Οι Τζίες της Αγίας Αικατερίνης: Ένα κερκυραϊκό αφήγημα

 

Μου έστειλε τις προάλλες ένας φίλος Κερκυραίος ένα εξαιρετικό κείμενο που δημοσιεύτηκε στις 19 Νοεμβρίου στην τοπική Κερκυραϊκή εφημερίδα «Ενημέρωση». Έχει τον τίτλο «Οι Τζίες της Αγίας Αικατερίνης» και υπογράφεται από τον Σταμάτη Κυριάκη. Είναι ένα πολύ ωραίο κείμενο και θα ήθελα να το μοιραστώ ανήμερα της γιορτής μου:

«Παραγγέλνω το τσιπουράκι μου στο παραλιακό ταβερνάκι της Αγίας Αικατερίνης. Κυριακή μεσημέρι. Τέλη Οκτώβρη.

Κάτι σαν τις Τουαρέγκ της ερήμου. 

Παλιά είχα βγάλει μια θεωρία όπου στο μέλλον θα εμφανιστούν κάτι Τζίες ξερακιανές χίπισσες με στρογγυλά γυαλιά και λουλουδάτα μακριά φορέματα σαν την Τζάνις Τσόπλιν ρυτιδιασμένη. Έπεσα έξω. 

Αργότερα έβγαλα άλλη θεωρία όπου οι Τζίες του μέλλοντος μας θα είναι γεμάτες τατού στο σβέρκο στην κοιλιά στα μπούτια και στους αστραγάλους. Ξανάπεσα έξω.

Οι Τζίες παραμένουν αναλλοίωτες λες και έχουν ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς τους με τον χρόνο».

Δεν γνωρίζω ούτε τον συντάκτη ούτε η αλήθεια είναι πολύ καλά το σημείο εκείνο της πόλης της Κέκυρας. Βρίσκεται πριν τα Γουβιά κοντά στο Νοσοκομείο. Τζίες πάντως στην πόλη έχω δει  πολλές φορές στον όρμο της Γαρίτσας, στον Ανεμόμυλο, αλλά και στο Φαληράκι, στα μπάνια του Αλέκου. Τζίες είναι οι θειές, έτσι τις λένε στο νησί ή αλλιώς τσάτσες (στην παραλήγουσα).

Το κείμενο μου θύμισε τις «Καστρωμένες» της Τήνου, που τις περιέγραψε τόσο γλαφυρά στο τοπικό ιδίωμα ο Αντώνης Συριανός (Νεφέλη, 2019). Εκείνες δεν σύχναζαν σε καμιά παραλία του νησιού, ήταν οι γυναίκες του κάστρου, πολλές υποκατηγορίες ανάμεσά τους, οι πανούδες, οι σέρφες, οι παρακαθίστρες, οι πουρδοσφυρίχτρες, οι σαλιάρες, οι αγαπιανές, οι γλωσσοραπάνες, οι Καραμπελίνες, οι Αλαβάναινες, οι Κοντύλαινες και τελειωμό δεν έχουν...

Μα πιότερο μου θύμισαν τις Κουμκαπιανές (δικός μου ο χαρακτηρισμός). Είναι οι Χανιώτισσες που μένουν οι περισσότερες στο Κουμ Καπί και κολυμπούν στην παραλία από εκεί που ήταν παλιά τα σφαγεία και τώρα είναι γεμάτο καφετέριες και ουζερί μέχρι την Πύλη της άμμου, κάτω από το Μικρό Καφέ, από τον Άσωτο, από το Ελληνικό, από το Ντεμέκ, από το Ακταίον...Τις βλέπεις σταθερά κάθε πρωί, όσο εσύ απολαμβάνεις το καφεδάκι σου, εκείνες δυο δυο, τρεις τρεις ή και μία μοναχή της, να πηγαίνουν όλο και πιο μέσα, να ξεμακραίνουν, να κολυμπούν από τη μια άκρη μέχρι την άλλη και να γίνονται κουκίδες στη μέση της θάλασσας (Από κει και η φωτογραφία παραπάνω). 

Σαν τις Κουμκαπιανές, λοιπόν!

