Της αγάπης την ουσία τη μετρώ στην απουσία

Της αγάπης την ουσία
τη μετρώ στην απουσία

Πόση αλήθεια κρύβουν τα λόγια τούτα που έγραψε ο Μίλτος Πασχαλίδης και τραγούδησε ο αγαπητός μας Λαυρέντης Μαχαιρίτσας. Και τώρα, η απουσία του Λαυρέντη, η ξαφνική, η παντοτινή, μας γεμίζει θλίψη και παράπονο και ανασφάλεια. 

Όμως, ας αφήσουμε τους πολύ κοντινούς του ανθρώπους να νιώσουν αυτή την ουσία της αγάπης από την απουσία του, είναι γι' αυτούς και γι' αυτές πόνος αβάσταχτος, η απουσία του θ' αναμετρηθεί με την ουσία της αγάπης, είναι αλήθεια.

Κι εμείς προσπαθούμε να δεχτούμε την απουσία, θα θυμόμαστε όμως το γέλιο του, εκείνο το μόνιμο καλοσυνάτο χαμόγελο και θα τραγουδάμε τα τραγούδια του. Βλέπω εικόνες από τη συναυλία στο Λυκαβηττό του 2008, εκατοντάδες ο κόσμος όρθιοι, νέοι οι περισσότεροι, έχουν ξεσηκωθεί, τραγουδούν και χοροπηδούν. Ας θυμόμαστε τον Λαυρέντη έτσι, όπως τότε, όπως κάθε φορά, ας τραγουδήσουμε τώρα τον Τούρκο στο Παρίσι (μουσική δική του, στίχοι του Ισαάκ Σούση).
Καλό σου ταξίδι τερμίτη Λαυρέντη!

Μου γράφεις δε θα `ρθεις για διακοπές
χρωστάς μαθήματα μου λες
φωτογραφίες στέλνεις απ’ το Λούβρο
και άλλες με τον γάτο σου τον Τούρκο
ο Τούρκος να πηδάει στα σκαλιά
και ύστερα παιχνίδια να σου κάνει
στη γάμπα σου να τρέμει μια ουρά
αυτός ο Τούρκος Τούρκο θα με κάνει
στη γάμπα σου να τρέμει μια ουρά
αυτός ο Τούρκος Τούρκο θα με κάνει

Ζηλεύω το μικρό σου το γατί
στα πόδια σου κοιμάται όταν διαβάζεις
δεν ξέρω αν κοιμάστε και μαζί
ή μ’ άλλον στο κρεβάτι τον αλλάζεις
δεν ξέρω αν κοιμάστε και μαζί
ή μ’ άλλον στο κρεβάτι τον αλλάζεις

Μου γράφεις πως σου έλειψα πολύ
μου στέλνεις χάρτινο φιλί
το χρόνο σου μετράς για το πτυχίο
το γράμμα μου σου φάνηκε αστείο
κι ο Τούρκος στη μοκέτα αραχτός
φιλίες με τους Γάλλους σου να πιάνει
να πίνει και να τρώει ό,τι τρως
αυτός ο Τούρκος Τούρκο θα με κάνει
να πίνει και να τρώει ό,τι τρως
αυτός ο Τούρκος Τούρκο θα με κάνει

Ζηλεύω το μικρό σου το γατί
στα πόδια σου κοιμάται όταν διαβάζεις
δεν ξέρω αν κοιμάστε και μαζί
ή μ’ άλλον στο κρεβάτι τον αλλάζεις
δεν ξέρω αν κοιμάστε και μαζί
ή μ’ άλλον στο κρεβάτι τον αλλάζεις

Συγχώρα με που γίνομαι μικρός
μα η ανάγκη να σε νιώσω είναι μεγάλη
μακριά σου νιαουρίζω μοναχός
μα c’ est la vie που λένε και οι Γάλλοι
μακριά σου νιαουρίζω μοναχός
μα c’ est la vie που λένε και οι Γάλλοι

Ζηλεύω το μικρό σου το γατί
στα πόδια σου κοιμάται όταν διαβάζεις
δεν ξέρω αν κοιμάστε και μαζί
ή μ’ άλλον στο κρεβάτι τον αλλάζεις
δεν ξέρω αν κοιμάστε και μαζί
ή μ’ άλλον στο κρεβάτι τον αλλάζεις

Το Διεθνές Συνέδριο Βιβλιοθηκών της IFLA στην Αθήνα

Ξεκινά σήμερα τις εργασίες του στην Αθήνα το 85ο Συνέδριο της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκών και Ιδρυμάτων IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) με την υποστήριξη της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΕΕΒΕΠ) και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας. Το συνέδριο θα πραγματοποιηθεί στο Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και θα διαρκέσει μέχρι την Παρασκευή 30 Αυγούστου 2019.

Θέμα του είναι “Libraries: dialogue for change” (Βιβλιοθήκες: διάλογος για αλλαγή). Γίνεται αντιληπτό ότι το θέμα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, αφού είναι υπαρκτός ο προβληματισμός για τον ρόλο των βιβλιοθηκών στη σημερινή εποχή. Η εποχή μας δεν χαρακτηρίζεται απλώς από την τεχνολογική επανάσταση με την εξέλιξη των τεχνολογιών πληροφορικής και πληροφόρησης, όπως σημειώναμε πριν από μερικές δεκαετίες και όπου οι βιβλιοθήκες ήταν πρωτοπόρες στην αξιοποίηση αλλά και στη συμβολή της περαιτέρω ανάπτυξής τους· σήμερα, οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών αναπτύσσονται συνεχώς και εξελίσσονται ταχύτατα, όμως αυτό που κυριαρχεί (λόγω και αυτών των τεχνολογικών επιτευγμάτων) είναι η δυνατότητα διάχυσης της πληροφόρησης από ποικίλα και διαφορετικά μέσα, θα έλεγα η πραγματική πληροφοριακή έκρηξη (σε σύγκριση με αυτά που λέγαμε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα αναφερόμενοι στην εκθετική ανάπτυξη της, επιστημονικής κυρίως, πληροφόρησης). Γι’ αυτό θα έλεγα καλύτερα ότι γενικά κυριαρχεί η δυνατότητα διάχυσης κάθε πληροφόρησης με οποιοδήποτε τρόπο, σε οποιαδήποτε μορφή, με κάθε μέσον και με οποιαδήποτε κριτήρια ποιότητας. 

Έτσι, συχνά ακούγεται ο προβληματισμός «και τι χρειάζονται πλέον οι βιβλιοθήκες, αφού όλα τα βρίσκω στο Διαδίκτυο;». Θα απαντούσα ότι δεν είναι έτσι βέβαια, ότι οι βιβλιοθήκες έχουν ως βασικό ρόλο και χαρακτηριστικό την οργανωμένη διαχείριση της ανθρώπινης γνώσης και ότι οι βιβλιοθήκες είναι οι θεσμοί που (από πάντα) έχουν ως κύριο αντικείμενο ενασχόλησης την αλυσίδα διαχείρισης των πληροφοριών (αναζήτηση, ανάκτηση, απόκτηση, συλλογή, επεξεργασία, καταχώριση, αποθήκευση, διάθεση, δημοσιοποίηση, αξιολόγηση), αυτό, δηλαδή, που και σήμερα χρειάζεται περισσότερο από ποτέ, όπως έθιξα και παραπάνω. Θα μπορούσα σε άλλη ανάρτηση να αναλύσω περισσότερο αυτή τη θέση, αλλά και το Διεθνές Συνέδριο της Αθήνας σε αυτά τα ζητήματα ακουμπά, έχοντας βέβαια ως δεδομένο ότι οι βιβλιοθήκες έχουν ρόλο, αλλά ταυτόχρονα και την υποχρέωση ή ανάγκη προσαρμογής στα νέα δεδομένα της εποχής, τεχνολογικά, κοινωνικά, πολιτισμικά κτλ. 

