Μοίρα παράξενη και τύψη προσωρινή: από τα φαντάσματα της ελευθερίας του Μάρκου Μέσκου

Τέφρα χειμώνος και τέφρα συκιάς ακόμη
κουλουριασμένα φίδια στη σιωπή κι αρκούδες του ονείρου
    που χασμουριούνται
των αθώων αίμα πώς να μιλήσει ουσίες πραγμάτων που σιωπούν
ψυχούλες ξύπνησαν νωρίς και τα πουλιά το φως ανάβουν
    με το τσακμάκι

.............................................................................

Ζεστό ακόμη το φαρμάκι στα χείλη

δεν θέλω να φεύγεις, ιστορούσες, θέλω να 'ρχεσαι

όνειρο λησμονιάς που δεν χάνεται

μνήμη αχαντάκωτη και προζύμι που φουσκώνει καθώς ο μαστός

και καθώς γυρίζει ο μαστός ατέλειωτα χάδια και γάλα

φίδια πελώρια σέρνονται στο γιαλό, το μυστικό ποιος νωρίζει

μακριά τα όπλα σαν πεφτουν και τα σκεπάζει η σκόνη και η κλαγγή

δόρατα ασπίδες και δύναμη του στέρνου μέσα στη φωτιά

    τα χρόνια εκείνα

...............................................................................

Αγαπώ άρα κινδυνεύω
γιατί βαδίζω μέσα στην καρδιά μου

και να το μεσημέρι βόδι κουρασμένο
αμίλητο νερό μορφή του κόσμου μαλαματένια
στο δέντρο απάνω το πουλί τσιουρ-τσιουρ απομεσήμερο
και να το μυστικό της ροδιάς άνεμος περαστικός
παπαρούνα μαύρη παίζει λατέρνα γιατί ποτέ δεν φαντάστηκε 

    τα γηρατειά

φύτρο λευκό του ύψους άλογο
φορά πράσινη και λύγισμα νύφης δώδεκα χρονώ
(θηρίο αγάπη την σπαράζεις)
μακρύς μακρύς ο δρόμος σου καθώς της γκάιντας η φωνή
τραγούδια χωρίς λόγια τραγούδια χωρίς λόγια μακρινά

και να τρέχουν τα δέντρα στο παραθύρι χορεύουνε τα κυπαρίσσια
και να βυσσινιάς ανθός στην πλαγιά ο αέρας
στη γη ακουμπάν τόξα προβάτων, αγαπώ άρα κινδυνεύω.

Αγκαθωτά χωριά και σιωπή

πλάι του ποταμού βόσκουν πτηνά μονάχα

ώρα μοναδική καθώς αγγίζει την ουρά ζώου λουλούδι ταπεινό

τσόφλι της φτώχειας δαγκωμένο απ' τους απόντες και

τσιγγάνου κεραμίδι γαλάζιο ή βράχος που αλυσίδα δεν έχει

μα το κοράκι κρώζοντας έσπασε το τζάμι της ημέρας

χέρι που χάνεται μετά το σφίξιμο της γνωριμίας

μοίρα παράξενη και τύψη προσωρινή γιατί κάπου λησμονιέται

η μάνα η μεθυσμένη και η παπαρούνα η κόκκινη στην εξοχή

........................................................................................

Πλαστικό τραγούδι άνθος πλαστικό

κούφιος κοχλίας στη βροχή αφημένος

μοναξιά των τάφων Ελευθερία

μοναξιά των λουλουδιών Ελευθερία.

Το κυπαρίσσι επικήδειο πάντα

τίποτε δεν ταράζει το νερό.

Αντέγραψα το παραπάνω απόσπασμα από την ποιητική συλλογή του Μάρκου Μέσκου "Τα φαντάσματα της ελευθερίας" (Νεφέλη, 1998). Γιατί ο στίχος "Αγαπώ άρα κινδυνεύω" νιώθω να ταιριάζει στον Ζαχαρία (Ζακ) Κωστόπουλο, τον 33χρονο νέο που πριν από μια βδομάδα δέχτηκε μέχρι θανάτου πάνω στο σώμα του το μίσος και τη σκληρότητα του άλλου, του διπλανού του. Άραγε ήταν για μας τελικά ο νέος της διπλανής μας πόρτας; Ή μήπως απλώς, 

"Μοίρα παράξενη και τύψη προσωρινή"... 

