Ο Αντώνης Μπαλωμενάκης πέταξε μακριά

Ποιος πόνος

ανεμίζει στο

χεράκι σου

φουρτούνες

ποιος άνεμος

διέρρηξε

το σώμα σου.

Απόκρημνα

τα μάτια σου

βλέμμα που άνοιξε

στο σκούρο.

Αλλού πετούσες

Κάποτε.

Τώρα

με κίτρινο νερό

λεκιάζεις τ’ απογεύματα

στάζουν οι φθόγγοι πυρετό

σκουριάζουν τα

ταξίδια σου.

…………………………..

Από το πρώτο τεύχος του περιοδικού Λόγου & Τέχνης από την Κρήτη «Κεδρισσός»  (Ιανουάριος-Απρίλιος 2011) που εκδιδόταν στα Χανιά από τον Κώστα Νταντινάκη (και που δυστυχώς άντεξε λίγα τεύχη ακόμη), αντιγράφω το παραπάνω απόσπασμα από το ποίημα της Χανιώτισσας ποιήτριας Ελένης Μαρινάκη «Στο σκούρο».

Δίπλα άλλο ένα ποίημα της Μαρινάκη, το «Τραίνο μεταγωγής»:

Ένα χαρτί,

δος μου ένα

χαρτί

να γράψω

ό,τι δεν ξέρω

να σου πω.

Ζητώ τη σιωπή

της πένας

το απαλό της άγγιγμα

στις ράγες

στις γραμμές συρμού

που πρόκειται

να σταματήσει.

Τραίνο μεταγωγής

τα λόγια μου

αιχμάλωτες προτάσεις

χάνουν τους τόνους

υπογραμμίζουν τις

αμβλείες συλλαβές

τις δύσβατες στροφές

της μνήμης.

…………………………………

Στενεύουν τα περάσματα, έγραψα πριν από δυο μήνες, η ποίηση της Μαρινάκη με βρήκε τώρα. Μήτε να πώ μήτε να γράψω ξέρω, χάνουν τους τόνους οι σκέψεις μου, γίνονται δύσβατες  οι στροφές της  μνήμης μου· ο συρμός σταμάτησε· χτες ο Αντώνης Μπαλωμενάκης πέταξε μακριά. Αλλού πετούσε κάποτε. Ο σύντροφος Αντώνης, ο πρόεδρός μας στη ΦΕΚ, τη Φοιτητική Ένωση Κρητών, στα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια,  ο μόνιμα και σταθερά αριστερός, ο ενεργός πολίτης στην πόλη μας τα Χανιά, ευαίσθητος, έντιμος, ανιδιοτελής, συνεσταλμένος, ένας σπουδαίος άνθρωπος με υποδειγματικό ήθος και μαχητικότητα. Με αυτό το ήθος και με ιδιαίτερη αξιοπρέπεια, επαγγελματική ευσυνειδησία και ειλικρίνεια διαχειρίστηκε το τελευταίο διάστημα στην προηγούμενη Βουλή και τις εργασίες της Επιτροπής για τα σκάνδαλα στην υγεία και την υπόθεση Νοβάρτις.

Τα λόγια περιττεύουν, μόνο δυο εικόνες ανακαλώ από τα τελευταία χρόνια. Η μία ήταν στη Βουλή όπου βρέθηκα για επίσκεψη στη Βιβλιοθήκη και είδα τον Αντώνη να τρέχει γρήγορα στο διάδρομο, «Αντώνη τι γίνεται;» τον ρωτώ και μου μίλησε πολύ γρήγορα για κάποιο πρόβλημα που προέκυπτε, δεν έχει σημασία ποιο, συγκράτησα την αγωνία του, τον πόνο στο πρόσωπο, σε όλο του το σώμα γιατί το κόμμα του ο Σύριζα πάλι είχε μπελάδες. Αυτή την αγωνία συγκράτησα και στη δεύτερη εικόνα, λίγο παλιότερη αυτή, ήταν στην προεκλογική συγκέντρωση του Σύριζα στα Χανιά στην πλατεία Νέων Καταστημάτων για τις εκλογές του ‘15· τα λόγια του σε άγγιζαν, συγκινήθηκα, δεν χειροκρότησα βέβαια, τέτοια λόγια δεν χρειάζονται το χειροκρότημα της πλατείας, στην πολιτική, σκέφτηκα τότε, ποιος είπε ότι δεν χρειάζεται συναίσθημα, όταν βέβαια έχει αλήθεια.

Αυτή την αλήθεια του θα θυμόμαστε, τον απλό του λόγο, που είχε όμως σιγουριά και πίστη.

Α ρε Αντώνη,

ποιος άνεμος διέρρηξε το σώμα σου.

Αλλού πετούσες κάποτε…

Επιφυλάσσομαι ελπίζοντας ή μια ζωή θα ψειρίζω τη μαϊμού;

Πριν από δυό χρόνια, παραμονές των εκλογών Γενάρη του 2015, παρέθετα σε ανάρτηση με τίτλο "Στο δρόμο της ελπίδας και της αξιοπρέπειας, στο δρόμο της Αριστεράς!" λίγα αποσπάσματα από το βιβλίο των σοφών Γάλλων γεράκων (ας μου επιτραπεί αυτός ο τρυφερός χαρακτηρισμός γιατί έχω μεγάλη εκτίμηση στο πνεύμα και των δύο) Στεφάν Εσσέλ (1917-2013) και Εντγκάρ Μορέν (1921- ) "Ο δρόμος της ελπίδας". 