Όπως διαβάζουμε στο Δελτίο Τύπου της ΕΕΒΕΠ: 

Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των συνέδρων θα βρεθούν για επτά ημέρες ζητήματα όπως: η στάση των βιβλιοθηκών και της IFLA απέναντι σε σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, η συμβολή της τεχνολογίας στην ανοιχτή προσβασιμότητα στην πληροφορία, ο ρόλος των βιβλιοθηκών στην εκπαιδευτική διαδικασία, στην ανάπτυξη της έρευνας και των επιστημών, αλλά και στη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής (υγεία, βιοεπιστήμες). Εξάλλου, στις θεματικές του συνεδρίου διερευνάται και ο νέος ρόλος των βιβλιοθηκονόμων για την προώθηση της ερευνητικής διαδικασίας, αλλά και η ευελιξία που πρέπει πλέον να διαθέτουν στα νέα τεχνολογικά δεδομένα, προκειμένου να είναι σε θέση να αλληλεπιδρούν με την κοινωνία μέσω αποτελεσματικών μεθόδων διάχυσης της γνώσης.

Είναι μεγάλο και σημαντικό συνέδριο, ήταν φιλόδοξη η πρωτοβουλία ανάληψης αυτής της διοργάνωσης, νομίζω όμως και ελπίζω ότι το μεράκι των ελληνικών φορέων που είχαν την τόλμη, με τη συνεισφορά των 250 εθελοντών και με την οικονομική υποστήριξη αρκετών ιδρυμάτων και εταιρειών, θα έχει αποτελέσματα και ότι το συνέδριο θα δώσει θετικά και χρήσιμα στοιχεία και για τον τόπο μας, για τις βιβλιοθήκες και, κυρίως, για τη δυνατότητα αλλά και την ανάγκη οι βιβλιοθήκες να έχουν μεγαλύτερο ρόλο στα εκπαιδευτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά κ.ά. ζητήματα που μας αφορούν. Άποψή μου είναι ότι έχουμε βιβλιοθήκες, ότι τα τελευταία 50 χρόνια οι ελληνικές βιβλιοθήκες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο και δεν υστερούν (λειτουργικά, τεχνολογικά κτλ.) από βιβλιοθήκες άλλων χωρών, ότι οι βιβλιοθηκονόμοι και μάλιστα οι νέες γενιές βιβλιοθηκονόμων είναι εκπαιδευμένοι και εξαιρετικά ενημερωμένοι γύρω από τις διεθνείς εξελίξεις· δεν είμαι όμως σίγουρη ότι ο βαθμός προσέγγισης χρηστών (επισκεπτών) είναι ανάλογος και αυτό δεν οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, μόνο (ή τόσο) στις βιβλιοθήκες και το προσωπικό τους, αλλά είναι γενικότερο ζήτημα που αφορά την οικογένεια, το σχολείο, την Πολιτεία, δηλαδή την ευαισθησία όλων μας απέναντι στο θεσμό της βιβλιοθήκης, την ανάγκη μας να επισκεφθούμε και να χρησιμοποιήσουμε μια βιβλιοθήκη – όταν μάλιστα πλέον και … τα παιδιά κάνουν τις εργασίες τους με υλικό από το Διαδίκτυο! 

Πολλά ζητήματα, σκόρπιες σκέψεις, εξάλλου έχω γράψει κι άλλες φορές απόψεις μου (βλ. βιβλιοθήκες). Σήμερα είναι η πρώτη μέρα ενός μεγάλου σημαντικού Συνεδρίου, στο τέλος θα περιμένουμε και τα ειδικότερα συμπεράσματα. Το Συνέδριο είναι και μια γιορτή, είναι μια ευκαιρία συνάντησης ανθρώπων από όλα τα μέρη της γης, θα συμμετάσχουν 3.500 σύνεδροι από 135 χώρες, ευτυχώς, δεν υπάρχουν ζητήματα διακρίσεων, η IFLA είναι φορέας με δημοκρατικές, ανθρωπιστικές ευαισθησίες (θα μπορούσε, αλήθεια, να είναι διαφορετικά για έναν θεσμό σχετικό με βιβλιοθήκες, όταν η βιβλιοθήκη είναι η ίδια φορέας δημοκρατίας ως φορέας γνώσης και πληροφορίας;). Έχω αντίστοιχη εμπειρία από τη συμμετοχή μου στο 62ο Συνέδριο το 1996 στο Πεκίνο (όπου, μάλιστα, συμμετείχα σε μια συζήτηση για την γκρίζα βιβλιογραφία στην επιστήμη και την τεχνολογία, τη βιβλιογραφία που δεν εκδίδεται από τυπικούς εμπορικούς εκδοτικούς φορείς, ενώ σε πόστερ παρουσίασα το σύστημα εικονικών βιβλιοθηκών του ΤΕΕ). Ήταν και τότε μια γιορτή και ήταν επίσης μια ευκαιρία γνωριμίας με τη χώρα φιλοξενίας. Έτσι και τώρα. Ας ευχηθούμε καλή επιτυχία και βέβαια καλή δύναμη στους διοργανωτές. 

Περισσότερες πληροφορίες στον ιστότοπο: https://2019.ifla.org/

Αρλέτα και ωδή στις γάτες

Ημέρα που έφυγε η Αρλέτα η σημερινή πριν από δύο χρόνια. Σήμερα είναι και η Παγκόσμια Ημέρα Γάτας. Αγαπούσε τις γάτες η Αρλέτα και η Σερενάτα της σε στίχους Μαριανίνας Κριεζή και μουσική του Λάκη Παπαδόπουλου έγινε από τα πιο αγαπημένα τραγούδια της, κι ας είναι τραγούδι χωρισμού.

Έχουμε και μεις τις γάτες μας στο χωριό. Μόλις δουν το αυτοκίνητο, τρέχουν, και μας συντροφεύουν στην αυλή όλες τις ημέρες. Γενιές ολόκληρες έχουν περάσει, μάνες, παιδιά κι εγγόνια, καινούριες φάρες και ούτω καθεξής. Είδαμε να κρύβουν τα νεογέννητα γατιά, να τα σαραντίζουν μεταφέροντάς τα σε ασφαλέστερο μέρος, είδαμε να τα  βυζαίνουν, να τα πλένουν γλείφοντας όλο τους το σώμα, να πλένουν με τον ίδιο τρόπο και το δικό τους σώμα, είδαμε τις φιλίες και τις έχθρες που σχηματίζονται ανάμεσά τους, τα φλερτ, τους έρωτες, τα κυνηγητά, είδαμε και άσχημες εικόνες, εκείνη την έξυπνη νεαρή γατούλα, το Σουλάκι (εγγονή της Σούλας) να τρώει τα νεογέννητα γατιά της, είδαμε έναν όμορφο γιο της Σούλας να φτάνει χτυπημένος ψυχορραγώντας για ν'αφήσει την τελευταία του πνοή στην αυλή μας. Και η θρυλική Σούλα, την τελευταία φορά που φάνηκε ήταν χτυπημένη στο ένα μάτι. Κι ύστερα εξαφανίστηκε. Ήταν ήδη πολύ γριά. Τώρα έρχονται η Τούλα, η Ρούλα, η Κούλα, ο Ξανθός, ο Γκρίζος...

