Από το 2007 στο 2018 χωρίς συνέχεια...

Το καλοκαίρι του 2007, με πρωτοβουλία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας συστάθηκε το «Παρατηρητήριο Ανασυγκρότησης των πυρόπληκτων περιοχών» με σκοπό την παρακολούθηση, τη συμβολή και τις παρεμβάσεις για την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου ανασυγκρότησης και προστασίας της φύσης και των ανθρώπων στις περιοχές που επλήγησαν. Η Επιτροπή του Παρατηρητηρίου συγκροτήθηκε από ειδικούς επιστήμονες - μέλη τόσο του ΤΕΕ, όσο και άλλων συνεργαζόμενων επιστημονικών φορέων, όπως η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, το Οικονομικό Επιμελητήριο και ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος. 

Η δημιουργία του Παρατηρητηρίου ήρθε ως συνέχεια της συνεργασίας των επιστημονικών φορέων στο πλαίσιο του Διεπιστημονικού Συμβουλίου για το Περιβάλλον που αμέσως μετά τις μεγάλες φωτιές του 2007 στην Ηλεία δραστηριοποιήθηκε και έδωσε στη δημοσιότητα μια σειρά προτάσεων για άμεση εφαρμογή. Θυμάμαι τις πολλές συσκέψεις που έγιναν αμέσως μετά τις φωτιές, την πρόθυμη συμμετοχή μηχανικών και άλλων επιστημόνων και τις αγωνιώδεις προσπάθειες να αναζητηθούν λύσεις που θα αντιμετώπιζαν τα προβλήματα από τις καταστροφές που υπέστησαν οι πληγείσες περιοχές και οι άνθρωποι αλλά και που θα αντιμετωπίζουν, αλλά κυρίως θα προλαβαίνουν μελλοντικές καταστροφές. Νομίζω ήταν, όχι η μόνη, αλλά σίγουρα μια σημαντική γόνιμη περίοδος για το ΤΕΕ αλλά και τους άλλους φορείς με τους οποίους συνεργάστηκε, όπως τον Δικηγορικό Σύλλογο, το ΓΕΩΤΕΕ και το ΕΜΠ το οποίο είχε ξεχωριστή, καθοριστική και αποφασιστική συμβολή στη μελέτη των προβλημάτων εκείνων (http://www.physics.ntua.gr/pyropatheis/).

Αμέσως μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές, τον Αύγουστο του 2007, 
συντάχθηκε και αναρτήθηκε ιστότοπο του ΤΕΕ ένας πρώτος οδηγός 
για την απομείωση της φέρουσας ικανότητας μικρών κτιρίων μετά από πυρκαγιά 
(να σημειώσω την καθοριστική συμβολή του καθ. Θεοδόση Τάσιου).

Τον Οκτώβριο του 2008 κυκλοφόρησε ελεύθερα το βιβλίο 
με θέμα την αντοχή και τις επισκευές μικρών κτιρίων μετά από πυρκαγιά,
προϊόν της συνεργασίας ΤΕΕ και ΕΜΠ

Στην ανοιχτή σύσκεψη εργασίας που διοργανώθηκε τον Μάιο του 2008 με θέμα την επίσπευση του σχεδιασμού και της υλοποίησης των μέτρων αποκατάστασης και των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για την Ανασυγκρότηση, κλήθηκαν να μιλήσουν, πέρα από τα μέλη του Παρατηρητηρίου και εκπρόσωποι της Κυβέρνησης, των κομμάτων, της αυτοδιοίκησης, άλλων φορέων, αλλά και απλοί πολίτες. Η Ασημίνα Ξηροτύρη, ως επικεφαλής του Παρατηρητηρίου, τόνισε:

