Γυρίζει τις πλατείες και ζητιανεύει βλέμματα η Ελένη Μαρινάκη στο "Μετράω ως το δέκα"

... Ύστερα έρχεται να με κοιμίσει. Μετράω ως το δέκα και ξυπνώ...

Μετράει ως το δέκα και θυμίζεται εικόνες από την παιδική της ηλικία. Μετράει ως το δέκα και μας αποκαλύπτει έναν κόσμο που τον έχουμε κι εμείς δίπλα μας, ίδιο κι απαράλλαχτο ή και λίγο διαφορετικό, τι σημασία έχει.

Η Ρίτα όλη μέρα πλένει και καθαρίζει τα πα-

τώματα, ταϊζει την κυρία Αριστέα στο καρο-

τσάκι,  τεντώνει  την μπουγάδα στην   απλώ-

στρα.  Το βράδυ που  τελειώνει τις δουλειές,

ανοίγει  τη  φωτογραφία  στο  ντουλάπι  και

παίζει  τόπι  με τον μικρό Θωμά τον  γιο της

που την περιμένει χρόνια να γυρίσει στο σπί-

τι τους.

Η Ελένη Μαρινάκη περιγράφει καθημερινές εικόνες από το σήμερα και το χθες, το δικό της και τόσο πολύ δικό μας επίσης. Η Ρίτα, τι σημασία έχει από ποια χώρα, είναι η δική μας Αντωνία από τη Βουλγαρία, έπλενε, άπλωνε, καθάριζε, τάιζε την κυρία Ιωάννα μέχρι που η ίδια τη βρήκε μέσα στη μαύρη νύχτα πεθαμένη δεν είχε μικρά παιδιά, να την περιμένουν η Αντωνία, την περίμεναν όμως τα εγγόνια της, και σ' αυτά γύρισε μετά από 20 χρόνια!

Ποιητικά πεζά ή πεζά ποιήματα είναι τα κείμενα της τελευταίας συλλογής της σπουδαίας Χανιώτισσας ποιήτριας Ελένης Μαρινάκη "Μετράω ως το δέκα" (Μελάνι, 2018), αφιερωμένη μάλιστα, νομίζω όχι τυχαία, στην επίσης Χανιώτισσα, κορυφαία συγγραφέα Μάρω Δούκα. (Θυμίζω αντίστοιχα τα ποιήματα του Διονύση Καψάλη στη συλλογή "Μαύρη καγκελόπορτα", εικόνες κι εκεί από το χθες και το σήμερα του ποιητή).

Τα λόγια της είναι σαν να φωτογραφίζουν δικές μας, προσωπικές, μοναδικές στιγμές.

.................... Θυμάμαι εκείνα τα χρυσόχαρ-
τα, περιτυλίγματα από φτηνά σοκολατάκια
που τα μαζεύανε στο  δρόμο τα παιδιά  και
στόλιζαν το δέντρο.

Μνήμες, όνειρα, εικόνες στον ύπνο και στο ξύπνιο, εικόνες και όνειρα που σβήνουν, εικόνες βγαλμένες λες από φιγούρες του Παπαδιαμάντη ή του Βιζυηνού.

Η Θεανώ κοιμάται με  τις κότες  σ' ένα πα-
ράπηγμα. Φορά χειμώνα καλοκαίρι τα ίδια
ρούχα και  στο κεφάλι  της μαύρο  μαντήλι.
.....................................................................
Ένα  πρωί την  πήγαν με το ζόρι στο νοσοκο-
μείο. Δεν την ξανάδα από τότε μα έρχεται κα-
μιά  φορά στον ύπνο και μου ζητά κρύο νερό.

Κι άλλο:

Η Αργυρώ με τα καμένα δάχτυλα έχει καλύ-
βες  στον βυθό, χορταριασμένους  δρόμους
στο λιβάδι. Έχει δωμάτιο τη νύχτα. Δεν ξέρει
να  μιλά σωστά, κάνει  νοήματα  στους  γλά-
ρους,  μοιράζει φέτες το φεγγάρι στα παιδιά
και ονειρεύεται να μην ξυπνήσει. Η Αργυρώ
που δεν ξεχνά.

Κι άλλο:

Λέγανε πως  γεννήθηκε  χωρίς φωνή.  Ήρθε
χειμώνα στο χωριό και κρύφτηκε σε μια γω-
νιά στο χάλασμα..........................................
.........  ....Κάποτε τη συνάντησα κι εγώ  και
τέλειωσε το καλοκαίρι.