Οι έννοιες που ξεχωρίζουν στο μικρό αυτό βιβλίο-μανιφέστο είναι ελπίδα, αξιοπρέπεια, αγάπη, συμπόνοια, αλληλεγγύη, κατανόηση, ελευθερία, γνώση, αισθητική, παιδεία.

Αναφέρθηκα σ' αυτό τότε γιατί ένιωθα ότι σε λίγες σελίδες συμπυκνώνονται με απλό τρόπο οι έννοιες και οι ιδέες που (πρέπει να) υπηρετεί η Αριστερά. Και σε αυτές τις ιδέες στηρίξαμε τις ελπίδες μας όσοι ψηφίσαμε τον Σύριζα (και τότε) και σε αυτές τις ιδέες - θέλω να πιστεύω - στηρίζεται η αριστερή Κυβέρνηση του Σύριζα (παρά τις ... παρασπονδίες καμιά φορά).

Σήμερα, δυο χρόνια μετά, ο απολογισμός. Πολύ μελάνι, πολλή πόλωση, πολύς ο χωρισμός και το μίσος, καμιά ανοχή, ενώ, δυστυχώς, υπάρχουν πολλά ακόμη προβλήματα, πολλές ακόμη δυσκολίες, πολλές αδυναμίες, πολλά τα μέτωπα, και υπάρχουν βέβαια επιφυλάξεις, προβληματισμοί, διάφορες απόψεις. Αλλά έτσι είναι η δημοκρατία. Η ελευθερία να έχεις τις απόψεις σου και να μπορείς να τις λες δημόσια και ανοιχτά (σε ορισμένο πλαίσιο βέβαια, όμως μεγάλη κουβέντα αυτή), να μπορείς να διαφωνείς και οι άλλοι να σε ακούνε. Είναι μόνο αυτό όμως; Και το ψέμα, η έπαρση, η άγνοια, η αμορφωσιά (όχι αυτών που δεν έβγαλαν πανεπιστήμια αλλά αυτών που, όπως έλεγε ο πατέρας μου, δεν έχουν "κοινωνική μόρφωση", έννοια που ακόμη αναζητώ να ορίσω...), ο ξερολισμός όσων αρέσκονται να μένουν στην άκρη "ψειρίζοντας τη μαϊμού"; Αυτά, δυστυχώς, είναι κάποια από τα φαινόμενα της πολιτικής μας ζωής τα τελευταία δύο χρόνια.

Δεν θα κάνω εδώ δική μου αποτίμηση για την Κυβέρνηση των δύο χρόνων (παρά το ότι θα είχα θετικά και αρνητικά στοιχεία να επισημάνω, αλλά αυτό μπορώ και σε άλλες ευκαιρίες και δεν έχω πρόβλημα), όμως, επειδή και προβληματισμούς, αλλά και προσδοκίες έχω, θα παραπέμψω σε δυο παλιότερα κείμενα του Δημήτρη Σεβαστάκη, νυν βουλευτή Σάμου του Σύριζα, ο οποίος, πάντα κριτικός και ειλικρινής, θέτει σοβαρά ζητήματα για την Αριστερά, λέει αλήθειες για τις παθογένειες και της Αριστεράς και της ελληνικής κοινωνίας και μακάρι αυτές να εισακούονται (και το σημαντικό είναι ότι αποδέκτες των αληθειών αυτών δεν είναι μόνο οι έχοντες υπεύθυνη διοικητική θέση, αλλά και καθένας και καθεμιά μας, ας μην το παραβλέπουμε και αυτό το στοιχείο). 

Έγραφε λοιπόν τον Σεπτέμβριο του 2014 στην Αυγή ο Σεβαστάκης, τότε που ήδη διαφαινόταν η εκτόξευση του Σύριζα προς κυβερνητικά ποσοστά, για το χαρούμενο και λυπηρό στρίμωγμα της Aριστεράς και με, δυστυχώς, οικεία μας αν και υποθετικά (δήθεν) παραδείγματα έδινε το στίγμα της Αριστεράς και κυρίως του αριστερού!

Παλιότερα, στις 6 Μαϊου του 2012, ημέρα των εκλογών του '12, έγραφε στην Αυγή πώς οραματίζεται την Αριστερά: "ερωτεύσιμη και φρέσκια, αλλά κυρίως έξυπνη και έντιμη". Και καταλήγει: Η αριστερά ή εξασφαλίζει το βαθύ νόημα για τους απαρηγόρητους ή απλώς κάνει καριέρα. Εκείνη, αλλά κι εμείς διαλέγουμε…

(Δεν θα ήθελα εδώ να σκεφτώ "Ακούει κανείς;", εμπιστεύομαι την εντιμότητα και την ανιδιοτέλεια).