Οι γάτες στο χωριό μυρίστηκαν ψάρι κι έτρεξαν...

Η περίφημη Σούλα, και στη μνήμη της η σημερινή ανάρτηση.
Έχει να φανεί περίπου ένα χρόνο...

Για να επιστρέψω στην Αρλέτα, ομολογώ ότι εμένα μου αρέσει να τραγουδά για το Bar το ναυάγιο που βρέθηκε να τα πίνει μ' έναν άγιο... 

Δυο ποιήματα του Χριστόφορου Λιοντάκη, εις μνήμην

Μετανάστης

Δίχως γλώσσα, μόνο τα χέρια και τα μάτια
στο άσυλο του πλήθους το πρόσωπό του ανθεί.
Στην πλαστική σακούλα ένα λευκό μπλουζάκι
λερωμένο, τα αθλητικά πλυμένα και περπατά
με της φιλανθρωπίας τα παλιομοδίτικα.
Κάτι χαρτιά μάλλον σε τίποτα δε χρησιμεύουν.
Με ένα κομμάτι πίτα κερασμένη, χαμογελά,
Το νάιλον στα χέρια του δεν τρίζει, στα γόνατά του
το γυαλιστερό γίνεται λαμπερό - ένα ταμείο γαλήνης.

Η πολιτική γεωγραφία με ρωγμές
κι η διαλεκτική τρεκλίζει.


Μετ' ευχαριστήσεως

Κρυμμένο στο μαύρο
πρόβαλε το πρόσωπό της
καθώς άνοιξε η ξύλινη μεσόπορτα
που με ασβέστη την είχαν καλύψει
και τρόμαξαν οι φιλέσπερες σαλαμάντρες.
Με το βλέμμα κάτω, προχώρησε στο τραπέζι 
με τα φαγητά, το χυμένο κρασί
τα χαρτιά και τις σφραγίδες.
Τη ρώτησαν κι είπε πως δεν ξέρει να γράφει.
Την ξαναρώτησαν αν συναινεί
να πωληθεί ο ελαιώνας για τις σπουδές του ...
"Μετ' ευχαριστήσεως", και φωτός ανάσες
γέμισαν τα βαθουλώματα στο πρόσωπό της.

Αντέγραψα τα παραπάνω ποιήματα από τη συλλογή "Με το φως", εκδόσεις Καστανιώτη, 2000, για την οποία την ίδια χρονιά πήρε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού Διαβάζω. Η έκδοση ήταν στο πολυτονικό σύστημα γραφής.

Στο πρώτο ποίημα η εικόνα είναι γνώριμη και διαρκής, οι δύο στίχοι τα λένε όλα:

Η πολιτική γεωγραφία με ρωγμές
κι η διαλεκτική τρεκλίζει.

Το δεύτερο ποίημα δίνει επίσης γνώριμη εικόνα, μου θύμισε όμως μια σχετικά πρόσφατη ισπανική ταινία, την ταινία "El olivo" (Η ελιά) της  Icíar Bollaín (παραγωγής 2016), όπου ο παππούς έχασε τη φωνή του αφότου ξεπουλήθηκε ο ελαιώνας τους σε μεγάλες εταιρείες.

Ο Χριστόφορος Λιοντάκης έφυγε στις 26 Ιουλίου αυτού του χρόνου, μόλις στα 74. Δεν ξεχνώ την όμορφη, εξομολογητική συνέντευξη που είχε δώσει στο Ηρακλειώτικο κανάλι Creta TV για την εκπομπή Στάσεις Ζωής. Ήταν γεννημένος στο χωριό Ίνι κοντά στο Αρκαλοχώρι, αγαπούσε και δεν ξεχνούσε τον γενέθλιο τόπο, είχε χαρίσει δε το πατρικό του σπίτι για να στεγάσει το Λαογραφικό Μουσείο Ινίου, το οποίο και λειτουργεί.

Καβγάδες στην Κιότζα, από το ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας

Ανέβηκε αυτές τις μέρες στην Κέρκυρα από το ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας η φαρσοκωμωδία του Κάρλο Γκολντόνι «Καβγάδες στην Κιότζα» (Le Baruffe Chiozzotte). Κιότζα είναι ένα μικρό ψαροχώρι κοντά στη Βενετία και το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1762. Αναφέρεται στους καυγάδες ανάμεσα σε οικογένειες ψαράδων με αφορμή τους έρωτες κοριτσιών και αγοριών της γειτονιάς. Για την παράσταση έγινε μετάφραση και διασκευή στο Κερκυραϊκό γλωσσικό ιδίωμα, και φαίνεται πως οι Κερκυραίοι βρίσκουν ακόμα πολλά στοιχεία του εαυτού τους στις μακρινές βενετσιάνικες ρίζες τόσων αιώνων κατοχής. Τα κουτσομπολιά και τα ψέματα για δικαιολογία πάνε κι έρχονται από τη μια στην άλλη πλευρά, οι κουβέντες στη ρούγα στην πιο φυσική εκδοχή τους και οι διάλογοι απολαυστικοί.

Ήταν μια όμορφη βραδιά και το μικρό θεατράκι που στήθηκε σε μια γωνιά του παλιού φρουρίου έδειξε πόσο όμορφα μπορούν να αξιοποιηθούν οι χώροι και πόσο οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να ψυχαγωγηθούν με την πραγματική σημασία της λέξης – αγωγή ψυχής. Αλλά ήταν και μια αξιέπαινη πρωτοβουλία συνεργασίας ανάμεσα στον Δήμο Κέρκυρας και τον Δήμο Φοινίκης της Αλβανίας (τους «απέναντι») στο πλαίσιο του προγράμματος INTERREG.

 

 

 

Ο Μίκης για τον Γιάννη Χρήστου

Χρόνια σαν τα φτερά. Τι θυμάται τ’ ακίνητο κοράκι;
τί θυμούνται οι πεθαμένοι κοντά στις ρίζες των δέντρων;
Είχαν ένα χρώμα τα χέρια σου σαν το μήλο που πέφτει.
Κι αυτή η φωνή που ξαναγυρίζει πάντα, χαμηλή.