Υστερόγραφο: Για τη σημερινή μέρα, ωραίο το αφιέρωμα του Νίκου Σαραντάκου με γλωσσικό, και όχι μόνο, ενδιαφέρον (https://sarantakos.wordpress.com/2022/11/25/katerina-3/).

Καβγάδες στην Κιότζα, από το ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας

Ανέβηκε αυτές τις μέρες στην Κέρκυρα από το ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας η φαρσοκωμωδία του Κάρλο Γκολντόνι «Καβγάδες στην Κιότζα» (Le Baruffe Chiozzotte). Κιότζα είναι ένα μικρό ψαροχώρι κοντά στη Βενετία και το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1762. Αναφέρεται στους καυγάδες ανάμεσα σε οικογένειες ψαράδων με αφορμή τους έρωτες κοριτσιών και αγοριών της γειτονιάς. Για την παράσταση έγινε μετάφραση και διασκευή στο Κερκυραϊκό γλωσσικό ιδίωμα, και φαίνεται πως οι Κερκυραίοι βρίσκουν ακόμα πολλά στοιχεία του εαυτού τους στις μακρινές βενετσιάνικες ρίζες τόσων αιώνων κατοχής. Τα κουτσομπολιά και τα ψέματα για δικαιολογία πάνε κι έρχονται από τη μια στην άλλη πλευρά, οι κουβέντες στη ρούγα στην πιο φυσική εκδοχή τους και οι διάλογοι απολαυστικοί.

Ήταν μια όμορφη βραδιά και το μικρό θεατράκι που στήθηκε σε μια γωνιά του παλιού φρουρίου έδειξε πόσο όμορφα μπορούν να αξιοποιηθούν οι χώροι και πόσο οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να ψυχαγωγηθούν με την πραγματική σημασία της λέξης – αγωγή ψυχής. Αλλά ήταν και μια αξιέπαινη πρωτοβουλία συνεργασίας ανάμεσα στον Δήμο Κέρκυρας και τον Δήμο Φοινίκης της Αλβανίας (τους «απέναντι») στο πλαίσιο του προγράμματος INTERREG.

 

 

 

Χριστούγεννα είναι ...

sms

Χριστούγεννα 2008 στο χωριό και τα …εσεμέσια δίνουν και παίρνουν. Οι Αγιομαθίτες πρωτοπόροι στην ηλεκτρονική επικοινωνία....

Φεύγει λοιπόν από Άη Μαθιά το μήνυμα για Αθήνα: «Χρόνια πολλά από τον Άη Μαθιά. Τζάκι και κούπα να πάει το αίμα ένα ζωνάρι!»

Σε κάμποση ώρα καταφθάνει από Αθήνα η απάντηση - απάνθισμα λαογραφικής έμπνευσης. Ναι, sms ήτανε!

«Λοιπόν ξάδερφε... Χριστούγεννα είναι: Εκεί που κόβεις τη γαλοπούλα με την πόρτα ανοιχτή, να μπεί μέσα η λιακάδα, ένα μπιιιπ να σε γυρίζει πίσω στα πραγματικά Χριστούγεννα... Με τα κάλαντα να στα λένε το σούρουπο με σοροκολέβαντο και με χριστουγεννιάτικο δέντρο κυπαρίσσι από τσι Φυτές, στολισμένο με φούσκες και μπαμπάκια για χιόνι, και την άλλη μέρα το μεσημέρι, γαλόκωλους αυγολέμονο με την πίντα, σαλάδο από το καλό, πατατόνες ψημένες από την ωγνίστρα, ντόπιες χειμωνιάτικες νόσπολες, μέλι από του Τρουτσέτα και κακοτρύγη από τα Κουράτα».

Και συνεχίζει:

«Αυτά κι άλλα ήτανε το sms που μούστειλες Χριστούγεννα, μεγάλη υπόθεση. Ευτυχώς σήμερα κι από χτες έκατσε ένα καλό ανεμόβροχο, που δε λέει να φύγει, έτσι για παρηγοριά...Ωρέ πολυλογία! Μωρέ τα ‘πα κι ευχαριστήθηκα».