Θα ήθελα όμως να παραπέμψω και σε ένα πολύ πρόσφατο κείμενο του μηχανικού Σπύρου Κανιώρη από την Πρέβεζα (δραστήριος μηχανικός, υπήρξε και πρόεδρος της Ν.Ε Πρέβεζας του ΤΕΕ Ηπείρου), ο οποίος σε άρθρο του με τίτλο "Επτά χρόνια αρκετά" στο artinews γράφει :

Τον άλλο κόσμο “τον εφικτό” και «ισορροπημένο» επιζητούμε, αλλά δεν τον βλέπουμε ακόμη, αφού οι άνθρωποι όταν θυμώνουν πολύ, χάνουν τον αυτοέλεγχο (συνήθως μεθοδεύεται) και επιλέγουν …πόλεμο με βαρβαρότητα (θα τον αποφύγουμε;).

Κι επίσης:

Η Ελληνική κυβέρνηση εύχομαι να συνενωθεί με την κοινωνία και τις πολιτικές δυνάμεις της λογικής, κόντρα στην διαπλοκή και τη διαίρεση (δεν φτάνει ενάμιση κόμμα γι αυτά), γιατί ο κόσμος … καταρρέει και απαιτείται αλήθεια, αυτοπεποίθηση και ενότητα!

Λέει κι άλλες αλήθειες, αξίζει να διαβαστεί όλο και με προσοχή.

Ο Σεβαστάκης, πάλι, τελείωνε το άρθρο του 2014 με τη φράση:

Επιφυλάσσομαι, ελπίζοντας.

Κι εγώ εξακολουθώ να κάνω το ίδιο, γιατί πια βαρέθηκα να ψειρίζω τη μαϊμού, πάλι ψείρες γεμίζει...

Γιατί συμφωνώ με τους σοφούς Γάλλους παππούδες, που έγραφαν:

"Το αστραφτερό μέλλον έχει πεθάνει, μπορούμε όμως ν' ανοίξουμε το δρόμο στο εφικτό μέλλον".

Μακάρι οι νεότεροι να μπορέσουν να βρουν έναν καλύτερο και πιο εύκολο δρόμο, για ένα, γιατί όχι, πιο αστραφτερό μέλλον!

Μαζί τους τότε!

Αγαπώ άρα κινδυνεύω

Αγαπώ άρα κινδυνεύω
γιατί βαδίζω μέσα στην καρδιά μου

και νά το μεσημέρι βόδι κουρασμένο
αμίλητο νερό μορφή του κόσμου μαλαματένια
στο δέντρο απάνω το πουλί τσιούρ-τσιούρ απομεσήμερο
και νά το μυστικό της ροδιάς άνεμος περαστικός
παπαρούνα μαύρη παίζει λατέρνα γιατί ποτέ δεν φαντάστηκε
      τα γηρατειά

φύτρο λευκό του ύψους άλογο
φορά πράσινη και λύγισμα νύφης δώδεκα χρονώ
(θηρίο αγάή την σπαράζεις)
μακρύς μακρύς ο δρόμος σου καθώς της γκάιντας η φωνή
τραγούδια χωρίς λόγια τραγούδια χωρίς λόγια μακρινά

και νά τρέχουν τα δέντρα στο παραθύρι χορεύουνε τα κυπαρίσσια
και νά βυσσινιάς στην πλαγιά ο αέρας
στη γη ακουμπάν τόξα προβάτων, αγαπώ άρα κινδυνεύω.

(Από την ποιητική συλλογή του Μάρκου Μέσκου "Τα φαντάσματα της ελευθερίας", Νεφέλη, 1998).

Απόψε χαίρομαι για το αποτέλεσμα των εκλογών, χαίρομαι που επανεπιβεβαιώθηκε η θέληση ενός μεγάλου μέρους του λαού μας ν' αλλάξουν πια τα πράγματα στον τόπο. Αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση που κάνω κι ας θεωρώ πως έχουν γίνει και υποχωρήσεις και συμβιβασμοί και λάθη και και και... Όμως, πρώτη φορά ένα κόμμα της αριστεράς έκανε κυβέρνηση στην Ελλάδα και κρίθηκε για τα λάθη και την απειρία του κι επικρίθηκε άγρια λες και είχε κυβερνήσει για δεκαετίες. Ας είναι. Δώσαμε ακόμη μια ευκαιρία στο Σύριζα. Θέλω να πιστεύω, εύχομαι, απαιτώ να προσπαθήσει καλύτερα από δω και πέρα. Για την αριστερά. Για την αριστερά που αγαπώ. [Για την αριστερά, όμως, που πρέπει να ξαναορίσουμε, ναι, να ξαναορίσουμε την αριστερά του 21ου αιώνα]. Γι' αυτό και ... κινδυνεύω. 

Θα τα λέμε από αύριο αυτά. Όμως, αγαπητοί Συριζαίοι της νέας Κυβέρνησης, μην ξεχνάτε ότι πνίγονται παιδάκια στο Αιγαίο αναζητώντας μια Γη της Επαγγελίας! Κάντε κάτι άμεσα, κάντε πολλά σας παρακαλώ, υψώστε τη φωνή σας στους Ευρωπαίους που τους ενδιαφέρει μόνο να μην είναι στην πόρτα τους οι κυνηγημένοι από τους πολέμους, τη φτώχεια και τη μισαλλοδοξία. Μην πάψετε να δείχνετε έμπρακτα την ανθρωπιά που αρμόζει στην Αριστερά. Γι' αυτό που την αγαπώ και άρα κινδυνεύω...

