Διαβάσματα 2011 (2)

συνέχεια από http://katerinatoraki.blogspot.com/2012/04/2011-1.html

..............................

• Χόρχε Λούις Μπόρχες, Άπαντα πεζά, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2005 (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης) [Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδη]

Το σύνολο των πεζών του Μπόρχες σε πολύ καλή μετάφραση του Κυριακίδη, με πολλά σχόλια του ίδιου και του συγγραφέα. Το γνωστό στυλ παραμυθιού της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας, με πολλά μυθικά αλλά και ιστορικά πρόσωπα να μπλέκουν στην πλοκή, με πολλά παράδοξα και πολλές αναφορές σε έργα άλλων, παλαιών και σύγχρονων. Το Άλεφ, διήγημα ομώνυμης συλλογής, για το ξωτικό που πήγε να βρει στο υπόγειο ενός σπιτιού ένας συγγραφέας – είναι το ξωτικό που βρίσκεται παντού στο σύμπαν, ο τόπος όπου υπάρχουν δίχως να συγχέονται όλοι οι τόποι της οικουμένης, είναι το πρώτο γράμμα του αλφαβήτου της ιερής γλώσσας (εβραϊκής), συμβολίζει την καθαρή, απεριόριστη θεότητα. Στο βιβλίο υπάρχουν επίσης ιστορίες για τη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ (που τη φαντάζεται ως αχανή, ολοκληρωτική βιβλιοθήκη με τα εξάγωνα) και για τα yahoos, τα κακά ανθρώπινα όντα. Όμορφη είναι και η ιστορία “Ο Μπόρχες κι εγώ”. Τέλος, πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο είναι το γλωσσάρι-μικρό εγκυκλοπαιδικό λεξικό στο τέλος του βιβλίου (έργο του μεταφραστή) με λήμματα όλα – και είναι πολλά – τα ονόματα προσώπων, τόπων κτλ., ιστορικών και μυθολογικών, που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.

• Θεόφραστος Γέρου, Παιδεία και νεοέλληνες διανοητές, Αθήνα, 1980 (μτφρ. Τζένη Μαστοράκη)

Εκπαιδευτικός ο ίδιος, δάσκαλος, έζησε πολλά χρόνια στο εξωτερικό. Το βιβλίο πρωτογράφτηκε το 1972 στο Τορόντο (κι έμεινε χειρόγραφο μέχρι το 1980). Ο συγγραφέας αναζητά τους λόγους στα προβλήματα παιδείας και κουλτούρας – δεν φταίει, λέει, μόνο η Οθωμανική κυριαρχία, αφού είχαν δοθεί δικαιώματα στον Πατριάρχη, υπήρχε γλώσσα, θρησκεία, όμως υπήρχε διχασμός, ξενομανία, αρχαιομανία. Αναζητά τους λόγους γιατί γύρισαν στο παρελθόν, χωρίς να αναπτύξουν σύγχρονη κουλτούρα με την επίδραση και της Δύσης. Δείχνει να υιοθετεί πολλές απόψεις του Δημήτρη Γληνού για το δημιουργικό ιστορισμό. Αναλύει το φαινόμενο της απομόνωσης των διανοουμένων, του επαγγελματισμού των φιλοσόφων, πράγμα που δεν συνέβαλε στην ανάπτυξη κουλτούρας προβληματισμού. Δίνει ονόματα Ελλήνων του Διαφωτισμού από τον 18ο αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου (Συκουτρή, Δελμούζο, Γληνό).