[...]Όπως για κάθε σημαντική μεταρρύθμιση, απαιτείται καταρχήν πολιτική βούληση και κοινωνική συναίνεση όχι μόνο για τη θεσμική θωράκιση αλλά και για την εφαρμογή συνταγματικών διατάξεων και τη θεσμοθέτηση των απαραίτητων εργαλείων που παραπέμπουν αυτές οι διατάξεις, δηλαδή τον χωροταξικό σχεδιασμό, τους δασικούς χάρτες, το δασολόγιο και το εθνικό κτηματολόγιο. Η έλλειψη των αιτίων αποβαίνει τραγική για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον στη χώρα μας. Στην κατεύθυνση αυτή, απαιτείται ανατροπή διατάξεων και πρακτικών που επιβραβεύουν ή ενθαρρύνουν καταπατητές και συντηρούν το έλλειμμα της περιβαλλοντολογικής συνείδησης παρά την κρισιμότητα της κατάστασης για το περιβάλλον στην χώρα μας. Απαιτείται ολοκληρωμένος μακρόπνοος σχεδιασμός σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο με βάση την επικινδυνότητα του ελληνικού χώρου, απαιτείται η οργάνωση της πρόληψης με την αρχή ότι αυτή είναι το σημαντικότερο στοιχείο για την προστασία των δασών και του περιβάλλοντος, της δασικής διαχείρισης και της αποκατάστασης με σεβασμό στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Και βέβαια για να εφαρμοστούν και να αποδώσουν ο σχεδιασμός, η οργάνωση της πρόληψης της δασικής διαχείρισης και της δασοπυρόσβεσης απαιτείται η ανασυγκρότηση των δασικών υπηρεσιών σε αρμοδιότητες, δυναμικό και πόρους, η συνεργασία και η λειτουργική διασύνδεση αυτών με εξειδικευμένες μονάδες δασοπυρόσβεσης και ουσιαστική βελτίωση του συντονισμού των εμπλεκομένων υπηρεσιών και φορέων της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης. Σε όλα αυτά εξέχουσα θέση θα πρέπει να έχει ο ενεργός πολίτης, η τοπική κοινωνία, οι εθελοντικές ομάδες για να συμβάλλουν και να διεκδικούν με τη συμμετοχή τους το καλύτερο σε όλα τα επίπεδα της πρόληψης και της αντιμετώπισης από φυσικές καταστροφές.[...] 

Η Ιωάννα Κουφάκη, εκπροσωπώντας τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, είπε: 

[...] Ας μην ξεχνάμε ότι μετά από κάθε καταστροφή στα δάση από πυρκαγιά δημιουργούνται εύλογες πεποιθήσεις σε ιδιοκτήτες ή φερόμενους ιδιοκτήτες για ανοικοδόμηση καθώς και σε επιχειρηματίες για εμπορική εκμετάλλευση. Η πεποίθηση αυτή ενισχύεται ακόμα περισσότερο από τις επιλογές των εκάστοτε κυβερνήσεων να συντηρούν στο διηνεκές πελατειακές τακτικές θεσπίζοντας ευνοϊκές ρυθμίσεις για ανοικοδόμηση νέου ή νομιμοποίηση υφιστάμενων αυθαιρέτων κατασκευών ή επιχειρώντας ακόμα και αναθεώρηση του άρθρου 24 του συντάγματος να αποτελεί δια την αποδυνάμωση της προστασίας των δασών. Από την πελατειακή τακτική δεν εξαιρούνται οι ΟΤΑ και αυτό αποδεικνύεται τουλάχιστον στην περίπτωση της Πάρνηθας από το γεγονός ότι η Νομαρχία Ανατολικής Αττικής και ορισμένες κοινότητες προσέβαλαν το προεδρικό διάταγμα για την προστασία της, ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας επικαλούμενοι μεταξύ άλλων την προσβολή του δικαιώματος στην ιδιοκτησία ορισμένων κατοίκων αλλά και τις επικείμενες επεκτάσεις στα σχέδια πόλεως.[...] 

Πολλές τοποθετήσεις, πολλές αντεγκλήσεις, ξεχώρισα τον καταγγελτικό λόγο ενός εκπροσώπου από την πρωτοβουλία επιστημόνων για τις δασικές πυρκαγιές: 