Ηττηθήκαμε λοιπόν;

«... έχουμε φτάσει στο σημείο να μη θεωρούμε σοφούς παρά τους μισθοφόρους της σοφίας. Είναι σαν να βλέπουμε την παρθένο Παλλάδα, που κατοικεί ανάμεσα στους ανθρώπους χάρη στη γενναιοδωρία των θεών, να τη διώχνουν, να τη γιουχάρουν, να τη σφυρίζουν, και κανείς να μη δείχνει αγάπη κι ενδιαφέρον γι’ αυτήν, εκτός κι αν εκπορνευτεί και μπορέσει να καταβάλει το γλίσχρο αντίτιμο από τη διακόρευση της παρθενίας της στον κορβανά του εραστή της...

... Αν λοιπόν ανέλαβα ένα έργο τόσο βαρύ για τους ώμους μου, δεν είναι επειδή αγνοώ την αδυναμία μου. Είναι μάλλον επειδή αναγνωρίζω ότι σε αυτό το είδος του αγώνα, δηλαδή του λόγιου αγώνα, συμβαίνει τούτο το αξιοπερίεργο, ότι μπορεί να υπάρξει όφελος ακόμη και από την ήττα. Συνεπώς, ακόμη και οι πιο αδύναμοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα και το δικαίωμα όχι μόνο να μην αρνούνται να αγωνιστούν, αλλά και να το εύχονται. Διότι αυτός που ηττάται δέχεται από τον νικητή όχι ένα πλήγμα αλλά μια ευεργεσία, και του χρωστά οτι βγαίνει πιο πλούσιος, δηλαδή πιο σοφός και καλύτερα προετοιμασμένος για μελλοντικούς αγώνες...»

Αυτά είπε ο Pico della Mirandola στους αγώνες επιχειρημάτων που πήρε μέρος και όπου ανέπτυξε το λόγο περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου και καταφέρθηκε ενάντια σ’ εκείνους που «από τη στιγμή που ολόκληρη η ζωή τους είναι επικεντρωμένη στο κέρδος και τη φιλοδοξία, είναι ανίκανοι να αγκαλιάσουν τη γνώση της αλήθειας».

Αν μεταφέρω τα παραπάνω στο σήμερα, αναρωτιέμαι με πολλή πίκρα αν αρκούν για να νιώσω καλύτερα...

Και ας μην μιλήσω για την Ευρώπη και για την ευρωπαϊκή ιδέα. Δεν υπάρχει αυτή, και δεν υπάρχει όχι απλά γιατί κάποιες χώρες εκφράζονται έτσι άσχημα για την Ελλάδα και γιατί η Ευρώπη δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς την Ελλάδα (αυτά τελικά μου ακούγονται λόγια, μόνο λόγια), αλλά γιατί είναι πολλοί αυτοί που ενεργούν σαν να είναι ολόκληρη η ζωή στην Ευρώπη επικεντρωμένη στο κέρδος και στη φιλοδοξία και είναι ανίκανοι να αγκαλιάσουν τη γνώση της αλήθειας και την αλήθεια της γνώσης!

Ηττηθήκαμε λοιπόν;

Στο δρόμο της ελπίδας και της αξιοπρέπειας, στο δρόμο της Αριστεράς!

"Αγαπητοί πολίτες, στόχος μας είναι να καταγγείλουμε τη διεστραμμένη πορεία της σημερινής τυφλής πολιτικής που μας οδηγεί σε καταστροφές και να προτείνουμε έναν δρόμο σωτηρίας".

Έτσι ξεκινούν το βιβλίο τους με τίτλο "Ο δρόμος της ελπίδας" οι δύο γέροντες σοφοί από τη Γαλλία Στεφάν Εσσέλ και Εντγκάρ Μορέν.*  Στο μόλις 85 σελίδων βιβλίο τους (που στη Γαλλία εκδόθηκε το 2011 με τον τίτλο Le chemin de l'espérance), καταθέτουν τις σκέψεις τους, καταστάλαγμα μιας ζωής στοχασμών και αγώνων για ελευθερία και δημοκρατία σε όλα τα επίπεδα. Μιλούν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λαοί σε όλο τον κόσμο και προτείνουν ένα δρόμο "προς μια καινούρια πολιτική για όλη την Ευρώπη, η οποία μπορεί να δώσει μια σωτήρια προοπτική", ένα δρόμο του εύ ζήν, μακριά από "τα πλοκάμια του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και τη βαρβαρότητα των εθνοτικών εκκαθαρίσεων".

Επιθυμούμε, γράφουν, την αναγέννηση μέσω των τεσσάρων πηγών που τροφοδοτούν την αριστερά: την ελευθεριακή (ελευθερία των ατόμων), τη σοσιαλιστική (βελτίωση της κοινωνίας), την κομμουνιστική (κοινοτική αδελφότητα) και την οικολογική (αποκατάσταση της σχέσης με τη φύση και τη Μητέρα-Γη).