Τέλος μηνύματος.

Το παραπάνω απόσπασμα είναι στιγμιότυπο από το βιβλίο του Χαράλαμπου Κουρή "Εν Αγίω Ματθαίω...", στο οποίο καταγράφει ιστορίες όπως τις θυμάται από το χωριό του, τον Άγιο Ματθαίο Κέρκυρας. 

Χρόνια πολλά και βενέτικα, όπως λένε οι Κερκυραίοι!

......................................................................................................................

Στο γλωσσάρι που συνοδεύει το συγκεκριμένο στιγμιότυπο, περιέχονται τα παρακάτω:

«να πάει το αίμα ένα ζωνάρι»: (μεταφορά) από το κρασί να κοκκινίσουν τα μάγουλα σαν (κόκκινο) ζωνάρι
πίντα: καράφα
σαλάδο: σαλάμι
πατατόνα: γλυκοπατάτα
ωγνίστρα: (αναγραμματισμός του γωνιάστρα) μεταλλική βάση για κατσαρόλα ή ψήσιμο σε χωριάτικη γωνιακή εστία, αλλά και η ίδια η εστία
νόσπολα: μούσμουλο
κακοτρύγης: κερκυραϊκή ποικιλία σταφυλιού και κρασιού

Ο Δάντης για την ευγλωττία της Κοινής γλώσσας: αφιερωμένο στον Απόστροφο (που έκλεισε)

Όταν τον Σεπτέμβριο διάβασα ότι κλείνει το βιβλιοπωλείο Απόστροφος στην Κέρκυρα, λυπήθηκα πολύ γιατί το γνώριζα, το είχα επισκεφτεί πολλές φορές και θεωρούσα ότι αποτελούσε σημείο αναφοράς για το νησί, μια ήρεμη, ξεχωριστή γωνιά πολιτισμού. Βάλθηκα να ξαναδιαβάζω τα βιβλία του. Γιατί εκτός από βιβλιοπωλείο, ήταν και πολύ καλό εκδοτικό. Ξαναδιάβασα την "Ευγλωττία της Κοινής γλώσσας: De Vulgari Eloquentia" του Δάντη σε μετάφραση του Νίκου Κούρκουλου·  ο ίδιος έκανε επίσης την εισαγωγή και τα σχόλια που όλα ήταν κατατοπιστικά και κυρίως εξαιρετικά ενδιαφέροντα.

Το βιβλίο, όπως λέει ο μεταφραστής,  είναι, με σύγχρονους όρους, ταυτόχρονα έργο γλωσσολογίας και ποιητικής:

Αν ο Dante ξεχώριζε αυτές τις δύο πλευρές, θα μιλούσε ίσως για "διδασκαλία περί γλώσσας" και "διδασκαλία περί τέχνης".

Κοινή γλώσσα (vulgaris) ονομάζει ο Δάντης τη μητρική, "εκείνη που μαθαίνουν τα παιδιά από το περιβάλλον τους όταν αρχίζουν να ξεχωρίζουν τις φωνές [...]  εκείνη που, χωρίς κανένα κανόνα, μαθαίνουμε μιμούμενοι την τροφό μας".

Αυτή είναι η ευγενέστερη γλώσσα, λέει· υπάρχει και η δευτερεύουσα γλώσσα, η γραμματική, που διαθέτουν οι Ρωμαίοι, οι Έλληνες και μερικοί άλλοι, που έχει κανόνες και που χρειάζεται χρόνο και αφοσιωμένη μελέτη για να τη μάθει κανείς.

Έχει πολύ ενδιαφέρον η ανάλυση για τη "μεγάλη σύγχυση" που έπαθαν οι άνθρωποι χτίζοντας τον πύργο της Βαβέλ 

[...] όλοι όσοι δούλευαν εκεί μιλούσαν μία και την ίδια γλώσσα, αλλά αμέσως μετά διαχωρίστηκαν σε πολλές γλώσσες και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την προσπάθεια και ποτέ ξανά δεν μπόρεσαν να συνεργαστούν. Μόνο όσοι έκαναν την ίδια δουλειά κράτησαν όμοια γλώσσα: δηλαδή φτιάχτηκε μία για τους αρχιτέκτονες, μία για όσους κουβαλούσαν τους βράχους, μία γι' αυτούς που τους επεξεργάζονταν και το ίδιο για κάθε ομάδα εργατών [...]