κι ύστερα

"μοναξιά των τάφων Ελευθερία"

κι ύστερα

"τίποτε δεν ταράζει το νερό"!

Ο Μονταίνιος του Στέφαν Τσβάιχ και η ανάγκη για ελευθερία

Ο Τσβάιχ αφηγείται τη ζωή του Γάλλου διανοητή της Αναγέννησης Μονταίν ή Μονταίνιου στην εξελληνισμένη μορφή του ονόματος (Μονταίνιος, εκδόσεις Άγρα 2015, μετάφραση Μαρία Αγγελίδου), αναζητώντας και εντοπίζοντας κοινά σημεία ανάμεσα σ' εκείνον και τον ίδιο. Και μάλιστα, όχι γενικά κοινά σημεία ανάμεσα στους δύο χαρακτήρες, αλλά ο Αυστριακός συγγραφέας που έζησε τις πρώτες δεκαετίες του ταραγμένου 20ου αιώνα δείχνει σαν ν' αναζητά στοιχεία που να αιτιολογούν και τη δική του ανάγκη να ζει ελεύθερος και μακριά από τον ζόφο και την καταπίεση που επέβαλε ο ναζισμός έχοντας ήδη υποτάξει την Ευρώπη και που τελικά τον οδήγησε στην αυτοκτονία το 1942.

Ο Μισέλ ντε Μονταίν έζησε την περίοδο 1533 έως το 1592. Γεννήθηκε στο Μπορντώ, είχε ιδιαίτερη ανατροφή, μεγάλωσε μιλώντας μόνο λατινικά και ίσως ήταν και αυτό ένα στοιχείο που επηρέασε την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Άλλο ένα στοιχείο που επηρέασε τη σκέψη του ήταν η εξέγερση ενάντια στην gabelle, τον φόρο του αλατιού, που την έζησε από κοντά, στη γενέτειρά του, όταν ήταν 15 χρονών. (Η εξέγερση για τον φόρο του αλατιού στο Μπορντώ έγινε το 1548 όπου σκοτώθηκαν 20 άνθρωποι. Γενικότερες πληροφορίες για τον ρόλο του αλατιού στο παγκόσμιο εμπόριο και για τους φόρους αντίστοιχα που επέβαλαν υπάρχουν στον ιστότοπο http://www.salt.org.il/legabelle.html).

... βλέπει ανθρώπους να οδηγούνται στο θάνατο, στην αγχόνη, στην πυρά... ακούει τα ουρλιαχτά των βασανισμένων, ανασαίνει τη μυρωδιά της καμένης σάρκας που πνίγει τα στενά δρομάκια της πόλης...

Επί των ημερών του υπήρχαν και οι μεγάλες θρησκευτικές διαμάχες ανάμεσα σε Προτεστάντες (Ουγενότους) και Καθολικούς, με καταλυτικότερη τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου το 1572.  Δεν χάνει την ευκαιρία ο Τσβάιχ να σημειώσει τις αναλογίες με την εποχή του:

Δεν προλαβαίνει να πατήσει τα πρώτα χρόνια της νεανικής του ηλικίας κι αρχίζει κιόλας ο εμφύλιος, που με τις φανατικές ιδεολογίες του θα καταστρέψει τη Γαλλία απ' άκρου εις άκρον, όπως και σήμερα οι φανατισμοί, κοινωνικοί και εθνικοί, καταστρέφοντας τον κόσμο όλο...

... Το πώς ένιωθαν οι ουμανιστές εκείνη την εποχή - φριχτά παρόμοια μ' εμάς σήμερα - το δείχνει το ποίημα που ο La Boétie αφιερώνει στον εικοσιεπτάχρονο τότε φίλο του Μονταίνιο: "Τι μοίρα κακή μας έστειλε να γεννηθούμε σ' ετούτους τους καιρούς: Μπροστά μου γκρεμίζεται η χώρα μου κι άλλο δεν μου μένει παρά να φύγω, ν' αφήσω το σπίτι μου και να ξενιτευτώ ... το σπαθί κι ο θάνατος οδηγούν στο χαμό της Ευρώπης"...