Εκείνοι που ταξιδεύουν κοιτάζουν το πανί και τ’ αστέρια
ακούνε τον αγέρα ακούνε πέρα απ’ τον αγέρα την άλλη θάλασσα
σαν ένα κοχύλι κλειστό κοντά τους, δεν ακούνε
τίποτε άλλο, δεν ψάχνουν μέσα στους ίσκιους των κυπαρισσιών
ένα χαμένο πρόσωπο, ένα νόμισμα, δε γυρεύουν
κοιτάζοντας ένα κοράκι σ’ ένα ξερό κλωνί, τι θυμάται.
Μένει ακίνητο πάνω στις ώρες μου λίγο πιο ψηλά
σαν την ψυχή ενός αγάλματος που δεν έχει μάτια
είναι ένα πλήθος μαζεμένο μέσα σ’ αυτό το πουλί
χίλιοι άνθρωποι ξεχασμένοι σβησμένες ρυτίδες
ερειπωμένες αγκαλιές και γέλια που δεν τέλειωσαν
έργα σταματημένα σιωπηλοί σταθμοί
ένας ύπνος βαρύς από χρυσά ψιχαλίσματα.
Μένει ακίνητο. Κοιτάζει τις ώρες μου. Τι θυμάται;
Είναι πολλές πληγές μέσα στους αόρατους ανθρώπους, μέσα του
πάθη μετέωρα περιμένοντας τη δεύτερη παρουσία
επιθυμίες ταπεινές που κόλλησαν πάνω στο χώμα
σκοτωμένα παιδιά και γυναίκες που κουράστηκαν την αυγή.
Τάχα να βαραίνει πάνω στο ξερό κλωνί τάχα να βαραίνει
πάνω στις ρίζες του κίτρινου δέντρου πάνω στους ώμους
των άλλων ανθρώπων, τις παράξενες φυσιογνωμίες
που δεν τολμούν να γγίξουν μια στάλα νερό βυθισμένοι στο χώμα
τάχα να βαραίνει πουθενά;
Είχαν ένα βάρος τα χέρια σου όπως μέσα στο νερό
μέσα στις θαλασσινές σπηλιές, ένα βάρος αλαφρύ χωρίς συλλογή
με την κίνηση κάποτε που διώχνουμε την άσκημη σκέψη
στρώνοντας το πέλαγο ώς πέρα στον ορίζοντα στα νησιά.
Είναι βαρύς ο κάμπος ύστερ’ απ’ τη βροχή· τι θυμάται
η μαύρη στεκάμενη φλόγα πάνω στον γκρίζο ουρανό
σφηνωμένη ανάμεσα στον άνθρωπο και στην ανάμνηση του ανθρώπου
ανάμεσα στην πληγή και το χέρι που πλήγωσε μαύρη λόγχη,
σκοτείνιασε ο κάμπος πίνοντας τη βροχή, έπεσε ο αγέρας
δε σώνει η δική μου πνοή, ποιος θα το μετακινήσει;
ανάμεσα στη μνήμη, χάσμα — ένα ξαφνισμένο στήθος
ανάμεσα στους ίσκιους που μάχουνται να ξαναγίνουν άντρας και γυναίκα
ανάμεσα στον ύπνο και στο θάνατο στεκάμενη ζωή.

Είχαν μια κίνηση τα χέρια σου πάντα προς τον ύπνο του πελάγου
χαϊδεύοντας τ’ όνειρο που ανέβαινε ήσυχα τη μαλαματένια αράχνη
φέρνοντας μέσα στον ήλιο το πλήθος των αστερισμών
τα κλεισμένα βλέφαρα τα κλεισμένα φτερά…

Το παραπάνω ποίημα "Raven” του Γιώργου Σεφέρη μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και αφιέρωσε στον Γιάννη Χρήστου όταν πέθανε το 1970 (σκοτώθηκε μαζί με τη γυναίκα του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα). Γράφει στο βιβλίο του «Ανατομία της Μουσικής» (είχα γράψει συνολικά για το βιβλίο εδώ):

[…] Βρισκόμουν τότε στον Ωρωπό και συγκλονίστηκα. Του αφιέρωσα το «Raven» ως ελάχιστο δείγμα αγάπης και εκτίμησης.

Στις 20 Απριλίου του 1967, την παραμονή της δικτατορίας, μιλήσαμε στο τηλέφωνο. Όπως είναι γνωστό, το καλοκαίρι του 1967 θα παρουσιάζαμε στον Λυκαβηττό έργα μετασυμφωνικής μουσικής (λαϊκά ορατόρια) διαφόρων Ελλήνων συνθετών και ανάμεσά τους και του Γιάννη Χρήστου, που με εξουσιοδότησε να αναφέρω στην πρες-κόνφερανς που θα έδινα την επομένη, δηλαδή την 21η Απριλίου, ότι θα παρουσίαζε έργο του (Ορατόριο) ειδικά γραμμένο για μας.

Λίγο καιρό πριν είχε έλθει σπίτι μου, μαζί με τον φίλο συνθέτη Νίκο Μαμαγκάκη, για να μου πει ότι άκουσε το «Άξιον Εστί» και ότι αρχίζει να πιστεύει ότι ο δρόμος αυτός οδηγεί προς κάποια λύση…

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο Χρήστου, όπως κάθε δημιουργός, έψαχνε, δραματικά θα λέγαμε, να βρει τη «λύση» μέσα στο χάος που είναι η σύγχρονη μουσική. Γνήσιος συνθέτης με δημιουργικούς χυμούς, φιλοδοξούσε να συνθέσει έργα ζωντανά και όχι ρομπότ ή Φράνκεστάιν… Έθετε ίσως και αυτός το ερώτημα: «Για ποιον γράφω; Με ποιον θέλω να συνομιλήσω; Σε ποιον απευθύνομαι;» 

Ο Μίκης αυτά τα ερωτήματα έθετε ο ίδιος στη ζωή του και στο έργο του. Σήμερα κλείνει τα 94. Νάναι καλά και να ξεπεράσει τα εκατό!

Ο Μίκης για τον Νίκο Σκαλκώτα

Tο Ζαχαροπλαστείο "Πέτρογραδ" της οικογένειας Γιάκοβλεφ. 
Ανοιξε το 1935 στην οδο Σταδίου 29 και έκλεισε το 1969. (Πηγή)

Ο Μίκης Θεοδωράκης, στο βιβλίο του «Ανατομία της Μουσικής» (είχα γράψει εδώ), κάνει εκτενή αναφορά στον Νίκο Σκαλκώτα (1904-1949), τον οποίο αγαπά και κάνει παρέα μέχρι τον θάνατό του (ήταν μόλις 25 χρονών τότε ο Μίκης) παρότι δεν δείχνει να τρέφει τα ίδια φιλικά αισθήματα για όλη τη μουσική του και για το ρεύμα της «πρωτοποριακής» μουσικής, που εκπροσωπείται τότε κυρίως από τον Σένμπεργκ (για τον οποίο, μάλιστα, γράφει ότι η συμβολή του περιορίζεται «στην προσφορά νέων αρμονικών και μελωδικών τρόπων… παρά στην ίδια τη δημιουργία»). Ας αφήσουμε όμως στους ειδικούς τη μουσική αποτίμηση και ας δούμε την πιο προσωπική προσέγγιση του Μίκη για τον άνθρωπο και μουσικό Σκαλκώτα.

[…] Μέχρι προχτές ζούσε ανάμεσά μας ο σιωπηλός συνθέτης. Πού ήσαν τότε οι φίλοι του νεκρού Σκαλκώτα; Μήπως δεν ήταν γνωστό σε όλους το πλούσιο έργο του, το βάθος του χαρακτήρα του, η σοβαρότητα της μόρφωσής του; Κι όμως ο Σκαλκώτας ξεχάστηκε πίσω απ’ το τελευταίο αναλόγιο της Κρατικής, ως την ώρα που έσβησε πάνω στην ακμή της ηλικίας του. Θλιβερή κοινωνία, θλιβεροί «φίλοι», ν’ αγαπούνε πιότερο τους νεκρούς από του ζωντανούς.

