Πασκάλ Κυνιάρ ή Pascal Quignard. Γάλλος δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, μυθιστοριογράφος και
σεναριογράφος, συγγραφέας και αναγνώστης. Διετέλεσε διευθυντής των εκδόσεων
Γκαλιμάρ. Σήμερα, όπως λέει ο ίδιος, μόνο γράφει και διαβάζει.
Γνώριζα την ύπαρξή του από το μυθιστόρημα Ταράτσα στη Ρώμη (Άγρα, 2002) που είχα διαβάσει πριν
από χρόνια (και το οποίο είχε πάρει το 2000 το βραβείο μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας).
«Όλα
τα πρωινά του κόσμου». Η γνωστή ταινία βασίστηκε στο δικό του ομώνυμο
βιβλίο που αναφέρεται στη ζωή του Μαρέν Μαραί.
Ο Πασκάλ Κυνιάρ,
γεννήθηκε το 1948 στο Βερνέιγ-συρ-Αβρ της Γαλλίας. Σπούδασε φιλοσοφία, δίδαξε
αρχαία γαλλικά, ασχολήθηκε συστηματικά με την αρχαία ελληνική και λατινική
παιδεία αλλά και την αρχαία κινεζική φιλοσοφία, είναι βιολιστής και
βιολοντσελίστας, παίζει σε μουσικά σύνολα, ενώ επί υπουργίας Ζακ Λανγκ,
δημιούργησε, μαζί με το Γάλλο μουσικολόγο και συγγραφέα Philippe Beaussant, το
φεστιβάλ Μπαρόκ Όπερας των Βερσαλλιών.
Στο παρόν βιβλίο, «το
μάθημα Μουσικής» (εκδ. Μελάνι 2015), ο Κυνιάρ ασχολείται με το φαινόμενο της μεταφώνησης,
της αλλαγής δηλαδή που γίνεται στη φωνή των αγοριών στην εφηβεία λόγω ορμονικών ανακατατάξεων, κάτι που δεν
συμβαίνει στα κορίτσια, τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη, κάτι
ανάμεσα σε δοκίμια και διηγήματα. Το πρώτο διήγημα, με τίτλο «Ένα επεισόδιο
από τη ζωή του Μαρέν Μαραί», αναφέρεται στον Μαρέν Μαραί (1656-1728), Γάλλο
συνθέτη και δεξιοτέχνη της βιόλας . Ήταν ένα αγόρι με αγγελική φωνή. Όμως,
στα 16 του τον έδιωξαν από τη χορωδία του Αγίου Γερμανού της Οξέρ (απέναντι από
το Λούβρο) γιατί άλλαξε η φωνή του. Έφυγε, έγινε μαθητής του Σαιντ Κολόμπ. Και
με την ευκαιρία, ο Κυνιάρ μας περιγράφει το Παρίσι γύρω από το Σηκουάνα, ενώ
αναφέρεται σε μουσικούς της εποχής.
Και για τη μεταφώνηση που συμβαίνει στους
άντρες γράφει:
«Η φωνή των γυναικών είναι πιστή. Των
αντρών είναι άπιστη. Τους υποχρεώνει να αλλάζουν πουκάμισα. Τους υποχρεώνει να
αλλάζουν….
Οι γυναίκες ελέγχουν τη φωνή τους απ’
άκρου εις ακρον. Έχουν την πρωτοκαθεδρία στο χρόνο, την παντοδυναμία στην
τονική ισχύ…»
Ο Μαραί άφησε σημαντικό έργο με σουίτες για βιόλα
Το δεύτερο διήγημα μας ταξιδεύει πάνω από
2000 χρόνια πίσω, μας γυρίζει στην Αθήνα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη όταν «ένας νεαρός Μακεδόνας (ο Αριστοτέλης)
αποβιβάζεται στο λιμάνι του Πειραιά».
