Μασσαλία, το λιμάνι της Μεσογείου

Patron, un pastis!

Ένα ούζο παρακαλώ, ακούγεται να λέει πολύ συχνά ο Φάμπιο Μοντάλ, ο κεντρικός ήρωας του Ζαν-Κλωντ Ιζζό στο βιβλίο του Soléa (εκδ. Πόλις, 2000), όταν επισκέπτεται το μπαρ του φίλου του Φονφόν. Δίνει μια ευκαιρία στο μεταφραστή Ριχάρδο Σωμερίτη να υμνήσει το συγγραφέα και την πόλη του τη Μασσαλία για να καταλήξει:

"Σκεφτόμουνα τον Πειραιά: θα βρει άραγε ποτέ τον Ιζζό του, κάποιον σημαντικό δικό του άνθρωπο, που να τον απαλλάξει από την κατάθλιψη των υπέργηρων πια και τόσο παρεξηγημένων πάλαι ποτέ "παιδιών" του; Μα και η Αθήνα;"

Και αμέσως μου ήρθε στο νου ο Κωνσταντίνος Βολανάκης, όχι συγγραφέας, αλλά ζωγράφος, ο θαλασσογράφος μας. Γιατί όχι;

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Πειραιάς

Το Soléa είναι ένα νουάρ μυθιστόρημα (μέρος σχετικής τριλογίας) που αφηγείται τη ζωή στο λιμάνι της μεσογειακής πόλης, με το οργανωμένο έγκλημα, τη μαφία, τη συνεργασία με τα κέντρα εξουσίας, τη φτώχεια, τους παράνομους μετανάστες που φτάνουν στην πόλη, όπως μετανάστης ήταν κι ο ίδιος ο συγγραφέας. Με κινηματογραφικό τρόπο περιγράφει τις περιπέτειες των ηρώων του, στο τέλος σου κόβεται η ανάσα με τους διαδοχικούς φόνους που συμβαίνουν. Είναι φανερό ότι χρησιμοποιεί πραγματικά ντοκουμέντα για να στηρίξει τις αφηγήσεις του για το ρόλο και τις σχέσεις της μαφίας με τα οικονομικά και πολιτικά κέντρα της πόλης. Πολύ ανθρώπινος αλλά συνάμα και πολύ πολιτικός όταν περιγράφει με τον τρόπο του τη μοίρα των ανθρώπων της:

"...Θα πληρώσουμε όλοι μας πολύ ακριβά αυτή τη νέα μορφή που προσλαμβάνει ο κόσμος. Όλοι μας, δηλαδή όσοι δεν έχουν πια δουλειά, όσοι βρίσκονται στο κατώφλι της μιζέριας και μαζί τους όλοι αυτοί οι πιτσιρικάδες που ζουν στις υποβαθμισμένες γειτονιές της βόρειας Μασσαλίας, σ' όλες τις λαϊκές συνοικίες, και που τους βλέπουμε να περιφέρονται άσκοπα στην πόλη..." (σελ. 80)

Πολύ ταιριαστό το κομμάτι Soléa του Miles Davis απ' όπου και ο τίτλος του βιβλίου.

Ο Μοντάλ ήταν Αλγερινής καταγωγής όπως τόσοι και τόσοι στη Μασσαλία, όπως ήταν και ο Πάκο Μαρτίνεθ, ο ήρωας ενός άλλου νουάρ μυθιστορήματος για τη Μασσαλία, την "Κόκκινη Μασσαλία" του Μορίς Ατιά, μέρος τριλογίας επίσης (εκδ. Πόλις, 2009, μτφρ. Ρίτα Κολαϊτη).

Η ιστορία εκτυλίσσεται τους πρώτους μήνες του 1968, λίγο πριν και λίγο μετά το Μάη, με ήρωες ανθρώπους του υποκόσμου, αλλά και μέλη αριστερίστικων οργανώσεων όλων των αποχρώσεων και με συνεχή εμπλοκή του κράτους στις συναλλαγές. Πολλή ομοιότητα με το προηγούμενο βιβλίο, μια σειρά θάνατοι, πολλά πρόσωπα, πλοκή, πολιτική ανάλυση και ο ρόλος της SAC, των γκωλικών, των Αρμένιων κτλ.

Αξίζει να ακούσει κανείς τον ίδιο το γαλλοαλγερινό συγγραφέα όπως τα είπε στους Ανταίο Χρυσοστομίδη και Μικέλα Χαρτουλάρη για την εκπομπή Οι Κεραίες της εποχής μας.

Λες και η Μασσαλία είναι αυτά που περιγράφουν οι δύο συγγραφείς. Μα μήπως είναι; 

Πάντως, η Μασσαλία έχει κι ελληνικό παρελθόν, στέκομαι μόνο στον Πυθέα, τον ταξιδευτή, σπουδαίο γεωγράφο πριν από τον Ερατοσθένη, για τον οποίο γράφει ο Βενιαμίν Φάρρινγκτον (Η επιστήμη στην αρχαία Ελλάδα, εκδ. Κάλβος, 1969):

"...Όταν οι Καρχηδόνιοι - που φυσιολογικά έλεγχαν την δυτική άκρη της Μεσογείου - ρίχτηκαν σ' ένα αγώνα ζωής και θανάτου με τους Έλληνες της Σικελίας, ο Έλληνας ναυτικός από τη Μασσαλία, ο ποντοπόρος Πυθέας, πέρασε τις Ηράκλειες στήλες και κατευθύνθηκε προς το Κόρνουωλ για να διερευνήσει τις δυνατότητες του εμπορίου σε κασσίτερο. Το ταξίδι του πιθανόν τον οδήγησε πιο μακριά, ίσαμε τη Νορβηγία και τη Βαλτική. Εκείνος αξιοποίησε αυτή την ευκαιρία για να κάνει μια σειρά από εκτιμήσεις για πολλά γεωγραφικά μήκη. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως οι ανακαλύψεις του επηρέασαν τη γεωγραφική επιστήμη του Ερατοσθένη..."

Στη Μασσαλία μας ταξίδεψε και η μουσική εκπομπή από τη σειρά Μεσόγειος με τον Κωστή Μαραβέγια.  Και ήταν τόσο ωραίο εκείνο το ταξίδι. Και οι άνθρωποι το είπαν: η Μασσαλία είναι το λιμάνι, οι άνθρωποί της είναι άνθρωποι του λιμανιού.

Μήπως χρειαζόμαστε λοιπόν τώρα κι ένα πραγματικό ταξίδι για τη Μασσαλία. Για ένα ούζο ή για μια ρακή παρακαλώ!

Patron, un pastis!