Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

"Η ζωή στη Βιβλιοθήκη": ένα αφιέρωμα του περιοδικού "Το δέντρο"


 


Με ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στις Βιβλιοθήκες κυκλοφόρησε το νέο τεύχος του περιοδικού "Το Δέντρο" (τ. 185-186, Μάρτιος 2012). Περιέχονται κείμενα "για τον τόπο της ανάγνωσης", όπως είναι και ο υπότιτλος του αφιερώματος και όπως αποκαλεί τη Βιβλιοθήκη ο Γιώργος Ξενάριος. Μάλιστα, για να περιγράψει την ιδιαίτερη σχέση του συγγραφέα με τη Βιβλιοθήκη, γράφει: "... η Βιβλιοθήκη είναι η πιο παράδοξη ταυτότητα: η εαυτού ετερότητα". Και παρακάτω: "... Μέρος του εαυτού του αρχικά, γίνεται, την αμέσως επόμενη στιγμή, το όλον που τον περιέχει. Εγώ ένας άλλος." Άξια διερεύνησης η ανάλυση της σχέσης αυτής, όπου "ο συγγραφέας περιδιαβάζει στους διαδρόμους της Βιβλιοθήκης μέσα σ' ένα δάσος από λογής ταυτότητες και ετερότητες". 

Αντικείμενο του αφιερώματος είναι ακριβώς αυτό, η σχέση των συγγραφέων με τις βιβλιοθήκες, τις δικές τους, τις προσωπικές ή τις δημόσιες, τις κοινόχρηστες όπως τις ονομάζει ο Χάρης Ψαρράς (ομολογώ δεν είχα συναντήσει άλλη φορά αυτό το χαρακτηρισμό).

Στο αφιέρωμα περιέχονται κείμενα ελλήνων και ξένων συγγραφέων, οι οποίοι αφηγούνται τη σχέση τη δική τους αλλά περισσότερο άλλων συγγραφέων με τις βιβλιοθήκες - τις προσωπικές τους ή τις δημόσιες, καθώς και κείμενα με ιστορικά στοιχεία για τις βιβλιοθήκες και την εξέλιξή τους. Μέσα από τις αφηγήσεις αυτές διαβάζουμε, συχνά με συγκίνηση, για το μεράκι των ανθρώπων αυτών για τα βιβλία και τη γνώση, για τις δυσκολίες που συνάντησαν στη ζωή τους, αλλά και τη σοφία με την οποία την αντιμετώπιζαν. Μικρά προσωπικά, συχνά οικογενειακά, στιγμιότυπα, με σεβασμό και αγάπη για τους ανθρώπους στους οποίους αναφέρονται.

Η Άννα Βενέζη κάνει το άνοιγμα με την αναφορά στη βιβλιοθήκη του πατέρα της Ηλία Βενέζη, δηλαδή στις δύο βιβλιοθήκες των σπιτιών που έμεναν, μέχρι το 1957 και μετά το 1957, και οι δύο φτιαγμένες "από ξανθό δρύινο ξύλο χωρίς σκαλίσματα" με ντουλαπάκια στο κάτω μέρος, όπου υπήρχαν τα "κανονικά" βιβλία, αυτά δηλαδή που μπορούσε και η μικρή Άννα να διαβάσει, αλλά και τα "πονηρά", τα καταχωνιασμένα πίσω από αυτά - και ... αναφέρει ως παράδειγμα "το Kama Sutra γαλλιστί, με κάτι ακαταλαβίστικα σχέδια - σίγουρα δώρο του Καστανάκη".

Γλαφυρό έως και συγκινητικό το κείμενο του Κώστα Βρεττάκου, όπου μέσα από την αναφορά των βιβλίων που διάβασε παιδί και των βιβλιοθηκών που κατά καιρούς έφτιαχναν στα σπίτια που έμεναν, μας αφηγείται την ιστορία και τα βάσανα των γονιών του, τα κυνηγητά γιατί ήταν αριστεροί, αλλά και την τύχη τελικά των βιβλίων του πατέρα του - που ευτυχώς πρέπει να πούμε φυλάσσονται με πολύ φροντίδα στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Σπάρτης και πρέπει να εκτιμήσουμε ιδιαίτερα την επιθυμία του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου να δοθούν τα βιβλία του στη Βιβλιοθήκη του γενέθλιου τόπου του (βλ. και εδώ). Γράφει ο Κώστας Βρεττάκος για τις δύσκολες μέρες στη δεκαετία του '40:

"... Ο μπάρμπα Βασίλης Ρώτας μάς χάρισε κάποτε τον Μόγλη του Κίπλινγκ και η  Λουκία Μαγγιόρου τη μαγευτική σειρά των βιβλίων του Ιουλίου Βέρν που τόσο αναπολούσαμε. Μέχρι το 1950 τα βιβλία που κυκλοφορούσαν ήταν ελάχιστα. Εξ ανάγκης διαβάζαμε τα πάντα που βρίσκαμε μπροστά μας. Μου έρχονται στο μυαλό τίτλοι όπως Η βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα, του Δημήτρη Μπάτση. Τι καταλάβαινα; Υποθέτω τίποτα. Θυμάμαι ακόμα το εξώφυλλο του βιβλίου" (εκπληκτικό, ανέφερα και τις προάλλες το Δημήτρη Μπάτση!)

Ο ποιητής Δημήτρης Δασκαλόπουλος απεχθάνεται τις μεγάλες δημόσιες βιβλιοθήκες γιατί "σου προκαλούν ένα παφλάζον, τρομακτικό κύμα αυθεντίας, καθώς τα βιβλία κοιτούν απειλητικά από τα ράφια μέσα από την αιώνια σιωπή τους" (πράγματι, μου θυμίζει πώς ένιωσα πριν χρόνια όταν βρέθηκα στη Νέα Υόρκη και είπα να επισκεφθώ την περίφημη Δημόσια Βιβλιοθήκη της). Αλλά δεν του αρέσει που το δεκαδικό σύστημα ταξινόμησης δημιουργεί "αυστηρή, περίπου στρατιωτικής πειθαρχίας παράταξη" και που "δεν έχεις άμεση πρόσβαση προς τα ράφια που σε ενδιαφέρουν". Συμφωνώ απόλυτα με το δεύτερο και δυσανασχετώ όταν ως επισκέπτης σε μια βιβλιοθήκη, ακόμα και σε δημοτική, δεν μου επιτρέπεται να ψάξω μόνη στα ράφια. Για το πρώτο όμως, ως άνθρωπος των βιβλιοθηκών έχω  ... λιγότερο ποιητικά επιχειρήματα για να μη συμφωνήσω. Παρ' όλ' αυτά, ως βιβλιόφιλος (έως βιβλιομανής, για να θυμηθώ τον J. Bonnet στο "Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα"), με περισσή ικανοποίηση διάβασα την τελευταία παράγραφο του κειμένου του:

"Αν με τρομάζουν οι πλούσιες δημόσιες βιβλιοθήκες, με ενοχλούν εξίσου οι απολύτως τακτοποιημένες ιδιωτικές, όπου τίποτε δεν περισσεύει και δεν εξέχει από τα ράφια τους. Όπου τα βιβλία κατατάσσονται ανάλογα με το ύψος και όχι με το θέμα τους, με αποτέλεσμα να σου προσφέρουν μια αίσθηση χειρουργικής αίθουσας και να μεταμορφώνουν έτσι τα βιβλία σε νυστέρια. Μόνον μια βιβλιοθήκη που ξεχειλίζει ακατάστατα από παντού είναι χάρμα οφθαλμών".

Ο Λεωνίδας Εμπειρίκος μιλάει για τη μεγάλη βιβλιοθήκη του πατέρα του Ανδρέα, αυτή στο σαλόνι που ήταν ελεύθερης χρήσης, αλλά και του γραφείου με περιορισμένη πρόσβαση για τον ίδιο. Μετά το θάνατο του Ανδρέα Εμπειρίκου το 1975, περιεργαζόμενος τη Βιβλιοθήκη, γράφει, "έβλεπα να παρελαύνει μπροστά στα μάτια μου όλη η ζωή του πατέρα μου, από τα ενδιαφέροντά του μέχρι τους τόπους όπου αγόραζε το καθένα". Τα βιβλία έφεραν ιδιόχειρη ένδειξη αγοράς - όνομα αγοραστή, ημερομηνία και τόπο αγοράς.

Ο καθηγητής Φάνης Ι. Κακριδής θυμάται την εποχή που κυνηγήθηκε ο πατέρας του καθηγητής Ιωάννης Κακριδής από τό κατεστημένο του Πανεπιστημίου Αθηνών γιατί τόλμησε να τυπώσει βιβλίο στο μονοτονικό (η περίφημη δίκη των τόνων ή της περισπωμένης στη δεκαετία του 40, έχω κάνει αναφορά εδώ). Κάνει αναφορά στα βιβλία που υπήρχαν στη βιβλιοθήκη του σπιτιού, που τα παιδικά τα έχει δωρίσει στο εργαστήρι παιδικής λογοτεχνίας του Παιδαγωγικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Ρόδο. Και θυμάται τον πατέρα του να απαγγέλει με στόμφο στίχους από την Οδύσσεια του Καζαντζάκη που ο ίδιος του δώρισε την Πρωτοχρονιά του 1940:

"Ήλιε μεγάλε ανατολίτη μου, χρυσό σκουφί του νού μου,
αρέσει μου στραβά να σε φορώ, πεθύμησα να παίξω
όσο να ζεις, όσο να ζώ κι εγώ, για να χαρεί η καρδιά μας"

Και τελειώνει με την αλληγορία που έχει το "Παραμύθι χωρίς όνομα" της Πηνελόπης Δέλτα, να γίνεται επίκαιρο σήμερα "με τους Αστόχαστους να μας κυβερνούν ... με τη Γνώση και τη Φρόνηση να ζούν ακόμα αποκλεισμένες στο δάσος".