Τον θυμάμαι τον Νίκο Σκαλκώτα όταν πηγαίναμε μαζί στο ζαχαροπλαστείο της οδού Σταδίου «Πέτρογκραντ», ιδιοκτησίας του συνθέτη ελαφράς μουσικής Νίκυ Γιάκοβλεφ. Πεινασμένοι περιμέναμε στο γωνιακό τραπεζάκι να μας φέρει από μια μπύρα και ένα πιροσκί. Αυτή ήταν η αμοιβή μας! Μετά ο Γιάκοβλεφ καθόταν στο πιάνο και αφηνόταν στους αυτοσχεδιασμούς. Ήθελε να γράψει κοντσέρτο για πιάνο. Μόνο που δεν ήξερε καλά μουσική. Έτσι εμείς, ο Σκαλκώτας κι εγώ, σημειώναμε στο πεντάγραμμο ό,τι μπορούσαμε. Αυτή η χαμάλικη δουλειά του Σκαλκώτα ήταν τεράστια. Μπορούσε να δουλεύει νύχτες ολόκληρες νηστικός για λογαριασμό ξένων προκειμένου να κερδίσει λίγες δραχμές. Την ημέρα πήγαινε στις πρόβες της Κρατικής. Σιωπηλός, θα ’λεγα φοβισμένος, σπάνια μιλούσε. Πάντα ευγενικός μέχρι υπερβολής. Δεχόταν με χαμόγελο τις ειρωνείες που του πετούσαν «ευγενικά» οι συνάδελφοί του σε κάθε πρώτη εκτέλεση έργου του.

Και όταν πέθανε ξαφνικά, η ορχήστρα τήρησε ενός λεπτού σιγή για τον «τύπο αυτόν που χάθηκε», όπως είπαν τότε κάποια επίσημα χείλη… Πού ήσαν, αλήθεια, όλον αυτόν τον καιρό οι φίλοι του ζωντανού Σκαλκώτα;

Μπορώ να πω ότι αγαπούσα πολύ τον Σκαλκώτα κι εκείνος με τιμούσε με την αγάπη και τη φιλία του. Ίσως να ήμουν απ’ τους ελάχιστους που μαζί τους κουβέντιαζε για το έργο του και συχνά με καλούσε στο σπίτι του να δω τις παρτιτούρες που έγραφε εκείνη την εποχή. Ήξερα ότι είχε πολύ δυνατό αυτί. Η τεχνική του ήταν άρτια. Πολλές φορές όμως του παρατήρησα ότι φόρτωνε υπερβολικά την ορχήστρα του. Κάθε μέρα έβλεπα νέες γραμμές. Ένα πυκνό, όλο και πιο πυκνό κοντραπούντο. Όταν παίζαμε το έργο στην Κρατική – έπαιζα τότε κι εγώ – με τις λίγες πρόβες και το σχετικά χαμηλό επίπεδο πολλών μουσικών, ακούγονταν όλα μπερδεμένα, χαοτικά. Δεν ήταν, όμως, μόνον αυτό η αιτία. Για μένα, έφταιγε κυρίως το γράψιμο. Ήμουν σίγουρος ότι από ένα σημείο και πέρα δεν τον ενδιέφερε τόσο το ακουστικό φαινόμενο, αλλά πιο πολύ το γεγονός ότι όλες αυτές οι γραμμές υπήρχαν σαν σκέψεις, σαν ιδέες επάνω στο χαρτί.

Είχαν διατυπωθεί, στριμωγμένες θα ‘λεγες από μια εσωτερική διανοητική και ψυχική αναγκαιότητα να ζήσουν ιδανικά – υποκειμενικά – φυλακισμένες στο πεντάγραμμο, κάθε μία γραμμή με τη δική της ιστορία. […]

Και συνεχίζει παρακάτω μ’ ένα σημείωμα που είχε δημοσιεύσει στις 2 Νοεμβρίου του 1952 στην «Προοδευτική Αλλαγή»:

Εκείνος που θα ήθελε να έχει μια άμεση και γνήσια επαφή με ό,τι ονομάζουμε στη μουσική «φορμαλισμό», δεν έχει παρά ν’ ακούσει το “Largo Ostinato” του Νίκου Σκαλκώτα… Το έργο του, πολυσύνθετο, πλατύ, δε βρήκε στον καιρό του αξιόλογη απήχηση εξόν απ’ τους «χορούς» του.

Δεν είναι, όμως, που η εποχή του δεν τον κατάλαβε. Η αιτία βρίσκεται μέσα στις ίδιες του τις συνθέσεις, με το ακαθόριστο, το σκοτεινό τους περιεχόμενο, την εγκεφαλική τους διάθεση, τον μηδενιστικό τους προσανατολισμό.

Ναι ο Σκαλκώτας ήταν ένας φορμαλιστής. Η λεπτή, η τρομακτικά ευαίσθητη φύση του, τυλίχτηκε ασφυκτικά απ’ τους πλοκάμους μιας σαπισμένης, δίχως ορίζοντα εποχής. Η σκληρότητα και η αδιαφορία των ανθρώπων τον ανάγκασε να κλειστεί στον εαυτό του. Και όταν ακόμα σου μιλούσε, η φωνή του έπαιρνε έναν σιγανό, φοβισμένο τόνο, τα λόγια του με δυσκολία φτάνανε στ’ αυτιά σου. […]

Ήταν τότε 27 χρονών ο Μίκης, αγαπούσε τον Νίκο Σκαλκώτα και τον θεωρούσε «τραγική μορφή». Καταλήγοντας, ξεχωρίζει τον Σκαλκώτα και τον Χρήστου από «το κύκλωμα της λεγόμενης πρωτοποριακής μουσικής», όπως, λέει, εννοούν κάποιοι «ιδιόρρυθμοι εγκέφαλοι» την «κάθε είδους εκκεντρικότητα». Αυτοί, γράφει, «αποδείξανε ότι είναι γνήσιοι μουσικοί, γνήσιοι καλλιτέχνες και γνήσιοι δημιουργοί».

Με αφορμή, και όχι μόνο, το Έτος Σκαλκώτα που γιορτάζουμε φέτος.

.................................................

Σημειώσεις:

Πληροφορίες για το ζαχαροπλαστείο Πέτρογκραντ υπάρχουν στις ιστοσελίδες:

• http://rebetcafe.blogspot.com/2013/01/blog-post_31.html (απ' όπου και η φωτογραφία) και
•  http://www.stougiannidis.gr/AENAON/AS9/zaxaroplasteia.pdf. 

Λίστα με τα τραγούδια του Γιάκοβλεφ βρίσκεται στην ιστοσελίδα
https://palia.kithara.gr/index.php?cmd=ci&cre=ciakpblev%20niku.

Η "Προοδευτική Αλλαγή" ήταν πρωινή ημερήσια εφημερίδα της Αριστεράς. Είχε ως υπότιτλο "Δημοκρατία - Ελευθερία - Δικαιοσύνη".