Η παγκοσμιοποίηση, η ανάπτυξη και η δυτικοποίηση είναι, λένε, οι τρεις όψεις του ίδιου φαινομένου, του φιλελευθερισμού. Μιλούν για τη Γή-Πατρίδα που θ' αγκαλιάζει και θα σέβεται τις επιμέρους πατρίδες. Προτείνουν την ανάπτυξη της αλληλεγγύης και της πολιτιστικής γονιμότητας που ευνοεί η παγκοσμιοποίηση, διασώζοντας όμως ταυτόχρονα και και τη ζωτική αυτονομία σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Πρέπει να μειώσουμε, λένε, την οικονομία του περιττού και της επιφανειακότητας, να προτείνουμε όχι τη διαιώνιση της τυποποιημένης δυτικοποίησης αλλά μια πολιτική για όλη την ανθρωπότητα.


Υπάρχει, λένε, έλλειμμα αγάπης και συμπόνοιας, έλλειμμα κατανόησης, υπάρχει ηγεμονία της ποσότητας αγαθών έναντι της ποιότητας ζωής.

Δεν μένουν στις διαπιστώσεις, αλλά κάνουν προτάσεις για την καινούρια πολεοδομία-χωροταξία, για την απογραφειοκρατικοποίηση και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, για την παιδεία, για την πολιτική νεολαίας, για την εργασία και για ένα ευρωπαϊκό New Deal με έργα υποδομής που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα ωθήσουν στην επανεκκίνηση της οικονομίας αντίθετα με τις πολιτικές λιτότητας, για θέματα οικονομίας, για την πολιτική εξανθρωπισμού και προσοχής για κάθε πολίτη, για την πολιτική αξιοπρέπειας προς κάθε πολίτη!

Μιλούν για την παιδεία που μαθαίνει τους ανθρώπους πώς να ζουν, για τη γνώση που ενώνει τη σκέψη και δεν την κατακερματίζει, για την αισθητική παιδεία και την αισθητική της καθημερινότητας.

Τα λόγια τους είναι τόσο επίκαιρα. Επίκαιρα για τη Γαλλία με την έξαρση του ισλαμικού φανατισμού και το χτύπημα στο Charlie Hebdo. Επίκαιρα για την Ελλάδα και το πείραμα της αριστερής ανατροπής που ελπίζουμε στο ξεκίνημά της από την επόμενη Δευτέρα. Επίκαιρα για όλη την Ευρώπη γιατί αυτή η ανατροπή ελπίζουμε να δώσει το έναυσμα για μια νέα κατάσταση.

Οι δύο Γάλλοι στοχαστές τελειώνουν το μανιφέστο της ελπίδας με μια προτροπή:

"Έχουμε ανάγκη από μια καινούρια πολιτική θέλησης για ζωή που να μας απαλλάξει από την απάθεια και τη θανάσιμη παραίτηση."

Αυτή την Αριστερά θέλουμε, σ΄αυτήν πιστέψαμε εδώ και δεκαετίες, γι΄αυτήν ελπίζουμε από τις 26 του Γενάρη μέσω του Σύριζα. Ή τουλάχιστον, σ΄αυτή την Αριστερά πιστεύω εγώ, σ΄αυτήν πίστευα και πριν από 40 και πριν από 26 χρόνια.

Σ' αυτή την Αριστερά ελπίζω ακόμη. Ακόμη κι αν υπάρχουν κάποιοι προβληματισμοί. Επιφυλάσσομαι ελπίζοντας, όπως εύστοχα τελείωνε το άρθρο του με τίτλο "Το χαρούμενο και λυπηρό στρίμωγμα της Αριστεράς" στην Αυγή τον περασμένο Σεπτέμβρη ο Δημήτρης Σεβαστάκης.

Ας ελπίζουμε λοιπόν σε ένα εύ ζήν όπως το οραματίστηκαν οι Εσσέλ και Μορέν, γιατί

"το αστραφτερό μέλλον έχει πεθάνει, μπορούμε όμως ν' ανοίξουμε το δρόμο στο εφικτό μέλλον".

-----------------------

* Οι δύο συγγραφείς είναι σημαντικές προσωπικότητες της Γαλλίας. Ο Στεφάν Εσσέλ (1917-2012) έγινε γνωστός στην Ελλάδα και από τα "Αγανακτήστε" και "Αγωνιστείτε". Ο Εντγκάρ Μορέν (1921- με καταγωγή και από Θεσσαλονίκη), για πολλά χρόνια επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας CNRS, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, από τα οποία έχω διαβάσει επίσης τα "Η Μέθοδος" και "Τα Δαιμόνια μου").

Οι βιβλιοθήκες, ο Σύριζα και η βάσανος για μια πρόταση πάνω σε "χειροπιαστά οράματα"

"Σώστε όλες τις βιβλιοθήκες του Λίβερπουλ", γράφει ένα από τα πανώ της διαδήλωσης

Πριν από δύο μέρες διάβασα στην ηλεκτρονική έκδοση της Guardian την είδηση ότι αρκετοί συγγραφείς πρωτοστάτησαν στη διαδήλωση που έγινε στο Λίβερπουλ για να μην κλείσουν οι 11 από τις 18 δημοτικές βιβλιοθήκες, όπως, για οικονομικούς λόγους, αποφάσισε το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης. Και άλλες φορές έχουμε δει τα τελευταία χρόνια διαμαρτυρίες "επωνύμων" αλλά και απλών πολιτών (και ακτιβιστών όπως του Occupy London κ.ά.) στην Αγγλία, όταν επιχειρείται το κλείσιμο βιβλιοθηκών στο πλαίσιο πολιτικών λιτότητας, περιορισμού δαπανών κτλ. 

