Πολιτική βιβλίου;

(Πηγή εικόνας εδώ)

Τον Ιούλιο του 2016 είχε συσταθεί μια Επιτροπή για το βιβλίο, είχε ανακοινωθεί η σύνθεσή της και αναμενόταν το πόρισμα μέχρι το τέλος Οκτωβρίου. Είχαν τότε δημοσιευτεί άρθρα σε πολλά μέσα, η ανακούφιση ήταν έκδηλη, οι προσδοκίες πολλές και η ελπίδα για αλλαγή σελίδας θα γινόταν πραγματικότητα. Ο τότε Υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς μάλιστα είχε τοποθετηθεί και δημόσια υποστηρίζοντας τη θέση για την ενιαία τιμή βιβλίου. Κι όμως, από τότε δεν έχει ακουστεί τίποτα. Κάνοντας μια αναζήτηση στο Διαδίκτυο, η επιτροπή αυτή χάνεται κάπου μετά το καλοκαίρι του 2016, ενώ στον ιστότοπο του ΥΠΠΟ και ειδικότερα στη σελίδα του Τμήματος Γραμμάτων, Βιβλίου και Ψηφιακού Περιεχομένου δεν υπάρχει καμιά αναφορά, ούτε όμως και η αναζήτηση στον ιστότοπο είναι δυνατή (δεν λειτουργεί!).

(Πηγή εικόνας εδώ)

Έτσι, το άρθρο του Πέτρου Ζούνη με τίτλο "Απαραίτητος ο επαναπροσδιορισμός πολιτικής για το βιβλίο" που δημοσιεύτηκε την Κυριακή 14 Φεβρουαρίου στην εφημερίδα "Εποχή" είχε ενδιαφέρον γιατί  έδωσε κάποιες πληροφορίες ότι μάλλον κάτι μπορεί να κινείται. Δημοσιεύω εδώ ολόκληρο το κείμενο:

Απαραίτητος ο επαναπροσδιορισμός πολιτικής για το βιβλίο

Αν δεχτούμε ότι η παιδεία και ο πολιτισμός είναι αυτά τα στοιχεία πάνω στα οποία στηρίζεται η συνοχή μιας κοινωνίας, αλλά ταυτόχρονα και η ανάπτυξή της σε όλα τα επίπεδα. Αν δεχτούμε, ότι η γνώση που αποκτάται στο διάβα της ιστορίας εκτός της μεταφοράς της από γενιά σε γενιά διά του προφορικού λόγου, κυρίως γίνεται διά του γραπτού. Αν λάβουμε επίσης υπ’ όψιν ότι το βιβλίο, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου της ΕΕ έχει χαρακτηριστεί ως πολιτιστικό αγαθό, τότε εύλογα μπαίνει το ερώτημα: «είναι δυνατόν να αντιμετωπίζεται και να συνωστίζεται το πολιτιστικό αγαθό μαζί με τα διάφορα άλλα, και να επαφίεται η τιμή και διακίνησή του στην ελεύθερη αγορά»;

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες όπως Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία κ.λπ. υπάρχει ενιαία τιμή βιβλίου. Με τον τρόπο αυτό προστατεύονται κυρίως τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία και οι εκδότες από τους μεγάλους ανταγωνιστές τους. Μάλιστα κατά τις διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (όπου δεν ισχύει η ενιαία τιμή βιβλίου) σχετικά με τη συμφωνία για τη Διατλαντική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων, γνωστή ως TTIP, ο επικεφαλής των διαπραγματεύσεων της ΕΕ δήλωσε κατηγορηματικά ότι η Ενιαία Τιμή Βιβλίου δεν αποτελεί αντικείμενο συζήτησης.

Το ελληνικό ολιγοπώλιο

Στην Ελλάδα η Ενιαία Τιμή Βιβλίου καθιερώθηκε με το νόμο 2557/24.12.1997. Σύμφωνα με αυτόν, ο εκδότης όριζε τη λιανική τιμή του βιβλίου και κανείς δεν μπορούσε να το διαθέτει σε ψηλότερη ή χαμηλότερη τιμή, πέρα από ένα +/- 10%. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε το 2014 από τον κ. Χατζηδάκη. Πρόκειται για μνημονιακό νόμο, ο οποίος ψηφίστηκε στο πλαίσιο της εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ. Στόχος ήταν να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός στην αγορά και να πέσουν οι τιμές του βιβλίου.

Τα αποτελέσματα δύο χρόνια μετά ήταν, ναι μεν, να πέσουν οι τιμές στα εμπορικά βιβλία, αλλά να ακριβύνουν τα ποιοτικά και μη εμπορικά. Επίσης να περάσει η αγορά σε δύο-τρία βιβλιοπωλεία και πέντε –έξι εκδότες. Ταυτόχρονα, κλείνουν βιβλιοπωλεία μικρά, και κυρίως στην περιφέρεια, τα οποία λειτουργούσαν και ως χώροι πολιτισμού. Όσο το φαινόμενο αυτό θα συνεχίζεται, τόσο πιο πολύ θα υποβαθμίζεται το ποιοτικό βιβλίο. Επίσης, η περίοδος κρίσης που περνάει η χώρα μας και η καθίζηση της κατανάλωσης είναι φανερό ότι οξύνει και επιταχύνει το παραπάνω πρόβλημα, που με τη σειρά του παρασέρνει και σε αύξηση της ανεργίας.

Δυνατότητα αναθεώρησης

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με τους αρμόδιους υπουργούς, Ν. Ξυδάκη και Αριστερίδη Μπαλτά, έχει δηλώσει ότι θα προχωρήσει σε διαδικασία αναθεώρησης της κατάργησης της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η σημερινή υπουργός κ. Κονιόρδου. Το θέμα, όμως, είναι ότι δεν είναι αρμοδιότητα μόνο του υπουργείου Πολιτισμού, αλλά εμπλέκεται και το υπουργείο Οικονομίας. Επίσης ο νόμος είναι μνημονιακός και χρειάζεται και η γνώμη των θεσμών-δανειστών μας.