Οι Montaigne και Étienne de La Boétie (θεμελιωτής της πολιτικής φιλοσοφίας)
ήταν πολύ καλοί φίλοι. (Πηγή εικόνας)

Ο Μονταίν ασχολήθηκε τα πρώτα χρόνια με τα κοινά για να τα εγκαταλείψει αργότερα επιλέγοντας μια ζωή μοναχική, κλεισμένος για δέκα χρόνια σε ένα σπίτι μόνος του, χωρίς την οικογένειά του, επιδιδόμενος στον στοχασμό και τη γραφή.

Ο Τσβάιχ παραθέτει πολλά στοιχεία, τόσο βιογραφικά για τον ίδιο τον Μονταίνιο και την οικογένειά του όσο και γενικότερα για την εποχή που έζησε ο Γάλλος ουμανιστής. Βρίσκει την ευκαιρία να κάνει λόγο για τα αντιφατικά χαρακτηριστικά που είχαν οι μεταρρυθμίσεις την εποχή του Ουμανισμού, που ενώ επαγγέλλονταν ένα νέο πνεύμα στην Ευρώπη, έφεραν και βία, εμφύλιους σπαραγμούς, αγριότητες, την κτηνωδία των Κονκισταδόρων:

Αυτό το φριχτό πισωγύρισμα από το φως του ουμανισμού στα σκοτάδια της βαρβαρότητας, αυτό το ξέσπασμα ομαδικής παράνοιας που από καιρού εις καιρόν κατατρέχει την ανθρωπότητα, παρόμοιο μ' αυτό που ζούμε ξανά σήμερα, ήταν παρά την αλάθευτη πνευματική του εγρήγορση και τον συμπονετικό ψυχικό συγκλονισμό του, η πραγματική τραγωδία στη ζωή του Μονταίνιου...

Κύριο στοιχείο στις αντιλήψεις του Μονταίνιου ήταν η υπεράσπιση της ατομικής ελευθερίας. Κι αναρωτιέται ο Τσβάιχ:

Κι έπειτα ... αυτή η ατομική ελευθερία, της οποίας ο Μονταίνιος αναδείχθηκε ο θερμότερος κήρυκας κι υπερασπιστής όλων των εποχών..., χρειαζόταν στ' αλήθεια ακόμα τέτοια λυσσαλέα υπεράσπιση στις αρχές του 20ου αιώνα; Δεν ήταν αυτονόητα από καιρό όλα αυτά; Εξασφαλισμένα δικαιώματα, κατοχυρωμένες (βάσει άγραφων και γραπτών νόμων) κατακτήσεις της ανθρωπότητας; Της ανθρωπότητας που είχε επαναστατ'ησει ενάντια σε κάθε τυραννία και σε κάθε σκλαβιά - και είχε νικήσει; Αυτονόητα δικό μας, σαν την ανάσα μας, σαν το χτύπο της καρδιάς μας, ήταν για μας το δικαίωμά μας να ορίζουμε τη ζωή μας, τις σκέψεις μας, τα λόγια και τα γραπτά μας...

Καλέ μου Τσβάιχ, χρειάζεται αλήθεια ακόμα τέτοια λυσσαλέα υπεράσπιση στις αρχές του 21ου αιώνα; Δεν είναι αυτονόητα από καιρό όλα αυτά; Για να ζούσες να 'βλεπες τον κόσμο γύρω γύρω, σήμερα που η τεχνολογία έχει σπάσει τα όρια της πληροφόρησης, για κάποιους φαίνεται ακόμα δεν είναι αυτονόητα όλα αυτά ...

"Η εξέγερση των αοράτων" (Πηγή)

Ήθελε λέει νάναι λεύτερος, σκοτώστε τον!

"Η Ελλάδα κάνει πάντα το παιγνιδάκι των Μεγάλων δυνάμεων!", έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης σε συνέντευξή του στη Γαλλική Ραδιοφωνία το 1955.

 Για τις ημέρες που περνάμε!