• Αλμπέρ Καμύ, Ο Ξένος, Αθήνα, Εκδ. Αλμωπας, χ.χ. (μτφρ. Ελένη Καλκάνη) [δανεισμένο]

Ο Μερσώ, ένας (δημόσιος) υπάλληλος στο Αλγέρι, ανέκφραστος, αντιμετωπίζει τα γεγονότα με απάθεια, το θάνατο της μητέρας του σε ίδρυμα αρχικά, αλλά και τη μετέπειτα ζωή του. Δεν έχει επαγγελματικές φιλοδοξίες. Γνωρίζεται με έναν γείτονα, τον ερωτεύεται μια κοπέλα, η Μαρί. Μπλέκει με την παρέα του Ραημόν, κατά λάθος σκοτώνει έναν τύπο που είναι σε καυγά με τον Ραημόν, φυλακίζεται, καταδικάζεται σε θάνατο. Αντιμετωπίζει με στωικότητα έως απάθεια την κατάσταση, δεν δέχεται τον παπά να τον μεταλάβει γιατί δεν θέλει να χάσει καιρό, δεν βάζει δικηγόρο, δείχνει ν' αδιαφορεί για τον κόσμο, είναι ένας ξένος. Το μυθιστόρημα αυτό είναι το πρώτο έργο του συγγραφέα, γραμμένο το 1942. Αποτελεί αντιπροσωπευτικό έργο της θεωρίας του παραλόγου. Μήπως όμως προβλέπει και περικλείει αλήθειες του καιρού μας;

• Μάρω Δούκα, Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, Αθήνα, Πατάκης, 2010.

Ενδιαφέρον μυθιστόρημα για την Κρήτη και κύρια τα Χανιά την περίοδο της Κατοχής και μέχρι το καλοκαίρι του 1945, όταν έφυγαν οι Γερμανοί από το νησί, πολύ αργότερα από την υπόλοιπη Ελλάδα. Το βιβλίο αποτελεί μυθιστορηματική μεταφορά του βιβλίου του Βλοντάκη “Οχυρά θέσις Κρήτης” στο οποίο και βασίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του. Με πολλές λεπτομέρειες η συγγραφέας περιγράφει γεγονότα και εικόνες από την περίοδο εκείνη προσπαθώντας να αιτιολογήσει την καθυστερημένη αποχώρηση των Γερμανών ιδιαίτερα από το νομό Χανίων, μαζί με το ρόλο των άλλων δυνάμεων και κύρια των Άγγλων, αλλά και των αντάρτικων ομάδων (του ΕΛΑΣ και του Γύπαρη). Η συγγραφέας εμπλέκει πραγματικά με φανταστικά πρόσωπα (σημαντική θέση κατέχει ο Βαγγέλης Κτιστάκης, στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ που εκτελέστηκε στην Αγιά από τους Γερμανούς), δίνει πολλές λεπτομέρειες από μάχες, έχει πλοκή, στιβαρή λογοτεχνική γλώσσα. Είναι ένα πλούσιο λογοτεχνικά (αλλά και ιστορικά) βιβλίο. Μόνη μου επιφύλαξη στην αφηγηματική πλοκή η σύνδεση με το σήμερα μέσω μιας κοπέλας, της εγγονής του παππού-πρωταγωνιστή, ίσως για να το συνδέσει με το προηγούμενο βιβλίο της (το “Αθώοι και φταίχτες”, πρώτο της τριλογίας) ή μήπως και με το επόμενο που περιμένουμε; 

• Άννα Φραγκουδάκη, Γλώσσα και Ιδεολογία, Αθήνα, Οδυσσέας, 1996.

Αναφέρεται στον κυρίαρχο ρόλο της γλώσσας στην ιδεολογία – για το σχολείο, την επικοινωνία, την κοινωνική εξουσία. Δίνει παραδείγματα χρήσης της γλώσσας με πολλές αναφορές. Κάνει λόγο για «ψευδώνυμο πατριωτισμό» αναφερόμενη στο λεγόμενο πατριωτισμό της περισπωμένης (την επίθεση στον Ι. Κακριδή από καθηγητές Φιλοσοφίας το 1941, όταν κατήργησε την περισπωμένη). Αναφέρεται στις κριτικές χρήσης ξένων λέξεων στη γλώσσα που, όπως υποστηρίζεται, αλλοιώνουν ή εξαφανίζουν την εθνική γλώσσα, δίνοντας ως παράδειγμα το στίχο του Εγγονόπουλου από το ποίημα Μπολιβάρ: «Βράς, αλβανιστί φωτιά: Μπολιβάρ». Συγκρίνει λογοτεχνική με επιστημονική γλώσσα και δίνει το παράδειγμα της λέξης γλαυκός που χρησιμοποιεί ο Ελύτης, ενώ δεν θα χρησιμοποιήσει ο αρχιτέκτονας για να αποδώσει το χρώμα του τοίχου. Επίσης κάνει λόγο για τον “ρατσισμό της ευφυίας” (έκφραση του Μπουρντιέ) όταν η επιστημονική γλώσσα (κύρια σε μορφή καθαρεύουσας) χρησιμοποιείται ως όργανο διάκρισης και άσκησης εξουσίας. Η γλώσσα έχει ρόλο στην κοινωνική διάκριση, ο επιστήμονας θεωρείται ότι “γράφει καλά” όταν γράφει ακαταλαβίστικα. Αποτυπώνεται η κοινωνική ιεραρχία στη γλώσσα, πράγμα που φαίνεται στα κείμενα επιστημόνων που έτσι θεωρούνται ανώτερα όντα. Το βιβλίο συνολικά είναι ενδιαφέρον γιατί αποκαλύπτει τον κοινωνικό ρόλο που έχει παίξει το γλωσσικό ζήτημα μετά την απελευθέρωση και κύρια από τις αρχές του 20ου αιώνα (αν και πρέπει να σημειωθεί ότι σχετικά με την επιστημονική γλώσσα υπάρχουν πολλά παραδείγματα χρήσης της δημοτικής, όχι χωρίς αντεγκλήσεις, όπως παρουσίασα στο τελευταίο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας).

• Χέρμαν Μέλβιλ, Τρεις απόκληροι. Μπάρτλεμπι, ο Γραφιάς – ο Βιολιστής – Τζίμυ Ρόουζ, Αθήνα, Καστανιώτης, 2010 (μτφρ. Μένης Κουμανταρέας)

Η γνωστή ιστορία για το γραφιά του Μέλβιλ σε πολύ καλή μετάφραση από τον Κουμανταρέα. Ο Μπάρτλεμπι, ένας περίεργος, ιδιόρρυθμος άνθρωπος, που ως υπάλληλος, έλεγε όχι σε όποια δουλειά του ζητούσαν κάνει....

• Μαριάννα Κορομηλά, Ευτυχισμένος που έκανε το ταξίδι του Οδυσσέα, Αθήνα, Libro, 1992. [Βιβλιοθήκη Νίππους Αποκορώνου]

Πολύ ενδιαφέρουσα αναδρομή στους ελληνικούς τόπους της Μαύρης Θάλασσας, άλλοτε και στα νεώτερα χρόνια. Η ιστορία αφορά τη ζωή του Γιάνκου Δανιηλόπουλου (1899-1987), που γεννήθηκε στο Βασιλικό, στα Θρακικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινο Πόντο), πέρασε στην Πόλη, γύρισε όλα τα παράλια, έκανε δυνατές επιχειρήσεις με τα αδέλφια του, αλλά με κάθε αλλαγή καταστρέφονταν και άρχιζαν από την αρχή. Ο ίδιος, από μεγάλος έμπορος, ερχόμενος στην Ελλάδα κατέληξε αγρότης στο Κορωπί. Μέσα από την αφήγηση αυτή, η συγγραφέας δίνει πολύ παραστατικά και τεκμηριωμένα τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία, στην Τουρκία, στην Ελλάδα το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Πολύ χρήσιμοι οι δύο χάρτες στο βιβλίο που παριστάνουν τη γεωγραφική και ιστορική εικόνα των τόπων αυτών, με τις μεταβολές στις ονομασίες και την εθνολογική-κρατική εξέλιξη των περιοχών (κρίμα που η νεότερη έκδοση του βιβλίου δεν περιέχει τους πολύ κατατοπιστικούς αυτούς χάρτες). Μερικά σημεία – αντιστοιχίες τόπων: Μαύρη Θάλασσα-Εύξεινος Πόντος, Κιμμέριος Βόσπορος-Στενά Κέρτς, Θρακικός Βόσπορος-Βόσπορος, Ταυρική-Κριμαία, Προποντίδα-Μαρμαράς, Ίστρος-Δούναβης, Σκυθία-Ουκρανία, κτλ.

• Μάνος Σαββάκης, Οι λεπροί της Σπιναλόγκας. Ιατρική, εγκλεισμός, βιωμένες εμπειρίες (1903-1957), Αθήνα, Πλέθρον, 2008. [Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής]

Κοινωνιολογική μελέτη για τη ζωή των λεπρών της Σπιναλόγκας πριν και κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού τους. Έρευνα πεδίου που περιλαμβάνει αφηγήσεις πρώην εγκλείστων που ζουν στον Αντιλεπρικό Σταθμό Αθηνών (οι συνεντεύξεις έγιναν το 2001). Γίνεται σύνδεση της εμφάνισης και εξάπλωσης της ασθένειας με την πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην Κρήτη (οι συνεχείς επαναστάσεις δημιουργούσαν κακές συνθήκες διαβίωσης). Η πρώτη αναφορά για την ασθένεια χρονολογείται στη δεκαετία του 1880, ήδη το 1884 η Συνέλευση των Κρητών ζήτησε να δημιουργηθεί λεπροκομείο. Ο συγγραφέας θεωρεί, βασιζόμενος σε πηγές, ότι για την επιλογή της Σπιναλόγκας βάρυνε και η επιθυμία εκδίωξης των Μουσουλμάνων από όλη την Κρήτη (οι κάτοικοι στο μικρό νησί ήταν κυρίως μουσουλμάνοι). Το βιβλίο περιέχει πλούσια βιβλιογραφία.

• Henry James, Ντέιζι Μίλλερ – Τα χαρτιά του Άσπερν, Αθήνα, Πλέθρον, 1979. (μτφρ. Κοσμάς Πολίτης) [Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής]

Δυο νουβέλες του James. Η Ντέιζι Μίλλερ (θεωρείται από τα καλύτερά του) έχει κλασική γραφή, διαβάζεται ευχάριστα. Μια κοπέλα, η Ντέιζι Μίλλερ, πηγαίνει στη Ρώμη με τη μητέρα και τον αδελφό της, είναι Αμερικανίδα, σχετίζεται με άνδρες ελεύθερα και πέραν των ηθών της καλής κοινωνίας (έτσι νομίζουν οι άλλοι). Γνωρίζεται με τον επίσης Αμερικανό Ουίντερμπορν, με τον οποίο αναπτύσσεται περίεργη σχέση, εκείνη είναι με έναν ωραίο Ιταλό και θέλει να πάνε στο Κολοσσαίο που είναι πολύ βρώμικο όμως, κολλάει μαλάρια και πεθαίνει...

• Ρίσαρντ Καπισίνσκι, Ταξίδια με τον Ηρόδοτο, Αθήνα, Μεταίχμιο, 2005 (μτφρ. Ζώγια Μαυροειδή). [Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής]

Ο συγγραφέας, σπουδαίος Πολωνός δημοσιογράφος που πέθανε πριν λίγα χρόνια, ξεκινά από πολύ νέος τα ταξίδια στην Ινδία, στην Αφρική, στην Κίνα, παρέα με τις Ιστορίες του Ηρόδοτου που του χάρισε η αφεντικίνα του στην πρώτη αποστολή. Αναζητά τους τόπους που περιέγραψε και ο Ηρόδοτος με τον τρόπο του, κάνει ρεπορτάζ όπως ο Ηρόδοτος, μιλώντας με τους ανθρώπους που συναντά όπου πηγαίνει. Έτσι, δεν περιγράφει (μόνο) τόπους, μα τους ανθρώπους και τη ζωή τους, στο κοινωνικό/πολιτικό/οικονομικό πλαίσιο που ζουν. Δίνει επίσης την αντίληψη των τότε σοσιαλιστικών κρατών (που ειρωνεύεται με πολύ λεπτό τρόπο). Και φαντάζεται πώς λειτουργούσε ο Ηρόδοτος σε ανάλογες με αυτές που συναντά περιπτώσεις. Ένα θαυμάσιο βιβλίο που μας κάνει να ζηλεύουμε που κι εμείς δεν αγαπούμε και δεν αναζητούμε το ίδιο τις πηγές μας στους αρχαίους σοφούς μας. Ένα βιβλίο που μπορεί να αποτελέσει οδηγό για νέους δημοσιογράφους, γραμμένο από έναν άνθρωπο που αγαπούσε τους ανθρώπους. Αξίζει να διαβαστεί και το άλλο βιβλίο του “Έβενος, το χρώμα της Αφρικής”, όπου με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο περιγράφει τα ταξίδια και τις περιπέτειές του στην Αφρική (θυμάμαι τον Έλληνα με το όνομα Λεωνίδα που συνάντησε κάποια στιγμή και τον συντρόφευσε σε κάποια ταξίδια, καθώς και την περιγραφή όταν είχαν να περάσουν από ένα μέρος όπου, μες στο μεσημέρι, είχαν απλωθεί τα βουβάλια στη μέση του δρόμου, δεν έλεγαν να κινηθούν και αυτοί, πολύ αργά και προσεκτικά, πέρασαν ανάμεσά τους κι έφυγαν ή τις περιγραφές γνωστών “ηγετών” χωρών της Αφρικής, συχνά “ηρώων” απελευθερωτικών κινημάτων...).

• Jacques Bonnet, Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα, Αθήνα, Άγρα, 2010 (μτφρ. Βάνα Χατζάκη) [Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής]

Δοκιμιακό, ο συγγραφέας αναφέρεται στη συμπεριφορά τη δική του και των άλλων ως προς τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες, τις δικές τους (ιδιωτικές) και τις δημόσιες. Κάνει αναφορές στις συμπεριφορές επωνύμων συγγραφέων, κυρίως Γάλλων (είναι ενδιαφέρον ότι όταν τα βιβλία αυτά έχουν μεταφραστεί στην ελληνική,παρατίθενται οι βιβλιογραφικές αναφορές για όλες τις μεταφράσεις). Το βιβλίο χωρίζεται σε κεφάλαια: βιβλιομανία, τακτοποίηση και ταξινόμηση, εικόνες, πρόσωπα, πρακτικές ανάγνωσης, φαντάσματα (βιβλιοθήκες που κάηκαν...) κτλ. “Απόδραση και γνώση, όλα αυτά μέσα από τα βιβλία”, γράφει (σ. 24) και παρακάτω: “Σε λίγο κατάλαβα πως τα βιβλία δεν ήταν απλώς ένα μέσο σωτήριας απόδρασης, αλλά πως παρείχαν τα εργαλεία που θα μου επέτρεπαν να αποκρυπτογραφήσω την πραγματικότητα”. Το ενδιαφέρον είναι ότι διαβάζοντάς το, βρίσκεις στοιχεία και από τη δική σου συμπεριφορά ως αναγνώστη. Για παράδειγμα, αναφέρει το βιβλιομανή - είναι αυτός που μαζεύει βιβλία για να τα έχει, αλλά και το μανιακό αναγνώστη – με βουλιμία, ακόρεστη περιέργεια για τα πάντα (εδώ κάνει αναφορά και στο “Ιστορία της ανάγνωσης” του Alberto Manguel). “Κάθε βιβλίο που ανοίγεται για πρώτη φορά θυμίζει παραβιασμένο χρηματοκιβώτιο”, γράφει (σ. 76). Ζωντανή η ανάμνηση των βιβλίων των οποίων “η συναρπαστική ανάγνωση ήταν σαν να σταμάτησε το χρόνο” (σ. 80). Και αυτά είναι: Αλεξανδρινό Κουαρτέτο (Λ. Ντάρελ), Πόλεμος και Ειρήνη (Τολστόι), Άνθρωπος χωρίςε ιδιότητες (Ρ. Μούζιλ),Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο (Τζών Λε Καρέ), Μόμπυ Ντικ (Μέλβιλ). Έχει πολλές αναφορές στις συνήθειες συγγραφέων να γράφουν ημερολόγια με συνθήματα, όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και τα σχετικά με την ερωτική του ζωή. Για τις βιβλιοθήκες γράφει: “... η βιβλιοθήκη αμβλύνει το πεπερασμένο των ανθρώπινων δυνατοτήτων, αντιπροσωπεύει τη συμπύκνωση του χρόνου και του χώρου. Αθροίζει στα ράφια της όλα τα γεωλογικά στρώματα του παρελθόντος. Εκεί ξαναβρίσκονται οι προηγούμενοι αιώνες...” (σ. 136). Κάνει αναφορά στον Πεσσόα που ήθελε μα δεν κατάφερε να δουλέψει ως βιβλιοθηκάριος και στον Αντρέ Μπρετόν που έγινε βιβλιοθηκάριος μερικής απασχόλησης για 4 χρόνια στις αρχές της δεκαετίας του 1920.

• Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2009. [Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδη]

Πολύ ενδιαφέρουσα συνοπτική και συνολική περιγραφή των Βυζαντινών χρόνων, σε ύφος αφηγηματικό, εύκολο να το παρακολουθήσει κανείς (αν και χρειάζεται ο αναγνώστης να έχει τουλάχιστον βασικές γνώσεις γύρω από το Βυζάντιο). Η συγγραφέας θεωρεί το Βυζάντιο σημαντική συνέχεια του Ελληνισμού, δίνει έμφαση στις ανατολικές περιοχές που ήκμασαν περισσότερο από τις ελληνικές. Το Βυζάντιο είχε να πολεμά συνεχώς: τους δυτικούς (σταυροφορίες), τους από ανατολικά και βόρεια (Τάταρους, Μογγόλους, Τουρκομάνους), τους από νότια (Άραβες). Τονίζονται ανάμεσα στα άλλα ο καθοριστικός ρόλος της άλωσης του 1204 για την εξέλιξη της αυτοκρατορίας και η σημασία των θρησκευτικών ζητημάτων, ενώ γίνεται αναφορά στον Πατριάρχη Φώτιο, στην προσωπικότητά του και στο ρόλο που έπαιξε... Το βιβλίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνοπτικό εγχειρίδιο για το Βυζάντιο, ένα χαρακτηριστικό του πάντως είναι η απουσία βιβλιογραφικών αναφορών.

• Μαρινέλλα Βλαχάκη, σιλάνς σιλβουπλέ, Αθήνα, Κέδρος, 2006. [Βιβλιοθήκη Νίππους Αποκορώνου]

