Η Βικτωρία Θεοδώρου για τους ουράνιους και μοιρασμένους ποταμούς

Βικτωρία Θεοδώρου (Πηγή: "Ο Σίσυφος", τεύχ. 2, Ιούλ.-Δεκ. 2011)

Ο Κεδρισός ουράνιος είναι ποταμός

στην Κυδωνία ρέει το είδωλό του,
παραπλανά τις λεύκες ασημένιος.
Εκεί επάνω τρέχει και παφλάζει
στης εκβολής του την παλίνδρομη φυγή,
εκεί μαζεύονται οι ψυχές που αφήσανε
το κάλλος τους το κέλυφός τους.

Ο φλοίσβος είναι λέξη του νερού

η τρικυμία είναι της τρίαινας.

Η θάλασσα ανοιχτή κι απέραντη

με τ' αναρίθμητά της άλφα.

Η Βικτωρία Θεοδώρου γράφει συχνά για τον γενέθλιο τόπο της τα Χανιά. Και για τη γειτονιά της τη Νέα Χώρα και για τον Κλαδισό ποταμό, τον Κεδρισό της αρχαιότητας, τον ποταμό στην άκρη της Νέας Χώρας, στη δυτική άκρη της πόλης. Κι όταν γράφει για τις ψυχές που αφήσανε το κάλλος τους στον ποταμό της Κυδωνίας, είμαι σίγουρη πως γράφει για την ψυχή της Βαγγελιώς της Κλάδου, της νεαρής δασκάλας από τ' Ανώγεια, της αγωνίστριας που βρήκαν σκοτωμένη και κρεμασμένη στον Κλαδισό το 1949. Και ξανάρχεται σ' αυτήν, μ' άλλο ένα ποίημά της, το "Παλιό τραγούδι" στη συλλογή "Βορεινό προάστιο" (Ποιήματα, εκδόσεις Γαβριηλίδη 2008):

Επάνω σε μια τάβλα την έχουν ξαπλωμένη
τ΄άσπρα της χέρια σέρνουνται στο χώμα, στα χαλίκια
σέρνεται κι η πλεξούδα της στη σκόνη
κι η φούντα της σαν σκούπα ολόχρυση το δρόμο καθαρίζει
και σκουπισμένο τον αφήνει απ΄ τ΄ αγκαθόξυλα
για να περνούν ξυπόλητοι και ποδεμένοι,
όσοι την παν νεκροί να την πομπέψουνε
στου Κλαδισού την ποταμιά.
Θανάτου αέρας σήκωσε τα σωθικά της
ξωπίσω της πολλοί, κι αδέλφια ακόμα, τηνε περιγελούν
και την πρησμένη της κοιλιά κεντούν μ΄ ένα καλάμι …
Τ΄ αχείλι της σκισμένο δεν σαλεύει
να δώσει πάλι δίκια απόκριση στα όσα της λέγαν
σε μας παράδωσε το μετερίζι της τιμής της.
Ήταν εκεί κι η μάνα μου κι άλλες μανάδες
όπου πρωί-πρωί τις σύρανε να δούνε την ντροπή
να δούνε τι μας καρτερεί και μας που ανταρτέψαμε*

.....................................................................................

(ακούγεται να το απαγγέλλει εδώ: http://elpenor.gr/index.php/2013-11-22-08-55-56/2013-11-22-09-01-17/39-2013-11-22-12-32-24).

Γράφει και για τον γενέθλιο τόπο του πατέρα της, το Βέλες της Βόρειας Μακεδονίας. Ο πατέρας της, ο Τράικο, ήταν λαϊκός ζωγράφος και αγιογράφος. Γράφει για τον τόπο του:

Είδα το Βέλες**
από τα χιόνια του να φέγγει
στους γυμνούς λόφους κρατημένο
όπως παιδί στης μάνας του το στήθος
ώρα πολέμου, ώρα αποκλεισμού.

Στάζουν οι στέγες του και κρύσταλλα
ματώνουν το μουντό πρωί
στις ράγες στο σταθμό χειμώνας
στους ώμους του Άγγελου το χιόνι.

Τον Κόστα Ράτσιν
είδα να ταλαντεύεται να πέφτει
καθώς πουλί, την τουφεκιά ν΄αντιλαλεί
να τον θρηνούν του Λόπουσνικ οι οξιές
όχι στον ύπνο μου – ύπνο δεν έχω.

Το Βέλες σκέφτομαι
κι αυτόν τον μοιρασμένο ποταμό του
που παρασύρει ατάραχος τους ρύπους
περιφρονά τις έριδες, τις βίζες.
Ενωτικός, αγαθοδαίμων.

(από τη συλλογή "Ευνοημένοι", Εκδόσεις Καστανιώτη 1998)

Λίγα λόγια στη μνήμη της Χανιώτισσας ποιήτριας και πεζογράφου Βικτωρίας Θεοδώρου. Έφυγε πριν λίγες μέρες, πλήρης ημερών, στο γραφείο μου αδιάβαστο ακόμη περιμένει το "Γαμήλιο δώρο" (Γνώση, 1995), στη βιβλιοθήκη όλα τ' άλλα περίμεναν δυο λόγια να 'γραφα, ίσως το καταφέρω. 

Για την ώρα, κρατώ τα τελευταία λόγια από το αυτοβιογραφικό της βιβλίο "Δραπέτις" (Κεδρισός, 2011):

Η οδύνη είναι το πολύτιμο κονίαμα που μας χτίζει και μας στερεώνει στον κόσμο. Το βιος και το έχει μας που θέλει να δαπανηθεί. Είμαστε γενναιόδωροι επειδή δοκιμαστήκαμε, επειδή γνωρίσαμε.

Έχουμε να δώσουμε, γιατί συσσωρεύσαμε πολλή πείρα. Η θητεία στα βάσανα μας έκανε πλούσιους. Καθάρισε την όρασή μας για να βλέπουμε μακριά.

Βικτωρία Θεοδώρου: Χειρόγραφο βιογραφικό
(Πηγή: "Ο Σίσυφος", τεύχ. 2, Ιούλ.-Δεκ. 2011)

---------------------------------------------------------------------------------------------

Σημειώσεις

* Αγωνίστρια και ανυπότακτη η ίδια, "γνώρισε" τόπους εξορίας, Τρίκερι, Μακρόνησο, Χίο...

**  Στις σημειώσεις στο τέλος του βιβλίου διαβάζουμε: 

Βέλες: Πόλη χτισμένη στις όχθες του άνω Αξιού. 

Κόστα Ράτσιν: Ποιητής-ήρωας της Αντίστασης, 1908-1943. Γεννήθηκε στο Βέλες.

Η αναφορά στον Κόστα Ράτσιν μου θύμισε το τραγούδι "η Μίρκα η Σλάβα" σε στίχους Ευάγγελου Ζάχου (του γνωστού - και - ανθρωπολόγου Ευάγγελου Ζάχου-Παπαζαχαρίου) από τον δίσκο "Η μαστοράντζα του Ερντεμπιλ" των Χειμερινών Κολυμβητών. Συνειρμοί...