[...] Ζητάω συγνώμη διότι με όλες αυτές τις κυβερνήσεις και τα κόμματα αφήσαμε τους κρατικούς, κομματικούς και ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων βροντόσαυρους, να κατεδαφίζουν αυτή τη χώρα, να την καίνε κι εμείς καθόμασταν στα γραφεία μας και κάναμε μελέτες. Και διαγωνιζόμαστε για τις επιχορηγήσεις. Ζητάω συγνώμη διότι, αργήσαμε πάρα πολύ να μιλήσουμε και όταν μιλήσαμε δεν είχαμε το θάρρος να υψώσουμε τη φωνή μας. Ζητάω συγνώμη για όλους αυτούς τους συνάδελφους που ακούν σήμερα ότι μια μελέτη 3000 σελίδων, με προϋπολογισμούς, με λεπτομερή σχέδια, αναλύσεις, πετάχτηκε σε ένα συρτάρι. [...]Ζητάω συγνώμη διότι ακούστηκαν σήμερα κουβέντες για τηλεπισκόπηση. Ανακαλύψαμε την τηλεπισκόπηση και τους δορυφόρους αφού η Ελλάδα έχει γεμίσει αυθαίρετα που τα δείχνουν 50 χρόνια οι αεροφωτογραφίες, τώρα βρήκαμε τους δορυφόρους.[...] Τόσα χρόνια οφείλαμε να ξέρουμε εμείς οι επιστήμονες ότι υπάρχει το φαινόμενο των μεγαφωτιών, το οποίο έρχεται με την υπερθέρμανση του πλανήτη, έρχεται με τις αλλαγές χρήσεων γης, έρχεται με την αδιαφορία του κράτους και δεν μιλάγαμε. Και αυτή τη στιγμή τι θα πούμε; Πού θα κρυφτούμε αν αύριο καεί ένα νησί μας στο Αιγαίο; Αν αύριο καεί η υπόλοιπη Χαλκιδική; Πού θα πάμε να κρυφτούμε αν αύριο ανάψει μια μεγαφωτιά στη Σάμο όπου θα καούν οι κάτοικοι μαζί με τα πυροσβεστικά τους, τα εθελοντικά και ιδιωτικά, γιατί κανείς δεν τους έχει ενημερώσει ότι η πυρόσβεση σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι καταστροφική και πρέπει να υπάρξει πρόληψη και καθαρισμός; Θα καούνε ζωντανοί και θα έχουμε εμείς οι επιστήμονες την ευθύνη. Για όλα αυτά ζητάω συγνώμη.[...] 

Τον ίδιο μήνα διοργανώθηκε ημερίδα με τίτλο "Τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών στην υπηρεσία της πρόληψης και της προστασίας του πολίτη και του οικοσυστήματος από τις δασικές πυρκαγιές. Αξιολόγηση προοπτικές".

Σε επιστολή που έστειλε στα κόμματα ένα χρόνο μετά τις πυρκαγιές της Ηλείας, η Επιτροπή του Παρατηρητηρίου «εκφράζει την ανησυχία της γιατί υπάρχει μειωμένη πρόοδος στην αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος». Και, βέβαια, όλοι οι εκπρόσωποι των κομμάτων χαιρέτισαν την πρωτοβουλία του Παρατηρητηρίου και συμφώνησαν στα περισσότερα ση­μεία των προτάσεων που υπέβαλε. Μερικά ονόματα εκπροσώπων: Γιάννης Μανιάτης, Ιωάννης Τραγάκης, Παναγιώτης Λαφαζάνης, Βαγγέλης Αποστόλου, Νίκος Καραθανασόπουλος. Υπήρξε επίσης αλληλογραφία με τον τότε Πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Κυριάκο Μητσοτάκη. Σημειώνεται δε ότι όλες οι πλευρές επικαλούνταν το ομόφωνο πόρισμα του 1993 της διακομματικής κοινοβουλευτικής επιτροπής («για τη μελέτη σε βάθος του προβλήματος των πυρκαγιών και την υπόδειξη τρόπων οργάνωσης και μέσων για τη μακροπρόθεσμη και αποτελεσματική αντιμετώπισή τους»),  ως ένα βιώσιμο μοντέλο που πρέπει, μετά από την επικαιροποίησή του, να αξιοποιηθεί από την πολιτεία, προκειμένου να αποφευχθούν παρόμοιες καταστάσεις στο μέλλον.