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι μας μεταφέρει την εμπειρία του από τα παιδικά του χρόνια στην Αλβανία και τις εναλλαγές στην πατρική βιβλιοθήκη ανάλογα με τις αλλαγές στα γούστα των κυβερνώντων, αλλά και μια ενδιαφέρουσα συνομιλία με τον Ραμίζ Αλία, όπου φαίνεται πώς σκέφτονται όσοι έχουν εξουσία.

Ιδιαίτερο το κείμενο του Β. Καραγιάννη που ήταν και για χρόνια διευθυντής της Δημοτικής βιβλιοθήκης Κοζάνης, φέρνει όμοια συγκίνηση σε όσους βρέθηκαν σε αντίστοιχη θέση σε κάποια βιβλιοθήκη και την αγάπησαν και την φρόντισαν.

Η Έρη Ρίτσου μιλά για τις βιβλιοθήκες των γονιών της, στα σπίτια της Αθήνας και της Σάμου. 

Η Εύα Μπέη μας μεταδίδει μια περίεργη συγκίνηση περιγράφοντας την ιδιάζουσα σχέση του ποιητή Νίκου Καρούζου με τη γνώση. Δεν είχε βιβλιοθήκη αν και γεννήθηκε σε σπίτι με βιβλιοθήκη, όμως ήταν ένας σοφός. "Οταν θέλεις ν' ανασύρεις κάτι, να μπορείς να το βρίσκεις από πολλούς διαφορετικούς δρόμους. Έτσι, με τον καιρό δημιουργείται ένα πυκνό πλέγμα που δεν αφήνει τίποτα να πέσει κάτω".

Ο Δημήτρης Ραυτόπουλος σε ένα κείμενο-ποταμό για όλα τα περί βιβλιοθηκών θέματα, ανάμεσα στα άλλα αναφέρει και τους στίχους από ποίημα του Μπόρχες:

"Βραδύς μέσα στον ίσκιο μου με δίγνωμο ραβδί
το κούφιο ανιχνεύω ημίφως ήδη
εγώ, που τον Παράδεισο εν είδει
Βιβλιοθήκης πάντα τον έχω φανταστεί".

Η Πόλυ Χατζημανωλάκη αναφέρεται στην τέχνη της ανασύστασης βιβλιοθηκών, όπως περιγράφεται από την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ στα "Αδριανού Απομνημονεύματα". Ο Αδριανός έστηνε βιβλιοθήκες παντού όπου πήγαινε. "Στήνοντας βιβλιοθήκες, σημαίνει πως κατασκευάζουμε δημόσιες σιταποθήκες, πως συγκεντρώνουμε προμήθειες για να καταπολεμήσουμε το χειμώνα του πνεύματος".

Ο εκδότης Γιώργος Δαρδανός μέσα από τις προσωπικές του διαδρομές αφηγείται την "πονεμένη" ιστορία των σχολικών βιβλιοθηκών και αναρωτιέται τι έγιναν τα χρήματα που προορίζονταν για αυτές;

Υπάρχουν και άλλα ακόμη κείμενα όχι λιγότερο ενδιαφέροντα. Πολλές αναφορές και αντιστοιχίσεις γίνονται στις βιβλιοθήκες όπως τις περιγράφει ο Ίταλο Καλβίνο στο "Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης" και ο  Μπόρχες στη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ. Είναι εξαιρετικό το αφήγημα "Η ανταλλαγή" του Ρέι Μπράντμπερι, όπου διηγείται τη συνάντηση ενός λοχαγού με τη βιβλιοθηκάριο στην τοπική βιβλιοθήκη, ξανά μετά από είκοσι χρόνια, και ψάχνει τις παλιές καρτέλες να βρεί τι δανειζόταν τότε, γιατί "οι βιβλιοθηκάριοι αποθηκεύουν τα πάντα, ποτέ δεν ξέρεις ποιος θα έρθει με το επόμενο τρένο".
 
Γίνονται αναφορές στους βιβλιοθηκάριους και στο ρόλο τους, δεν υπάρχει όμως βιβλιοθηκάριος που ο ίδιος να μιλάει για τις βιβλιοθήκες τις οποίες υπηρετεί, για το ρόλο τους μέσα στο χρόνο και για το ρόλο που καλούνται να παίξουν τώρα στη νέα εποχή που το χαρτί φεύγει ή το χαρτί επιμένει (θυμίζω εκείνο το ιστορικό πια άρθρο Crawford,W., Paper persists: Why pysical library collections still matter, Online, vol. 22, no 1, p. 42-44, 46-48, Feb 1998). 

Νομίζω ότι αν και σκοπός του αφιερώματος φαίνεται να είναι κύρια η σχέση των συγγραφέων με τις βιβλιοθήκες γενικά, προσωπικές ή δημόσιες (και πολύ ενδιαφέρον όντως θέμα), και ενώ έχει αρκετά κείμενα ελλήνων και ξένων συγγραφέων  οι οποίοι μιλούν και για τους βιβλιοθηκάριους (σωστά σημειώνει ένας εξ αυτών ότι δεν νοείται βιβλιοθήκη, όσο συγχρονη και να είναι, χωρίς βιβλιοθηκάριο), είναι παράλειψη που δεν υπογράφει κανένας βιβλιοθηκάριος (ή βιβλιοθηκονόμος κατά τη σημερινή κατονομασία).

Σε κάθε περίπτωση, το αφιέρωμα είναι εξαιρετικό, αξίζει να διαβαστεί από τον καθένα και από τους ανθρώπους των βιβλιοθηκών οπωσδήποτε. Και ... να μια καλή ευκαιρία, ένα έναυσμα, να βρεθεί ένας τρόπος να διηγηθούν και οι βιβλιοθηκάριοι τις δικές τους ιστορίες από τον τόπο της ανάγνωσης, τις βιβλιοθήκες. Όλοι έχουμε τέτοιες εμπειρίες. Εμπρός λοιπόν.

Τετάρτη 21 Μαρτίου 2012

Τί νέο υπάρχει, της Βικτωρίας Θεοδώρου

Τί νέο υπάρχει που να μήν
το ψηλαφίσαμε, ποια οράματα μάς διαφύγαν
και τί είναι ΝΕΟ, τί όραμα, εκτός
από την περιπλάνησή μας.

Δεν απαιτούμε βάθρο ούτε δάφνη
στα μουσεία με τις αράχνες.
Αλλά τί νέο, ποιο όραμα νέο
θα επιφοιτήσει τώρα
σε πύρινα μαλλιά, ή μήπως
ήρθε των οραματισμών το τέλος;

(από την ποιητική συλλογή "Ευνοημένοι", εκδ. Καστανιώτη 1998). 

Περισσότερα για τη Χανιώτισσα ποιήτρια, εδώ.

Τρίτη 20 Μαρτίου 2012

Θ' ανεβώ στον ουρανό να ρωτήξω το Θεό....


Πεντέλη: τα όνειρα θα νικήσουν 
 
του Ηλία Αποστολίδη, Αυγή  18/03/2012
 
Θανεβώ στον ουρανό
Να ρωτήξω το θεό.

Για να περάσει ο Ψαραντώνης και να βγει στην κορυφή της Πεντέλης και από κει στον ουρανό, θα πρέπει να περάσει μέσα από δάσος 3.500 στρεμμάτων. Είναι το μόνο δάσος που έμεινε από το βουνό, αφού όλα τα πευκοδάση και τα πουρνάρια και οι δρυς κάηκαν από το 1981 μέχρι το 2009. Θα είναι δάσος κερδοφόρο με ιδιοκτήτη με ονοματεπώνυμο και μάλιστα ιερώνυμο.

Σε ψηλό βουνό σε ριζιμιό
Κάθετεν αητός

Μια φορά και ένα καιρό υπήρχε και ένα βουνό, δεν θυμάμαι το όνομά του, που έβγαζε μάρμαρο και αγάλματα και κάτι κτήρια σαν τον Παρθενώνα. Η κορυφή του είχε το σχήμα του Αητού που πετάει. Κάπως έτσι βρήκαν και κάτι παλιοί το σχήμα της στέγης που λέγεται Αέτωμα. Σήμερα κύριε Ψαραντώνη όταν λες το ριζίτικο να κάνεις εξαίρεση αυτό το βουνό που θυμίζει φάντασμα. Εκεί δεν κάθονται πια αετοί, θρονιάστηκαν αετονύχηδες.

Κι αν ετσάκωσα κλαδόπον να τσακούται το χερόπομ
Κι αν εμάρανα φυλλόπον να μαραίνεται το ψόπομ.

Η Λεμόνα χολιάστηκε από την κίνηση να κοπεί ο καρπός της. Η κόρη ορκίζεται να σπάσει το χέρι της αν έσπασε έστω και ένα κλαδάκι, να πεθάνει αν εμάρανε έστω και ένα φυλλαράκι. Ποντιακή λαϊκή ευαισθησία, αλλά στην περίπτωσή μας ταιριάζει το Τσιάμπασιν.

Εκάεν και το τσιάμπασιν κι επέμναν τα ντουβάρια
Κι ερούξαν σο γιουρτάρεμαν τη Ορντούς τα τζαναβάρια.

Το Τσιάμπασιν ήταν το ελατοδάσος με τα λιβάδια της Ορντούς (Κωτύωρα), που κάηκε σε μια μεγάλη φωτιά. Μαζί με το δάσος κάηκαν και τα σπίτια, οπότε βρήκαν ευκαιρία για πλιάτσικο (γιουρτάρεμαν) τα θηρία της Ορντούς. Στην περίπτωσή μας είναι δύσκολο να ξεχωρήσει τις, ποια είναι τα θηρία, ποιο είναι τα τσιάμπασιν και ποια είναι η συγκεκριμένη φωτιά.

Μες της Πεντέλης τα βουνά
στα πεύκα τριγυρίζω
τον Χάρο ψάχνω για να βρω μανούλα μου
μα δεν τον εγνωρίζω.

Χάρε του λέω άσε με
ακόμα για να ζήσω
έχω γυναίκα και παιδιά μανούλα μου
πες μου πού θα τ' αφήσω.


Ο κύριος Στράτος Παγιουμτζής, όταν τραγουδούσε τους στίχους του κ. Χ. Βασιλειάδη, σίγουρα δεν ήξερε ότι υπάρχει και Πεντέλη χωρίς πεύκα, τι μορφή θα είχε το 2012 ο Χάρος. Ακόμη δεν ήξερε ότι ο Χάρος ποτέ δεν σέβεται γυναίκα, μανούλα και παιδιά.

Πούσαι Πετροπέρδικά μου
Που πετάς στα ονειρά μου.

Η Πετροπέρδικα και η Πεντέλη και ο Αητός και η Λεμόνα θα συνωμοτήσουν πως αυτό το δάσος δεν θα γίνει ποτέ. Τα όνειρα θα νικήσουν.
Γειά σου Γιώργο Ντούρε, να ξέρεις πως ακόμα αντέχουμε.
Αποστολίδης Ηλίας

Τώρα που οι ... κάτω στη γη εκπρόσωποι του θεού  "επενδύουν" στ' όνομα της ανάπτυξης χωρίς ... να τονε ρωτήξουνε το θεό, τα λόγια του Ηλία γίνονται βάλσαμο - οδηγός και για την άλλη άποψη. Πολλές φορές έχει γράψει ο Ηλίας για την Πεντέλη (ένα παράδειγμα επίσης εδώ) κι έχει εκφράσει την αγωνία του και την αγάπη του για το δάσος και για το περιβάλλον, δηλαδή για τους ανθρώπους, με λόγια ευαισθησίας, αλλά και με απόψεις θεμελιωμένες πάνω στη γνώση και στην εμπειρία που διαθέτει έτσι κι αλλιώς. Ηλία σ' ευχαριστούμε. Τα όνειρα θα νικήσουν. Και αύριο είναι η μέρα της ποίησης! 

Διάλειμμα χαράς

 Πεντέλη, ἄνοιξη

 Εἴμασταν χαρούμενοι ὅλοι ἐκεῖνο τὸ πρωὶ
θεέ μου πόσο χαρούμενοι.
Πρῶτα γυάλιζαν οἱ πέτρες τὰ φύλλα τὰ λουλούδια
ἔπειτα ὁ ἥλιος
ἕνας μεγάλος ἥλιος ὅλο ἀγκάθια μὰ τόσο ψηλὰ στὸν οὐρανό.
Μιὰ νύμφη μάζευε τὶς ἔνοιές μας καὶ τὶς κρεμνοῦσε στὰ δέντρα
ἕνα δάσος ἀπὸ δέντρα τοῦ Ἰούδα.
...............................................
(από τα Ημερολόγια καταστρώματος του Γιώργου Σεφέρη, όλο το ποίημα εδώ)

(Ο Ψαραντώνης τραγουδώντας για την πετροπέρδικα: http://www.youtube.com/watch?v=slO4Ghtjorg)

Κυριακή 18 Μαρτίου 2012

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Νίκος Μπελογιάννης και τα "παραγωγικά" δάνεια

Ποτέ σου μην περιφρονάς τα κάτου σκαλοπάτια
γιατί εκεί δα πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.

Με αυτή την κρητική μαντινάδα ο Νίκος Μπελογιάννης κλείνει την κριτική του στον Ελευθέριο Βενιζέλο, επιχειρώντας μια αποτίμηση στην οικονομική πολιτική που άσκησε την περίοδο μετά το 1928 και βέβαια μετά το ναυάγιο της Μεγάλης Ιδέας. 

Επειδή πολλά βιβλία κυκλοφορούν αυτή την εποχή γύρω από την κρίση τη σημερινή και τις κρίσεις που ταλάνισαν τη χώρα μας τους τελευταίους δύο αιώνες, τα δάνεια, το ρόλο των ξένων δυνάμεων αλλά και των ντόπιων κυβερνώντων, και επειδή πολύς επίσης λόγος γίνεται από όλες τις πλευρές για το ρόλο και για την ανάγκη ανάπτυξης (τι... μαγική λέξη αλήθεια), έχει πολύ ενδιαφέρον να ανατρέξει κανείς (και) στο βιβλίο του Νίκου Μπελογιάννη "Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα" (εκδόσεις Άγρα, 2010). Ένα βιβλίο που ξεκινά από τα δάνεια της ανεξαρτησίας (το πρώτο και το δεύτερο) και φτάνει μέχρι το 1940, με πολλές αναφορές και στοιχεία για τους ληστρικούς όρους των συμφωνιών, τους σκοπούς των δανειστών, τις επιπτώσεις στην εσωτερική κατάσταση και όλα με συνέπεια την οικονομική και πολιτική εξάρτηση. Αξίζει να σημειωθεί η εξαιρετική επιμέλεια και πολυσέλιδη κατατοπιστική εισαγωγή από τον ιστορικό Γιάννη Αντωνίου (και συγγραφέα του επίσης πολύ σημαντικού βιβλίου "Οι Έλληνες μηχανικοί: θεσμοί και ιδέες 1900-1940", εκδ. Βιβλιόραμα, 2006). 

Γράφει για τη Διεθνή Οικονομική Επιτροπή που ήλθε να "βοηθήσει" τη χρεωκοπημένη Ελλάδα:
"Από ... φιλοπατρία - κατά τον Καρολίδη - ζητάγανε να επιβληθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις έλεγχος σ' όλα τα οικονομικά του κράτους και να μεταβληθεί η χώρα μας σε αποικία και μόνιμο κλοτσοσκούφι των ξένων... Πραγματικά, τούτος ο έλεγχος του ΔΟΕ που φορτώθηκε στις πλάτες μας, ήταν ο βαρύτερος και ξεφτιλιστικότερος από κάθε άλλον έλεγχο που επιβλήθηκε σ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα. Στην ουσία δεν ήταν μονάχα οικονομικός, αλλά και διπλωματικός κι ακόμα και πολιτικός..." (σελ. 193)

Για την περίοδο που ήταν πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά τις εκλογές του 1928, τότε που έλεγε πως "θα κάνει την Ελλάδα αγνώριστη" (η περίοδος 1928-1932 χαρακτηρίζεται ως η τετραετία της "αγνωριστοποίησης") αναφέρεται στα παραγωγικά δάνεια που πήρε η κυβέρνηση και στα έργα που έγιναν τότε στην Ελλάδα (έργα αποξήρανσης, οδοποιία, ενίσχυση της αγροτικής πίστης). Αποκαλύπτει όμως ότι τελικά η πολιτική αυτάρκειας είχε ως τελικό έπαθλο "την εξοικονόμηση συναλλάγματος για την πληρωμή των εξωτερικών τοκοχρεολυσίων", ενώ και οι εταιρείες που συμμετείχαν στην υλοποίηση των έργων αυτών έπαιρνα υπέρογκα ποσά για έξοδα και αμοιβές. Δίνει στοιχεία για τα έργα στον Αξιό και στο Στρυμόνα, για τη ρεμούλα στα έργα οδοποιίας (που την παρομοιάζει με τη ρεμούλα στην αποτυχημένη προσπάθεια διάνοιξης της διώρυγας του Παναμά από τους Γάλλους στα τέλη του 19ου αιώνα), για τις συμβάσεις με εταιρείες όπως Ούλεν, Φαουντέισιον, Μακρή-Χάμπρο-Εθνοτράπεζα, Boot.

Γράφει για την "δραματική περίοδο 1931-32" στο κεφάλαιο με τίτλο "Η καινούργια χρεοκοπία": 
 
"Τα καπνά κι η σταφίδα έμεναν απούλητα, μαζί με τις εξαγωγές πέφτουν κι οι εισαγωγές. Οι αγρότες πεινούν, οι εργάτες μένουν άνεργοι, όλοι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε απόγνωση. Οι μόνοι που απολαμβάνουν μακάρια τη ζωή τους και αδιαφορούν για την τραγική αυτή κατάσταση είναι – εκτός από τους νεόπλουτους που δημιούργησε η κυβέρνηση Βενιζέλου – οι ξένοι και ντόπιοι ομολογιούχοι, που μέχρι το 1932 έπαιρναν στο ακέραιο το τοκοχρεολύσιο..." (σελ. 287)

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Μπελογιάννης χρησιμοποιεί σε πολλά σημεία  αναφορές από τα βιβλία και τις σημειώσεις των καθηγητών Πανεπιστημίου Ανδρέα Ανδρεάδη, Άγγελου Αγγελόπουλου, Κυριάκου Βαρβαρέσου και  Δημοσθένη Στεφανίδη, από μελέτες του Ξενοφώντα Ζολώτα, ιστορικά έργα των Παπαρρηγόπουλου, Καρολίδη, Finley κτλ.

Έτσι, αναφέρει ανάμεσα σε πολλά άλλα από το βιβλίο του Στεφανίδη  "Η εισροή των ξένων κεφαλαίων και αι οικονομικαί και πολιτικαί της συνέπειαι" (Θεσσαλονίκη, 1930) για τη σύμβαση με την αγγλική εταιρεία Boot για τα υδραυλικά έργα Θεσσαλονίκης:  "Η σύμβασις μάλλον συμφέρουσα... εν συγκρίσει προς τας αυτόχρημα ληστρικάς συμβάσεις υδρεύσεως Αθηνών, σιδηρογραμμικών γραμμών, έργων Αξιού."

Έτσι, από τα δάνεια της βενιζελικής τετραετίας "η χώρα οδηγήθηκε σε καινούργια κι αναπόφευκτη καταστροφή" αναφέρει ο Μπελογιάννης, ώστε "να ωφεληθούν οι ξένοι ομολογιούχοι με τα ληστρικά δάνεια, οι ντόποιοι καπιταλιστές, οι τσιφλικάδες και πλούσιοι αγρότες, πολλοί υπουργοί, οι φίλοι τους, οι προσφυγοπατέρες κτλ." (σελ. 284)

Ο Μπελογιάννης χαρακτηρίζει το Βενιζέλο "από τους ανθρώπους τους προικισμένους μ' εξαιρετική διαίσθηση, που ξέρανε στην πολιτική δράση να διαλέγουν την κατάλληλη στιγμή και πολλές φορές μάλιστα την προετοίμαζε κι ο ίδιος τη στιγμή τούτη". (σελ. 268)

Βέβαια τα παραπάνω δεν αρκούν για να γίνει μια συνολική αποτίμηση του έργου του Βενιζέλου, απλά τον θυμηθήκαμε, σαν σήμερα ήταν που πέθανε το 1936. Και τον θυμηθήκαμε μέσα από το πολύ επίκαιρο βιβλίο του αγωνιστή Νίκου Μπελογιάννη, εκείνου που σε λίγες μέρες κλείνουν 60 χρόνια από την εκτέλεσή του (μαζί με τον Δημήτρη Μπάτση, εκείνου που έγραψε το ιστορικό και αξεπέραστο βιβλίο "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα").  
Για τα παραγωγικά έργα και την ανάπτυξη θα επανέλθουμε όμως.

Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012

Η ανοιχτή πληροφόρηση και ο κακός ο λύκος: the whole picture!

Κυκλοφόρησε ένα ευφάνταστο βίντεο - διαφήμιση της αγγλικής εφημερίδας Guardian σχετικά με το νέο ρόλο της στην εποχή της τεχνολογίας και της κοινωνικής δικτύωσης. Το βίντεο παρουσιάζεται ως ύμνος στην ανοιχτή δημοσιογραφία και κατ' επέκταση στην ανοιχτή πληροφόρηση.



Ποια είναι η ιστορία. Τα τρία γουρουνάκια που βράζουν τον κακό το λύκο συλλαμβάνονται από την αστυνομία και οδηγούνατι σε δίκη. Οι άνθρωποι αντιδρούν, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Facebook, Twitter κτλ. ενημερώνονται αλλά και συμμετέχουν στην όλη διεργασία της ενημέρωσης/πληροφόρησης, υποστηρίζουν ότι τα γουρουνάκια είναι τα θύματα και όχι οι θύτες, οι δημοσιογράφοι της Guardian δίνουν όλη την εικόνα (the whole picture) της υπόθεσης αυτής!
The whole picture!
Αυτό είναι το σύνθημα της νέας εποχής. Οι εφημερίδες προσαρμόζονται στη νέα κατάσταση. Μπορούμε πια να τα μαθαίνουμε όλα, να μιλάμε για όλα, να συμμετέχουμε στη συζήτηση για όλα. Μόνο που εμένα μου θυμίζει ένα παλιότερο άρθρο του Ben Greenman, δημοσιογράφου της International Herald Tribune, ο οποίος σχολιάζοντας την αναζήτηση πληροφοριών σήμερα σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες και κύρια από τα παιδιά, και συγκρίνοντας την περιήγηση με διαφυλλιστές όπως το Google με το ξεφύλλισμα της "παραδοσιακής" εγκυκλοπαίδειας, αναφέρει ότι το διαδίκτυο επιδρά (όχι θετικά) στην "παραγωγική κλιμάκωση της περιέργειας". (Η μετάφραση δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή, Κυριακή 3/10/2010, "Όταν το Διαδίκτυο σκοτώνει την περιέργεια"). Σημεία των καιρών...

 Πάντως, για άλλο ήθελα να γράψω σήμερα. Για τον καλό το λύκο. Αυτόν που περιέγραψε ο Farley Mowat στο βιβλίο του "Λύκοι σας παρακαλώ μην κλαίτε" ("Never Cry Wolves", αρχική έκδοση 1963, ελληνική έκδοση Χατζηνικολής, 1989). Είναι ένα καταπληκτικό βιβλίο, γραμμένο από έναν άνθρωπο που αγαπά τα ζώα και τη φύση, έζησε δυο χρόνια κοντά σε μια οικογένεια λύκων και μας μεταφέρει με τον καλύτερο τρόπο τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές τους. Τελειώνοντας ο Μόατ, με μια δόση μελαγχολίας, μας λέει:
"... Κάπου πέρα από την ανατολή ούρλιαξε ένας λύκος, μακρόσυρτα, ερωτηματικά. Τη γνώρισα τη φωνή, γιατί την είχα ακούσει τόσο συχνά. Ήταν ο Τζώρτζ, που έψαχνε στην ερημιά τη μάνα με το κουτάβι. Μα για μένα ήταν μια φωνή που μου μιλούσε για έναν άλλο κόσμο, έναν κόσμο απ' τον οποίο είχαμε πια αποξενωθεί εμείς οι άνθρωποι, έναν κόσμο που κάποτε ανήκε και σε μα ςπροτού αποφασίσουμε να τον απαρνηθούμε, έναν κόσμο που εγώ τον είχα σχεδόν ξαναβρεί, μόνο και μόνο για να τον χάσω πάλι, εξ αιτίας της δικής μου δυσπιστίας."

Στους λύκους αναφέρεται και η ταινία του National Wildlife Federation "Wolves: A Giant-screen Experience" (του Michel Cusson) με καταπληκτική μουσική από την άγρια φύση...

Ανάμεσα στα κομμάτια του CD ξεχωρίζω το Silent Wolf της Mary Youngblood (μιας σημαντικής δημιουργού μουσικής των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής και δεξιοτέχνη του φλάουτου), το Ly-o-Lay Ale Loya των Sacred Spirits, αλλά αξίζει όλα να τα ακούσει κανείς.

Τώρα, γιατί 5 Μαρτίου να μιλήσω για το λύκο; Σαν σήμερα, 5 Μαρτίου 1953, πέθανε ο Ρώσος συνθέτης Σεργκέι Προκόφιεφ. Τον έχω συνδέσει με το λύκο, το μουσικό παραμύθι του ο Πέτρος και ο Λύκος που το έχουμε χαρεί με τα παιδιά μας μικρά. Το έργο έχουν αφηγηθεί πολλοί σπουδαίοι καλλιτέχνες (τελευταία ο Διονύσης Σαββόπουλος), εδώ ας αναφέρω το μάθημα μουσικής βασισμένο στο παραμύθι αυτό με αφηγητή το Δημήτρη Χόρν στην τελευταία εμφάνισή του στο Μέγαρο Μουσικής το 1993.

Για να μην ξεχνιόμαστε: Την ίδια μέρα της ίδιας χρονιάς, στην ίδια χώρα, έφευγε μια άλλη καθοριστικά σημαντική προσωπικότητα του 20ου αιώνα: ήταν ο Στάλιν.

Ας ξαναγυρίσω στο λύκο. Για άλλες και πολύ περισσότερες πληροφορίες, Αρκτούρος.
Επίσης, αξίζει να ξαναδιαβαστεί το "Κάλεσμα της άγριας φύσης" του Τζακ Λόντον. 

 
Το τραγούδι του λύκου από φιλμ του BBC

Τελικά, ο κακός ο λύκος υπάρχει; Λύκε λύκε είσ' εδώ; Είναι 12 η ώρα. Είν' η ώρα των τρελών...

Τετάρτη 29 Φεβρουαρίου 2012

Περικοπές, εξορθολογισμός και επαναπροσδιορισμός στις ελληνικές βιβλιοθήκες, αυτή είναι η κυβερνητική πολιτική βιβλιοθηκών!

Η Υπουργός Παιδείας αναφέρθηκε στη "γενικότερη πολιτική περικοπών και εξορθολογισμού του ανθρώπινου δυναμικού και του επαναπροσδιορισμού του ρόλου των βιβλιοθηκών"  στην πρόσφατη επιστολή της πρός το Γενικό Συμβούλιο Βιβλιοθηκών,  η οποία και δημοσιοποιήθηκε πριν λίγες ημέρες. Η πολιτική που βλέπουμε εμείς μέχρι τώρα είναι κλείσιμο σχολικών και παιδικών βιβλιοθηκών, είναι η μη ανανέωση συμβάσεων, είναι η μη στελέχωση και χρηματοδότηση των βιβλιοθηκών, και παραπέρα είναι η αυταρχική συμπεριφορά απέναντι στους φορείς της Εκπαίδευσης, η μηχανιστική εφαρμογή "καινοτομιών" στην εκπαίδευση κτλ. κτλ.

Στην επιστολή σημειώνεται ότι "βιώνουμε μια τεράστια κρίση σε όλα τα επίπεδα", ότι χρειάζεται να "επενδύσουμε στη λογική της διατήρησης, του εκσυγχρονισμού, αλλά και της διάδοσης του πνευματικού μας πλούτου" (ως προς τη σύνταξη και το νόημα της πρότασης, αλήθεια το "αλλά" σε τι χρειάζεται;), γίνεται λόγος για τη "δημιουργία ενιαίου ψηφιακού χώρου στον τομέα των βιβλιοθηκών" και για την "ανάπτυξη δικτύου καινοτόμων υπηρεσιών και δράσεων" (αυτό κι αν ακούγεται βερμπαλισμός), που θα αποτελέσουν "μέσα από την τεχνική υποστήριξη της υποδομής των βιβλιοθηκών, αλλά και την επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού" τους "βασικούς πυλώνες για την αναβάθμισή τους".

Όμως, αν και η Πολιτεία έχει τη λογική (κατά τα ... παραπάνω), δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν μπορεί να αποτελεί "τον οικονομικό και διοικητικό πυλώνα υποστήριξης των βιβλιοθηκών" για τα επόμενα χρόνια!!!!  Επειδή λοιπόν οι δυνατότητες θα είναι περιορισμένες, οι βιβλιοθήκες καλούνται για "εξεύρεση και άλλων πηγών υποστήριξης και διεύρυνσης των λειτουργιών ώστε να ικανοποιήσουν σύγχρονες απαιτήσεις".

Αναφέρεται μαλιστα ιδιαίτερα στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο πέραν της ανέγερσης της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης υποστηρίζει και τη λειτουργία αρκετών δημόσιων και ιδιωτικών βιβλιοθηκών. Εδώ, και χωρίς να έχω λόγο να μην αναγνωρίσω στο κάτω κάτω και τη συμβολή του Ιδρύματος στην υποστήριξη βιβλιοθηκών, κανένα Ίδρυμα όμως δεν (πρέπει να γίνεται αποδεκτό ότι μπορεί να) κάνει γενική πολιτική, αυτό δηλαδή που είναι χρέος της Πολιτείας (και να σημειώσω παραπέρα όχι αποκλειστικά και μόνο του Υπουργείου Παιδείας).

Στην επιστολή της Υπουργού Παιδείας διαβάζω:
  • ότι κυβερνητική πολιτική είναι περικοπές και εξορθολογισμός του ανθρώπινου δυναμικού (;)
  • ότι η Πολιτεία δεν μπορεί να υποστηρίζει οικονομικά και διοκητικά τις βιβλιοθήκες (;)
  • ότι καλούνται ιδιωτικοί φορείς να παίξουν αυτό το ρόλο με τις ευλογίες της Πολιτείας
  • και ότι  η Πολιτεία αρκείται με ξένα κόλλυβα να κάνει δικό της συχώριο!
Όσο για τα περί "αναπροσδιορισμού του ρόλου των βιβλιοθηκών", περί "ενιαίου ψηφιακού χώρου" και τους άλλους βερμπαλισμούς, νιώθω ότι τα μέλη του Γενικού Συμβουλίου θα πρέπει να ένιωσαν τουλάχιστον άβολα με το μάθημα περί βιβλιοθηκών στον 21ο αιώνα. Λόγια λόγια για να γεμίσει η σελίδα μου φάνηκαν και ο/η συντάκτης της επιστολής σαν να αντέγραψε φράσεις από δω κι από κεί, καμιά πολιτική για τις βιβλιοθήκες δεν διατυπώνεται. Το μόνο κατανοητό της επιστολής όλης είναι η αναφορά στη "γενικότερη πολιτική περικοπών". 

Πραγματικά δυσκολεύομαι να κατανοήσω το λόγο αποστολής της επιστολής στο Γενικό Συμβούλιο Βιβλιοθηκών. Νιώθω πάντως ότι οι βιβλιοθήκες και οι βιβλιοθηκονόμοι έχουν την ωριμότητα και αντιλαμβάνονται το ρόλο τους, πόσο μάλλον τώρα σε μια "ρημαγμένη" χώρα, και αυτό κάνουν όσο μπορούν. Αναρωτιέμαι όμως, οι επαγγελματικές/επιστημονικές ενώσεις και τα τμήματα βιβλιοθηκονομίας διάβασαν την επιστολή;

Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2012

Ο Κωστής Παλαμάς, τολμηρός, δημοτικιστής και οραματιστής

Όσο να σε λυπηθεί
της αγάπης ο Θεός,
και να ξημερώσει μιαν αυγή,
και να σε καλέσει ο λυτρωμός,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα!
Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,
θα γθυθείς της αμαρτίας το ντύμα,
και ξανά κυβερνημένη κι αλαφρή,
θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί,
σαν το κόρφο το γυναικείο, σαν το κύμα,
και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα,
για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά,
τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!
...
Πού είν' η Αλήθεια; Μην πλανάν εσέ
βαθιονόητα λόγια τάχα·
την πηγή της δεν τη βρίσκεις
μέσα σου, άνθρωπε, μονάχα.
Θα τη βρης παντού στο ταίριασμα
- ω αρραβώνας λυτρωτής! -
της καρδιάς σου και του νου σου
με τα πάντα της ζωής. 
...
Δουλεύτε τον ξανά τον κόσμο στην φωτιά
και τα καλά του ξανανθίστε και τα κρίματα
χτυπώντας τον με το σφυρί και με τ' αμόνι!
 ...
Περάστε απάνου από τις μάντρες τα μουλάρια σας,
φτερώστε τα σαν τα σκουπόξυλα,
όταν οι μάγισσες τα καβαλάνε!
Ο κόσμος ακομμάτιαστος και απέραντος!
Όπου τελειώνουν οι στεριές,
τα πέλαγα αρχινάνε!

...
Μέσ' στους γύρους των κύκλων τα πάντα 
φεύγουν, έρχοντ' αλλάζουν, είν' ίδια"
και μια μέρα θα φτάση
ραγισμού και σεισμού για τα πάντα,
και, ω παιδιά μου, εσείς μόνο θα μένετε
ορθοί στύλοι κρατώντας την πλάση!
...

Το 1907 έγραψε το Δωδεκάλογο του Γύφτου ο Κωστής Παλαμάς, 10 χρόνια από την ήττα του 1897, ένα μεγάλο συμβολικό έργο, όπου οραματίζεται την αναγέννηση μετά την καταστροφή, συμβολικό έργο και για τις μέρες  που  περνάμε η χώρα  και οι άνθρωποί της.

...
Μες τις παινεμένες χώρες, Χώρα
παινεμένη, θα 'ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν’ απάνου η Φήμη
το στερνό το σάλπισμά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσμα σου συντρίμι.
Θα ‘ρθει κι η ώρα
·
εσένα ήταν ο δρόμος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόμο του ήλιου
·
γέρνεις·
όμως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.
Και θα σβήσεις καθώς σβήνουνε λιβάδια
από μάισσες φυτρωμένα με γητειές
·
πιο αλαφρά του περασμού σου τα σημάδια
κι από τις δροσοσταλαματιές
·
θα σε κλαιν’ τα κλαψοπούλια στ’ αχνά βράδια
και στα μνήματα οι κλωνόγυρτες ιτιές.
... 
Εμείς δε γονατίσαμε σκυφτοί
τα πόδια να φιλήσουμε του δυνατού
σαν τα σκουλήκια που πατεί μας
... 

Το 1907 ήταν και 10 χρόνια από την πρόσληψή του ως Γενικού Γραματέα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αυτή ήταν η επαγγελματική απασχόληση του ποιητή, απ΄ όπου όμως τιμωρήθηκε επανειλημμένα γιατί τόλμησε να υποστηρίξει τη δημοτική γλώσσα! Ήταν η εποχή των μεγάλων αγώνων για τη γλώσσα και η εποχή ανάπτυξης και καλλιέργειας των "εθνικών" φόβων, όπως πολύ σπουδαία και αναλυτικά το παρουσιάζει η Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου στο βιβλίο της  "Οι φόβοι ενός αιώνα" (εκδ. Μεταίχμιο, 2008).

Ήταν 27 Φεβρουαρίου του 1907 όταν στη Βουλή συζητείται τροπολογία που ορίζει ότι τα διδακτικά βιβλία πρέπει να συντάσσονται υποχρεωτικά  "εν γλώσση απλή και καθαρευούση ίνα μην εισβάλη ο χυδαϊσμός εις το Σχολείον".
Και  ενώ οι διαμάχες συνεχίζονται, το 1908 ο Κωστής Παλαμάς τιμωρείται από τον Υπουργό Παιδείας  με την ποινή της επίπληξης για τη δημόσια υποστήριξη της δημοτικής. Με την ίδια ποινή τιμωρήθηκε επίσης ο καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών μαθηματικός Νικόλαος Χατζιδάκης, ενώ τον ίδιο χρόνο τιμωρήθηκε με προσωρινή απόλυση και ο συγγραφέας Κώστας Παρορίτης, δάσκαλος τότε στην Ύδρα.

Και ήταν επίσης ίδιες μέρες του Φεβρουαρίου 1911, στη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος όπου υπήρξε έντονο το ενδιαφέρον για την προσθήκη διατάξεων που θα όριζαν ότι η γλώσσα της εκπαίδευσης και η γλώσσα των δημοσίων υπαλλήλων θα είναι η καθαρεύουσα, η γλώσσα "την οποίαν ο Θεός δις εμφαντικώτατα μετεχειρίσθη..." (και ... επίσης η γλώσσα που ζητούσε  "ο εν Λαμία Σύλλογος των Μακεδόνων", οι καπνεργάτες Καρδίτσης, κάτοικοι Πύργου "κατά της μαλλιαρής γλώσσας", ο λαός της Κύμης, ο λαός του Μενιδίου, του Αιγίου, του Κιάτου κτλ.). Έτσι, η καθιέρωση της καθαρεύουσας ως επίσημης γλώσσας καθησύχαζε από τους ποικίλους φόβους κατάλυσης της εθνικής ενότητας που είχαν καλλιεργηθεί... Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, αν και  γενικά θετικός στην καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας  όπως καταδεικνύεται από άλλες ενέργειες όπως την υποστήριξη της δράσης του Εκπαιδευτικού Ομίλου - Γληνού, Δελμούζου, Τριανταφυλλίδη με διάφορους τρόπους έστω και διστακτικά, υπέγραψε τις σχετικές διατάξεις, έκανε όμως μια δήλωση που ήταν σημαντική αλλά και προφητική:

"... Φρονώ ακραδάντως ότι εις πολιτικόν Σύνταγμα δεν επιτρέπεται η αναγραφή τοιαύτης διατάξεως, την οποίαν ο ιστορικός του μέλλοντος θα κρίνει ουχί προς το συμφέρον ημών..."

Ήταν τέλος 27 Φεβρουαρίου του 1943 όταν έφυγε ο ποιητής Κωστής Παλαμάς. Για το θάνατό του έγραψε ο μελετητής του Αιμίλιος Χουρμούζιος:

"Η προσωπικότητα του ποιητή που έλειψε από ανάμεσα μας ήταν η μορφή, το σύμβολο ενός παρελθόντος που ενώ είχε αμετάκλητα πεθάνει, διατηρούσε ωστόσο τη ζεστή παρουσία του... Ο θάνατος ενός μεγάλου είναι πάντα και μια σφραγίδα που αποτιθεται στην εποχή του. Αλλά είναι συνάμα και το κίνητρο για ένα πιο ελεύθερο, περισσότερο ανεπηρέαστο αντίκρυσμα της εποχής αυτής που αν έχουμε ξεπεράσει σαν άτομα μέσα στο χρόνο, υποσυνείδητα μας δυναστεύει και μας ταλαιπωρεί." (Αναφέρεται στο: Αποστολίδου Βενετία,  "Το παλαμικό παράδειγμα στην "Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας" : υποθέσεις εργασίας", Επιστημονική συνάντηση στη μνήμη του Κ.Θ. Δημαρά, Αθήνα 18 - 19 Φεβρουαρίου, 1993, σελ. 127 - 138)

...
Φωτιά 'βαλαν, το κάψανε το σπίτι μου,
και σύντριψαν τη λύρα μου με τη βαθιά αρμονία.
Την Πολιτεία δυο Λάμιες τη ρημάζουνε:
η λύσσα του καλόγερου, του δάσκαλου η μανία.
Της Πολιτείας η πόρτα κλείστηκε,
με διώξανε, έρμος βρέθηκα στα έρμα μονοπάτια
·
και της Ιδέας της αστρομάτας, που έσφαξαν,
από τη στράτα μάζωξα τα ολόφωτα κομμάτια.
...
(Από την Τριλογία του θυμού, ποίημα του 1901 αφιερωμένο στον "ποιητή και συναγωνιστή Αργύρη Εφταλιώτη")

Σημ. Οι παραπάνω αναφορές για το γλωσσικό ζήτημα έχουν ληφθεί από το αναφερόμενο βιβλίο της Ρένας Σταυρίδη-Πατρικίου. Σχετικές με το γλωσσικό ζήτημα αναφορές ειδικά στο χώρο των  επιστημών έχω κάνει στην παρουσίασή μου στο τελευταίο συνέδριο Ορολογίας το Νοέμβριο 2011).

Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2012

Η φτώχεια θέλει καλοπέραση




 Το ΔΝΤ κι η Τρόικα μας έχουν κουζουλάνει
ήρθε κι ο παλιο Μέρκελος να μας αποτροζάνει!

Αυτά λέει ο Καρνάβαλος στις Καλύβες Χανίων και ξορκίζει τη μιζέρια σκορπώντας κέφι και προτείνοντας για το αποκριάτικο μενού ... αέρα κοπανιστό με αρίγανη και κέρασμα χαρούπι (αυτό το τελευταίο μου θύμισε τα παιδικά χρόνια τότε που μουλιάζαμε τα χαρούπια στο νερό και ύστερα το πίναμε, είχε μια ιδιαίτερη, γλυκειά γεύση το νερό, ή τα μασούσαμε όπως ήτανε για να παίρνουμε το χυμό τους απ΄ευθείας και φτύναμε ύστερα ό,τι έμενε).

Το Καλυβιανό Καρναβάλι όπως και το Ρεθυμνιώτικο είναι πολύ παλιά και ονομαστά στην Κρήτη. Ωραίο το αφιέρωμα του Βαγγέλη Κακατσάκη απ' όπου πήρα και την παραπάνω φωτογραφία, καθώς και τα λόγια της πρόσκλησης του Καλυβιανού Καρναβαλιού του 1957: 

Και στο πείσμα όλου του κόσμου ο Καρνάβαλος και πάλι
στις Καλύβες θα βροντήξει
και θα φάμε και θα πιούμε και χαλάλι μας, χαλάλι
και απού ’χει βήχα, ας βήξει.

Ελα κόσμε, τρέχα κόσμε, να μαζέψεις και να δεις
μασκαράδες να γελούνε και τους άλλους μασκαράδες
να γκαρίξεις να ρωτούνε και να λες πως τραγουδάς
κόσμε ψεύτη, κόσμε κλέφτη, που πιστεύεις στους παράδες.

Και για να μείνω στο πνεύμα της ημέρας, αλλά συνδυασμένα με το πνεύμα των ημερών όλων, αντιγράφω μια μαντινάδα του Αριστείδη Χαιρέτη ("Τι μαντινάδα να σου πώ...", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1996)  που νομίζω μας εκφράζει:

Στα όνειρα βλέπω τσι χαρές που ξυπνητός στερούμαι
μα δεν μπορώ και μια ζωή για σένα να κοιμούμαι...


Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2012

Παραιτούμαι - δεν παραιτούμαι

Στην ορολογία λέμε ότι δύο όροι είναι συνώνυμοι ή οιονεί συνώνυμοι αν είναι εναλλάξιμοι ή όχι σε όλα τα συγκείμενα. Παράδειγμα: κυλικείο και καφενείο.

Κουίζ (των τελευταίων ημερών αλλά και δεκαετιών): 

Οι φράσεις "παραιτούμαι" και "θέτω την παραίτησή μου στη διάθεση του πρωθυπουργού" τι είναι;

Τα ΜΜΕ τουλάχιστον τι λένε;
Σκέφτομαι πως μάλλον έχει να κάνει με το βαθμό εντυπωσιασμού που θέλουν να δώσουν αντιστρόφως ανάλογα με το βαθμό ουσιαστικής προβολής του όλου θέματος!

Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου 2012

Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου...

Το έθνος μας απειλείται!
Υπέρ βωμών και εστιών.
Μα πρέπει να συντομεύουμε Εξοχότατε,
μας περιμένουν για το τσάι!
Εν θα ουκ εστί πόνος ου λύπη

Ένας ζητιάνος ξύνει τ' αχαμνά του.
Ο άγνωστος στρατιώτης κρυώνει στο χιονόνερο
Ο υπουργός χειρονομεί, μια γριά σταυροκοπιέται.
Κύριε των δυνάμεων!!!
Των δυτικών, βέβαια, δυνάμεων.

Σκασμός ,σκασμός λοιπόν μιλάει ο υπουργός!
Τα γάντια χειροκροτούν,
οι φαντάροι παρουσιάζουν όπλα,
οι τράπεζες χωνεύουν τη λεία τους,
δυο αστυνόμοι τρέχουν.

Ποιος είναι;
Τίποτα, τίποτα.
Ποιος είναι;
Ένας άνεργος λιποθύμησε. Τίποτα.
Μπορεί και να πέθανε. Τίποτα.
Σκασμός!!! Σκασμός λοιπόν μιλάει ο υπουργός!

Πρέπει να εξοπλισθώμεν δια να διασφαλίσουμε
την ασφάλεια του έθνους...
Μακάριοι οι πεινώντες και οι διψώντες
Ω! sorry! Ε, με συγχωρείτε!
Η ελευθερία της πατρίδας ήθελα να πω

S. O. S.

Φυσάει, φυσάει απόψε φυσάει.
Τρέχουν οι δρόμοι λαχανιασμένοι, φυσάει
κάτω από τις γέφυρες φυσάει
μες τις κιθάρες φυσάει.

S.O.S.

Δως μου το χέρι σου φυσάει
Δως μου το χέρι σου

 
(Φυσάει, ποίημα του Τάσου Λειβαδίτη, μουσική του Γιώργου Τσαγκάρη, τραγουδά ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου ενώ ακούγεται ο ηθοποιός Γιώργος Μιχαλακόπουλος)

Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2012

Ξεπούλησαν την αξιοπρέπειά μας!


Ντροπή τους, 
δεν έφτανε ο ένας, 
έπρεπε να γίνουν τρεις 
για να υπογράψουν κι άλλο ξεπούλημα, κι άλλη εξαθλίωση...

Δεν τους αξίζει να τους ακούμε!
Δεν μας ταιριάζουν τέτοιοι ταγοί!

Και να μας προκαλεί ο κ. Σόιμπλε να επιλέξουμε με ποιους είμαστε και ποιους εμπιστευόμαστε, τους δικούς μας πολιτικούς ή τους ευρωπαϊκούς θεσμούς! Ω Θεέ μου, πόση ταπείνωση ακόμη μπορούμε ν' αντέξουμε!

Καμία!

Δώστε μας πίσω τα χρόνια μας  δώστε μας πίσω τα χαρτιά μας

Κλέφτες!