Η Μάντα, ο Απόστολος και η Δόμνα

Ένας μήνας πέρασε από το πρόωρο φευγιό της Μάντας. Ήταν γεννημένη στην Αθήνα στις 12 Οκτωβρίου του 1955, σημαδιακή μέρα θάλεγε κανείς, μα καθόλου τυχερή για την ίδια. Ήταν κόρη της Άννας και του Νίκου Σολωμού, δυο αγωνιστών της Αριστεράς, από τα πολύ νεανικά τους χρόνια μέχρι το τέλος, δυο σπουδαίων ανθρώπων. Για την Άννα έχω γράψει κι άλλες φορές, είχε για μένα καθοριστική συμβολή στην επαγγελματική αλλά και προσωπική μου ζωή (ενδεικτικά εδώ και εδώ, όπως και εδώ για τη φίλη της, την «κατά πέντε χρόνια μεγαλύτερή της» Νίνα Σκανδάλη). 

Όπως είπε ο αδελφός της Μάντας, ο Μάκης Σολωμός (μουσικολόγος, μελετητής του Ξενάκη και καθηγητής Πανεπιστημίου στη Γαλλία) στην πολιτική κηδεία που πολύ όμορφα και σεμνά επιμελήθηκε, τρία χρόνια μετά τη γέννηση της Μάντας, το 1958, και λίγο μετά την πρωτοφανή νίκη της ΕΔΑ στις εκλογές όπου έγινε αξιωματική αντιπολίτευση, άρχισαν οι διώξεις των αριστερών, μαζί και των γονιών τους, ο ίδιος δεν είχε ακόμα γεννηθεί, εξορίες, φυλακές, ανακρίσεις… 

Και ήρθε η δικτατορία, η Άννα βρέθηκε στον Ιππόδρομο, ύστερα εξορία στη Γυάρο κι ύστερα στις φυλακές Αλικαρνασσού, είχε μαζί της και τον πεντάχρονο Μάκη, η Μάντα έμενε με θείες της. Δύσκολη εποχή για τη Μάντα, αρχές εφηβείας, οι γονείς κυνηγημένοι, δύσκολα τα πρώτα 2-3 χρόνια μέχρι την επανένωση της οικογένειας στο Παρίσι και τη διαμονή ως το τέλος της δικτατορίας. Η Μάντα είχε πια μεγαλώσει, ήταν μια κοπέλα με πολλή κουλτούρα και με πολλές ανησυχίες· ενταγμένη στην Αριστερά πάντα, πάσχιζε να βρίσκει το δρόμο της με τη συνδρομή της οικογένειας και των φίλων της. Είχε ατυχίες στο διάβα της ζωής της και είχε μια περηφάνια που μερικές φορές σε δυσκόλευε να την προσεγγίσεις λίγο περισσότερο. Όπως είπε όμως στον πολύ συγκινητικό και αγαπητικό χαιρετισμό της και η έφηβη κόρη του Μάκη, η Ειρήνη, «να χαιρόμαστε που τη γνωρίσαμε». 

Ανάμεσα στις ομιλίες, ο Μάκης είχε φροντίσει ν’ακούγονται μουσικά κομμάτια που άρεσαν στη Μάντα ιδιαίτερα. Μίλησαν φίλοι της παλιοί και τωρινοί, όλοι «ψυχικά νοσούντες» σίγουρα, όπως και η ίδια. Γιατί αυτό συνάγεται από τα λόγια της νεαρής κυρίας Δόμνας Μιχαηλίδου, αναφερόμενη στο βιβλίο που έγραψε ο κύριος Απόστολος Δοξιάδης μαζί με τον, μακαρίτη πλέον, Σταύρο Τσακυράκη «Από πού κι ως πού είναι όλοι οι αγώνες δίκαιοι;». Αυτό που με ενοχλεί δεν είναι η άποψη του Απόστολου Δοξιάδη που βιάστηκε μάλιστα να πάρει πάνω του όλη την ευθύνη των λόγων της κυρίας Μιχαηλίδου. Είναι ότι μια νέα κοπέλα, με «πλούσιο βιογραφικό», μόλις στα τριάντα της, χωρίς προσωπικά βιώματα, αλλά και - στο κάτω κάτω - χωρίς ειδικές σπουδές ψυχολογίας/ψυχιατρικής, έχει άποψη και λέει ότι «…είχαμε μια αγιοποίηση του αγώνα της δικτατορίας…» και παρακάτω, μιλά, προβληματισμένη κιόλας, για «τη μετατροπή σε μια ψυχική νόσο, η οποία πολύ φοβάμαι πως είναι μια μετατροπή σε μια συλλογική ψυχική νόσο…», λέει κι άλλα, για τη συλλογική μνήμη, για την ιστορικότητα, για έννοιες όπως «ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς», πάει και ακόμη πιο πίσω, για τα μετεμφυλιακά χρόνια όπου η Δεξιά δεν κατάφερε, λέει, σε ιδεολογικό επίπεδο να χειριστεί τη νίκη της στον εμφύλιο (αναρωτιέμαι, αυτό τι είναι, αυτοκριτική γιατί δεν έκαναν κι άλλα και χειρότερα ή αυτοκριτική γιατί δεν κατάφεραν να σβήσουν από τον χάρτη τους αριστερούς και την αριστερά συνολικά, αυτό δηλαδή που χωρίς πολλές «θεωρητικούρες» επαναλαμβάνουν συνεχώς ο Βορίδης και άλλοι τινές…). 

Τα παραπάνω δεν είναι αποσπάσματα που αδικούν τις συνολικές απόψεις της κυρίας Δόμνας Μιχαηλίδου, σημερινής υφυπουργού Εργασίας, κάθε άλλο. Καλείται τώρα, η κυρία Δόμνα Μιχαηλίδου, μια νέα γυναίκα, ένα φρέσκο πολιτικό πρόσωπο, με αρμοδιότητες και ευθύνες σε ευαίσθητο υπουργικό θώκο, να διαχειριστεί τα λόγια της και να χειριστεί τους χιλιάδες ανθρώπους από όλες τις ιδεολογικές τάσεις και παρατάξεις, που υποχρεώθηκαν στη σιωπή, που κυνηγήθηκαν, βασανίστηκαν, εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν, ωθήθηκαν σε αναγκαστική μετανάστευση και που, ούτε λίγο ούτε πολύ, χαρακτηρίζονται ως ψυχικά νοσούντες. 

Βαρύ το φορτίο κυρία Μιχαηλίδου. Μπορείτε να το σηκώσετε; Μπορείτε να το πάτε και παραπέρα; Αν ζούσε η Μάντα, θα είχε να σας πει δυο λόγια, θα σας έλεγε πώς έζησε εκείνα τα εφτά μαύρα χρόνια και πώς ένιωθε εκείνη όταν ήταν στην ηλικία σας.

Μια φορά κι έναν καιρό στον τόπο τούτο το μικρό

Μια φορά κι έναν καιρό στον τόπο τούτο το μικρό
Ζούσαν κάτι φουκαράδες, οι ραγιάδες
Κοτσαμπάσηδες, πασάδες και σεβάσμιοι δεσποτάδες 
κυβερνούσανε τη χώρα, καλή ώρα

Τη δεκάτη ο τσιφλικάς, δως του κόψιμο ο πασάς
κι υπαγόρευε το ράσο, σφάξε με αγάμ' ν' αγιάσω
Κοτσαμπάσηδες πασάδες και σεβάσμιοι δεσποτάδες
Κυβερνούσανε τη χώρα, καλή ώρα

Έτσι τρεις από κοινού πίναν το αίμα του λαού 
Αφού τότε τσιφλικάδες ήσανε οι μπουρζουάδες 
Κοτσαμπάσηδες πασάδες και σεβάσμιοι δεσποτάδες 
Κυβερνούσανε τη χώρα, καλή ώρα

(Στίχοι: Μήτσος Ευθυμιάδης Μουσική: Χρήστος Λεοντής Πρώτη εκτέλεση: Μανώλης Μητσιάς. Το κομμάτι είναι απόσπασμα από το θεατρικό έργο του Μήτσου Ευθυμιάδη: "Προστάτες", που ανέβηκε στο υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης το 1975, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν).

 

Σε μια παρουσίαση πριν από μερικά χρόνια, ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής σημείωσε (με νόημα;) ότι ... καμιά φορά η ιστορία μπορεί και να επαναλαμβάνεται. Δεν το ευχόμαστε. Καλή μας τύχη! 

 

Έτσι μύριζε το ύστερα από μια μικρή ανοιξιάτικη βροχή: από τον Μίκη στη Μυρτώ

Στη Μυρτώ

22.ΙV.46


Θυμάμαι πως μου είπες μια λέξη
Κι εγώ έκοψα λίγο χορτάρι
με τις ρίζες γιομάτες από χώμα
να τρίψω την καρδιά μου να ευωδιάσει.

Σου είπα πως όταν ήμουνα παιδί
μου άρεσε να τυλίγομαι μες στο χώμα
και να μιλώ με τις μακριές σκουληκαντέρες
για τα μυστικά της γης.
Μου φέρνει η κάθε μια κι από ‘να μήνυμα
κι η φωνίτσα τους χάνεται μες στο θόρυβο
που κάνουν οι λογής-λογής ρίζες
καθώς χώνουνται όλο και βαθύτερα μες στη γης.
Πώς τρομάζαμε όταν έσκαγε κάποιος σπόρος
και ξεπήδαγε καινούριο φυτό...

Όχι δε μου άρεσε να κοιτάζω τ’ αστέρια
μου φαίνονταν σαν πολύ μακρινά και ξένα
ο Ήλιος μου αρέσει πιο πολύ
ιδίως όταν το καλοκαίρι οι αχτίδες του
χορεύουν πάνω στο δέρμα
τραγουδώντας ένα παράξενο τραγούδι
που τα λόγια του χάνουνται τώρα
βαθειά μες στη μνήμη μου.

............................................


Στο παραπάνω ποίημα, αφιερωμένο σε μια Μυρτώ, ο συντάκτης του ήταν μόλις 21 ετών και υπογράφει ως Μιχ. Γ. Θεοδωράκης. Προφανώς είναι ο Μίκης και το ποίημα το αφιερώνει στην αγαπημένη του Μυρτώ, τότε φοιτήτρια Ιατρικής. Ολόκληρο το ποίημα εδώ: http://www.mikistheodorakis.gr/el/poems/?nid=4493.

Της έχει επίσης αφιερώσει τέσσερα τραγούδια σε ποίηση δική του και του Λορέντζου Μαβίλη. Διαβάζουμε για το έργο αυτό από το κανάλι του Γιώργου Βιδάκη στο youtube:

Ο κύκλος τραγουδιών Έρως και θάνατος, είναι ένα από τα πλέον προσωπικά του συνθέτη. Πρόκειται για τέσσερα τραγούδια αφιερωμένα στη Μυρτώ Αλτίνογλου, σύντροφο ζωής του δημιουργού. Το πρώτο, Απρίλης, το συνέθεσε σε δικούς του στίχους στις 8 Απριλίου 1945, όπως αποκαλύπτει η ιδιόχειρη αφιέρωσή του, περιμένοντας τη Μυρτώ στη στροφή της Νέας Σμύρνης. Το δεύτερο, το Αν Γυρεύεις απ’ τον Ήλιο τη Χαρά, γεννήθηκε λίγες μέρες αργότερα, πάλι σε στίχους δικούς του. Και τα δυο είναι αμιγώς ερωτικά. Όταν το 1948, εκτοπισμένος στη Δάφνη της Ικαρίας, γνώρισε τα σονέτα του Λορέντζου Μαβίλη (1860-1912), μελοποίησε δυο από αυτά, που γράφτηκαν το 1896: το Έρως και θάνατος και τη γνωστή Λήθη (Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε...), η οποία έχει αποτελέσει αντικείμενο μουσικού πόθου και άλλων Ελλήνων συνθετών.

Η εξόντωση από τους Ναζί των 82 παιδιών του Λίντιτσε τον Ιούλιο του 1942: αφιερωμένο στα παιδιά που εμφανίζονται σε προεκλογικό σποτ

Η εξόντωση των 82 παιδιών του Λίντιτσε τον Ιούλιο 1942 - έργο της Marie Uchytilova

Για να μην ξεχνιόμαστε. Εξόντωσαν τους άντρες του χωριού, έκλεισαν τις γυναίκες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, μάζεψαν τα παιδιά, κάποια τα έστειλαν σε γερμανικές οικογένειες να γίνουν γνήσια γερμανάκια της άριας φυλής, τα υπόλοιπα 82, 42 κορίτσια και 40 αγόρια, 1-16 χρονών, τα εξόντωσαν με δηλητηριώδη αέρια. Και η αιτία, ή μάλλον η αφορμή; Η θανάτωση του Reinhard Heydrich, ανώτατου στελέχους των Ες Ες, δεύτερου στην ιεραρχία μετά τον Χίμλερ, του δήμιου (henker) όπως ήταν γνωστός, του εμπνευστή της Τελικής Λύσης.

Και πού έγινε; Στην Κάνδανο; Στη Βιάννο; Στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο; Στο Οραντούρ ή στο Μαρσουλά; Έγινε στο μικρό χωριό Λίντιτσε 20 χιλιόμετρα έξω από την Πράγα. Πόσο μοιάζουν οι ιστορίες... Το χωριό ερήμωσε. 

Το 1943, ο Τσέχος μουσικός Bohuslav Martinů συνέθεσε ένα μικρό ορχηστρικό έργο 8 λεπτών στη μνήμη των παιδιών του Λίντιτσε.

Τα παιδιά του Λίντιτσε με το δάσκαλό τους, δυο μέρες πριν από τη σφαγή του 1942 (Πηγή)

Το χωριό ερήμωσε το 1942. Προς τα τέλη της δεκαετίας του '60, η Τσέχα γλύπτρια Marie Uchytilova φιλοτέχνησε τις 82 φιγούρες των παιδιών του Λίντιτσε και το χωριό ξαναζωντάνεψε σαν ένα υπαίθριο μουσείο για να κρατά τη μνήμη ξύπνια, ζωντανή. Θυμήθηκα τα στοιβαγμένα παιδάκια στο καμιόνι να οδηγούνται στο δάσος για εκτέλεση μια νύχτα του 41 σ' ένα χωριό της Ουκρανίας, έτσι όπως τα περιγράφει ο Πιέρ Πεζί στο "Γέλιο του δράκου". Η κτηνωδία του φασισμού δεν έχει όρια.

Πόσο λυπάμαι που βλέπω το προεκλογικό σποτ της Χρυσής Αυγής να το υποστηρίζουν παιδιά, είναι παιδιά στην ίδια ηλικία με αυτά που εξοντώθηκαν με αέρια, έτσι χωρίς λόγο, γιατί ήταν εβραιάκια, γιατί δεν ανήκαν στην άρια φυλή, γιατί δεν ήταν χριστιανάκια, γιατί ήταν ξένα, έτσι όπως βάζουν στο στόμα των σημερινών αυτών παιδιών να λένε, μίσος και χολή και ψέματα γεμίζουν την εύπλαστη ψυχή τους. Τι κρίμα!

Παιδιά,  ο φασισμός και ο ναζισμός δεν έχουν θέση στην καρδιά σας. Σκεφτείτε τα παιδιά του Lidice. Ήταν μια μέρα σαν και σήμερα που οι ναζί τα εξόντωσαν σε θαλάμους αερίων! Γιατί;

Τα παιδιά του Lidice

 

Γυρίζει τις πλατείες και ζητιανεύει βλέμματα η Ελένη Μαρινάκη στο "Μετράω ως το δέκα"

... Ύστερα έρχεται να με κοιμίσει. Μετράω ως το δέκα και ξυπνώ...

Μετράει ως το δέκα και θυμίζεται εικόνες από την παιδική της ηλικία. Μετράει ως το δέκα και μας αποκαλύπτει έναν κόσμο που τον έχουμε κι εμείς δίπλα μας, ίδιο κι απαράλλαχτο ή και λίγο διαφορετικό, τι σημασία έχει.

Η Ρίτα όλη μέρα πλένει και καθαρίζει τα πα-

τώματα, ταϊζει την κυρία Αριστέα στο καρο-

τσάκι,  τεντώνει  την μπουγάδα στην   απλώ-

στρα.  Το βράδυ που  τελειώνει τις δουλειές,

ανοίγει  τη  φωτογραφία  στο  ντουλάπι  και

παίζει  τόπι  με τον μικρό Θωμά τον  γιο της

που την περιμένει χρόνια να γυρίσει στο σπί-

τι τους.

Η Ελένη Μαρινάκη περιγράφει καθημερινές εικόνες από το σήμερα και το χθες, το δικό της και τόσο πολύ δικό μας επίσης. Η Ρίτα, τι σημασία έχει από ποια χώρα, είναι η δική μας Αντωνία από τη Βουλγαρία, έπλενε, άπλωνε, καθάριζε, τάιζε την κυρία Ιωάννα μέχρι που η ίδια τη βρήκε μέσα στη μαύρη νύχτα πεθαμένη δεν είχε μικρά παιδιά, να την περιμένουν η Αντωνία, την περίμεναν όμως τα εγγόνια της, και σ' αυτά γύρισε μετά από 20 χρόνια!

Ποιητικά πεζά ή πεζά ποιήματα είναι τα κείμενα της τελευταίας συλλογής της σπουδαίας Χανιώτισσας ποιήτριας Ελένης Μαρινάκη "Μετράω ως το δέκα" (Μελάνι, 2018), αφιερωμένη μάλιστα, νομίζω όχι τυχαία, στην επίσης Χανιώτισσα, κορυφαία συγγραφέα Μάρω Δούκα. (Θυμίζω αντίστοιχα τα ποιήματα του Διονύση Καψάλη στη συλλογή "Μαύρη καγκελόπορτα", εικόνες κι εκεί από το χθες και το σήμερα του ποιητή).

Τα λόγια της είναι σαν να φωτογραφίζουν δικές μας, προσωπικές, μοναδικές στιγμές.

.................... Θυμάμαι εκείνα τα χρυσόχαρ-
τα, περιτυλίγματα από φτηνά σοκολατάκια
που τα μαζεύανε στο  δρόμο τα παιδιά  και
στόλιζαν το δέντρο.

Μνήμες, όνειρα, εικόνες στον ύπνο και στο ξύπνιο, εικόνες και όνειρα που σβήνουν, εικόνες βγαλμένες λες από φιγούρες του Παπαδιαμάντη ή του Βιζυηνού.

Η Θεανώ κοιμάται με  τις κότες  σ' ένα πα-
ράπηγμα. Φορά χειμώνα καλοκαίρι τα ίδια
ρούχα και  στο κεφάλι  της μαύρο  μαντήλι.
.....................................................................
Ένα  πρωί την  πήγαν με το ζόρι στο νοσοκο-
μείο. Δεν την ξανάδα από τότε μα έρχεται κα-
μιά  φορά στον ύπνο και μου ζητά κρύο νερό.

Κι άλλο:

Η Αργυρώ με τα καμένα δάχτυλα έχει καλύ-
βες  στον βυθό, χορταριασμένους  δρόμους
στο λιβάδι. Έχει δωμάτιο τη νύχτα. Δεν ξέρει
να  μιλά σωστά, κάνει  νοήματα  στους  γλά-
ρους,  μοιράζει φέτες το φεγγάρι στα παιδιά
και ονειρεύεται να μην ξυπνήσει. Η Αργυρώ
που δεν ξεχνά.

Κι άλλο:

Λέγανε πως  γεννήθηκε  χωρίς φωνή.  Ήρθε
χειμώνα στο χωριό και κρύφτηκε σε μια γω-
νιά στο χάλασμα..........................................
.........  ....Κάποτε τη συνάντησα κι εγώ  και
τέλειωσε το καλοκαίρι.

Ευαίσθητη και τρυφερή

Τα μεσημέρια της Κυριακής πηγαίνω με τη
θεία  μου  στις φυλακές.  Φορώ το κόκκινο
φουστάνι και την κορδέλα στα μαλλιά. Μοι-
ράζουμε  τσιγάρα  και γλυκά.  Πίσω από τα 
κάγκελα μας πριονίζουν με τα μάτια οι φυ-
λακισμένοι. Λέω  το  ποίημα χωρίς φωνή...

Η Μαρινάκη, είναι σαν να κάνει πράξη αυτό που λέει για τη γενέθλια πόλη μας, τα Χανιά, στη συλλογή “Περνώντας βάφεσαι μπλε”:

Στους δρόμους σου έχουμε ξεχαστεί από καιρό
περιηγητές της παιδικής σου ηλικίας
ερασιτέχνες αλιείς εικόνων
με ήλιο και σκιά
φωτογράφοι της ζωής σου
πλανόδιοι, μικροπωλητές στα πανηγύρια...

Μετρά ως το δέκα και ξυπνά.

Πατώ ένα κουμπί και σβήνει τ' όνειρο.

....................Πάνω στο λόφο ένα μεση-
μέρι την παραδώσαμε στα σύννεφα.

.......................Βγαίνει ξημέρωμα στους
δρόμους και μαζεύει έλεος.

Αν τύχει στο δρόμο να σας κοιτάζει σα χαμένο ένα παιδί, σκεφτείτε τον Ίβο:

Δεν είναι ούτε δώδεκα χρονώ ο Ίβο και ήρθε
από τα βόρεια κρυμμένος σ΄ένα φορτηγό.
.......................................................................
Μ' ένα ξυπόλητο παλτό γυρίζει τώρα στις
πλατείες και ζητιανεύει βλέμματα.

Κοιτάξτε το κι εσείς και χαμογελάστε του...