Με ερώτηση προς την Κομισιόν ο έλληνας ευρωβουλευτής κ. Γραμματικάκης για την επαναφορά της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου, η επίτροπος άφησε ανοιχτή τη δυνατότητα. Επίσης από το υπουργείο Πολιτισμού έχει τεθεί το θέμα στα τεχνικά κλιμάκια των θεσμών και έγινε δεκτό να συζητηθεί, εφόσον υπάρχει μελέτη που αιτιολογεί την πρόταση αναθεώρησης της κατάργησης της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου.

Αναμένεται μέσα στον Φλεβάρη να δημοπρατηθεί η μελέτη και να ολοκληρωθεί η διαδικασία μέσα στο 2017. Για να έχει αίσιο τέλος αυτή η προσπάθεια, είναι φανερό πως πρέπει να κινητοποιηθούν τα αρμόδια υπουργεία. Το υπουργείο Πολιτισμού θα πρέπει να ζητήσει τη στήριξη των ομόλογων υπουργών στην Ευρώπη, να αξιοποιήσει τη θέση του επικεφαλής διαπραγματευτή της ΕΕ για την TTIP, όπως επίσης και τους συλλόγους εκδοτών της Γερμανίας και της Γαλλίας, που με επιστολή τους προς τον πρωθυπουργό και τον αρμόδιο υπουργό ζητούν την Ενιαία Τιμή Βιβλίου.

Επίσης για να στηριχθεί και ενισχυθεί η αγορά βιβλίου, χρειάζεται να υπάρξουν και ευρύτερες παρεμβάσεις, που έχουν να κάνουν με τη σύσταση φορέα που θα έχει την αρμοδιότητα να ασχολείται και να διαμορφώνει πολιτική για το βιβλίο, την προώθησή του στην ελληνική, αλλά και την ξένη αγορά. Να υπάρξει εξορθολογισμός στον ΦΠΑ, όπου έχουμε το παράδοξο υπηρεσίες και υλικά να είναι στο 24% και το βιβλίο στο 6%. Ουσιαστικά, χρειάζεται ένας επαναπροσδιορισμός της πολιτικής γι’ αυτό το πολιτιστικό αγαθό που λέγεται Βιβλίο.

Πάντως, σε κάθε περίπτωση το πόρισμα της επιτροπής θα ήταν πολύ χρήσιμο να υπάρχει και να δημοσιοποιηθεί. Τα θέματα που θα είχε, όπως είχε δημοσιοποιηθεί στα μέσα ενημέρωσης, ήταν:

• Θεσμικό όργανο με αρμοδιότητες για την πολιτική του βιβλίου 
• Προγράμματα υποστήριξης των δημιουργών 
• Προγράμματα υποστήριξης των συντελεστών παραγωγής 
• Προγράμματα για τις βιβλιοθήκες 
• Κοινωνική διάδοση της ανάγνωσης 
• Ειδικά θέματα λειτουργίας της αγοράς βιβλίου 
• Προώθηση του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό 
• Κλαδικές εκθέσεις βιβλίου 
• Έρευνες και βιβλιογραφική βάση δεδομένων 
• Πνευματικά δικαιώματα και προστασία τους 
• Θεσμικό πλαίσιο για τα Κρατικά Βραβεία

Ποιος θα μπορούσε να πει ότι δεν είναι, όχι απλά σημαντικά αλλά και υποχρεωτικά απαραίτητα τα παραπάνω ζητήματα για τα οποία πρέπει να διατυπωθούν θέσεις και προτάσεις; Ποιος θα μπορούσε να πει ότι δεν είναι όχι απλά σημαντικό, αλλά υποχρεωτικά απαραίτητο να έχουμε σαφώς ορισμένη και σαφώς διατυπωμένη πολιτική βιβλίου; 

Εύχομαι και ελπίζω να μην βρεθούμε στην ανάγκη να αναρωτηθούμε κάποια στιγμή: Πολιτική βιβλίου (την είδατε;), τίτλο που αντέγραψα από ένα άρθρο στο περιοδικό της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων σε τεύχος του 1992. 

Πολιτική βιβλίου (την είδατε;):
άρθρο στο περιοδικό της ΕΕΒ, 1992 (Πηγή εδώ)

Οι βιβλιοθήκες, βάση για Εθνική Ανάπτυξη - από πάντα... ως αίτημα! Αφορμή για μια ιστορική αναδρομή.

Κι επειδή υπάρχει προβληματισμός και κινητικότητα τα τελευταία χρόνια γύρω από τις βιβλιοθήκες, γύρω από την τύχη τους και γύρω από την αναγκαιότητα ύπαρξής τους, 

αλλά κι επειδή κινδυνεύουν να κλείσουν ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αφού τίθενται σε διαθεσιμότητα μεγάλο ή σε κάποιες το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού τους, 

επειδή εδώ κι ένα χρόνο ακούγονται φωνές για συγχώνευση και κλείσιμο δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών (γιατί ... πού να συζητήσουμε τώρα "αν είναι καλό ή κακό να κλείσουν"), 

επειδή οι σχολικές βιβλιοθήκες ανοιγοκλείνουν κάθε τόσο,

επειδή υπάρχει ή δεν υπάρχει ένα Εθνικό Κέντρο Βιβλίου,

επειδή υπάρχουν ή δεν υπάρχουν αρμόδιοι θεσμικοί φορείς,

επειδή υπάρχει ή δεν υπάρχει εθνική / δημόσια πολιτική και στρατηγική,
και όταν η απαξίωση φέρνει και στεναχώρια και απογοήτευση, μπορεί και μηδενισμό, αλλά μπορεί και θυμό και οργή,

θυμήθηκα πράγματα που λέγαμε χρόνια και χρόνια, εθνική πολιτική, δίκτυο βιβλιοθηκών, εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών κτλ κτλ. Υπήρξαν προβληματισμοί, έγιναν πράγματα, κι ας έμειναν πολλά προβλήματα άλυτα, κι ας έγιναν λάθη, όμως  μπήκαν βάσεις και τώρα είναι σαν να γκρεμίζονται όλα αυτά, σαν να μην καταλαβαίνει και να μη νοιάζεται η πολιτεία, σαν να μη θέλει να νοιαστεί. Απαξιώνονται οι άνθρωποι, απαξιώνονται οι θεσμοί, απαξιώνονται τα έργα της ίδιας της πολιτείας. Γιατί αλήθεια; Είμαστε τάχα ανίκανοι να διαχειριστούμε τις τύχες μας; Άλλος ένας λόγος να γυρίσω προς τα πίσω, να στοχαστώ και ν' αναστοχαστώ.

Ξεφυλλίζοντας τα χαρτιά μου, βρήκα το πρόγραμμα του 5ου Συνεδρίου της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων που είχε θέμα "Βιβλιοθήκες - Υπηρεσίες Πληροφόρησης: Βάση για Εθνική Ανάπτυξη". Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών τις ημέρες 30 Νοεμβρίου και 1 Δεκεμβρίου 1984. Πρόεδρος της Ένωσης ήταν τότε η Νίνα Σκανδάλη, εμβληματική μορφή, καθηγήτρια στο τμήμα Βιβλιοθηκονομίας των ΚΑΤΕΕ/ΤΕΙ Αθήνας. 

Στην Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου συμμετείχαν (σε αλφαβητική σειρά) οι: Σταυρούλα Γεροστάθη (ΤΕΕ), Νίκη Ζαχιώτη (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών), Νίκη Κοντοπούλου (Εθνική Βιβλιοθήκη), Αλέξανδρος Κράους (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας), Ιωάννα Πολυδώρου (ΑΣΟΕΕ), Κατερίνα Τοράκη (ΤΕΕ), Καίτη Τσιμπογιάννη (Ένωση Ελλήνων Χημικών), Ρωξάννη Φέσσα (Ίδρυμα Ευγενίδου). Έχει ενδιαφέρον η αναφορά όχι μόνο των ονομάτων αλλά και των βιβλιοθηκών τους γιατί είναι και ενδεικτική της παρουσίας που είχαν εκείνη την εποχή και κυρίως του ρόλου που έπαιξαν οι βιβλιοθήκες αυτές στα πράγματα τα επόμενα χρόνια. 

Πρέπει επίσης να σημειώσω ότι η συμμετοχή του Αλέξη Κράους από το Αρχείο της ΕΤΕ, οι συμμετοχές από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης που ήταν τότε στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, αλλά και οι συμμετοχές ομιλητών από άλλους - εκτός βιβλιοθηκών - χώρους, και φυσικά ο ίδιος ο τίτλος του Συνεδρίου αποτελούν δείγματα της στροφής των βιβλιοθηκών στον ευρύτερο χώρο της πληροφόρησης και των προσπαθειών για εξωστρέφεια και συμπόρευση με άλλους.

Ανέτρεξα στον τόμο των πρακτικών, 158 σελίδες, εκτύπωση offset. Αντιγράφω το πρόγραμμα του Συνεδρίου, έτσι για να θυμηθούμε λίγο τι λέγαμε τότε, προσθέτοντας και τις πληροφορίες για κάθε ομιλητή όπως αναγράφονται στη σελίδα της αντίστοιχης εισήγησης.

•  Νίκη Κοντοπούλου (Εθνική Βιβλιοθήκη): Η προώθηση της συνήθειας για διάβασμα και ο ρόλος της Λαϊκής βιβλιοθήκης
• Έλγκα Καββαδία-Χατζοπούλου (αυτή που εμπνεύστηκε και υλοποίησε το θεσμό των παιδικών βιβλιοθηκών στους δημόσιους κήπους και στις γειτονιές): Παιδικές βιβλιοθήκες
• Μαρία Χατζάκη (φιλόλογος, 1ο Γυμνάσιο Νέων Λιοσίων): Οι σχολικές βιβλιοθήκες στη Δυτική Αττική σήμερα. Ένα παράδειγμα
• Νίνα Σκανδάλη, Ιωάννα Πολυδώρου, Ελευθερία Χαλβαδάκη, Σταματίνα Τσάφου, Α. Βαζαίου, Έφη Καβαλιέρου (Αντιπροσωπεία της ΕΕΒ στο 50ο συνέδριο της IFLA στο Ναϊρόμπι, Αύγουστος 1984): Οι βιβλιοθήκες και οι υπηρεσίες πληροφόρησης - βάση για την εθνική ανάπτυξη
• Έφη Καβαλλιέρου (Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ): Προώθηση της αναγνωστικής ικανότητας: ξένες εμπειρίες από το 50ο Συνέδριο IFLA
• Ιωάννα Πολυδώρου (Βιβλιοθήκη ΑΣΟΕΕ): Επαγγελματική εκπαίδευση και επιμόρφωση στη βιβλιοθηκονομία και στην επιστήμη της πληροφόρησης συμπεριλαμβανομένης της μηχανογράφησης στις αναπτυσσόμενες χώρες (έκθεση αξιολόγηησς που υποβλήθηκε στο City University-Centre for Information Science, london 1982)
• Κατερίνα Βουτέρη - Θανοπούλου (Βιβλιοθήκη Τράπεζας της Ελλάδος): Η συμβολή των βιβλιοθηκών και της πληροφόρησης στην εθνική ανάπτυξη - Ελλάδα
• Αλέξανδρος Κράους (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος): Ο ρόλος των αρχείων και των αρχειακών υπηρεσιών στην εθνική ανάπτυξη
• Χρυσόθεμις Βασιλάκου (Βιβλιοθήκη Τράπεζας της Ελλάδος): Η συμβολή ενός κέντρου πληροφόρησης στην ανάπτυξη του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
• Ντίνα Γκόβελα (Παπαστράτειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγρινίου): Αιτωλοακαρνανία: 23 βιβλιοθήκες αναζητούν συντονιστές
• Στέφανος Ιωακειμίδης (Πολιτικός μηχανικός, Γενικός Γραμματέας  ΔΕ Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας): Λαϊκές βιβλιοθήκες - τεχνικές βιβλιοθήκες
• Βασιλική Κωβαίου (Σπουδάστρια Γ' έτους Βιβλιοθηκονομίας ΤΕΙ Αθηνών): Σκέψεις και προτάσεις για την βελτίωση της λειτουργίας των Πανεπιστημιακών Βιβλιοθηκών στην Ελλάδα
• Ρωξάννη Φέσσα (Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδου), Γιόλα Νταή (Βιβλιοθήκη Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής), Ελευθερία Σπαγαδώρου (Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδου): Συλλογική χρήση των πηγών και μέσων πληροφόρησης
• Κατερίνα Τοράκη (Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ): Η σημασία και ο ρόλος της επιστημονικοτεχνικής πληροφόρησης στη σημερινή εποχή
• Γιάννα Μανιάτη, Γιώργος Μπώκος (Εθνική Βιβλιοθήκη): Συνεργασία μεταξύ των βιβλιοθηκών και συνεργασία με τις βιβλιοθήκες στην Ελλάδα: προβλήματα και συνέπειες
• Γιώργος Ζάχος (Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Ιωαννίνων): Σχεδιασμός δικτύων βιβλιοθηκών και πληροφοριών
• Θ. Αλεβίζος, Ε. Αλμυρούδη, Ν. Βλασταρίδης, Κ.Δημητρέλλου, Σ. Θεοδωράκη, Θ. Μελαχροινίδης, Ρ. Μελιανού, Μ. Σφακάκης, Ρ. Τσιφή, Π. Φαρφαρά, Μ. Φιλοπούλου (Ομάδα εργασίας Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης ΕΙΕ): Μηχανογραφημένος συλλογικός κατάλογος περιοδικών εκδόσεων
• Νίκος Μανωλόπουλος (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης ΕΙΕ): Προϋποθέσεις και προοπτικές ενός Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης
• Λέλα Πουλακάκη, Φίλιππος Τσιμπόγλου (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης ΕΙΕ): Κέντρο Τεκμηρίωσης: Η ροή επιστημονικών και τεχνολογικών πληροφοριών
• Δημήτρης Καρακώστας (δεν γράφει, όμως ήταν στη Μονάδα Τεκμηρίωσης του ΕΛΚΕΠΑ, και είναι αυτός που είχε προτείνει την υιοθέτηση του όρου "πληροφοριολόγος" ως απόδοση του αγγλικού information scientist): Προβληματισμοί γύρω από την πληρωμή ή όχι των on line υπηρεσιών πληροφόρησης
• Κλαίρη Λεντάρη (Δημόσια Επιχείρηση πετρελαίου), Βαρβάρα Μάζη (ΙΓΜΕ): Συμβολή των βιβλιοθηκών και υπηρεσιών πληροφόρησης στην έρευνα και αξιοποίηση του ορυκτού μας πλούτου
• Άννα Σολωμού-Τεριακή (Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ): Η Τυποποίηση στην Τεκμηρίωση - Πληροφόρηση
• Σταματίνα Τσάφου (Βιβλιοθήκη ΕΣΥΕ): Διεθνής τυποποιημένη αρίθμηση εκδόσεων (ISBN και ISSN)
• Λουκία Δρούλια, Γιάννης Καρράς: Οι βιβλιοθήκες ως εστίες παιδείας και γνώσης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
• Ζωή Βαλάση, Διονύσης Βαλάσης, Μένης Θεοδωρίδης: Το εξωσχολικό βιβλίο στο σχολείο.

Στο συνέδριο μίλησε ο Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκών (IFLA). Επίσης, έγινε ειδική αναφορά για τη συμμετοχή βιβλιοθηκονόμων από τις 38 δημόσιες βιβλιοθήκες που υπάγονταν στο Υπουργείο Πολιτισμού και σπουδαστών από το τμήμα Βιβλιοθηκονομίας των ΤΕΙ Αθήνας, ενώ υπήρξαν εκπρόσωποί τους στα Προεδρεία. Στο Συνέδριο (και στο Προεδρείο) συμμετείχε και ο Γεώργιος Μ. Κακούρης, άλλη μια εμβληματική μορφή στο χώρο της Βιβλιοθηκονομίας για τη χώρα μας.

Οι εισηγήσεις ήταν όλες γεμάτες αναλύσεις επιμέρους ζητημάτων, απόψεις, στοιχεία, προτάσεις, πλάνα. Το Διοικητικό Συμβούλιο στο άνοιγμα των εργασιών του Συνεδρίου υπογράμμισε γιατί χωρίς βιβλιοθήκες δεν μπορεί να υπάρχει εκπαίδευση, δεν μπορεί να υπάρξει επιστήμη και έρευνα, δεν μπορεί να υπάρχει διοίκηση, δεν υπάρχει λαϊκή επιμόρφωση και συνεχιζόμενη εκπαίδευση. 

Η Ομάδα των βιβλιοθηκονόμων που πήγε στην Κένυα προτείνει την ίδρυση ενιαίου φορέα που θα χαράζει την εθνική πολιτική πληροφόρησης, εκπόνηση βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προγραμμάτων, εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, κτλ. Πρέπει, είπαν, "να συσπειρώσουμε όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες (βιβλιοθηκάριους, εκδότες, βιβλιοπώλες, πνευματικούς ανθρώπους, συγγραφείς κλπ) ώστε οι προσπάθειες νάναι πολλές και συντονισμένες".

Η Κατερίνα Θανοπούλου (διετέλεσε και Πρόεδρος της Ένωσης) προτείνει ένα δεκαετές πρόγραμμα και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις για την πρώτη, καθοριστική όπως την ονομάζει, διετία.

Η Έλγκα Καββαδία περιγράφει αναλυτικά πώς λειτουργεί μια παιδική βιβλιοθήκη, ενώ η Ζωή Βαλάση (συγγραφέας παιδικών βιβλίων) παρουσιάζει με λεπτομέρειες ένα οπτικοακουστικό πρόγραμμα εισαγωγής της λογοτεχνίας στο σχολείο, που δημιούργησε μαζί με τους Διονύση Βαλάση (εικονογράφο, επιμελητή καλλιτεχνικών εκδόσεων, καθηγητή ΤΕΙ) και Μένη Θεοδωρίδη (σκηνοθέτη, εκπαιδευτικό).

Ο Στέφανος Ιωακειμίδης (ένας άνθρωπος με πολλή βαθειά μόρφωση) υπογράμμισε την ανάγκη "να ενισχυθεί η χαμηλή σήμερα έφεση των Ελλήνων προς το διάβασμα", τονίζοντας πως "η πολιτεία πρέπει να ενστερνισθεί βαθειά ότι οι δαπάνες που γίνονται για την Παιδεία και ειδικά για την Τεχνική Παιδεία είναι δαπάνες παραγωγικές ...".

Και οι άλλες εισηγήσεις ήταν πολύ ενδιαφέρουσες, για την εκπαίδευση, για τις ακαδημαϊκές, τις σχολικές, τις ειδικές και τις λαϊκές βιβλιοθήκες, για τα αρχεία και τα κέντρα τεκμηρίωσης, για τη συνεργασία και τα δίκτυα, για τα πρότυπα. Όλες κατέθεταν δράσεις κι εξέφραζαν ένα όραμα, έναν ενθουσιασμό, μια αγωνία μα και μια αγάπη, για το αντικείμενο το ίδιο και, κυρίως, μια αγάπη για τους ανθρώπους, μια προθυμία για δουλειά, για συνεισφορά, για να πάνε τα πράγματα μπροστά. Για να υπάρχει "εθνική ανάπτυξη". Γιατί έτσι πιστεύαμε. (Πόσο παρεξηγήθηκε - και διαστρεβλώθηκε τελικά - η έννοια της ανάπτυξης...)

Έτσι στοχάζομαι διαβάζοντάς τα μετά από τόσα χρόνια. Και αναστοχάζομαι. Ξέρω πως πρέπει να το κάνουμε κι αυτό. Για την ώρα, φέρνω μπροστά μου τη μορφή της Ιωάννας μόλις γύρισε από την Κένυα. Αγνώριστη. Είχε κάνει τα μαλιά της ράστα.  Ήταν μια πρωτοπόρα το 1984! Κι έτσι κλείνω τη θύμιση από το Συνέδριο του '84. Τώρα, τι κάνουμε και τι λέμε;

Για την ΕΠΟΝ από την Άννα και τη Νίνα

Η Άννα Σολωμού με μία συναγωνίστριά της σε εξώφυλλο του περιοδικού της ΕΠΟΝ το 1945

Κλείνοντας σήμερα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, θυμήθηκα και άνοιξα τα χαρτιά που έχω φυλάξει από την Άννα Σολωμού και τη Νίνα Σκανδάλη. Είναι γραμμένα τον Ιούνιο 2002, της Άννας είναι η ομιλία με τίτλο "Μια διαδρομή στη ζωή μου" στην εκδήλωση που διοργάνωσε για εκείνην και για τη Νίνα η Ένωση Βιβλιοθηκαρίων εκείνο τον καιρό, ενώ της Νίνας είναι ένα κείμενο 20 σελίδων χωρισμένο σε δύο μέρη: το ένα έχει τίτλο "Μικρή ματιά στη μεγάλη Αντίσταση" και το άλλο "Αποβιβαζόμαστε στη Μακρόνησο (27 Ιανουαρίου 1950)" και το οποίο μας διάβασε στην εκδρομή που κάναμε στη Μακρόνησο μαζί τους μια παρέα φίλων και συναδέλφων τον Ιούνιο 2002 .

Η Άννα Σολωμού, Αννούλα ή Σολωμίτσα, όπως χαϊδευτικά και αγαπησιάρικα τη λέγαμε στη δουλειά, γεννημένη το 1929, ήταν μια γυναίκα με ανοιχτό μυαλό και δημοκρατικό πνεύμα, μια πεισματάρα αγωνίστρια, με δίψα για ζωή και δίψα για γνώση. Στο βιβλίο της "Μια ζωή μέσα από καταιγίδες... Νίκος - Άννα (1944-1996)" περιγράφει μέσα από τη ζωή τη δική της και του αγαπημένου της Νίκου Σολωμού τους αγώνες και τα βάσανα των ανθρώπων της Αριστεράς. 

Είπε στην ομιλία της για την περίοδο της νιότης της η Άννα:

"Στον εμφύλιο πόλεμο πιάστηκα στις 2 Νοεμβρίου 1948. Με συλλάβανε και σε συνέχεια δικάστηκα παμψηφεί σε θάνατο. Μόλις είχα πετύχει στις εισαγωγικές εξετάσεις του Πολυτεχνείου [είχε πετύχει στους Χημικούς Μηχανικούς!]. Η κατηγορία μου ήταν ότι ήμουνα Σύνδεσμος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ....

Εδώ κάνω μια παρένθεση. Ήθελα πολύ να σπουδάσω. Είχα μπεί δεύτερη στις εξετάσεις στο Πολυτεχνείο. Ευτυχώς πρόλαβα και τέλειωσα το γυμνάσιο. Όμως εκείνα τα χρόνια, ας πούμε ότι ήτανε ηρωικά γι' αυτούς που πιστεύανε πως θα αλλάξουνε τον κόσμο. βγαίναμε από ένα πόλεμο με τεράστιες απώλειες και με ελπίδες. Και απέναντί μου εκτός από τους πολιτικούς αντιπάλους και οι δικοί μας ήτανε σκληροί. ΌΤαν βγήκα από τη φυλακή μετά 3 χρόνια και οκτώ μήνες, μου είπαν να μην συνεχίσω το Πολυτεχνείο, αλλά να βγώ στην παρανομία... Πήγα στη Σχολή Αναστασιάδη για Ραδιο-ηλεκτρολόγος. Βραβεύτηκα και πήρα υποτροφία. Αλλά με πιάσανε και με κατηγορούσανε ότι έφτιαχνα ασυρμάτους. Με στείλανε εξορία...

 Είχα 3 αδέρφια. Ο ένας μου αδελφός ήταν φοιτητής του Πολυτεχνείου: "Θανάσης Τεριακής". Το όνομά του είναι γραμμένο στη στήλη του Πολυτεχνείου. Πήρε μέρος στη διαδήλωση ενάντια στην κάθοδο των Βουλγαρικών δυνάμεων και σκοτώθηκε από τους Γερμανούς. [22 Ιουλίου 1943] Ήταν 21 χρονών. Στη διαδήλωση είχα πάρει μέρος κι εγώ ανεξάρτητα από τον αδελφό μου. Είχα κατέβει με τα πόδια από το Παγκράτι μέσα από τον Εθνικό Κήπο. Κρατούσα μια τσάντα γεμάτη προκηρύξεις που γράψαμε οι μαθήτριες της Σχολής Καλπάκα. Την πέταξα την τελευταία στιγμή όπως με συμβούλεψε ένας μεγαλύτερός μου όταν μας στρίμωξαν οι Γερμανοί. Οι άλλες συμμαθήτριές μου δεν ήλθαν γιατί μάλλον δεν τους άφησαν οι γονείς τους. Εγώ μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που οι γονείς μου δεν με ελέγχανε πάρα πολύ. Πάντα ήμνουν ανεξάρτητη και πεισματάρα. Όταν έφτασα στην Πανεπιστημίου από το Σύνταγμα, είδα το πλήθος που ανέβαινε γοργά. Ήμουν παιδί και έμεινε τυπωμένη η διαδήλωση στη μνήμη μου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το πλήθος. Ανακατεύθηκα με τους διαδηλωτές. Φώναζαν. Ρωτάω κάποιον. Τι να φωνάξω; Μου απαντά: "Ζήτω η Λευτεριά". Οι Γερμανοί μας επιτέθηκαν. Σκοτώθηκαν πολλοί νέοι: Ο αδελφός μου, ο Θωμάς Χατζηθωμάς, φοιτητής του Πολυτεχνείου, η Κούλα Λίλη που σκαρφάλωσε στο τανκς, η Παναγιώτα Σταθοπούλου και άλλοι...Οι Γερμανοί που πρέπει να ήταν SS μας πήγαν κομμαντατούρ και από κει μας οδήγησαν στις φυλακές Εμπειρίκου. Οι γονείς μου με αναζητούσαν σαν τρελοί...

Σε λίγες μέρες με αφήσανε. ξαναοργανώθηκα στην ΕΠΟΝ και συνέχισα τα ίδια. Αλλά την τάξη μου δεν την έχασα. Στη Σχολή Καλπάκα φοβηθήκανε και με διώξανε. Γράφτηκα στο Βυζάντιο. Συνέχισα να γράφω με άλλους και να μοιράζω προκηρύξεις. Μα πιο πολύ μου άρεσε να μιλάω με το χάρτινο χωνί. Ξεσηκωνόταν ο κόσμος."

Και κει η Άννα μας απήγγειλε Το Χωνί:

...

Μέσα απ' το χάρτινο χωνί σου

με κάποιες νότες μυστικές

Μιλά η αδούλωτη ψυχή σου

Που δεν σκλαβώθηκε ποτές

...

Η Νίνα Σκανδάλη, η κυρία Νίνα, μια ευγενική και ιδιαίτερα καλλιεργημένη φιγούρα, ήρεμη δύναμη αλλά με πολύ ισχυρή προσωπικότητα, με δίψα κι αυτή για ζωή και για γνώση, γεννημένη 5 χρόνια νωρίτερα όπως ... συνήθιζε να μας θυμίζει η Άννα για να δείξει ότι ήταν νεώτερη από τη φίλη της, γράφει:

"... Η δράση της ΕΠΟΝ δεν μπορεί να κλειστεί σε μια ομιλία. Τόμοι έχουν γραφτεί, λευκώματα έχουν τυπωθεί με φωτογραφικό και άλλο υλικό... Μουσείο έγινε το σπίτι, στο οποίο πραγματοποιήθηκε η μυστική σύσκεψη των αγωνιστών της νεολαίας, που συναποφάσισαν την ίδρυση της ΕΠΟΝ στις 23 Φεβρουαρίου 1943. ... Υπολογίζονται σε 600.000 οι νέοι που εντάχθηκαν και πολέμησαν μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ στις πόλεις και τα βουνά...

Θρύλοι έχουν γίνει μερικά τους κατορθώματα, όπως η ηρωική αντίσταση των τριών Επονιτών τον Απρίλη του 1944, που κράτησαν για 10 μέρες πολιορκία στη συνοικία του Υμηττού, από 300 Γερμανούς και Ταγματασφαλίτες. [Ήταν οι Δημήτρης Αυγέρης, Θάνος Κιοκμενίδης και Κώστας Φολτόπουλος] Το σπίτι όπου σκοτώθηκαν, το Κάστρο του Υμηττού ("κάστρο δεν ήταν μα άντεξε σαν κάστρο") θα πει ο ποιητής, αποτελεί σήμερα τόπο προσκυνήματος. [Το ποίημα ήταν της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη] Το ίδιο θρυλική ήταν και η αντίσταση των 10 Επονιτών που έπεσαν λίγους μήνες αργότερα, υπερασπιζόμενοι το Φρουραρχείο του ΕΛΑΣ στην Καλλιθέα.

Η ΕΠΟΝ, σ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής, πάλεψε και για τη μόρφωση. Για το άνοιγμα και τη λειτουργία σχολείων, που οι κατακτητές είχαν μετατρέψει σε στρατώνες ή φυλακές, και με τη βοήθεια προοδευτικών δασκάλων ...

Πολλοί έχουν πει: τόσες θυσίες χαμένες. Δε συμμερίζομαι την άποψη αυτή. Τίποτα δεν πάει χαμένο. Τίποτα δεν ξεκινά από το μηδέν. Εξάλλου και αυτοί που υπέφεραν και ταλαιπωρήθηκαν, δε βγήκαν τελείως χαμένοι. Στις 27 Φεβρουαρίου 1991, έγινε μια εκδήλωση στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, για την επέτειο της ΕΠΟΝ. Μεταξύ άλλων μίλησε ο Απόστολος Λάζαε=ρης πρώην υπουργός. Είπε κάτι που βρίσκω πολύ όμορφο: "Το επονίτικο κίνημα έδωσε τότε ιδιαίτερο νόημα στην ύπαρξή μου και σημάδεψε ανεξίτηλα με τα ιδανικά του ολόκληρη την κατοπινή μου ζωή. Δεν θα ήταν νομίζω υπερβολή, να πω πως όλοι μας περισσότερα κερδίσαμε παρά δώσαμε σ' αυτόν τον αγώνα. Κερδίσαμε σε ψυχική ανάταση, σε πλάταιμα του προσωπικού μας ορίζοντα, κερδίσαμε από τη λυτρωτική γνώση της μεγαλοσύνης του ελληνικού λαού".

Είναι πολύ ωραίο και πολύ αληθινό αυτό. Και μ'΄αυτό θέλω να τελειώσω."

Και η Νίνα το 1950 πήρε το δρόμο για τη Μακρόνησο...

Με την Άννα και τη Νίνα το 2005 στο σπίτι μου

 Τίποτα δεν πάει χαμένο...

Το περιοδικό "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση" στα πρώτα του βήματα

 

Η φωτογραφία στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, Ιούλιος 1984, από την ημερίδα ΤΕΕ - ΕΕΒ με τίτλο "Η πληροφορική στην πληροφόρηση: Βιβλιοθήκες και Υπηρεσίες Τεκμηρίωσης στην Ελλάδα". Διακρίνονται, ανάμεσα στους άλλους,  η Άννα Σολωμού, Προϊσταμένη τότε της Μονάδας Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ και ο Βαγγέλης Μπούμπουκας, Διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης

Συνεχίζοντας το ξεφύλλισμα των πρώτων τευχών του περιοδικού "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση", και με την ευκαιρία των μεθαυριανών εκλογών στην Ένωση Βιβλιοθηκονόμων, θα θυμηθώ τις εκλογές που έγιναν στις 26 Απριλίου 1985.

Μέχρι τότε,   η σύνθεση του Δ.Σ. ήταν η εξής:

Φέσσα Ρωξάνη, πρόεδρος

Ζαχιώτη Νίκη, γραμματέας

Χατζοπούλου Κατερίνα, αντιπρόεδρος

Γεροστάθη Σταυρούλα, ταμίας

Άνθη Έλλη, ειδ. γραμματέας

Βασιλάκου Έμμη, μέλος

Θανοπούλου Κατερίνα, μέλος

Μορελέλη Μερσίνη, μέλος

Σκανδάλη Νίνα, μέλος

Κάλτσας Γιάννης, αντιπρόσωπος επαρχίας

Παντελιά Γεωργία, αντιπρόσωπος επαρχίας

Χριστοδούλου Βασιλική-Στυλιανή, αντιπρόσωπος επαρχίας

Το νέο Διοικητικό Συμβούλιο είχε την παρακάτω σύνθεση:

Ζαχιώτη Νίκη, πρόεδρος

Χατζοπούλου Κατερίνα, γραμματέας

Μακροθύμιου Ελένη, αντιπρόεδρος

Κορρές Νικόλαος, ταμίας

Κάλτσας Γιάννης, ειδ. γραμματέας

Καρακώστας Δημήτρης, μέλος

Καυγά Γλυκερία μέλος

Ξεροβάσιλας Παναγιώτης, μέλος

Σκανδάλη Νίνα, μέλος

Γκόβελα Ντίνα, αντιπρόσωπος Στερεάς Ελλάδας

Λύρα Μαρία, αντιπρόσωπος Πελοποννήσου

Μητράγκας Γιώργος, αντιπρόσωπος Β. Ελλάδας

Οι άξονες πάνω στους οποίους έκρινε το νέο Δ.Σ. ότι θα  έπρεπε να κινηθεί ήταν η επαγγελματική αποκατάσταση των βιβλιοθηκονόμων, η αποτελεσματική λειτουργία των βιβλιοθηκών μέσω σωστής νομοθεσίας και η πλήρης αναγνώριση της Ένωσης ως επίσημου φορέα του κλάδου. Με βάση τους άξονες αυτούς, έθεσε τους παρακάτω στόχους, οι οποίοι παρουσιάζονται αναλυτικά στο τεύχος 4 (Σεπτέμβριος 1985):

• Νομοθεσία - Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών
• Επιμόρφωση - Σεμινάρια
• Μετάφραση - Έκδοση Dewey
• Μεταφορά Βιβλιοθηκών από ΥΠΕΕ σε Υπ. Παιδείας
• Σχολικές Βιβλιοθήκες

Ήδη, στο τεύχος Μαρτίου 1986 δημοσιεύονται οι δραστηριότητες της Ένωσης με σημαντικά χαρακτηριστικά την παρουσίαση συγκεκριμένων θέσεων και ενεργειών του Δ.Σ. και την πλούσια συμμετοχή των μελών στις Επιτροπές της Ένωσης.
 
Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να έκανε κανείς μια έρευνα διαδρομών για τα ζητήματα που έθετε το Δ.Σ. από τότε μέχρι και σήμερα. Τι έγινε από τότε, τι έμεινε στη μέση, ποια αναμένονται ακόμη μετά από σχεδόν 30 χρόνια.

Αντιγράφω από το πρόγραμμα του 1986:

"... Οι μεμονωμένες ενέργειες  που γίνονται όλο και πιο συχνά σήμερα για τη μηχανοργάνωση των βιβλιοθηκών, κυρίως στο χώρο των Πανεπιστημίων, χωρίς καμιά πρόβλεψη και ως προς την συμβατότητα των συστημάτων και ως προς την τεχνική επεξεργασία  του υλικού, εντείνουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα διαιωνίζοντας τις κακές καταστάσεις. Πιστεύουμε πως μια επιτροπή πρέπει ειδικά και άμεσα να ασχοληθεί με το θέμα..."

Βλέπε και: Βιβλιοθήκες, πληροφόρηση και λογοκρισία: μια συζήτηση πριν από 27 χρόνια!

Βιβλιοθήκες, πληροφόρηση και λογοκρισία: μια συζήτηση πριν από 27 χρόνια!

Το πρώτο τεύχος του περιοδικού "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση" κυκλοοφόρησε τον Ιούλιο 1984. Συντακτική Επιτροπή ήταν: Γατσούλη Μαρία, Ζαφείρα Αγγελική, Καλογεράκη Ελένη, Καυγά Γλυκερία, Κράους Αλέξης, Πολυδώρου Ιωάννα, Σταυρόπουλος Νίκος, Τοράκη Κατερίνα, Τσομή Ζέφη και Χατζοπούλου Κατερίνα.

Πώς μου ήρθε τώρα και πήγα 27 χρόνια πίσω. Έχοντας την έγνοια για όσα συμβαίνουν στον τόπο μας τον τελευταίο καιρό και για την παρουσία και δράση αντιδημοκρατικών, φασιστικών ομάδων, σπέρνοντας το φόβο και την ανασφάλεια στους πολίτες, και με αφορμή τον προβληματισμό αν πρέπει ή όχι να δίνεται βήμα μέσα από τα ΜΜΕ στις ομάδες αυτές εξαιτίας της κοινοβουλευτικής τους δύναμης,  θυμήθηκα μια συζήτηση που είχε γίνει μέσα από το περιοδικό της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων (όπως ήταν τότε η ονομασία της σημερινής Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκoνόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης) στα μέσα της δεκαετίας του '80. Και ανέσυρα τα τεκμήρια που έχω από τα χρόνια εκείνα.

Είχε δημοσιευτεί τότε ένα σχόλιο στη στήλη Μικρά-μικρά... του περιοδικού της Ένωσης "Βιβλιοθήκες και Πληροφόρηση" (τ. 3, Μάρτης 1985, σελ. 11) με αφορμή τη συζήτηση σε συνεδρίαση δημοτικού συμβουλίου αν έπρεπε ή όχι να απομακρυνθεί το "Πιστεύω" του Παπαδόπουλου από τη Βιβλιοθήκη του Δήμου εκείνου. Το σχόλιο τελείωνε ως εξής: "Εμείς που πιστεύουμε στον κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο των βιβλιοθηκών, έχουμε χρέος να απαλλάξουμε τους χώρους που δουλεύουμε από έντυπα αντικοινωνικά, αντεθνικά και σκοταδιστικά που θυμίζουν μαύρες εποχές στην ιστορία του λαού μας".

Αντίγραφο της επιστολής του μέλους της ΕΕΒ ως απάντηση στο σχολιαστή του τεύχους 3 (Μάρτιος 1985), δημοσιεύτηκε στο τεύχος 5 (Μάρτιος 1986)

Βιβλιοθηκονόμος, μέλος της Ένωσης, έστειλε επιστολή απάντηση στο σχόλιο (δημοσιεύτηκε σε επόμενο τεύχος ολόκληρη), εκφράζοντας την άποψη ότι "ο χρήστης πρέπει να έχει πρόσβαση σ' όλα τα κείμενα, γιατί μόνο τότε με ελεύθερη βούληση θα μπορεί να αποφασίσει τι του πηγαίνει περισσότερο...". Μάλιστα, επικαλείται ένα πραγματικό γεγονός όπως λέει, σύμφωνα με το οποίο  όταν ο Λένιν το 1905 βρισκόταν στην παρανομία και ζήτησε από ένα νέο να του φέρει τον τύπο της ημέρας, εκείνος ως πολύ ενθουσιώδης έφερε τον τύπο της αντιπολίτευσης. Ο Λένιν πέταξε όλες τις εφημερίδες στα σκουπίδια, λέγοντας στο νεαρό του σύντροφο: "Σύντροφε, αυτά που έφερες τα γράφουμε εμείς και ξέρουμε τι λένε, αυτά που θέλουμε να ξέρουμε είναι τι γράφουν οι αντίπαλοί μας..." Και τελειώνει η επιστολή με την φράση: "Ο δογματισμός των βιβλίων δεν βλάφτει, ο δογματισμός των ανθρώπων καταστρέφει".

Από τότε, πολλές φορές έχω συζητήσει το θέμα, επικαλούμενη και τα παραπάνω, με φοιτητές στα τμήματα βιβλιοθηκονομίας που δίδασκα και με βιβλιοθηκονόμους στα διάφορα σεμινάρια. Οι απόψεις ποικίλλουν και σχετίζονται με ζητήματα όπως ελευθερία στην πληροφόρηση, ελευθερία στην πρόσβαση, ελευθερία στην έκφραση, δικαίωμα στην πληροφόρηση, δημοκρατία, λογοκρισία.

Βρήκα ενδιαφέρουσα τη διεθνή βάση δεδομένων Beacon for Freedom of Expression, παραγωγή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Νορβηγίας ως δώρο στη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και όπου κανείς μπορεί να βρει χρήσιμες πληροφορίες γύρω από το θέμα γενικά αλλά και τεκμήρια που είχαν λογοκριθεί/απομακρυνθεί σε διάφορες περιόδους. Μεγάλο θέμα...

Όμως οφείλω να σημειώσω ότι σε κάθε περίπτωση, δεν αρκεί να επικαλούμαστε έννοιες όπως ελευθερία, δημοκρατία, δικαίωμα κτλ., αν δεν υπάρχει εκπαίδευση/ενημέρωση/αντίληψη/κρίση. Και βέβαια, ειδικά στη δημόσια βιβλιοθήκη, και εγρήγορση.

(Για τα πρώτα εκείνα τεύχη, θα επανέλθω).