(από Μανόλη Αναγνωστάκη, Στα ψέματα παίζαμε) 

Όχι κύριοι, δεν θα φτάσουμε να πούμε
Μια ζωή λιγούρια ταξιδεύουμε
την ίδια διαδρομή
Ξεφτίλα - μοναξιά - απελπισία
Κι ανάποδα 
 (από Κατερίνα Γώγου, Τρία κλικ αριστερά)
 
Δεν θα τους περάσει!
Αντισταθείτε 
σ' αυτόν που χαιρετάει απ' την εξέδρα ώρες 
ατέλιωτες τις παρελάσεις 
σ' αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει σμύρναν 
σε μένα ακόμα που σας ιστορώ. 
Αντισταθείτε πάλι σ' όλους αυτούς που λέγονται 
μεγάλοι   
................................
Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν. 
 (από Μιχάλη Κατσαρό, Αντισταθείτε) 

Εμείς τραγουδάμε!

Tου κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνου,
και του τροχού, π' ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνου
με του καιρού τα αλλάματα, π' αναπαημό δεν έχου,
μα στο καλό κι εις το κακό περιπατούν και τρέχου, 

και των αρμάτω οι ταραχές, όχθρητες, και τα βάρη,
του έρωτα οι μπόρεσες και τση φιλιάς η χάρη, 

αυτάνα μ' εκινήσασι τη σήμερον ημέρα
ν' αναθιβάλω και να πω τά κάμαν και τά φέρα ...
 (από τον Ερωτόκριτο)

(http://www.youtube.com/watch?v=hOVysn2UVvM)

Χρόνια πολλά στους Χαράλαμπους! 
(http://www.youtube.com/watch?v=cjMJyY7EUJw) 

Σάββατο 4 Φεβρουαρίου 2012

Σάββατο στη Βιβλιοθήκη του Κοντόπευκου



 Πηγαίνοντας το πρωί στη βιβλιοθήκη της γειτονιάς μου, στο παράρτημα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αγίας Παρασκευής στο Κοντόπευκο, ήταν σαν όλοι οι δρόμοι να οδηγούσαν εκεί. Γονείς με τα παιδιά τους πήγαιναν στη Βιβλιοθήκη για την προγραμματισμένη σαββατιάτικη συνάντηση στην παιδική λέσχη ανάγνωσης.

Σήμερα ήταν το εικαστικό εργαστήρι με την  καλή συγγραφέα και εικονογράφο παιδικών βιβλίων Βάσω Ψαράκη στο πρόγραμμα  «Ξέρω τραγούδια να σας πω» - Φτιάχνουμε μάσκες ζώων…  Τα παιδιά συμμετείχαν με πολύ ενθουσιασμό, άλλοτε κάθονταν χάμω όταν έπρεπε για ν΄ ακούσουν τη συγγραφέα να τους μιλάει, να τους κάνει ερωτήσεις και αυτά ν' απαντάνε πρόθυμα και φωναχτά, έπαιρναν το λόγο όταν ήθελαν κάτι να πουν, άλλοτε έτρεχαν χαρούμενα ή έκαναν κατασκευές, ακολουθώντας τις οδηγίες των δασκάλων.  

Ήταν μια όαση χαράς η σημερινή εικόνα στη βιβλιοθήκη.


 Επισκέπτομαι τακτικά τη δημοτική βιβλιοθήκη, την κεντρική και το παράρτημα, νιώθω ικανοποίηση που βρίσκω αρκετά βιβλία από αυτά που θέλω και που έχω την πολύ καλή εξυπηρέτηση  από το προσωπικό. Θα ήθελα βέβαια να εμπλουτίζεται περισσότερο με νέα βιβλία (παρατηρώ  ότι σημαντικό μέρος της συλλογής, κυρίως δοκιμίων, ιστορικών βιβλίων κτλ., προέρχεται από δωρεές, πράγμα βέβαια θετικό και θα ήταν ίσως μια καλή ιδέα να ενισχυθεί αυτή η πλευρά της λειτουργίας, όμως σίγουρα δεν αρκεί). Θα ήταν επίσης χρήσιμο αν και η συλλογή του Κοντόπευκου υπήρχε στον ηλεκτρονικό κατάλογο, ώστε το σύστημα να είναι ενιαίο αφού πρόκειται για την ίδια βιβλιοθήκη.
Σε κάθε περίπτωση, η βιβλιοθήκη είναι εκεί και μας περιμένει.

Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2012

Βισουάβα Σιμπόρσκα, η ποιήτρια από την Πολωνία που έκανε σημαντικά τα ασήμαντα


Έφυγε πριν από δύο ημέρες η σπουδαία Πολωνή ποιήτρια Wisawa Szymborska (1923-2012), κάτοχος του βραβείου Νόμπελ (1996). Η Σιμπόρσκα, γράφοντας σε μια ποίηση τόσο αμέριμνα χορευτική, ήταν ποιήτρια της συνείδησης, όπως λέει ο άλλος σπουδαίος Πολωνός ποιητής Czesław Miłosz, για τον τρόπο που περιγράφει την καθημερινότητα της κοινής μας ζωής.

Την πρωτογνώρισα μέσα από το ποίημα "Εγκώμιο της αδελφής μου" που αφιέρωσα στη δική μου αδελφή γιατί της ταίριαζε. 

Η αδελφή μου δεν γράφει ποιήματα
και είναι απίθανο ν' αρχίσει ξαφνικά
να γράφει ποιήματα.
Μοιάζει της μάνας μου που δεν έγραφε
ποτέ ποιήματα και του πατέρα μου
που ούτε κι εκείνος έγραφε.
Κάτω απ' τη στέγη της αδελφής μου νιώθω
ασφάλεια:
τίποτα δεν θα παρακινήσει τον άνδρα της
να γράψει ποιήματα
και παρόλο που ακούγεται σαν ποίημα
του Άνταμ Μακεντόνσκι
κανένας από τους συγγενείς μου δεν καταπιάνεται
να γράφει ποιήματα.


Στο συρτάρι της αδελφής μου δεν υπάρχουν
παλιά ποιήματα
ούτε κάποια καινούργια στην τσάντα της.
Κι όταν με καλεί σε δείπνο
ξέρω ότι δεν σχεδιάζει να μου διαβάσει
ποιήματα.
Μαγειρεύει υπέροχες σούπες
χωρίς να το πολυσκέφτεται
κι ο καφές της δεν χύνεται πάνω
στα χειρόγραφα.


Σε πολλές οικογένειες κανένας δεν γράφει
ποιήματα,
όταν όμως γράφουν σπάνια είναι
ένα άτομο.
Σε κάποιες περιπτώσεις η ποίηση ρέει
σε καταρράκτες γενεών
και προκαλούν τρομερές δίνες
στις οικογενειακές σχέσεις.


Η αδελφή μου καλλιεργεί μια κόσμια,
καθομιλούμενη πρόζα,
κι ολόκληρη η λογοτεχνική της παραγωγή
βρίσκεται στις κάρτες των διακοπών
που υπόσχονται το ίδιο πράγμα κάθε χρόνο:
πως όταν επιστρέψει
θα μας τα διηγηθεί όλα,
όλα,
όλα.


Έγραφε μ' ένα ωραίο δικό της τρόπο αντιπολεμική ποίηση. Πολύ χαρακτηριστικό το ποίημά της "Το τέλος και η αρχή":

Μετά από κάθε πόλεμο
κάποιος πρέπει να ευπρεπίσει τον τόπο.
......................................................
Εκείνοι που ξέρουνε 
σχετικά με ό,τι έγινε
πρέπει να δώσουν κατεύθυνση σ' εκείνους
που ξέρουν λίγα.
Και λιγότερο από λίγα.
Και τελικά, τίποτα λιγότερο απ' το τίποτα.



Στο χορτάρι που σκέπασε
τις αιτίες και τ' αποτελέσματα
πρέπει τώρα κάποιος να ξαπλώσει
μ' ένα άχυρο στα δόντια
και να κοιτάζει τα σύννεφα.

Αλλά και στο "Ίσως χωρίς τίτλο", μας κάνει να σκεφτούμε πόσο σημαντικές είναι και οι πιο μικρές κι ασήμαντες θάλεγε κανείς στιγμές, οι λεπτομέρειες της καθημερινής μας ζωής, οι εικόνες από τον άνεμο που μεταφέρει τα σύννεφα, από τα βότσαλα που περικυκλώνουν την ακτή ή τα μυρμήγκια που γαζώνουν το γρασίδι:


Κατέληξα σ'αυτό: να κάθομαι κάτω από ένα δέντρο
δίπλα σ' ένα ποτάμι
σ' ένα ηλιόλουστο πρωινό.
Πρόκειται για ένα ασήμαντο περιστατικο
που δεν θα περάσει στην ιστορία.
Δεν πρόκειται για μάχες και συνθήκες
όπου έχουν διερευνηθεί τα κίνητρα
ή αξιομνημόνευτες τυραννοκτονίες.
................................................................
Όταν βλέπω τέτοια πράγματα δεν είμαι πια σίγουρη
τι αυτό που είναι σημαντικό
είναι πιο σημαντικό απ' αυτό που είναι ασήμαντο.


(Όλα τα παραπάνω από την έκδοση "Μια ποιητική διαδρομή", έκδ. Σοκόλη, 2003, σε μετάφραση Βασ. Καραβίτη)

Η Συμπόρσκα ζούσε στην Κρακοβία, την αγαπημένη μου πόλη.

Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2012

Ο Σαραμάγκου και ο Σεπούλβεδα για το δικαστή Βαλτάσαρ Γκαρθόν


Οι Ισπανοί βγήκαν στους δρόμους σε υποστήριξη του δικαστή Γκαρθόν, Ιαν. 2012
 «Ο Γκαρθόν είναι η απόδειξη ότι ο χωρικός της Φλωρεντίας δεν είχε δίκιο όταν, στην καρδιά του Μεσαίωνα, χτύπησε τις καμπάνες της εκκλησίας του πένθιμα επειδή, είπε, η δικαιοσύνη είχε πεθάνει».


Αυτά έγραφε στις 14 Μαϊου 2010 ο Ζοζέ  Σαραμάγκου στο ιστολόγιό  του (που διατηρούσε μέχρι το θάνατό του στις 18 Ιουνίου 2010 σε ηλικία 88 ετών και το είχε ξεκινήσει στα 85 του!). Στις αναρτήσεις του ιστολογίου (που έχουν κυκλοφορήσει σε βιβλίο, εδώ με τον τίτλο «Το τελευταίοτετράδιο», ο σπουδαίος και σοφός Πορτογάλος συγγραφέας επανειλημμένα εκθειάζει τον Ισπανό δικαστή Baltasar Garzon για τους αγώνες του υπέρ της  δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Ο δικαστής  Βαλτάσαρ Γκαρθόν  είχε διωχθεί  από τη θέση του όταν ζήτησε  την έκδοση από τη Βρετανία του πρώην δικτάτορα της Χιλής Αουγκούστο Πινοσέτ. 
 
 
Αλλά και ο Χιλιανός συγγραφέας Λουίς Σεπούλβεδα στο  κείμενο  «Χιλή:Ρήγμα και μνησικακία», αναφέρθηκε στις επικριτικές για το δικαστή Γκαρθόν δηλώσεις  του Δον Φελίπε  Γκονθάλεθ (του γνωστού  Ισπανού σοσιαλιστή και πρώην πρωθυπουργού της Ισπανίας) για το  ίδιο θέμα επειδή, είπε, η σύλληψη του Πινοσέτ στο Λονδίνο (για την οποία έφταιγε ο Ισπανός δικαστής) δημιουργεί κοινωνικό ρήγμα στη Χιλιανή κοινωνία:

«… Είναι εκπληκτικό ότι ο κύριος Γκονθάλεθ, ένας σοσιαλιστής (κι εγώ είμαι σοσιαλιστής, αλλά σοσιαλιστής όπως ο Αγιέντε), δεν αντιλαμβάνεται πως η καταστολή όλων των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων, η κατάργηση της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, η εμπορευματοποίηση των ηθικών ευθυνών του Κράτους προκαλούν (όχι μόνο στη χιλιανή, αλλά σε κάθε κοινωνία) ρήγματα που, όταν δεν γεφυρώνονται με τον καιρό, μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες.

 Αυτές τις μέρες δικάζεται πάλι ο Γκαρθόν για κατάχρηση εξουσίας, κατηγορείται γιατί … ζήτησε να γίνουν  έρευνες για τους χιλιάδες αγνοούμενους στην Ισπανία την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου (1936-1939) και τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο (1939-1975).

Όταν η υπεράσπιση της δικαιοσύνης δημιουργεί ρήγματα...

Καλό μήνα Φλεβάρη των Φλεβών...
 -----------------------------------------------------------------------
Πηγές που χρησιμοποίησα: 
Saramago, José. Το τελευταίο τετράδιο : Κείμενα που γράφτηκαν για το blog, Μάρτιος 2009 - Ιούνιος 2010. Αθήνα:  Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011 (μτφρ.  Αθηνά Ψυλλιά). 
Sepúlveda, Luis. Η τρέλα του Πινοτσέτ. Αθήνα: Opera, 2003 (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης).

Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2012

Ήθελε λέει νάναι λεύτερος, σκοτώστε τον!





"Η Ελλάδα κάνει πάντα το παιγνιδάκι των Μεγάλων δυνάμεων!", έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης σε συνέντευξή του στη Γαλλική Ραδιοφωνία το 1955.

 Για τις ημέρες που περνάμε!

Τρίτη 17 Ιανουαρίου 2012

Όταν ζηλεύουμε ήθος και ταπεινότητα



Είδα την ταινία της Αλίντας Δημητρίου "Τα κορίτσια της βροχής". Είναι η τρίτη μιας τριλογίας που αφιερώνει στους αγώνες των γυναικών στην Κατοχή αρχικά, στο Βουνό με το Δημοκρατικό Στρατό στη δεύτερη και ενάντια στη χούντα των συνταγματαρχών στην τρίτη. Αφηγήσεις γυναικών χωρίς σταματημό, η μία μετά την άλλη και ξανά πάλι, δεν παρεμβαίνουν άλλα πρόσωπα ούτε άλλες εικόνες. Βλέπουμε και ακούμε μόνο γυναίκες, κοπέλες τότε, που φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν και άντεξαν, δεν μίλησαν, δεν κατέδωσαν, δεν έκαναν δήλωση.

Δύσκολο να καταγραφεί ο προφορικός λόγος και να γίνει ιστορία. 

"Τις τελευταίες δεκαετίες οι ιστορικοί προβληματίζονται έντονα γύρω από το ζήτημα της «προφορικής μνήμης» και πώς αυτή προσεγγίζεται ή αποτυπώνεται φιλμικά, τη σχέση μεταξύ ατομικής και συλλογικής μνήμης, τον ρόλο της βιωμένης εμπειρίας... Η προφορική ιστορία αναδεικνύεται προνομιακό εργαλείο για να μελετηθούν οι τρόποι με τους οποίους τα δρώντα υποκείμενα εκφράζουν ρήξεις μέσα στον ιστορικό χρόνο, εμπειρίες ανάτασης, αλλά και οδύνης. Αναμφίβολα, η προφορική ιστορία συνδέεται επίσης με τον εκδημοκρατισμό της Ιστορίας και την ανάδειξη προσώπων που είχαν αποκλειστεί ή είχαν περιθωριοποιηθεί στην ιστορική αφήγηση" (Από το αφιέρωμα στην Αυγή της περασμένης Κυριακής).

Κι επειδή ο νούς κάνει ταξίδια περίεργα, θυμήθηκα την πρώτη στροφή από την Μπαλάντα του Κυρ Μέντιου του Κώστα Βάρναλη και μετά μου ήρθε στο νου η εκδήλωση που οργανώσαμε ως Πολιτιστικό του Πολυτεχνείου λίγο μετά το θάνατό του μπάρμπα Κώστα, όπου μίλησε η Έλλη Αλεξίου (όταν πήγα να την πάρω από το σπίτι της κάπου στην Αλεξάνδρας, ήταν έτοιμη, κοκέτα πάντα, με κομψά πασουμάκια και καλοχτενισμένο κότσο, μου έδωσε να κρατώ ένα σακούλι με κουλουράκια να τα δώσω λέει στο Βασίλη Ρώτα που επίσης θα ήταν στη γιορτή).

Δε λυγάνε τα ξεράδια
και πονάνε τα ρημάδια!
Kούτσα μια και κούτσα δυο,
της ζωής το ρημαδιό.

Mεροδούλι, ξενοδούλι!

Δέρναν ούλοι: αφέντες, δούλοι·
ούλοι: δούλοι, αφεντικό
και μ' αφήναν νηστικό.

...................................

Xάιντε θύμα, χάιντε ψώνιο,

χάιντε Σύμβολον αιώνιο!
Aν ξυπνήσεις, μονομιάς
θά ρτει ανάποδα ο ντουνιάς.                  

Kοίτα! Oι άλλοι έχουν κινήσει
κ' έχ' η πλάση κοκκινήσει
κι άλλος ήλιος έχει βγει
σ' άλλη θάλασσ', άλλη γη".



Αλλά, είπαμε, ο νούς ταξιδεύει και να ομολογήσω ότι το ταξίδι είχε ξεκινήσει κάπως αλλιώς. Από τον Κύρ Αντώνη του Μάνου Χατζηδάκη ξεκίνησε λόγω της μέρας (και θυμήθηκα το καλοκαίρι του 1974), πήγε αμέσως στην άλλη φιγούρα με αντίστοιχη προσφώνηση, στον Κυρ Μέντιο και η πρώτη (ή μήπως και η τελευταία;) στροφή με έφερε στα Κορίτσια της βροχής... 

Είπε γι' αυτά τα κορίτσια  η Αλίντα Δημητρίου: 

"... Είναι αυτές που έλαβαν μέρος στη Νομική και μετά στο Πολυτεχνείο. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι το ήθος και η ταπεινότητά τους. Τις χαρακτηρίζει η αντοχή και η πίστη σε αυτό που κάνανε. Δεν ξεπούλησαν τίποτε στα χρόνια που ακολούθησαν... 
... Όλες αυτές οι γυναίκες δεν ζήτησαν να ηγηθούν, δεν εκμεταλλεύτηκαν τις ταλαιπωρίες τους, και η επίσημη ιστορία τις «αντάμειψε» με σχεδόν μηδενική αναφορά... 
... Σε όλες τις φυλακές και τις εξορίες έβγαζαν φωτογραφίες, ακόμα και στο Μακρονήσι. Έδειχναν ανέμελες, κεφάτες, για να τις βλέπουν έτσι οι δικοί τους και να μη στενοχωριούνται. Ήταν κι αυτό ένας τρόπος αντίστασης...

... Τι διδάχθηκα από αυτές τις γυναίκες; Πριν απ’ όλα και πάνω απ’ όλα το ήθος τους. Ζήλεψα την αντοχή τους..."

Ήθος και ταπεινότητα!
Τι λέξεις!
Γνωρίζουμε άραγε πώς ορίζονται;