Μυθιστόρημα με πρωτότυπη γραφή. Ένα κορίτσι διηγείται τη ζωή του με τη μορφή μικρών αυτοτελών ιστοριών. Στην αρχή ήταν με την πρώτη μαμά του, έπειτα πέθανε αυτή, τη σκότωσαν “εκείνοι”, την πήραν οι άλλοι γονείς, ήταν αριστεροί, είχαν έλθει από τη Γαλλία, μιλούσαν μερικές φορές σιγανά κι έλεγαν “σιλάνς σιλβουπλέ”. Έκρυβαν “εκείνους”, ο πατέρας ήταν Πρόεδρος, τις 21/4/1967 τον ξήλωσαν. Μια γυναίκα της είπε την ιστορία της πρώτης μαμάς της και για εκείνους που κρύβονται. Ειρωνική στάση έως σαρκαστική στα πράγματα. Και για εκείνους η γυναίκα είπε ότι ο κόσμος τους προστατεύει, θέλοντας και μή. Την παντρεύουν στα 14. Σιγά σιγά, οι σκιές που τη βασάνιζαν εξαφανίζονται, βλέπει τη ζωή με αισιοδοξία, πετάει τα παλιά επανωφόρια.

• Σταύρος Βλοντάκης, Η «οχυρά θέσις Κρήτης»: χρονικό της γερμανικής στα Χανιά απ’ τον Οκτώβρη του 1944 ως τον Μάη του 1945 και της αγγλογερμανικής από τον Μάη ως τον Ιούλη του 1945, Χανιά, 1976. [Βιβλιοθήκη Νίππους Αποκορώνου]

Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που αναφέρεται στην περίοδο της γερμανικής κατοχής στα Χανιά από τον Οκτώβριο 1944 έως τον Ιούλιο 1945. Στο βιβλίο καταδεικνύονται με πολλές λεπτομέρειες και ιστορικά στοιχεία οι ενέργειες των Γερμανών το τελευταίο διάστημα στην Κρήτη (έγιναν ακόμη κι εκτελέσεις), οι επιθέσεις κατά των αριστερών δυνάμεων του νησιού, αλλά και ο ρόλος των Άγγλων στην καθυστέρηση αποχώρησης των Γερμανών από το νομό Χανίων. Το σημαντικό αυτό ζήτημα αναδεικνύεται, με πηγή το συγκεκριμένο βιβλίο, και στο μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα “Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ”.

• Λένα Κιτσοπούλου, Νυχτερίδες, Κέδρος, 2006 (Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 2011) [δανεισμένο]

Διηγήματα με ωραία γλώσσα, διαβάζονται ευχάριστα, αν και σκληρά, με χαρακτηριστικό ότι είναι απρόσμενα ως προς την εξέλιξη. Αυτή η απρόσμενη πλοκή όμως, από ένα σημείο και πέρα δεν ξαφνιάζει, κάπου αντιγράφεται το “γκροτέσκο” στυλ από τη μια ιστορία στην άλλη. Με κινηματογραφική ματιά φτιάχνονται εικόνες που θα μπορούσαν να γίνουν κινούμενες. Σκληρές εικόνες για γυναίκα συγγραφέα, όμως δυνατές. Μερικά διηγήματα: “Ο γιος μου ο γύφτος”, “Οι νυχτερίδες”, “Αθήνα 9 Δεκεμβρίου”, “Σάκης”, “Άβυσσος”, “Φου”, “Paradise”...

• Φερνάντο Πεσσόα, Ο οδοιπόρος, Αθήνα, Νεφέλη, 2010 (μτφρ. Μαρία Παπαδήμα).

“Μην κοιτάζεις το δρόμο. Ακολούθησέ τον”. Αυτό είναι το μότο του αφηγητή που αφήνει το σπίτι του και παίρνει τους δρόμους, περιγράφοντας εικόνες κι εμπειρίες.

• Ελίας Κανέτι, Το παιχνίδι των ματιών. Αυτοβιογραφία 1931-1937, Αθήνα, Καστανιώτη, 2006 (μτφρ. Αλεξάνδρα Παύλου) [Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδη]

Θαυμάσια αυτοβιογραφική αφήγηση, όπου το σημαντικό, πέραν των προσωπικών πληροφοριών για την περίοδο 1931-1937 (αποτελεί το τρίτο βιβλίο από την αυτοβιογραφική τριλογία του), είναι η παρουσίαση των προσωπικοτήτων της εποχής, όπως Μπροχ, Μούζιλ, Κοκόσκα, Μάλερ, Σένμπεργκ, Μπεργκ, Μάν, Κάφκα, Κράους, Τζόυς κ.ά. Περιγράφει τη ζωή του στη Βιέννη, αρχικά είναι με την Άννα Μάλερ, στη συνέχεια με την Βέζα με την οποία και παντρεύεται. Εκφράζεται με καλά λόγια ή προσεκτικά για όσους γνωρίζει. Αναφέρεται πολύ συχνά στις παρουσιάσεις βιβλίων - κυρίως σε σπίτια πλουσίων - όπου γίνεται από τον ίδιο το συγγραφέα η ανάγνωση του νέου του έργου πριν από την έκδοσή του. Παραθέτω μερικές εικόνες που μεταφέρει για προσωπικότητες από τις παραπάνω  ... (http://www.toraki.gr)

• Π.Χ. Δορμπαράκης, Η Νεοελληνική στην επιστήμη και στο δημόσιο βίο (γραμματική, λεξιλόγιο, σύνταξη και ύφος της δημοτικής), Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1979. [Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής]

Ο συγγραφέας αναφέρεται στο Ν.309/1976 για την καθιέρωση της δημοτικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, που επαναλαμβάνεται και στο Ν.576/1977 “περί τεχνικής και επαγγελματικής εκπαιδεύσεως”. Κάνει σύντομη ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας - αρχαία, αλεξανδρινή, μεσαιωνική κοινή, νεώτερη. Αναφέρει και παραδείγματα εφαρμογής της δημοτικής στην επιστήμη. Περιγράφει κανόνες γραμματικής και δίνει υποδείγματα κειμένων πριν και μετά την καθιέρωση δημοτικής.

• Norbert Elias, Η διαδικασία του πολιτισμού. Μια ιστορία της κοινωνικής συμπεριφοράς στη Δύση. Κοινωνιογενετικές και ψυχογενετικές έρευνες Ι., Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1997 (μτφρ. Θόδ. Λουπασάκης από τη γερμανική έκδοση του 1939) [Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδη]

Ο συγγραφέας ασχολείται με τις έννοιες πολιτισμός και κουλτούρα, όπως χρησιμοποιήθηκαν στη Γαλλία και Γερμανία το 18ο αιώνα. Θεωρώντας ότι αποτελούν εξελικτικές διαδικασίες που καθορίζονται από τις μορφές ζωής, διερευνά καταστάσεις από την εποχή του Μεσαίωνα. Γενικά, στη Γερμανία χρησιμοποιείται ο όρος “κουλτούρα” και αναπτύσσεται από την μεσαία τάξη / διανόηση, ενώ στη Γαλλία αυτό γίνεται από τους αυλικούς, και εδώ χρησιμοποιείται ο όρος “πολιτισμός”. Η χρήση των εννοιών αυτών σχετίζεται με την αυτοσυνειδησία της Δύσης, με την επισήμανση της ιδιοτυπίας της, ως προς την τεχνική, τους τρόπους συμπεριφοράς, την επιστημονική γνώση κτλ. (σ.25). Στη Γερμανία, η αντίθεση γεννάται ανάμεσα στον αυλικό ευγενή (κύρια γαλλόφωνο) και στο διανοούμενο μεσαίο (γερμανόφωνο). Έτσι, εγκαινιάζεται η εννοιολογική αντίθεση κουλτούρας και πολιτισμού (σ.32). Hōfflichkeit=αυλική ευγένεια, τρόποι της αυλής. Με εξωτερικές εκδηλώσεις προσπαθούν να γίνονται αρεστοί στον άρχοντα ... (http://www.toraki.gr)

Συνεχίζεται...