κι αυτές γιους!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου