Πολιτική βιβλιοθηκών στην Ελλάδα: λίγα σχόλια με αφορμή μια συνέντευξη

Πολύ ενδιαφέρουσα και μεστή η συνέντευξη του κ. Κωνσταντίνου Στάικου στο περιοδικό «ο αναγνώστης» και στο Γιάννη Μπασκόζο και δεν θα μπορούσε να μην είναι άλλωστε. Είναι ο άνθρωπος, ο ακάματος ερευνητής της ιστορίας του βιβλίου και των βιβλιοθηκών, που μας έχει φωτίσει με τον πλούτο που κουβαλούν οι βιβλιοθήκες στο διάβα των αιώνων. Θα ήθελα εδώ, με κάθε σεβασμό στην άποψη και στο έργο του, να παραθέσω, ως αφορμή, λίγα σύντομα και καλοπροαίρετα σχόλια: 

• Συμφωνώ απόλυτα ότι η ελληνική πολιτεία δεν υποστήριξε τις βιβλιοθήκες ουσιαστικά, δεν υπήρξε εθνική πολιτική βιβλιοθηκών ποτέ (ακόμη και τότε που έρεαν τα χρήματα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα) και φτάσαμε σήμερα ν' αναρωτιόμαστε ποιος είναι ο ρόλος των βιβλιοθηκών (σήμερα βέβαια είναι ένα υπαρκτό ερώτημα και θα έπρεπε κι εμείς να έχουμε σοβαρούς προβληματισμούς όντως), αν πρέπει να πηγαίνουμε σε βιβλιοθήκη ή σε βιβλιοπωλείο κτλ. κτλ. 

• Συμφωνώ ότι οι ελληνικές βιβλιοθήκες δεν έχουν όλο τον πλούτο που χρειάζονται οι ερευνητές. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορούσαν κιόλας, φαντάζομαι ότι δεν εννοεί αυτό ακριβώς ο κ. Στάικος, άλλωστε γι' αυτό οι βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο κάνουν λόγο για την ανάγκη επικοινωνίας, δικτύων κτλ. Ας μην υποτιμούμε πάντως την ανάγκη συγκέντρωσης και διάσωσης της "τοπικής βιβλιογραφικής παράδοσης", που όντως, όπως κι ο ίδιος λέει, μπορεί να είναι ελλιπής σε πολλές περιπτώσεις (ή αναξιοποίητη σε περισσότερες, δυστυχώς). Πάντως, για να μην παρεξηγούμαστε, οι δημόσιες βιβλιοθήκες ανά τον κόσμο δεν είναι και δεν (μπορούν να) έχουν ως μοντέλο τη New York Public Library. 

• Σχετικά με τη μεταφορά της Εθνικής Βιβλιοθήκης και όλο αυτό το πανηγύρι, νομίζω νωρίτερα, χρόνια πριν, τότε έστω που παρουσιαζόταν η άποψη (ως δεδομένη όμως, και χωρίς ουσιαστική διαβούλευση) στα αμφιθέατρα (ΕΙΕ π.χ.), τότε θα μπορούσε κάτι να γίνει. Τώρα, νομίζω θα πρέπει όλοι να υποστηρίξουμε καταρχάς το προσωπικό και το Διευθυντή της Εθνικής Βιβλιοθήκης που έχουν επωμιστεί τεράστιο έργο και που η τυχόν αποτυχία του θα βαρύνει τις δικές τους πλάτες (η εύκολη λύση), να δηλώσουμε διαθέσιμοι και αυτοί να βρουν τρόπους να αξιοποιήσουν όσες δυνάμεις θέλουν και μπορούν! Μακάρι και η Πολιτεία να το έχει αντιληφθεί αυτό (επί της ουσίας, όχι - μόνο - ως υποχρέωση στον χορηγό).

• Ας μου επιτραπεί επίσης ένα σχολιάκι στην πρόταση «Η γλώσσα μας συνεχώς συρρικνώνεται, όμως, η αρχαιότητα εξακολουθεί να παραμένει στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος σε κάθε επίπεδο: αρχαιολογικό, λογοτεχνικό, φιλοσοφικό, κοινωνικό, πολιτικό, καλλιτεχνικό κ.α.». Αν και είναι μεγάλο θέμα και δεν είμαι καθόλου ειδική να μιλήσω για τις σπουδές που σχετίζονται με την αρχαιότητα, θα ήθελα μόνο να επισημάνω ότι το σημείο «συρρίκνωση μιας γλώσσας» θέλει βασάνισμα, ότι η μη χρήση της εθνικής γλώσσας στη διεθνή έρευνα δεν είναι ελληνικό φαινόμενο και να παραπέμψω, ως ενδεικτικό παράδειγμα, στην ημερίδα και στα συμπεράσματά της που οργανώθηκε στην Αθήνα το 2013 από την Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ) και την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή Ένωση (EAFT) με θέμα "Οι Εθνικές Γλώσσες και η Ορολογία στην Ανώτατη Εκπαίδευση, στην Επιστήμη και στην Τεχνολογία" (σύντομη παρουσίαση εδώ). Δυστυχώς, το πρόβλημα είναι πολυδιάστατο (και δείτε τώρα με το Brexit που απασχολεί τι θα γίνει με την αγγλική γλώσσα!!!).

Αλλά, για να ξαναγυρίσω στις βιβλιοθήκες και στη συνέντευξη του κ. Στάικου, επειδή, δυστυχώς, λέει αλήθειες, καλό θα ήταν να τις πάρουμε υπόψη (σε επίπεδο πολιτείας, αλλά και σε επίπεδο βιβλιοθήκης, δεν είπε κανείς ότι όλα και παντού τα πράγματα λειτουργούν ρολόι). Αυτό που λείπει νομίζω είναι να γνωρίζουμε και να καταλήξουμε τι θέλουμε και/ή τι μπορούμε ν’ αντέξουμε. Το κάνουμε;

Επίσης, ας μου επιτραπεί ένα τελευταίο σχόλιο, τώρα στο (πολύ καλό κατά τη γνώμη μου) περιοδικό. Ο τίτλος "Κ. Στάικος: Οι δημόσιες βιβλιοθήκες της χώρας ήταν πάντα ανεπαρκείς (συνέντευξη στον Γ.Ν.Μπασκόζο)" νομίζω αδικεί και τον κ. Στάικο και το περιοδικό και στέλνει ένα πολύ αρνητικό νόημα. Αναρωτιέμαι αν αυτό ήθελε να βγάλει ο συνεντευξιαζόμενος ή το περιοδικό.

Σε αναζήτηση (εθνικής) πολιτικής για τις βιβλιοθήκες

Στην Αυγή της περασμένης Κυριακής 17 Απριλίου, δημοσιεύτηκε ένα ολοσέλιδο άρθρο του Υφυπουργού Παιδείας κ. Θεοδόση Πελεγρίνη με τίτλο "Δημόσιες βιβλιοθήκες, μέλλον και προοπτικές". Θα ήθελα καταρχάς να επισημάνω ότι είναι ίσως η πρώτη φορά στη χώρα μας που υπουργός τοποθετείται δημόσια για τις βιβλιοθήκες και μάλιστα τοποθετείται για την (εθνική) πολιτική βιβλιοθηκών ως αρμόδιος υπουργός επί των βιβλιοθηκών (αν φυσικά κάνω λάθος ως προς τα πρωτεία, αποδέχομαι τη διόρθωση).

Από κει και πέρα, ας μου επιτραπεί να διατυπώσω λίγες σκέψεις και ελπίζω να μην τρέξουν οι φίλοι και συνάδελφοι και λοιποί αρμόδιοι και υπεύθυνοι να πουν πως μιλώ από μακριά και εκ του ασφαλούς. Οι σκέψεις είναι για προβληματισμό και συζήτηση και, βέβαια, δεν αφορούν (μόνο) το κείμενο του υπουργού. Έτσι κι αλλιώς, στον τύπο δημοσιεύονται διάφορα από δω και από κει, συχνά χωρίς αρχή και τέλος, χωρίς να γνωρίζουμε την πηγή και χωρίς να είμαστε σίγουροι για την αξιοπιστία τους, κάτι σαν ένα μυστήριο να πλανάται γύρω από τις βιβλιοθήκες, για το τι σχεδιάζεται από τους διάφορους αρμόδιους - φορείς και πρόσωπα.

Ο κ. Πελεγρίνης ξεκαθαρίζει ότι είναι αρμόδιος για τις 45 δημόσιες βιβλιοθήκες. Αυτό βέβαια έτσι κι αλλιώς δεν συνιστά δυνατότητα ή αρμοδιότητα άσκησης εθνικής πολιτικής. Και τι θα πει εθνική πολιτική για τις βιβλιοθήκες; Όπως έγραφα πριν από ένα χρόνο, "η εθνική πολιτική βιβλιοθηκών είναι το πλαίσιο για τη σχεδιασμένη και συντονισμένη ανάπτυξη των βιβλιοθηκών μιας χώρας, το οποίο προτείνεται ή/και υιοθετείται από μια κυβέρνηση". Θα μου πείτε, γενικός ορισμός και ποιος κυβερνητικός φορέας θα υλοποιήσει μια τέτοια πολιτική; Ωραία, αν ένας τέτοιος ορισμός είναι αποδεκτός, προχωρούμε παραπέρα και σκεφτόμαστε τι θα πει  σχεδιασμένη και συντονισμένη ανάπτυξη. Δηλαδή, χρειαζόμαστε ένα σχέδιο (τι σημαίνει εθνική πολιτική, τι περιλαμβάνει) και ένας συντονισμός των μερών που περιλαμβάνονται στο σχέδιο. Ωραία τα λες αγαπητή, ασκήσεις επί χάρτου και θεωρίες... Μα ... στο χαρτί πρέπει να γίνουν πρώτα, να συζητηθούν και να καταγραφούν όλα τα ζητήματα και ύστερα να προχωρήσει η υλοποίηση. Μπορεί και να 'χουν γίνει βέβαια όλ' αυτά και γω πράγματι να θεωρητικολογώ. Μακάρι, και πρώτη θα το επισημάνω (αν και, τουλάχιστον σε επίπεδο διαβούλευσης, δεν θυμάμαι να έχουν γίνει και σπουδαία πράγματα).

Ας ξαναγυρίσω στο κείμενο του κ. Πελεγρίνη, ο οποίος γράφει στην αρχή:

"Μελετώντας πιο συστηματικά τον θεσμό και συνεργαζόμενοι με τις βιβλιοθήκες, έγινε σαφές ότι τα θέματα που χρήζουν άμεσης διευθέτησης αφορούν αφενός τις διαδικασίες ανάπτυξης μιας εθνικής πολιτικής των βιβλιοθηκών, αφετέρου την ενδυνάμωση της μεταξύ τους συνεργασίας, με την Εθνική Βιβλιοθήκη να εποπτεύει, να συντονίζει και να υποστηρίζει ουσιαστικά την ανάπτυξη υποδομών και υπηρεσιών."

Δηλαδή, αναγνωρίζει την ανάγκη εθνικής πολιτικής και αναγνωρίζει το ρόλο που πρέπει να παίξει η Εθνική Βιβλιοθήκη. Ωραία, άρα χρειάζεται πράγματι ανάπτυξη εθνικής πολιτικής με σχεδιασμό και συντονισμό.

Παρακάτω γράφει ο κ. Πελεγρίνης:

"Σήμερα, παρά την καταρχάς θεσμική επάρκεια που διέπει τις Δ.Β. και τις αξιόλογες προσπάθειες του προσωπικού τους, στην πλειονότητά τους δεν έχουν επιτύχει την προσδοκώμενη διείσδυση στις τοπικές κοινωνίες..."

Εδώ, θα μου επιτραπεί να παρατηρήσω ότι η διείσδυση στις τοπικές κοινωνίες, πράγμα που όντως είναι πολύ σοβαρό και σπουδαίο ζήτημα και συμφωνώ με τη διαπίστωση της τυχόν έλλειψης, γίνεται τόσο από τις δημόσιες όσο και από τις δημοτικές βιβλιοθήκες κάθε περιοχής. Και πρέπει να πούμε ότι οι δημοτικές είναι πολύ περισσότερες και ότι λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ικανοποιητικά (αν όχι πολύ καλά) και παρά τα όσα ή τυχόν προβλήματα οικονομικής δυσπραγίας, υποστελέχωσης, υποτίμησης κτλ. Άρα, κι εδώ είναι φανερή η ανάγκη να λάβει υπόψη της η Πολιτεία, κεντρικά, και τις βιβλιοθήκες αυτές σε έναν σχεδιασμό εθνικής πολιτικής. Εξάλλου, είναι καλό να έχουμε ως δεδομένο ότι υπάρχουν (δανειστικές) βιβλιοθήκες στην Ελλάδα και ότι έχουν να επιδείξουν σημαντικό έργο, καμιά φορά μακριά και από τα εκτυφλωτικά φώτα της δημοσιότητας.

Παρακάτω, ο κ. Υπουργός αναφέρεται σε ζητήματα σχετικά με "την ενεργοποίηση θεσμικών οργάνων για τη χάραξη εθνικής πολιτικής βιβλιοθηκών και την ανάπτυξη του δικτύου των δημοσίων βιβλιοθηκών". Πάλι τα μπερδέψαμε... Από τη μια εθνική πολιτική και από την άλλη δίκτυο δημοσίων βιβλιοθηκών.

Και γράφει παρακάτω για το δίκτυο των δημοσίων βιβλιοθηκών ότι: "θα αλληλεπιδρά με άλλα αντίστοιχα δίκτυα βιβλιοθηκών της χώρας, όπως το δίκτυο των δημοτικών βιβλιοθηκών, των ακαδημαϊκών και ερευνητικών βιβλιοθηκών, στοχεύοντας στην ανάπτυξη ενός ενιαίου εθνικού δικτύου πληροφοριών και γνώσης με πρωταγωνιστές τις βιβλιοθήκες". 

Συμφωνώ απόλυτα, μάλλον όχι ακριβώς, γιατί ξεχάστηκαν κάποιες κατηγορίες βιβλιοθηκών, όπως είναι οι ("καημένες") οι ειδικές (τεχνικές, ιατρικές, οικονομικές κτλ.), κάποιες από τις οποίες είναι σε δυσχερέστερη θέση ως προς τον εθνικό σχεδιασμό και συντονισμό γιατί ανήκουν σε διάφορους και διαφορετικούς θεσμικούς φορείς (υπουργεία, δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κτλ.). Μόνο που και αυτά όλα σαν τις δικές μου "ασκήσεις επί χάρτου" ακούγονται. Καταρχάς, να ξανασημειώσουμε ότι υπάρχουν βιβλιοθήκες, ότι υπάρχει παράδοση και εμπειρία, υπάρχουν (κάποιες) υποδομές, υπάρχει πλούτος συσσωρευμένης γνώσης και πληροφορίας και προπάντων υπάρχουν άνθρωποι που περιμένουν ...

Η αναφορά στις ακαδημαϊκές και ερευνητικές βιβλιοθήκες μαζί έχει ενδιαφέρον γιατί η αλήθεια είναι ότι στα σχετικά νομοθετήματα δεν έχω δει καμιά αναφορά και μάλιστα για τις ερευνητικές που φοβάμαι ότι έχουν πληγεί περισσότερο, όχι μόνο από την κρίση αλλά ίσως και από την αδιαφορία (και όχι μόνο της Πολιτείας...).

Και, ποιος θα τα κάνει όλα αυτά; Μια ιδέα από αυτά που έγραφα λίγο παλιότερα:

"Η Πολιτική αυτή πρέπει να πάρει υπόψη της όλες τις κατηγορίες βιβλιοθηκών, τα ζητήματα εκπαίδευσης του προσωπικού τους, αλλά και εκπαίδευσης των πολιτών ως χρηστών τους (με ιδιαίτερη βαρύτητα στις μικρές ηλικίες αλλά και στο χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας). Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν αφορά ένα συγκεκριμένο υπουργείο και γι’ αυτό η παρακολούθηση της υλοποίησής της δεν μπορεί να ενταχθεί κάτω από τη μία ή την άλλη Διεύθυνση Γραμμάτων οποιουδήποτε Υπουργείου. "

Ο Υπουργός τελειώνει το άρθρο του ως εξής:

"Οι Δ.Β. πρέπει και μπορούν να αναλάβουν δράσεις για την αντιμετώπιση ζητημάτων με μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο που αφορούν την εκπαίδευση, την υγεία, την οικονομία, την τεχνολογία, τις δημογραφικές αλλαγές, το περιβάλλον και τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε το απαραίτητο θεσμικό και τεχνολογικό περιβάλλον, καθώς επίσης να αναπτύξουμε την κατάλληλη εθνική στρατηγική ώστε η κοινωνική τους παρέμβαση να είναι ουσιαστική και αποτελεσματική."

Θα έλεγα βαρύ το φορτίο για τις δημόσιες βιβλιοθήκες μιας χώρας. Βέβαια, γίνεται πολύς λόγος για τις βιβλιοθήκες τον 21ο αιώνα, για τον μετασχηματισμό τους, για τους (νέους) ρόλους τους, για την βιβλιοθήκη ως τόπο και ως χώρο Όμως, πέραν του ότι ακόμη και έναν τέτοιο ρόλο παίζουν τόσο οι δημόσιες όσο και οι δημοτικές βιβλιοθήκες (στην ελληνική έχουμε έναν ωραίο όρο που θα μπορούσε να περιλάβει και τις δύο κατηγορίες, οι λαϊκές βιβλιοθήκες), ας μου επιτραπεί να παρατηρήσω ότι δεν υπάρχει πουθενά στο κείμενο η λέξη ανάγνωση, η λέξη βιβλίο και η λέξη παιδιά. Δεν υπάρχει ο αναγνώστης, η αναγνώστρια, που βέβαια δεν είναι  μόνο τα παιδιά, όμως εκεί, κατά τη γνώμη μου, χρειάζεται να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση. Ίσως αυτό είναι και το ζήτημα, όχι στο κείμενο ή στην πολιτική του υπουργείου, αλλά στη ζωή. Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες, ή γενικότερα για να πάμε και στους νέους ρόλους, οι χρήστες των βιβλιοθηκών.

Είναι και μήνας του βιβλίου ο Απρίλης, αλλά οι γιορτές αρκούν τελικά;

Εύχομαι να ήταν τα λόγια μου μόνο λόγια επί χάρτου.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σημείωση 1. Η παραπάνω εικόνα είναι το λογότυπο της βιβλιοθήκης του ΤΕΕ, γι' αυτό και το υδατογράφημα, ήταν σχέδιο του φίλου και συναδέλφου Κώστα Α. πάνω σε μια ιδέα δική μου, θέλοντας να δείξουμε ότι πλέον οι βιβλιοθήκες εκτός από βιβλία είναι και τεχνολογία.

Σημείωση 2. Σαν σήμερα; Θυμάμαι που ψάχναμε στα στρώματα Αυγές να τις εξαφανίσουμε. Και θυμάμαι τη δασκάλα που έκλαιγε... 21 Απριλίου 1967, αποφράδα μέρα.

Δημόσιες βιβλιοθήκες και προϋποθέσεις για μια αριστερή πολιτική: συμβολής στο διάλογο συνέχεια...

Είναι πολύ ενθαρρυντικό που γίνεται λόγος για τις βιβλιοθήκες και θα ήταν πολύ χρήσιμο να είχε ανοίξει πλατύτερα ένας διάλογος, αντί να βρισκόμαστε στη θέση να κρίνουμε (απ' έξω και θετικά ή αρνητικά) πράγματα που ήδη γίνονται. Οι συζητήσεις για τις βιβλιοθήκες έχουν ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό με πρωτοβουλία του Τμήματος Πολιτισμού του Σύριζα σε συνδυασμό με τις συζητήσεις για το ΕΚΕΒΙ και γενικότερα για το βιβλίο και την πολιτική προάσπισής του. Έχουν πολύ ενδιαφέρον και είναι κρίμα που δεν έχει υπάρξει η ανάλογη συμμετοχή από χώρους που θα ήταν αναμενόμενο να έχουν παρουσία (βιβλιοθηκών, εκπαίδευσης κτλ.). Βέβαια, αυτό σε καμία περίπτωση δεν υποβιβάζει τη συμβολή που είχαν στις συζητήσεις τόσο οι εκπρόσωποι της Ένωσης Βιβλιοθηκονόμων (που πολύ εμπεριστατωμένα παρουσίασαν την κατάσταση και τις θέσεις για μια Εθνική Πολιτική Βιβλιοθηκών που έχουν ήδη από ετών επεξεργαστεί), όσο και οι άλλοι ομιλητές (κύρια συγγραφείς, οι οποίοι παρουσίασαν τη θετική τους εμπειρία από τις βιβλιοθήκες).

Βέβαια, οι συζητήσεις αυτές επικεντρώθηκαν κύρια στις δημόσιες / δημοτικές βιβλιοθήκες (τις λαϊκές), πράγμα που έχει και μεγαλύτερη συνάφεια με το γενικότερο θέμα των συζητήσεων γύρω από το βιβλίο. Δεν μπορούν όμως να καταλήξουν σε γενικότερα συμπεράσματα για την Εθνική Πολιτική Βιβλιοθηκών αν δεν ανοίξουν (στο χώρο του Σύριζα, επειδή αναφέρομαι σε αυτό το γύρο συζητήσεων εδώ, αλλά και γενικότερα) οι συζητήσεις συνολικά. 

Δηλαδή, τι γίνεται, πώς γίνεται τώρα και πώς πρέπει να γίνεται. Για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, έγινε μια σχετική προβολή την περίοδο κινητοποίησης των διοικητικών του Πανεπιστημίων, όμως, τώρα πώς πορεύονται; Τι γίνεται με τις ερευνητικές, υπάρχουν, χρειάζονται; Στα νοσοκομεία, ξέρουμε ότι κι εκεί κάτι κινείται (ή.. θα έπρεπε να κινείται); Για τις σχολικές, ακούγονται πολλά για το παρελθόν, τώρα τι λέμε; Για τις ειδικές (τι είναι αυτό πάλι;); Για την Εθνική; Να γίνει μια μεγάλη Δημόσια Βιβλιοθήκη; Και λοιπόν; Είναι Εθνική; Και τι κάνει μια Εθνική; Και τι κάνουν οι βιβλιοθήκες; Και τι έχουν κάνει μέχρι τώρα στην Ελλάδα; Ήταν ανύπαρκτες; Και το προσωπικό τους; Και η εκπαίδευσή τους; Και τί λένε για όλα αυτά οι εκπαιδευτικοί; Και τι κάνουν τα ιδρύματα (Νιάρχου, Ωνάση, Μποδοσάκη, Λάτση κτλ.); Και πώς εννοούμε τη λειτουργία της λαϊκής βιβλιοθήκης σήμερα; Και τι γίνεται με τα πνευματικά δικαιώματα και με το ηλεκτρονικό βιβλίο και με τη συντονισμένη αξιοποίηση του αρχειακού πλούτου;

Έχω ήδη εκφράσει κάποιες (απλουστευτικές για κάποιους) σκέψεις μου σε προηγούμενη ανάρτηση. Θα ήθελα εδώ να παραθέσω μερικά σημεία καλοπροαίρετης συμβολής  και συμπλήρωσης στο κείμενο του Άρη Μαραγκόπουλου που δημοσιεύτηκε στη χθεσινή Αυγή (αφού βέβαια παρατηρήσω ότι είναι από τους ένθερμους υποστηρικτές και γνώστες αυτού που ονομάζουμε ζητήματα γύρω από το βιβλίο και τις βιβλιοθήκες).

Κατ' αρχάς, συμφωνώ με την κριτική που κάνει στη φιλοσοφία του Future Library με τα Media Labs (να προσθέσω εδώ την παρατήρηση σχετικά με τη χρήση αγγλικών όρων, ένα επίσης σοβαρό θέμα για μένα, και που δεν αφορά βέβαια μόνο το εν λόγω Ίδρυμα, αλλά διαπερνά όλους τους χώρους, και του βιβλίου, βλέπε π.χ. περιδικά Athens Review of Books, Books' Journal, αλήθεια δεν μπορούσαν να δώσουν ελληνικούς τίτλους;). Χωρίς να παραγνωρίζω την αναγκαιότητα και τέτοιων δράσεων και ότι οι βιβλιοθήκες και διεθνώς παίζουν πλέον και τέτοιους ρόλους, αυτό που φοβάμαι ότι καλλιεργείται είναι η λειτουργία της βιβλιοθήκης με αυτούς τους ρόλους και μόνο, δηλαδή ως χώροι και ως τόποι αναψυχής, ψυχαγωγίας, ίσως και διασκέδασης. Όμως, αυτό μπορεί να γίνει και από/σε άλλους χώρους και τόπους, ενώ κάποια έστω στοιχεία από τις λειτουργίες των βιβλιοθηκών δεν μπορούν να γίνουν αλλού (ή μήπως κάνω λάθος;). Από την άλλη βέβαια, με το πρόγραμμα αυτό, οι βιβλιοθήκες που συμμετέχουν βγήκαν στο προσκήνιο, έγιναν γνωστές στις τοπικές κοινωνίες, εκτιμήθηκαν ίσως από τις δημοτικές αρχές (αρκεί να μην αποτελέσουν ... αφορμές προεκλογικής εκμετάλλευσης), δέχτηκαν και δέχονται μεγάλο αριθμό επισκεπτών στα προγράμματά τους (και μάλιστα παιδιών και νέων ανθρώπων). Αναρωτιέμαι όμως, πολλά από αυτά δεν θα μπορούσαν να τα κάνουν έτσι κι αλλιώς οι βιβλιοθήκες; Μήπως έτσι κι αλλιώς ο ρόλος τους δεν είναι η επαφή με τις κοινότητες, η ενημέρωση, η διάδοση της γνώσης, κατά μία έννοια και η μάθηση; Μήπως ο τονισμός των συγκεκριμένων δράσεων σχετίζεται και με μια ευκολία ή με μια αλλαγή ρόλων για το προσωπικό τους; Πάντως, η λειτουργία και η χρήση της βιβλιοθήκης (που δεν την έχουμε μάθει στην Ελλάδα) έχει κι άλλα στοιχεία πέραν της εικόνας της "πρωτοπορίας" και του πανηγυριού που (καμιά φορά, όχι πάντα) δίνεται. Και δεν τοποθετούμαι έτσι από διάθεση αντιπαράθεσης, αλλά από άποψη ιδεολογική και επιστημονική. Οι βιβλιοθήκες μπορούν ν' αποτελέσουν τον τρίτο τόπο (Third Place) ή το δημόσιο χώρο (Public Space), όπως το διατυπώνουν γνωστοί θεωρητικοί σχετικά με την αξιοποίηση του χώρου και του χρόνου των ανθρώπων. Το ζήτημα είναι να δούμε και πώς αξιοποιούμε το χώρο και το χρόνο μας οι άνθρωποι.

Συνεχίζοντας στις προτάσεις του Άρη Μαραγκόπουλου για το "τι να κάνουμε". Η αλήθεια είναι ότι σε μια πολιτική δημόσιων/δημοτικών βιβλιοθηκών δεν μπορεί να μπει ως κανόνας η απόκτηση κάθε νέου βιβλίου από όλες τις βιβλιοθήκες! Η πολιτική προσκτήσεων ανήκει στις βιβλιοθήκες τις ίδιες και υπάρχουν κριτήρια (εξάλλου, πέραν αυτού και πέραν του οικονομικού ζητήματος, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το πρόβλημα του φυσικού χώρου - αν εννοούσε έντυπα βιβλία, αλλά και τις δυνατότητες χρήσης ηλεκτρονικών βιβλίων). Από την άλλη, η δημιουργία κουλτούρας ανάγνωσης απαιτεί κινητοποίηση σε πολύ μεγάλο βαθμό του χώρου της εκπαίδευσης (σε συνεργασία με τους φορείς των βιβλίων και των βιβλιοθηκών). Πού είναι αυτός; Επίσης, απαιτείται δημιουργία κουλτούρας χρήσης των βιβλιοθηκών, και αυτών που υπάρχουν και που είναι δανειστικές και που έχουν ανοιχτή πρόσβαση στα βιβλιοστάσια (και που αν δεν το κάνουν - είτε δημόσιες/δημοτικές, είτε ακαδημαϊκές ή άλλες - να το καταγγείλουμε). Και υπάρχουν οι βιβλιοθήκες που είναι και δανειστικές και που προσπαθούν. Από κει και πέρα, η πρόταση για δημιουργία Δικτύου έπεται, δεν είναι αυτοσκοπός. Το Δίκτυο χρειάζεται για να επικοινωνήσουν οι βιβλιοθήκες μεταξύ τους και με τους χρήστες τους. Ομολογώ, δεν καταλαβαίνω πώς έχει κοστολογηθεί αφού δεν έχει οριστεί τι και πώς θα είναι αυτό το Δίκτυο. 

Σχετικά με τις συζητήσεις για τις βιβλιοθήκες στο πλαίσιο των συζητήσεων για το βιβλίο, φοβάμαι ότι εκ των πραγμάτων, η κουβέντα θα γίνεται κύρια γύρω από την απόκτηση βιβλίων, δηλαδή γύρω από τις σχέσεις των εκδοτών με τις βιβλιοθήκες. Καθόλου αμελητέο ως αντικείμενο, όμως δημιουργεί και "κινδύνους" που θα σχετίζονται με την καθόλα αναμενόμενη και επιτρεπτή επιθυμία των εκδοτών να πουλήσουν. Θα έλεγα ότι η συζήτηση πρέπει να γίνεται ξεχωριστά, να ανοίξει (και από το Σύριζα, πέραν του χώρου του Πολιτισμού και στους χώρους της παιδείας, της έρευνας, της τεχνολογίας, της οικονομίας), να (επιδιωχθεί να) συμμετέχουν και οι άλλοι εμπλεκόμενοι / αρμόδιοι / ενδιαφερόμενοι φορείς. 

Και πάντως, η καλοπροαίρετη συζήτηση, χωρίς ετικέτες και χωρίς επιθέσεις, μάλλον καλό κάνει στη δημοκρατία μας. Οι συζητήσεις που γίνονται αυτό τον καιρό κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση και απαντώντας σε παλιότερο σχόλιο για την Αριστερά που μόνο κουβεντιάζει, θέλω να πιστεύω ότι θα βρεθεί στη θέση να μπορεί να κάνει και πράξεις. Ε, κι ο χώρος των βιβλιοθηκών πρέπει να είναι ένας προνομιακός της χώρος, έτσι το βλέπω προσωπικά και ξέρω πως δεν είναι καθόλου ούτε απλό ούτε απλοϊκό το θέμα...