Και μίλησε για τις γλώσσες της Ευρώπης κι ύστερα για τις 14 ιταλικές διαλέκτους (γλωσσικές ποικιλίες) συγκρίνοντας και αναζητώντας "την ωραιότερη και λαμπρότερη γλώσσα της Ιταλίας". Δίνει χαρακτηρισμούς στη γλώσσα (κάτι σαν τα σημερινά επίπεδα ύφους ίσως) και την ονομάζει λαμπρή, αξονική, αυλική, βουλευτική (έχουν ενδιαφέρον οι σημειώσεις του μεταφραστή σχετικά με τους χαρακτηρισμούς αυτούς και τις αποδόσεις που προτείνει στα ελληνικά). Τα κριτήρια που χρησιμοποιεί ο Δάντης για να συγκρίνει και τελικά να απορρίπτει διαλέκτους είναι αξιοπρόσεκτα, ενώ δίνει παραδείγματα που για έναν γνώστη της γλώσσας είναι ακόμη πιο προσιτά ως προς την αξιολόγηση που κάνει.

Στη συνέχεια, ασχολείται με την ορθή χρήση της Κοινής από αυτούς που "πλέκουν στίχους", και μάλιστα όχι όλους, αλλά τους "έξοχους" στιχοπλόκους. Μιλάει για τη φόρμα των ποιημάτων και τη διακρίνει σε μπαλλάτες, σονέτα και τραγούδια που είναι και η εξοχότερη όλων. Αναλύει τις μορφές των στίχων ανάλογα με τον αριθμό των συλλαβών, θεωρώντας ότι ο εντεκασύλλαβος είναι ο ανώτερος και ο μεγαλοπρεπέστερος.

Το έργο είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρον και αντί άλλων δικών μου σχολίων, αξίζει να παραθέσω ένα απόσπασμα από την εισαγωγή του Κούρκουλου:

[...] Παρομοιάζει τη γλώσσα με ζωντανό οργανισμό, που εξελίσσεται διαρκώς χωρίς αυτή η εξέλιξη να είναι ορατή. Όμως, έτσι, η σταθερότητα τείνει ν' αποχτήσει αρνητικό πρόσημο, καθώς αποκαλύπτεται αντίθετη με τη "φύση" της γλώσσας. Για ένα ζωντανό οργανισμό, η σταθερότητα είναι θάνατος. Ο ποιητής δεν μιλάει πουθενά για "νεκρή γλώσσα", ωστόσο η έννοια της νεκρής γλώσσας προκύπτει άμεσα από αυτή την πρωτότυπη, στον καιρό της, παρομοίωση.[...]

Ο Απόστροφος τελικά έκλεισε· μας έμειναν τα βιβλία του και η ανάμνηση μιας όμορφης γωνιάς στην πόλη της Κέρκυρας που την διατηρούσαν έτσι όμορφοι άνθρωποι.

Και δεν θα μπορούσα να μη θυμηθώ το Σχήμα στα Χανιά που έκλεισε πριν από μερικά χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατο του ιδιοκτήτη του Γιάννη Βερυβάκη. Ένα όμορφο σημείο της πόλης των Χανίων, ένα σημείο αναφοράς για τους βιβλιόφιλους, όπου μπορούσες να είσαι με τις ώρες ψάχνοντας στα ράφια και να βρίσκεις απίθανα πράγματα. Ήταν στον κεντρικό δρόμο της πόλης, στην οδό Δημοκρατίας, στάση Βαγγέλη Κτιστάκη· ακόμη μένει κλειστό, με την εξώπορτα σκονισμένη και βρώμικη, έρημο και στενάχωρο στην όψη, λες και περιμένει έναν άλλο βιβλιοπώλη να' ρθει να του δώσει και πάλι ζωή. 

