H έκθεση διερευνά τον τρόπο με τον οποίο συνομιλούν εμβληματικά έργα του Ευρωπαϊκού και του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αντλημένα όλα από την πλούσια συλλογή της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και χρονολογημένα από τον 18ο αιώνα έως και τον αρχόμενο 19ο αιώνα: χειρόγραφα αλλά και έντυπα τεκμήρια, ξενόγλωσσα πρωτότυπα έργα αλλά και ελληνόγλωσσες μεταφράσεις. Έργα επιφανών στοχαστών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού (Locke, Voltaire, Εγκυκλοπαιδιστές, Beccaria κ.ά.) εκτίθενται συνδυαστικά με τις αντίστοιχες μεταφράσεις τους στα ελληνικά από εξίσου σημαντικούς εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (Ευγένιος Βούλγαρης, Ρήγας Φεραίος Βελεστινλής και Αδαμάντιος Κοραής). Κατ' αυτό τον τρόπο αναδεικνύεται η επιρροή της ευρωπαϊκής σκέψης στην ιδεολογική προετοιμασία του Αγώνα και τη διαμόρφωση, στη συνέχεια, του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Έτσι ξεκινά τον χαιρετισμό του ο Φίλιππος Τσιμπόγλου στο φυλλάδιο της Έκθεσης «Η επιρροή του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στη διαμόρφωση του νέου Ελληνικού Κράτους» που διοργάνωσε η Εθνική Βιβλιοθήκη στις αρχές του 2022 στο πλαίσιο των δράσεων για τα 200 χρόνια από το 1821. Περισσότερα για την έκθεση και στο σχετικό βίντεο.
Την ίδια περίοδο η Βιβλιοθήκη διοργάνωσε και την Έκθεση με τίτλο «Τα Τυπογραφεία της Ελληνικής Επανάστασης: Μονόφυλλα, εφημερίδες, φυλλάδια και βιβλία τυπωμένα στην επαναστατημένη Ελλάδα από το 1821 ως το 1828» με εμπνευστή και επιμελητή τον αγαπητό Γιάννη Κόκκωνα,
διαπρεπή φιλόλογο, ιστορικό και μελετητή του βιβλίου, πρώην καθηγητή στο Τμήμα Αρχειονομίας, Βιβλιοθηκονομίας & Μουσειολογίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Οι εκθέσεις αυτές εντάχθηκαν στις δράσεις του προγράμματος Ψηφιακό Αρχείο 1821 που συντονίζει το Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (KEAE), εξού και το πρώτο βίντεο της ανάρτησης με τον χαιρετισμό του Φίλιππου κατά τη διάρκεια της επίσημης παρουσίασης του προγράμματος στις 26 Μαρτίου 2021. Σχετικά με το τιτάνιο έργο ψηφιοποίησης που αναφέρει ο Φίλιππος, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) με πρόεδρο τότε τον επίσης πολύ καλό φιλόλογο και ιστορικό (με ιδιαίτερο αντικείμενο την ιστορία του ΤΕΕ και των Ελλήνων μηχανικών) Γιάννη Αντωνίου, αφιέρωσε τον τόμο των πρακτικών του Συνεδρίου με τίτλο «Αναζητώντας τη γνώση: Τα σχολικά εγχειρίδια στο Ελληνικό Κράτος» στη μνήμη του Φίλιππου Τσιμπόγλου. Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε 17-19 Δεκεμβρίου του 2021 στους χώρους της Εθνικής Βιβλιοθήκης, ο Φίλιππος ήταν μέλος της Οργανωτικής και της Επιστημονικής Επιτροπής και στον χαιρετισμό του καταλήγει:
Από την πλευρά μας θα προσπαθήσουμε να λειτουργήσουμε έτσι ώστε οι βιβλιοθήκες, είτε αναφερόμαστε σε δημόσιες, είτε σε δημοτικές είτε σε σχολικές, όλες ως βιβλιοθήκες κοινού, να αναδειχθούν σε συστατικά στοιχεία της διαδικασίας μάθησης, δηλαδή ως χώρος που βιώνεται η μάθηση με τη νέα έννοια και με τη μορφή της ψηφιακής καταγεγραμμένης γνώσης.
