Ποια βιβλία γνώσεων διαβάσαμε παιδιά; Η αναγνωστική συμπεριφορά των παιδιών ή μια βιβλιοθήκη σε κάθε σχολείο.

Exploring a world of facts? ... two boys reading outdoors. Photograph: George Marks / Getty Images, από την ηλεκτρονική έκδοση της Guardian, 28 Σεπτ. 2012.

Η αγγλική εφημερίδα Guardian ξεκίνησε στις 28 Σεπτεμβρίου μία ενδιαφέρουσα συζήτηση στο ιστολόγιό της Booksblog σχετικά με τα διαβάσματα της παιδικής ηλικίας, ρωτώντας τους αναγνώστες να απαντήσουν ποια ήταν τα αγαπημένα τους βιβλία όταν ήταν παιδιά, συγκεκριμένα μάλιστα όχι τα μυθιστορήματα αλλά τα βιβλία γνώσεων. Αφορμή είναι η δημοσίευση Έκθεσης της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής σχετικά με την αναγνωστική συμπεριφορά και στάση των παιδιών και κυρίως των αγοριών στη Μεγάλη Βρετανία.

Όπως σημειώνεται, τα αγόρια διαβάζουν λίγο και μάλιστα πολύ λιγότερο από τα κορίτσια (το 76% των αγοριών στα βρετανικά σχολεία δεν τα πάνε τόσο καλά όσο τα κορίτσια). Αυτό οφείλεται σύμφωνα με την Έκθεση:

• στο οικογενειακό περιβάλλον που ευνοεί περισσότερο τα κορίτσια σε  δανεισμό από βιβλιοθήκη ή αγορά βιβλίων και όπου βασικό ρόλο παίζουν οι μητέρες σε αυτό
• στο σχολικό περιβάλλον, όπου οι δάσκαλοι δεν γνωρίζουν σύγχρονα και ελκυστικά κείμενα για τα αγόρια ή/και δεν δίνονται οι ευκαιρίες στα αγόρια να αναπτύξουν αναγνωστικά ενδιαφέροντα και να απολαύσουν την ανάγνωση
•  στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φύλου, σύμφωνα με τα οποία δεν αξιολογούν τη μάθηση και την ανάγνωση ως κριτήρια επιτυχίας.

Την ίδια μέρα δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα η επιστολή 26 συγγραφέων μη λογοτεχνικών παιδικών βιβλίων με τίτλο "Children need exciting non-fiction books – and libraries" (Τα παιδιά χρειάζονται συναρπαστικά μη λογοτεχνικά βιβλία - και βιβλιοθήκες) με αφορμή την παραπάνω Έκθεση. Οι συγγραφείς παρατηρούν την έλλειψη εκδόσεων σε βιβλία γνώσεων (εγκυκλοπαιδικών κτλ.), αλλά επίσης την έλλειψη (dearth) και ακόμη περισσότερο το θάνατο (death) των σχολικών και δημόσιων βιβλιοθηκών. Γι΄αυτό, διατυπώνοντας τις προτάσεις τους, καλούν τους εκδότες να πάρουν ξανά το ρίσκο τέτοιων εκδόσεων και τελειώνουν την επιστολή τους με την ευχή να μείνουν ανοιχτές οι βιβλιοθήκες: "... and keeping libraries open might be a good idea, too."

Το Διαδίκτυο, λένε οι συγγραφείς φταίει σε μεγάλο βαθμό όταν θεωρείται ότι μπορεί κανείς να βρει τα πάντα σε αυτό.  Σχετικά με την επίδραση του Διαδικτύου, θυμάμαι ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο δημοσιογράφου  της International Herald Tribune ("Όταν το Διαδίκτυο σκοτώνει την περιέργεια", Καθημερινή, Κυριακή 3/10/2010), όπου ο συγγραφέας έκανε λόγο για την αρνητική επίδραση του Διαδικτύου στην "παραγωγική κλιμάκωση της περιέργειας" (είχα ξαναγράψει εδώ).
  
Είναι αξιοσημείωτο ότι και νωρίτερα οι Βρετανοί συγγραφείς κινητοποιήθηκαν ώστε να κατοχυρωθεί νομοθετικά η ύπαρξη βιβλιοθηκών σε όλα τα σχολεία (Guardian, 27 Ιουν. 2012, "Authors call for 'a library in every school' legislation"), με αφορμή έρευνα της Ένωσης Σχολικών Βιβλιοθηκών σύμφωνα με την οποία το 80% των σχολικών βιβλιοθηκών έχουν υποστεί περικοπές στους προϋπλογισμούς τους τον τελευταίο χρόνο.

Βέβαια, άν οι Βρετανοί αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις βιβλιοθήκες, που είναι πρωτοπόροι στο θεσμό της δημόσιας-λαϊκής βιβλιοθήκης και της σχολικής βιβλιοθήκης, τότε τι να πούμε για τη χώρα μας; Αναρωτιέται κανείς, τι προϋπολογισμοί διατίθενται για τη λειτουργία, τη στελέχωση και τον εμπλουτισμό τους. Όμως, πιστεύω ότι οι δημόσιες και οι δημοτικές βιβλιοθήκες, όπου υπάρχουν, προσπαθούν και σε πολλές περιπτώσεις κάνουν εξαίρετη δουλειά (συχνά αθόρυβα) και μακάρι να υπάρχει ή να δυναμώνει ακόμη περισσότερο η συνεργασία με τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς της περιοχής τους.

Μια εικόνα από τη δημοτική βιβλιοθήκη της Αγίας Παρασκευής, στο παράρτημα Κοντόπευκου, ένα πρωινό Σαββάτου, όπου μικρά παιδιά είχαν γεμίσει το αναγνωστήριο παρακολουθώντας με πολλή προσοχή τη συγγραφέα Βάσω Ψαράκη.

Επιστρέφοντας στην έρευνα της Guardian, έχει πολύ ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς τα σχόλια - απαντήσεις των αναγνωστών σχετικά με τα αγαπημένα ή τα πρώτα τους "εγκυκλοπαιδικά" διαβάσματα. 

Νοσταλγία; Γιατί όχι; 

Μήπως να καταθέταμε κι εμείς αντίστοιχες μνήμες; 

Για  μένα, τα πρώτα βιβλία γνώσεων που απέκτησα (σε τεύχη μάλιστα που στη συνέχεια έδεσα σε δύο τόμους) ήταν τα "Αιγαίο-Κνωσός-Μυκήνες" και "Η ανακάλυψη της γής" το 1967. Το δεύτερο ήταν "πανομοιότυπος ελληνική έκδοσις του υπό τον τίτλον La decouverte de la terre έργου των οίκων Larousse και Paris-Match", έκδ. 1965. Στη συνέχεια, αγόραζα (πάλι σε τεύχη) την "Παγκόσμια Ιστορία του Πολιτισμού" του Will Durant. Και η πρώτη ελληνική εγκυκλοπαίδεια που μου αγόρασε ο πατέρας μου στην Στ' Δημοτικού ήταν η δίτομη Εγκυκλοπαίδεια "Πρωίας". Αυτά.

Το εξώφυλλο της γαλλικής έκδοσης. Αυτό που ακόμη με ενθουσιάζει στο βιβλίο είναι οι εικόνες και οι φωτογραφίες του. Αξίζει να το αναζητήσει κανείς.