Από το Σχήμα έχω κρατήσει τη σακούλα, αδιάψευστος μάρτυρας βιβλιοπωλείου με ποιότητα και βιβλιοπώλη με μεράκι

Και ο Απόστροφος και το Σχήμα, όπως τα Αληθινά Πλούτη στο Αλγέρι, όπως το παλιό Βιβλιοπωλείο της Εστίας στην Αθήνα, όπως ήταν το βιβλιοπωλείο της Δωδώνης στην Ασκληπιού, όπως τόσα άλλα βιβλιοπωλεία που ευτυχώς υπάρχουν ακόμη, συμπυκνώνουν τον κόσμο μας, όπως λέει ο Χόρχε Καριόν στο βιβλίο του Βιβλιοπωλεία, όπου τόσο αγαπητικά περιγράφει, μάλλον ιστορεί, βιβλιοπωλεία που επισκέφτηκε σ ' όλα (περίπου) τα πέρατα της γης.

Πώς ξεστράτισα πάλι. Για το Δάντη και τη γλώσσα ξεκίνησα, για τον Απόστροφο ήθελα να μιλήσω, ας τελειώσω λοιπόν με τον Απόστροφο. Ας ευχηθώ να υπάρξ(χ)ει συνέχεια στην παράδοση των καλών βιβλιοπωλείων στην Κέρκυρα· και να σημειώσω ότι η εικόνα στην αρχή της ανάρτησης αυτής είναι από χαρτί περιτυλίγματος του Απόστροφου. Είναι ζωγραφισμένο με το χέρι. Όταν αγόραζες βιβλίο, η ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου έπαιρνε τα μαρκαδοράκια της κι επιτόπου έφτιαχνε μια ζωγραφιά πάνω στο χαρτί περιτυλίγματος, όχι πάντα την ίδια, κι αν ήταν γιορτές, η ζωγραφιά ήταν γιορτινή! Και πάντα χρωματιστή!

Ο μπότζος, το λαβέτζο και άλλα κερκυραϊκά

Η μπουστίνα, το ροκέτο, η μπρούσα, ο ποδολόγος, το ταμπάρο, το σκαρτσούνι, η τρίτσα
και άλλα στοιχεία της Κερκυραϊκής φορεσιάς (Πηγή: Χαρ. Κουρή, Εν Αγίω Ματθαίω, 2014)

Παραθέτω παρακάτω ορισμένους όρους από το κερκυραϊκό ιδίωμα, όπως του ήρθαν στο μυαλό και τους κατέγραψε ο Χάρης Κουρής. Στο βιβλίο του με τίτλο «Εν Αγίω Ματθαίω» με ιστορίες από το χωριό του τον Άγιο Ματθαίο Κέρκυρας, είχε ήδη καταγράψει πολλές στο γλωσσάριο που περιεχόταν στο τέλος. Εδώ το έχει εμπλουτίσει και μας το χαρίζει. Βέβαια, πολλές από τις λέξεις χρησιμοποιούνται και σε άλλα μέρη, με την ίδια ή άλλη σημασία (π.χ. τρόχαλο στην Κρήτη λέμε το σωρό από πέτρες), αυτό όμως που σίγουρα παρατηρεί κανείς είναι ότι η προέλευση μεγάλου αριθμού λέξεων είναι βενετσιάνικη ή ιταλική, αποτέλεσμα της πολύχρονης κατοχής στο νησί και στα Ιόνια συνολικά.