Οι καταστροφές συνεχίστηκαν και με άλλες φωτιές, με σεισμούς και με πλημμύρες, και η πρόταση της Επιτροπής αναφέρεται στην ανάγκη δημιουργίας ενός Εθνικού – Ενιαίου φορέα Αποκατάστασης και Ανασυγκρότησης για όλες τις Φυσικές καταστροφές, που θα τεθεί επί κεφαλής και θα κινητοποιήσει τους επί μέρους φορείς και υπηρεσίες της Κεντρικής Διοί­κησης, της Περιφέρειας και της Αυτοδιοίκησης στην υλοποίηση ολοκληρωμένων κατά περίπτωση προγραμμάτων Ανασυγκρότησης. Η τελική μελέτη που υποβλήθηκε το 2009 με τίτλο "Υπάρχον πλαίσιο για την αντιμετώπιση καταστροφών και πρόσθετα μέτρα και ρυθμίσεις από την Κυβέρνηση για τις πληγείσες περιοχές : Προτάσεις για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο και έναν ειδικό ενιαίο φορέα", ως επιστέγασμα όλου του έργου που επιτελέστηκε τα δύο χρόνια, πρότεινε μέτρα και ρυθμίσεις για:

• αποκατάσταση και ανασυγκρότηση των περιοχών που πλήττονται από φυσικές κα­ταστροφές και ουσιαστική στήριξη των κατοίκων, και
• αντιπυρική Προστασία και Αναζωογόνηση των Δασικών Οικοσυστημάτων.

Στη μελέτη δίνονται λεπτομέρειες για τον ρόλο, τη δομή και τη συγκρότηση του εθνικού φορέα που αναφέρθηκε παραπάνω, που θα έχει σκοπό να αντιμετωπίσει: 

• την αναζωογόνηση και την αποκατάσταση της ποιότητας του φυσικού περιβάλλο­ντος και ιδιαίτερα των δασικών οικοσυστημάτων και των προστατευόμενων περι­οχών· 
• την αποκατάσταση του φυσικού κεφαλαίου και ειδικότερα της αγροτικής γης και των καλλιεργειών· 
• την αποκατάσταση του οικιστικού περιβάλλοντος· 
• την αποκατάσταση και ενίσχυση των δικτύων των υποδομών· 
• τον σχεδιασμό, τη μέριμνα για τη χρηματοδότηση και την παρακολούθηση της υλοποίησης ενός συνεκτικού σχεδίου ανασυγκρότησης των περιοχών που έχουν πληγεί, τόσο για την αποκατάσταση του κοινωνικού και παραγωγικού ιστού τους, όσο και για την παραπέρα ανάπτυξή τους και τη δημιουργία προϋποθέσεων για την αποφυγή παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον. 

Έγιναν συναντήσεις, συζητήσεις, επαφές με όλους τους εμπλεκόμενους ή αρμόδιους, έγινε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο οποίος έθεσε και το όλο εγχείρημα υπό την αιγίδα του, και στις 30 Απριλίου του 2009 εστάλη μια ακόμη επιστολή στα κόμματα με τις τελικές προτάσεις και την ανάγκη επίσπευσης των πρωτοβουλιών για το δέον γενέσθαι. 

(Πληροφορίες για το Παρατηρητήριο Ανασυγκρότησης μπορεί κανείς να βρει στη σελίδα http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/anasigr/, αλλά και στον απολογισμό του ΤΕΕ για τα έτη 2007-2008-2009 http://portal.tee.gr/portal/page/portal/TEE/paratiritirio.)

Κι ύστερα ξέσπασε η κρίση. Κι έγιναν εκλογές, και ήρθαν τα μνημόνια, κι έγιναν πάλι εκλογές και ξανά εκλογές, κι έγιναν πλημμύρες, κι έγιναν φωτιές, και οι νόμοι νομιμοποίησης (... τακτοποίησης;) των αυθαιρέτων έπαιρναν παρατάσεις, και ήρθαν οι δασικοί χάρτες αλλά και σωρηδόν οι ενστάσεις και προχώρησε το κτηματολόγιο μα ξανάρθαν οι φωτιές και οι πλημμύρες...

Και πάλι άνθρωποι πέθαναν, περιουσίες αφανίστηκαν, το περιβάλλον λαβώθηκε, και οι ζωές μας σε μόνιμη διακινδύνευση. Και πάλι έγιναν εξαγγελίες, και πάλι περιμένουμε.