Και κάθε φορά, θυμάμαι, αναρωτιόμουν ποια μπορεί να ήταν άραγε η αντίδραση αντίστοιχα στον τόπο μας. Οι σκέψεις αυτές μου έρχονται και τώρα πάλι, έχοντας στο μυαλό μου την πρόταση του Σύριζα για τον πολιτισμό, όπου αναφέρεται και στις βιβλιοθήκες. 

Αν και δεν έχω αναστολές στη δημόσια έκφραση της άποψής μου, περίμενα για μερικές μέρες κάποια παρέμβαση, κάποιες αναφορές, ώστε να μην βγαίνω πάλι σαν μαϊντανός να γκρινιάζω δημόσια (σχεδόν) μόνη μου. Κι ενώ, δημόσια έχουν γραφτεί πολλά για την Πρόταση αυτή του Σύριζα, πουθενά όμως και κανείς δεν ασχολείται με τις βιβλιοθήκες. Ακόμη και η ανάρτηση του βιβλιοθηκάριου περιορίστηκε κύρια στους λόγους για τους οποίους σταμάτησε η στήλη του στην Αυγή (επίσης σοβαρό θέμα και πολιτισμού το ίδιο το γεγονός, ελπίζω να μην αποτελεί δείγμα γενικότερης νοοτροπίας και συμπεριφοράς).

Η αλήθεια είναι ότι μόλις ενημερώθηκα (από το Scoop.it της Δημόσιας βιβλιοθήκης Λειβαδιάς) για το κείμενο του Σύριζα, έστειλα (στις 29/9/2014) μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου το παρακάτω κείμενο (πρόχειρα και γρήγορα γραμμένο) σε μερικούς φίλους, με κάποιους από τους οποίους μοιραζόμαστε συχνά τις σκέψεις μας με ένα καφέ.

"Θεωρώ ότι είναι δύο ξεχωριστά θέματα, άλλο το βιβλίο και άλλο οι βιβλιοθήκες. Το βιβλίο έχει να κάνει με αυτά που ήδη αναφέρονται στο κείμενο έτσι κι αλλιώς και κυρίως – καλώς ή κακώς, αλλά πάντως, για να είμαστε και ρεαλιστές, αναγκαία – με ζητήματα οικονομίας, αγοράς κτλ. Οι βιβλιοθήκες  έχουν βέβαια σχέση με το βιβλίο, όχι όμως άμεσα με τα προβλήματα της αγοράς,  επίσης είναι και άλλα πράγματα οι βιβλιοθήκες και θα έπρεπε να έχουμε μπεί ενεργά σε αυτό το διάλογο. Και τα άλλα πράγματα δεν είναι μόνο η ψηφιοποίηση, που στο κάτω κάτω γίνεται. Ένα ζήτημα που δεν θίγεται καθόλου στο κείμενο για τις βιβλιοθήκες είναι οι άνθρωποι. Επίσης, οι βιβλιοθήκες έχουν καθοριστικό ρόλο και  λόγο στον πληροφοριακό αλφαβητισμό, στον ψηφιακό αλφαβητισμό  εμπλέκονται και άλλοι θεσμοί. Το κείμενο για την Εθνική πολιτική βιβλιοθηκών και για το Δίκτυο είναι σύντομο, αναρωτιέμαι αν έχει γίνει πιο αναλυτική επεξεργασία. Η συμβολή των βιβλιοθηκών  στην εκπαίδευση και στην έρευνα είναι καθοριστική επίσης."

Το κείμενο της Πρότασης (και) για τις βιβλιοθήκες είναι λες γραμμένο στο πόδι, κάτι σαν συρραφή προτάσεων και δεν ξέρει κανείς ποιοί τις διατύπωσαν, τι έχουν στο μυαλό τους, αν έχουν επεξεργασμένο υλικό στα συρτάρια και τέλος πάντων αν έχουν στη σκέψη τους αρχή, μέση και τέλος για το πώς θα αντιμετωπίσει ο Σύριζα, αν γίνει Κυβέρνηση, και τα ζητήματα των βιβλιοθηκών.

Δεν είναι δυνατόν στην παρούσα ανάρτηση να δώσω πλήρη παρουσίαση των σκέψεων που έκανα διαβάζοντας την Πρόταση (δεν λέω Θέσεις, γιατί υποτίθεται ότι είναι σε διαβούλευση - δεν ξέρω με ποιο τρόπο - αλλά και γιατί δεν μπορεί αυτό το κείμενο να είναι οι Θέσεις του Σύριζα). Έχω ήδη γράψει σε παλιότερες αναρτήσεις κάποιες σκέψεις μου σχετικά με μια Εθνική Πολιτική Βιβλιοθηκών (π.χ.: Για μια Εθνική πολιτική βιβλίου και βιβλιοθηκών (μερικές πρώτες σκέψεις και ως συμβολή στις συζητήσεις που έχει ξεκινήσει ο Σύριζα) στις 28/1/2014 και Δημόσιες βιβλιοθήκες και προϋποθέσεις για μια αριστερή πολιτική: συμβολής στο διάλογο συνέχεια... στις 5/2/2014).