Λήμμα		Περιγραφή
αβέρτο	:	μονοκόμματο, χωρίς εσωτερικά χωρίσματα
αβουκάτος, ο	:	δικηγόρος
αγγειό, το	:	δοχείο (αγγείο)
αγερίνα, η	:	αμμοχάλικο δόμησης
άκλερος	:	άκληρος, χωρίς κληρονόμους (απογόνους)
αμολάδος, ο	:	χαλαρός
αμπονόρα	:	πολύ νωρίς
ανεφρόκαος, ο	:	ανυπάκουος
άντζουλα, η	:	αγκράφα, πόρπη
απάσβεστα, τα	:	ξηλωμένοι σοβάδες
ατζάρδα, η	:	θαρραλέα, καπάτσα
αφροκάομαι	:	υπακούω (από το αφουγκράζομαι)
βάιθονας, ο	:	ρουφήχτρα (στη θάλασσα)
βολίμι, το	:	μόλυβδος
βουτσί, το	:	ξυλοβάρελο κρασιού
βράχλο, το	:	φτέρη
γδί, το	:	γουδί
γιαλινάς, ο	:	γιάλινος βόλος
γκέτο, το	:	μεταλλικό δοχείο με χερούλι για μεταφορά φαγητού
γουλί, το	:	χαλίκι
γράβαλο, το	:	τσουγκράνα
δίκοπη, η	:	κασμάς
ζέγκουνας, ο	:	ζοχιός
καλή, η	:	γιαγιά
καλοπέσουλος, ο	:	βολικός
καναλέτο, το	:	ανοιχτός αγωγός (αυλάκι) απορροής
κανάτι, το	:	δοχείο νυκτός
καπάσα, η	:	πιθάρι (συνήθως για νερό πόσιμο ή καθαριότητας)
καπιτσομάτης, ο	:	χαμηλοβλεπούσης, πονηρός
καρατέλο, το	:	μεταλλικό βαρέλι μεταφοράς λαδιού
κασάρι, το	:	δρεπάνι
κατοικιά, η	:	προχειρη παράγκα ή καλύβα σε κτήμα, με δυνατότητα διανυκτέρευσης
κεντρωμάδα, η	:	νεαρή μπολιασμένη ελιά
κίκαρα, η	:	φλυτζάνι
κίχλα, η	:	τσίχλα (κίχλη)
κλιτσί, το	:	πόδι
κογιονάρισμα //κογιονάρω	:	σάτιρα, διακωμώδηση//σατιρίζω, διακωμωδώ
κοντράκι, το	:	βράχος
κόρδα, η	:	διαδοκίδα ξύλινης οροφής (από το χορδή)
κότσα, η	:	τσιπούρα
κουλουμπάρι, το	:	μικρός σβώλος
κουτσέλι, το	:	σκυλάκι
κούτσουλος, ο	:	καουράδα
κουτσούνα, η	:	ο καρπός του καλαμποκιού, η «κούκλα»
κοφινίδα	:	μεγάλο και βαθύ κοφίνι (καλάθι)
κοφινίδα, η	:	μεγάλο πλεχτό κοφίνι
κωλομπόκια, τα	:	όρχεις
λαβέτζο, το	:	κατσαρόλα
λαδοφωτιά, η	:	λύχνος
λακινιά, η	:	ομάδα, σύνολο (π.χ. οικόσιτων ζώων ή και παιδιών)
λαρνάκι, το	:	πέτρινος νεροχύτης
λάτα, η	:	τενεκές μεταφοράς, με λαβή
λατινιέρης, ο	:	σιδεράς
λεφτή, η	:	καρβέλι ψωμιού
λινιά, η	:	χοντρός σπάγγος
λίσα, η	:	στενό κάρο μεταφοράς μεγάλου μήκους, συρόμενο από άλογο
λουτρουβιό, το	:	ελαιοτριβείο
μορόζα, η	:	αγαπητικιά, ερωμένη
μοσκέρα, η	:	φανάρι φύλαξης τροφίμων
μουριόνι, το	:	πρόβολος (φουρούσι) για στήριξη εξώστη (πακτώνεται στη λιθοδομή)
μπαγκούλι, το	:	σκαμνάκι
μπαρμπαρέλα, η	:	καλαμποκίσιο ψωμί
μπερτουέλα, η	:	μεντεσές
μπότζος, ο	:	ισόγεια υπερυψωμένη βεράντα παλιού σπιτιού, χτιστή με πέτρα
μποτιλιόνι, το	:	μεγάλη γυάλινη μπουκάλα κρασιού κυκλικής βάσης με μακρύ λαιμό