Όμως δεν πρόλαβε τον τόμο ο Φίλιππος. Λίγο καιρό πριν έφυγε ξαφνικά και άδικα. Ήταν μια μέρα σαν και σήμερα πριν από δύο χρόνια. Στο φυλλάδιο της έκθεσης για τον Διαφωτισμό γίνεται αναφορά στην έννοια της μετακένωσης* που χρησιμοποίησε ο Κοραής αναφερόμενος στη δημιουργική πρόσληψη και μεταφορά των ευρωπαϊκών ιδεών από έναν τόπο σε άλλο, από πομπό σε δέκτη, όπως λέμε στην επικοινωνία. Έτσι φαντάζομαι τον Φίλιππο, έναν πομπό που επιχειρούσε τη μετακένωση στα σημερινά δεδομένα, είχε πολλές γνώσεις, πολλές επιθυμίες, είχε όραμα, είχε αγωνιστικότητα. Με αυτά πέτυχε αναμφισβήτητα στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Κύπρου, με αυτά προσπάθησε πολύ, άνοιξε δρόμους, έβαλε τα θεμέλια για να γίνει η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας αυτό που λέει το όνομά της. Δεν πρόλαβε όμως να τα ολοκληρώσει. Υπάρχουν, ευτυχώς, άξιοι άνθρωποι στην Εθνική Βιβλιοθήκη, έτσι νομίζω, υπάρχουν ικανοί βιβλιοθηκονόμοι με γνώσεις, μεράκι και ανοιχτά μάτια και μυαλά. Ο Φίλιππος άφησε μια ισχυρή παρακαταθήκη για τη συνέχεια. Στην καθημερινότητα, άφησε τη Νίκη του, άφησε τους κοντινούς ανθρώπους, συγγενείς φίλους, συναδέλφους με μια γλυκόπικρη ανάμνηση.
Φίλε Φίλιππε, μας λείπεις!
.................................................................................................................
Υστερόγραφο
Κι επειδή από τους ανθρώπους, και πολύ περισσότερο εκείνους που φεύγουν, κρατάμε τις ωραίες στιγμές, θυμάμαι εκείνη την Τρίτη, 22 Φεβρουαρίου του 2022. Μαζί με την αγαπημένη φίλη Νίκη Ζαχιώτη, πρώην
Διευθύντρια και ψυχή της Βιβλιοθήκης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών,
επισκεφθήκαμε τον Φίλιππο στην Εθνική. Μας μίλησε για τις δύο εκθέσεις. Ο Φίλιππος, όπως πάντα, χειμαρρώδης, περιγραφικός, με το ενδιαφέρον και τις γνώσεις για εκείνη εποχή «των φώτων» (για να θυμηθώ τον Άλκη Αγγέλου και τα «Των φώτων» βιβλία του), με τη μεγάλη έγνοια και το άγχος να τεκμηριωθούν σωστά και να αξιοποιηθούν οι συλλογές της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με την αγάπη και τον ενθουσιασμό παιδιού, μας περιέγραψε την έκθεση, τη σημασία της, τον πλούτο που υπάρχει στη Βιβλιοθήκη. Ο Γιάννης Κόκκωνας στη συνέχεια, που ήταν εκεί, μας ξενάγησε, μας σημείωσε τις ιδιαιτερότητες των εκθεμάτων που απάρτιζαν την έκθεση και μας τόνισε τη σημασία και τις δυσκολίες του έργου της έκδοσης εκείνα τα χρόνια. Παραθέτω παρακάτω λίγες από τις φωτογραφίες των εκθεμάτων εκείνης της επίσκεψης.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
* Μια που έγινε αναφορά στην κατά Κοραή μετακένωση, να αναφέρω ότι στη μετακένωση σε σχέση με τη γλώσσα μίλησε η ομότιμη καθηγήτρια ΕΚΠΑ Άννα Ταμπάκη με θέμα «Δημιουργία κρίσιμων νεολογισμών και κοραϊκή ‘μετακένωση» στην Ανοικτή συζήτηση με τίτλο «Ο επιστημονικός λόγος κατά την περίοδο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού» στο πλαίσιο του 13ου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ).