Ευαίσθητη και τρυφερή

Τα μεσημέρια της Κυριακής πηγαίνω με τη
θεία  μου  στις φυλακές.  Φορώ το κόκκινο
φουστάνι και την κορδέλα στα μαλλιά. Μοι-
ράζουμε  τσιγάρα  και γλυκά.  Πίσω από τα 
κάγκελα μας πριονίζουν με τα μάτια οι φυ-
λακισμένοι. Λέω  το  ποίημα χωρίς φωνή...

Η Μαρινάκη, είναι σαν να κάνει πράξη αυτό που λέει για τη γενέθλια πόλη μας, τα Χανιά, στη συλλογή “Περνώντας βάφεσαι μπλε”:

Στους δρόμους σου έχουμε ξεχαστεί από καιρό
περιηγητές της παιδικής σου ηλικίας
ερασιτέχνες αλιείς εικόνων
με ήλιο και σκιά
φωτογράφοι της ζωής σου
πλανόδιοι, μικροπωλητές στα πανηγύρια...

Μετρά ως το δέκα και ξυπνά.

Πατώ ένα κουμπί και σβήνει τ' όνειρο.

....................Πάνω στο λόφο ένα μεση-
μέρι την παραδώσαμε στα σύννεφα.

.......................Βγαίνει ξημέρωμα στους
δρόμους και μαζεύει έλεος.

Αν τύχει στο δρόμο να σας κοιτάζει σα χαμένο ένα παιδί, σκεφτείτε τον Ίβο:

Δεν είναι ούτε δώδεκα χρονώ ο Ίβο και ήρθε
από τα βόρεια κρυμμένος σ΄ένα φορτηγό.
.......................................................................
Μ' ένα ξυπόλητο παλτό γυρίζει τώρα στις
πλατείες και ζητιανεύει βλέμματα.

Κοιτάξτε το κι εσείς και χαμογελάστε του...

Η Σαπφέτ Νοτερό και τα ... λευκά πανωφόρια

Ήταν μια μέρα σαν τη σημερινή το 1985 που έφυγε η Σαπφώ Νοταρά, η ωραία άσχημη του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου. Είχε γεννηθεί το 1907, στο Ηράκλειο της Κρήτης ή, κατ' άλλους στα Ιωάννινα. 

Θυμάμαι τη συμμετοχή της στην Πορνογραφία του Μάνου Χατζηδάκι, όπου τραγούδησε μαζί με τον  Ηλία Λιούγκο το τραγούδι "Στην οδό του Μπλαμαντό" (Στίχοι του Jean Paul Sartre σε ελληνική απόδοση από τον Αλέξη Σολομό). 

Στην οδό του Μπλαμαντώ
έχουν στήσει τα πατάρια
και ακονίσαν τα ξινάρια
για να κόψουν τα κεφάλια.
Στην οδό του Μπλαμαντώ.

Στην οδό του Μπλαμαντώ
πάν’ οι δήμιοι στη δουλειά τους
δε σας λέω χωρατό
για να κόψουν Πατριάρχους
και Στρατάρχους και Ναυάρχους.
Στην οδό του Μπλαμαντώ.

Στην οδό του Μπλαμαντώ
φτάνουν οι κυρίες σωρό
οι λουσάτες με τα βέλο
μα τους λείπει το τσερβέλο
και μαζί και το καπέλο.
Στο ρυάκι της οδού του Μπλαμαντώ

Για το δρομάκι του Μπλαμαντό, Rue des Blancs-Manteaux στα γαλλικά, η ιστορία του μας πάει πίσω στον 13ο αιώνα, όπου ήταν αγορά με την Παναγία των Λευκών Πανωφοριών στο κέντρο - 

Notre-Dame-des-Blancs-Manteaux. 

Λένε ότι πήρε την ονομασία από τους ζητιάνους  μοναχούς της περιοχής με τα λευκά πανωφόρια (πληροφορίες στα ελληνικά υπάρχουν εδώ http://katoptra.blogspot.com/2014/12/blog-post_19.html, και πληρέστερη ενημέρωση στα γαλλικά εδώ https://www.wikiwand.com/fr/Blancs-Manteaux).

Το τραγούδι γράφτηκε το 1944 από τον Σαρτρ πάνω σε μουσική του Γάλλου, ουγγρικής καταγωγής, συνθέτη  Joseph Kosma. Το τραγούδησε πρώτη η θρυλική (για μένα τουλάχιστον) Ζυλιέτ Γκρεκό το 1950 (περισσότερα εδώ https://www.wikiwand.com/fr/Rue_des_Blancs-Manteaux_(chanson)).