Ξεκινώ από τις θέσεις ότι στην Ελλάδα υπάρχουν βιβλιοθήκες, ότι υπάρχουν και πολύ καλά οργανωμένες βιβλιοθήκες, ότι υπάρχουν βιβλιοθήκες διαφόρων κατηγοριών (ακαδημαϊκές, δημόσιες, δημοτικές, ειδικές, ιατρικές, κτλ.), ότι υπάρχει (και) πολύ καλά εκπαιδευμένο προσωπικό, ότι η τεχνογνωσία του προσωπικού (κύρια στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, αλλά όχι μόνο) είναι "ευρωπαϊκού" επιπέδου, ότι έχουν γίνει σημαντικά πράγματα στις βιβλιοθήκες τα τελευταία 20-30 χρόνια (χάρη στη θέληση και στις άοκνες προσπάθειες των ανθρώπων που δούλευαν στο χώρο, αλλά και χάρη στα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης, που όμως από μόνα τους, όπως φάνηκε, δεν αρκούν αφού δεν εξασφάλισαν τη συνέχιση της απασχόλησης των ανθρώπων και της λειτουργίας πολλών δραστηριοτήτων που είχαν ξεκινήσει). Υπάρχουν βέβαια και αρκετά σημεία με αρνητικό πρόσημο που σε μια άλλη  επεξεργασία θα μπορούσαν να παρουσιαστούν, δεν είναι όμως του παρόντος μια τέτοια αναφορά.

Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι η συγκεκριμένη Πρόταση αφορά τις δημόσιες/δημοτικές (λαϊκές) βιβλιοθήκες αφού είναι πρόταση για τον Πολιτισμό (αν και είναι γνωστό ότι ακόμη και σε αυτό υπάρχει πρόβλημα αρμοδιοτήτων, πολλά εμπλεκόμενα υπουργεία κτλ.). Όμως, αναφέρονται κάπου αλλού οι άλλες κατηγορίες; Και πού τέλος πάντων αντιμετωπίζονται ως ολότητα, όταν το κείμενο ήδη κάνει λόγο για Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών; Τελικά, τι είναι αυτό το Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών; Υπάρχει επεξεργασμένο πρόγραμμα από το Σύριζα; Υπάρχει ομάδα που δουλεύει γι' αυτό; 

Κάναμε λόγο για Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών στις αρχές της δεκαετίας του '80, όμως τότε δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα οργανωμένο. Υπάρχει ήδη μια εμπειρία στην Ελλάδα από τη λειτουργία ομάδων βιβλιοθηκών, όπως είναι οι ακαδημαϊκές και οι δημόσιες. Έχουν γίνει κατά καιρού ενέργειες για τις ιατρικές, οικονομικές κτλ. Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης έχει το λεγόμενο Εθνικό Δίκτυο Επιστημονικών και Τεχνολογικών Βιβλιοθηκών (ΕΔΕΤΒ), όπως έχει ονοματίσει το σύνολο των βιβλιοθηκών που συμμετέχουν στο συλλογικό κατάλογο περιοδικών (μια εξαιρετικά σημαντική και χρήσιμη δραστηριότητα του ΕΚΤ για τις βιβλιοθήκες, με πρωτεργάτη το σημερινό Γενικό Διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης Φίλιππο Τσιμπόγλου και άλλους καλούς και άξιους βιβλιοθηκονόμους, κάποιοι από τους οποίους το λειτουργούν μέχρι και σήμερα). Δίκτυο έχει δημιουργήσει και το Ίδρυμα Νιάρχου με την ομάδα δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών που συμμετέχουν στο Future Library (ένα θέμα που δεν θίγεται καθόλου στο κείμενο, για το οποίο όμως χρειάζεται μια θέση, όχι απαραίτητα αρνητική, όμως μια θέση για μια στάση απέναντι στους μικρούς και τους μεγάλους χορηγούς και "ευεργέτες"). Πώς δένουν λοιπόν όλα αυτά με το προτεινόμενο Δίκτυο;

Πώς και γιατί ενεπλάκη η Βιβλιοθήκη της Βουλής στο ρόλο του συντονιστή μαζί με την Εθνική Βιβλιοθήκη; Και αν γίνει αυτό (που κατά τη γνώμη μου δεν χρειάζεται), ποιος θα είναι ο ρόλος της; Και μάλιστα, να σημειώσω εδώ ότι προτείνεται οι δύο αυτές βιβλιοθήκες "να λειτουργούν καθοδηγητικά για όλες τις υπόλοιπες, χωρίς όμως να τις υποκαθιστούν και να τις υποβαθμίζουν". Μα σε ποια εποχή βρισκόμαστε; Πώς θεωρούμε ότι λειτουργούν οι θεσμοί και οι άνθρωποι; Είναι δυνατόν ακόμη και η Εθνική Βιβλιοθήκη να καθοδηγεί; Ας το θεωρήσω κακή χρήση της ελληνικής γλώσσας (που δεν συγχωρείται βέβαια σε ένα τέτοιο κείμενο, γιατί φοβάμαι μην εκφράζει αντίληψη και οπωσδήποτε ελλιπή γνώση ή και άγνοια της κατάστασης).