Και γιατί τα γράφω όλα αυτά; Μήπως πειράζει που δεν αναφέρθηκε κανείς στις τοτινές δράσεις των μηχανικών; Μήπως πειράζει που δεν τα θυμήθηκε κανείς; Ούτε κι εκείνος που ηγείται των μηχανικών θυμήθηκε κάτι, ούτε και τον ενημέρωσαν (τουλάχιστον, έγκαιρα) οι συνεργάτες του αλλά και οι υπηρεσίες ως όφειλαν, ότι υπάρχουν (κάποιες έστω) προτάσεις που είχε επεξεργαστεί το ΤΕΕ παλιότερα ως σύμβουλος της Πολιτείας (ως και αφού το όφειλε), ούτε καν σκέφτηκε κανείς να τις αναζητήσει (έστω και με μια απλή αναζήτηση στο opac.tee.gr ή στους απολογισμούς της Διοικούσας). Ίσως δεν είναι και τίποτα σπουδαίο. Αλλά, μην ανακαλύπτουμε και κάθε φορά τον τροχό και μην επιβεβαιώνουμε ότι δεν πιστεύουμε στη συνέχεια των θεσμών, του κράτους, της ζωής μας - γιατί συνέχεια δεν σημαίνει ότι απαραίτητα συμφωνούμε και αποδεχόμαστε, αλλά πρωτίστως ότι ενημερωνόμαστε, μελετούμε, επικαιροποιούμε όπου χρειαστεί και συνεχίζουμε. 

Και λυπούμαι που γίνονται έτσι τα πράγματα. Λυπούμαι που η αντιπολίτευση έχει πέσει όπως τα κοράκια στη σημερινή κυβέρνηση, ξερόλες και άμεμπτοι όλοι, βρίσκοντας ευκαιρία να επιτεθούν συχνά με τον πιο χυδαίο τρόπο και να ψευδολογήσουν προσδοκώντας τι άλλο από πολιτικά οφέλη. Λυπούμαι πολύ που η σημερινή Κυβέρνηση, εγκλωβισμένη στην αγωνία εκπλήρωσης των μνημονιακών υποχρεώσεων με την προοπτική της εξόδου (ή έστω ελάφρυνσης), δεν έσκυψε ως όφειλε στα ζητήματα αυτά, δεν έσκυψε ως όφειλε και όσο όφειλε στα ζητήματα του περιβάλλοντος, της τήρησης της νομιμότητας, του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού (χωρίς να αγνοώ και να υποτιμώ τα προβλήματα, τις αδυναμίες, τις δυσκολίες, την οικονομική στενότητα, αλλά και τις τρικλοποδιές όσων θεωρούν πως είναι οι νόμιμοι ιδιοκτήτες αυτού του κράτους, όπως πολύ εύστοχα το έχει χαρακτηρίσει ο δημοσιογράφος Θεόφιλος Σιχλετίδης). Λυπούμαι για την αδύναμη έως ανύπαρκτη παρέμβαση κομμάτων και συλλογικοτήτων, που αγνοούν ή ελλειπτικά αντιμετωπίζουν τέτοια ζητήματα. Ας μη γελιόμαστε, (και) οι τελευταίες καταστροφές έδειξαν ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός, όπου βασιλιάς είναι το κράτος και οι μηχανισμοί του, το κράτος και οι μηχανισμοί που θέτουν και τηρούν κανόνες, που προβλέπουν και προλαμβάνουν, που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν, που συνεργάζονται και συντονίζονται, που ελέγχουν και τηρούν κανόνες, που ...

Θεωρίες κι ευχολόγια μου φαίνονται σαν τα ξαναδιαβάζω...

Τα παραπάνω ας είναι τουλάχιστον μια κατάθεση ότι κάποια πράγματα είχαν (ξανα)ειπωθεί (και πραγματικά αξίζει να διαβάσει κανείς τα λόγια και τα έργα εκείνης της περιόδου)·  μα είναι κι ένα παράπονο ότι πράγματα που είχαν (ξανα)ειπωθεί, ξεχάστηκαν κι "ανακαλύφτηκαν" από την αρχή...

Ας ελπίσουμε ότι οι τωρινές κυβερνητικές εξαγγελίες δεν θα μείνουν στα χαρτιά. Ας πούμε ότι τότε, το 2009, εκείνοι δεν πρόκαμαν γιατί ξεκίνησε η κρίση και ήρθαν τα μνημόνια (μακάρι να ήταν μόνο αυτός ο λόγος που δεν έκαναν τότε τίποτα).  Τώρα, όμως, που φύγαν τα μνημόνια (ή έστω η θηλιά λάσκαρε), δεν δικαιολογείται η καθυστέρηση.

Όχι άλλο η πατρίδα βουρκωμένη...