Ας ξαναγυρίσουμε στη Σαπφώ Νοταρά ή... Σαπφέτ Νοτερό, που λέει ένα άλλο τραγούδι της Πορνογραφίας με τίτλο "Σχόλιο Για Την Περίπτωση Της Σαπφέτ Νοτερό" (το τραγούδησαν ο Λιούγκος με τη Μαριάνα Ευστρατίου (σε στίχους του Άρη Δαβαράκη, εκτέλεση εδώ).

Η εικόνα παραπάνω είναι το σκίτσο της δεσποινίδος Σαπφώς Νοταρά από την παράσταση «Το δικαίωμα της πρώτης νύχτας» που ανέβηκε το 1933 από το Λαϊκό Θέατρο του Βασίλη Ρώτα (πληροφορίες εδώ). Το έργο ήταν του εθνικού ποιητή της Ουκρανίας Τάρας Σεβτσένκο .

Από ένα ψάξιμο στη βιβλιογραφία, βρίσκουμε τη Σαπφώ Νοταρά να παίζει στο Λαϊκό θέατρο του Ρώτα ήδη από το 1931 στο έργο του Ίψεν "Εχθρός του λαού" (μετάφραση/σκηνοθεσία και πρωταγωνιστικός ρόλος από Βασίλη Ρώτα). Τη βρίσκουμε επίσης να παίζει στα Χανιά το 1937 στους "Βρυκόλακες" του Ίψεν με τον θίασο του Κώστα Κροντηρά (όπου έπαιζε και ο Ρώτας). Και φυσικά, η πορεία της ήταν πλούσια μέχρι τέλους. Και να μην ξεχάσουμε, βέβαια, τη συμμετοχή της στη Λιλιπούπολη ως μάγισσα Μπρουνχίλντα.

Στην οδό του Μπλαμαντώ, φτάνουν οι κυρίες σωρό,
οι λουσάτες με τα βέλο, μα τους λείπει το τσερβέλο
και μαζί και το καπέλο!

Φτωχή Πατρίδα, κοίτα αν αντέχεις τέτοια πομπή...

Τράβα αγωγιάτη, καρότσα τράβα,

τράβα να φτάσουμε γοργά στην Κάβα!

Φύσα βαπόρι, βόα μηχανή,

να ’ρθούμε πρώτοι εμείς! — οι στερνοί.

..............................................................

Φτωχή Πατρίδα, στα μάγουλά σου
μαχαίρια γράφουνε το γολγοθά σου·
μάνα λιοντόκαρδη, μάνα ορφανή,
κοίτα αν αντέχεις τέτοια πομπή:

το ματσαράγκα, το φαταούλα
με μπογαλάκια και με μπαούλα·
τη χύτρα που έβραζε κάθε βρωμιά
λες και την άδειασαν όλη μεμιά

σ’ αυτούς ανάμεσα τους ήπιους λόφους
όπου μας κλείσανε σαν υποτρόφους
ενός αδιάντροπου φρενοβλαβή
που στο βραχνά του παραμιλεί.

Δες το σελέμη, δες και το φάντη
πώς θυμιατίζουνε τον ιεροφάντη
που ρητορεύεται λειτουργικά
μπρος στα πιστά του μηρυκαστικά.

Μαυραγορίτες από τα Νάφια
της προσφυγιάς μας άθλια σινάφια,
γύφτοι ξετσίπωτοι κι αρπαχτικοί,
λένε, πατρίδα, πως πάνε εκεί

στα χώματά σου τα λαβωμένα
γιατί μαράζωσαν, τάχα, στα ξένα
και δεν μπορούνε χωρίς εσέ —
οι φαύλοι: τρέχουνε για το λουφέ.

Απόσπασμα από «Το απομεσήμερο ενός φαύλου» του Γιώργου Σεφέρη, γραμμένο στην πόλη Cava dei Tirreni του Σαλέρνο της Ιταλίας, στις 7 Οκτωβρίου του 1944. Περιέχεται στο "Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄" (Ίκαρος, 1993). 

Είναι, επίσης, το πρώτο τραγούδι στη νέα συλλογή του Νότη Μαυρουδή "Άγρυπνο φεγγάρι" που παρουσιάστηκε χθες βράδυ στον Ιανό. Τραγουδά ο Σωκράτης Μάλαμας. Στο όμορφο βιβλίο-σιντί, περιέχονται όλα τα ποιήματα του δίσκου, έργα των Σαραντάρη, Λαπαθιώτη, Βάρναλη, Πολυδούρη, Καρυωτάκη, Βιζυηνού. Τραγουδούν επίσης Νένα Βενετσάνου, Μόρφω Τσαϊρέλη, Μαρία Θωίδου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Χρήστος Θηβαίος.