Παρακάτω:

Τι σημαίνει "χάραξη και υλοποίηση Εθνικής Πολιτικής για τις Βιβλιοθήκες της χώρας" (μα αυτήν περίμενα να διατυπώνεται στην Πρόταση)

Τι σημαίνει "εφαρμογή των διεθνών προτύπων και πρακτικών" (εδώ πιάνω και αδιάβαστο τον συντάκτη, οι βιβλιοθήκες δεν μπορούν πλέον να δουλεύουν χωρίς την εφαρμογή προτύπων και αυτό κάνουν)

Τι σημαίνει "οργάνωση μιας πλατφόρμας συνεργασίας, συντονισμού και δικτύωσης όλων των κατηγοριών των βιβλιοθηκών μέσα στα όρια κάθε περιφέρειας και μέσα στο πλαίσιο αρμοδιοτήτων του Περιφερειάρχη της"  (!!!!)

Και το κεφάλαιο για τις Βιβλιοθήκες τελειώνει με ένα ευχολόγιο για τη χάραξη Εθνικής Πολιτικής, με τις βιβλιοθήκες ως 

"έργου βασικής υποδομής

·                  για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης,
·                  τη διά βίου εκπαίδευση των πολιτών,
·                  την επαγγελματική πληροφόρηση και ενημέρωση,
·                  τον ψηφιακό αλφαβητισμό και την εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες,
·                  την πολιτισμική και πολιτιστική καλλιέργεια των πολιτών."

Αυτά για τις βιβλιοθήκες, παρακάτω όμως στις Νομοθετικές παρεμβάσεις για την εκδοτική αγορά, το κείμενο ξαναθυμάται τις βιβλιοθήκες:

"§     ψηφιοποίηση αρχείων-βιβλιοθηκών

§     διασφάλιση της δημόσιας διαχείρισης ψηφιακού υλικού Αρχείων – Βιβλιοθηκών"

§     ψηφιοποίηση αρχείων-βιβλιοθηκών
§     διασφάλιση της δημόσιας διαχείρισης ψηφιακού υλικού Αρχείων – Βιβλιοθηκών
- See more at: http://left.gr/news/i-protasi-toy-syriza-gia-ton-politismo#sthash.C1iFIE0b.dpuf

Ως κατακλείδα, πιστεύω ότι ο Σύριζα είναι καλό να δει με σοβαρότητα τον τομέα των βιβλιοθηκών (αν και ... "απλοϊκά" σκεπτόμενη, παραπέμπω και στην ανάρτηση  Ο Λένιν και οι βιβλιοθήκες: μία σχέση βαθειά και διαρκής, 21/1/2014), να τον δει χωριστά και ανεξάρτητα από τον τομέα του βιβλίου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιοχές με επικαλύψεις και κοινά ζητήματα. Αυτά θα φανούν στην πορεία και θα αντιμετωπίζονται από κοινού. Η αφετηρία όμως πρέπει να είναι διαφορετική. Επίσης, καλό είναι να μη δειλιάζει να ακού(σ)ει τους ανθρώπους του χώρου των βιβλιοθηκών (και όχι μόνο βέβαια), να έχει ανοιχτή και δημοκρατική ματιά στα πράγματα. Και ένα σημείο ακόμη: το Google δεν υποκατέστησε τις βιβλιοθήκες (όπως πολλοί, εκπαιδευτικοί και άλλοι λένε), όμως αυτό τι σημαίνει; Ξέρουμε;

Και για να επιστρέψω στην εικόνα από το Λίβερπουλ, πώς θα ήταν δυνατόν κι εμείς να κάνουμε το ίδιο, και να κάνουμε σημαία το σύνθημα "Πάμε βιβλιοθήκη"; Να μια ιδέα για την Εθνική ή όπως αλλιώς θέλετε να την πείτε Πολιτική Βιβλιοθηκών.

Υστερόγραφο

Πριν από ένα χρόνο, συγκεντρωθήκαμε κάποιοι άνθρωποι, εκτός κομματικών μηχανισμών και διαβουλεύσεων, με σκοπό και θέληση να δούμε τα ζητήματα αυτά (όπως κάναμε παλιά) με λεπτομέρειες, ώστε να είμαστε σε θέση να διατυπώσουμε (και να δώσουμε) κάποιες προτάσεις. Δυστυχώς δεν ενθαρρυνθήκαμε, αντίθετα μάλιστα, πήραμε ξαφνικά ένα απόγευμα την είδηση (πάλι από αλλού) ότι ο Σύριζα διοργανώνει από την επόμενη ημέρα ένα τριήμερο για το βιβλίο και τις βιβλιοθήκες. Έγινε κι εκεί μια συζήτηση, δεν υπήρξε όμως συνέχεια, και τελικά δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο η Πρόταση για τις βιβλιοθήκες! Κάτι δεν πάει καλά στο βασίλειο... Αγαπητέ βιβλιοθηκάριε, δεν φταίει (μόνο) η τυχόν έλλειψη συντονιστή. Δεν θα λύσει το πρόβλημα ένα περιοδικό. Εκεί που θα συμφωνήσω μαζί σου είναι ότι λείπουν οι συνεργασίες και οι επεξεργασίες. Τα χειροπιαστά οράματα (τί ωραία έκφραση, αλήθεια, την αντιγράφω κι εγώ κι ευγνωμονώ την καλή φίλη που πρώτη την είπε) θέλουν δουλειά, θέλουν μέτρο, θέλουν ήθος, θέλουν ανιδιοτέλεια, θέλουν δουλειά!