Για το νεαρό Μακεδόνα, τον Αριστοτέλη, η
ιστορία, που πάει αρχικά στη σχολή του Πλάτωνα. Είναι έφηβος και η φωνή του
βαθιά και βραχνή. Ο συγγραφέας κάνει αναφορά στο «Των περί τα ζώα ιστοριών» του Αριστοτελη, όπου ο Έλληνας φιλόσοφος
αναλύει τι γίνεται στην εφηβεία:
«Την ίδια περίοδο η φωνή των αγοριών
αρχίζει να αλλάζει και να γίνεται πιο τραχιά και ανομοιογενής, χωρίς να είναι
ούτε οξύφωνη μα ούτε και βαθύφωνη. Θυμίζει τα όργανα μουσικής των οποίων οι
χορδές είναι ακούρδιστες και τραχείς. Αυτό το ονομάζουν τραγίζειν….»
«Ό καλούσι τραγίζειν»,
έγραφε ο Αριστοτέλης.
«αυτό το ονομάζουν βέλασμα του
τράγου», μεταφράζει ο συγγραφέας. Και μας μεταφέρει στην τραγωδία,
κάνει ετυμολογική ανάλυση της λέξης που θα πει τραγούδι του τράγου, τραγίζειν,
λοιπόν, θα πει βρομάω τραγίλα και αλλάζω φωνή / τραγουδάω σαν τράγος.
Κι από κεί, μας πάει στο θέατρο, που είναι
ο «τόπος απ΄όπου
κοιτάζουμε», τόπος του
βλέμματος, όπως ήταν η τελετή της ωδής του τράγου, δηλαδή της τραγωδίας, και
ήταν η μετάβαση από το μύθο στο λόγο, όπως η αλλαγή που συμβαίνει στη φωνή του
παιδιού που γίνεται άντρας.
Η τρίτη ιστορία, «Το τελευταίο μάθημα μουσικής του Τσενγκ
Λιέν», είναι για μένα η
πιο όμορφη ιστορία, και για τον τρόπο γραφής, αλλά και ως μάθημα μουσικής
κι ευαισθησίας. Μας ταξιδεύει στην Κίνα την εποχή των Ανοίξεων και των
Φθινοπώρων (722-481 π.Χ.), τότε που έζησε ο Τσενγκ Λιέν, ο δάσκαλος του πιο
μεγάλου μουσικού του κόσμου, του Πο Για. Ο τελευταίος, ήδη μελετητής του
λαούτου και της τρίχορδης κιθάρας, πήγε στο διάσημο δάσκαλο να πάρει μαθήματα.
«Ακούστε αυτό τον ήχο!»
είπε ο δάσκαλος στο μαθητή, πήρε το 700
χρόνων λαούτο, και κραδαίνοντάς το πάνω από το κεφάλι του, το συνέθλιψε
πατώντας το στο χώμα. Και είπε:
«Αυτός είναι ο ήχος του λαούτου!»
Ο Πο Για υποκλίθηκε και χαιρέτησε τρεις
φορές.
Πήρε και την τρίχορδη κιθάρα του Πο Για,
και πάλι του είπε:
«Ακούστε αυτό τον ήχο!»
Την έριξε κάτω, πήδηξε πάνω της
ποδοπατώντας την για πολλή ώρα. Ο μαθητής ξέσπασε σε κλάματα. Και είπε ο
δάσκαλος:
«Τώρα βάλτε λοιπόν λίγο απ’ αυτό το
συναίσθημα στον τρόπο που παίζετε τη μουσική σας!»
Κι άρχισε η περιπέτεια του Πο Για στον
κόσμο μέχρι να καταφέρει να βάζει το συναίσθημα στον τρόπο που έπαιζε τη
μουσική του. Κι έγινε ο μεγαλύτερος μουσικός του κόσμου…
Η "Αλκυώνη", είναι η πιο γνωστή από τις 4 όπερες του Μαραί