μποτσί, το	:	μπουκαλάκι
μποτσόνι, το	:	μεγάλου μεγέθους μπουκάλι, συνήθως κρασιού
μπουκαλίνα, η	:	γυάλινη καράφα (ή και μπρούτζινη κάποτε)
μπουστίνα, η	:	γυναικεία μπλούζα
μπουτιέρος, ο	:	τεχνίτης βαρελιών (μαραγκός)
μπρούσα, η	:	τσέπη
νιοράντες, ο	:	επιδεικτικός
νόσπολα, η	:	μούσμουλο
ξεχυτή, η	:	σκεπαστός εξώστης
παραδάγκαλο, το	:	η άρθρωση του μηρού με τον κορμό εσωτερικά
πατατόνα, η	:	γλυκοπατάτα
πατσί, το	:	μούσι
παυλόσυκο, το	:	φραγκόσυκο
πέρονας, ο	:	μεγάλο καρφί (από το περόνη)
πινιάτα, η	:	σίτα σε σχήμα ταψιού
πιτέρι, το	:	γλάστρα
πλακάδο, το	:	πλακόστρωτο
ποδολόγος, ο	:	χοντρό ύφασμα στριφτό κυκλικά, που τοποθετείται πάνω στο κεφάλι, για μεταφορά τενεκέ ή άλλου αντικειμένου σε ισορροπία (συνήθως λάτα με νερό απ' το πηγάδι)
πορτόνι, το	:	εξώθυρα
πραματσούλης, ο	:	πλανόδιος πωλητής (συνήθως υφασμάτων)
πύργος, ο	:	τοίχος
πυροστιά, η	:	αναμμένη εστία σε κουζίνα
ρεμπουκάρισμα, το	:	σοβάντισμα, κατασκευή επιχρισμάτων
ρετσέτα, η	:	ιατρική συνταγή
ροκέτο, το	:	παραδοσιακό χωριάτικο φουστάνι από χοντρό ύφασμα
σαλάδο, το	:	σαλάμι
σίσκλο, το	:	κουβάς, μπουγέλο
σκάβνα, η	:	μούρο
σκάνιο, το	:	καρέκλα
σκαντζιά, η	:	ράφι
σκαρτσούνι, το	:	κάλτσα
σκάτουλα, η	:	μικρό κουτί
σκαφόνι, το	:	ξύλινο μεγάλο πατητήρι σταφυλιών, σχήματος κόλουρου κώνου
σκούρο, το	:	παντζούρι
σορτάρι, το	:	αμπάρα εξώθυρας
σταγκοπινιάτης, ο	:	πλανόδιος γανωματής
στιά, η	:	φωτιά (από εστία)
στρίνα, η	:	μποναμάς
σφαλιά, η	:	λόχμη από αγριόχορτα
σφοκόμπολα, η	:	πετσέτα
τακουί, το	:	πορτοφόλι κερμάτων, πουγκί
ταμπάρο, το	:	πανωφόρι
ταμπούκιο, το	:	καταπακτή
τερτικό, το	:	μεγάλο κοφίνι σχήματος κόλουρου κώνου, συνήθως για μεταφορά σταφυλιών στον τρύγο
τζάβαρδος	:	ντάβανος, μεγάλο έντομο με επώδυνο τσίμπημα
τζίρος, ο	:	χοίρος
τίνα, η	:	ξύλινο ή μεταλλικό πλατύ βαρέλι αποθήκευσης λαδιού
τουρκί, το	:	τσέρκι βαρελιού
τριστέλι, το	:	καβαλέτο (βάση για στήριξη βαριών σκευών)
τρίτσα, η	:	πλατύγυρο καπέλο
τρόχαλος, ο	:	ξερολιθιά
φανέστρα, η	:	παράθυρο
φορτίκι, το	:	ζώο μεταφοράς, υποζύγιο, συνήθως γαϊδούρι
φουρκάτα, η	:	πρόχειρο ξύλινο (συνήθως διχαλωτό) υποστήριγμα, σε ρόλο κολώνας
φράνκο, το	:	δραχμή
φροκάλι, το	:	σκούπα από ρείκια
φρουταριόλος, ο	:	μανάβης
χειμωνικό, το	:	καρπούζι
ωγνίστρα, η	:	μεταλλική βάση για κατσαρόλα σε χωριάτικη εστία, αλλά και η ίδια η γωνιακή εστία (αναγραμματισμός του γωνιάστρα)