Το δικαίωμα του πολίτη να γνωρίζει την ιστορία του

Παίρνοντας αφορμή από τις ανεκδιήγητες δηλώσεις του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη περί τοποσήμων διχασμού αναφερόμενος στον Άη Στράτη και αδυνατώντας, καλύτερα αρνούμενη, να αναλύσω επί της ουσίας τα λόγια του, ήρθαν στη σκέψη μου πρόσωπα που πέρασαν δυο και τρία και περισσότερα ίσως χρόνια της ζωής τους, για "επ' αόριστον διαβίωση" σ' εκείνο το νησάκι του Αιγαίου, όχι από επιλογή, όχι γιατί έσπειραν τον διχασμό, μα γιατί ήταν αριστεροί, κομμουνιστές, δημοκράτες που δεν άρεσαν στην κυρίαρχη τάξη που διαφέντευε.  Κι ήρθαν στη σκέψη μου ο Γιάννης Ρίτσος, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Μάνος Κατράκης, ο Μενέλαος Λουντέμης, παλιότερα ο Βάρναλης και ο Γληνός κι ακόμη παλιότερα ο Μπεναρόγια και πολλοί άλλοι, όλοι "επικίνδυνοι" και "διχαστικοί"!

Κάνοντας ταξίδια ο νους, θυμήθηκα μια παλιότερη δήλωσή του ίδιου ότι δεν μπορούν οι 17ρηδες να γνωρίζουν τι έγινε π.χ. το 1963 όταν δολοφονήθηκε ο Λαμπράκης.

Κι ύστερα, μπαίνοντας για μια εικονική περιήγηση στο Μουσείο Δημοκρατίας του Άη Στράτη, στην κεντρική σελίδα του ιστότοπου διαβάζουμε μια σοφή κουβέντα του Φίλιππου Ηλιού:

Στα δικαιώματα του πολίτη
θα έπρεπε να ανήκει
και το δικαίωμα
να γνωρίζει την ιστορία του.

 Να τη γνωρίζουμε όμως, όχι ν' αναμασάμε...

Σήμερον τα φώτα φωτίζονται κι όλα τα νερά αγιάζονται: τα κάλαντα στον Άγιο Ματθαίο Κέρκυρας

Καλησπέρα πάντες συνάδελφοι
ακούσατε τη σήμερον τη γιορτή.
Ακούσατε τη σήμερον τη χαρά
και την εορτή τη δεσποτικιά.
Σήμερον τα φώτα φωτίζονται
κι όλα τα νερά αγιάζονται.
Σήμερον βαπτίζεται ο Χριστός
εις τον Ιορδάνη τον ποταμό.
Άη Γιάννη Πρόδρομε σου ζητώ
ότι από σε θε να βαπτιστώ.
Έγινε στα δύο ο ποταμός
όταν ετελείωσε ο βαπτισμός.
Και το Άγιο Πνεύμα κατέβηκε
και στην κεφαλή του εκάθισε.
Και πάνω εις τον ουρανό
κρέμονται δυο στεφάνια,
νοικοκυραίοι του σπιτιού
καλά σας Θεοφάνεια!

Αυτά είναι μέρος από τα κάλαντα των Φώτων που λένε στον Άη Μαθιά, χωριό της Νότιας Κέρκυρας. Τα είχε δημοσιεύσει το 2014 ο Χάρης Κουρής στην εφημερίδα "Αγιομαθίτικα" που εκδίδουν "οι εν Αθήναις Αγιομαθίτες"εδώ και κάποιες δεκαετίες. Έγραφε τότε στην επιφυλλίδα με τίτλο "Κάλαντα στο χωριό":

Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Φώτα, η πιτσιρικαρία του χωριού, δεκαετία του ’50 και του ’60, γύρναγε ανελλιπώς να πει τα Κάλαντα σε μεγάλες παρέες στυλ χορωδίας. Και ήταν θέμα ... πρεστίζ το ακουστικό αποτέλεσμα να είναι τονάδο, οπότε αν στην παρέα ήταν κάποιος φάλτσος, τραγούδαγε σιγά ή από μέσα του. Το φίλεμα, από τις νοικοκυρές συνήθως, ήταν συκόπιτες, τζίτζιφα, φραγκοδίφραγκα και μισόφραγκα.

Η παρέα των πιτσιρικάδων δεν ξεχνούσε να μνημονεύσει στα Κάλαντα το νοικοκύρη κάθε σπιτιού: «Κι αφέντη κύριε... Σπύρο μου, ψηλό μου κυπαρίσσι...». Αν πάλι στο σπίτι υπήρχε παιδί που τελείωνε την Στ’ τάξη του Δημοτικού Σχολείου του χωριού εκείνη τη χρονιά, ήταν απαραίτητο να μνημονευθεί στα Κάλαντα: «... Καλό απολυτήριο, ο Θέος να του χαρίσει...».

Κάτι ακόμα: πριν το έθιμο αλλάξει σαν επίδραση από την άλλη Ελλάδα, τα Κάλαντα τότε τα λέγαμε πάντα βράδυ, αλλά και ανήμερα των γιορτών.

Στη γιορτινή αυτή τελετουργία συμμετείχε – και απαραίτητα ενισχυόταν οικονομικά από σπίτια και μαγαζιά – και η χορωδία του χωριού, που βέβαια, τα δικά της Κάλαντα ήταν ρεσιτάλ καλλιφωνίας και δεσίματος των τενόρων με τους βαρύτονους. Μικρό παιδί εγώ, θυμάμαι ακόμα εκείνο τον εκπληκτικό μπάσο της χορωδίας, τον αείμνηστο Γιάννη Βαραγγούλη – Γανάρα. 

Και μέσα στις "χαρές" των εορτών, ξεβράστηκαν πτώματα παιδιών (πάλι) στο Αιγαίο, αναζητούσαν απεγνωσμένα την καλύτερη τύχη, απεγνωσμένα πάλευαν να βγουν από την κόλαση του πολέμου, της φτώχειας και της δυστυχίας. Και τότε θυμήθηκα τα κρητικά φωτοκάλαντα που κατέγραψε ο Βλαστός κι όπου βρήκα να λένε:

Κι απηλογάται ο Χριστός, τση Παναγιάς και λέει

-Δώσε μου μάνα, τ’ αργυρά και τα χρυσά κλειδάκια,

ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδάκια, 

να βγάλλ’ απού την κόλαση  χιλιάδες και μυριάδες

Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός...

Και του χρόνου με υγεία, χωρίς άλλη γυναικοκτονία!

 

Κάθε χρόνο, ο Νίκος Σαραντάκος, μεταφραστής, συγγραφέας και πάνω απ' όλα σπουδαίος δουλευτής της γλώσσας (και με πρώτο πτυχίο χημικού μηχανικού) μας καλεί μέσα από   το ιστολόγιό του "Οι λέξεις έχουν τη δική του ιστορία" να ψηφίσουμε τη λέξη της χρονιάς, δηλαδή τη λέξη (στην ουσία απλό - μονολεκτικό ή σύμπλοκο - πολυλεκτικό όρο) που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά και που κατά τη γνώμη μας μπορεί να "τιμηθεί" με αυτό τον τίτλο.

Πέρσι ήταν ο κορονοϊός, πρόπερσι η κανονικότητα, το 2018 η Συμφωνία των Πρεσπών κοκ. Για φέτος δεν επιλέχτηκε λέξη που να αφορά την πανδημία, το κακό που μας βρήκε με τον κορονοϊό, αλλά το άλλο κακό που μας βρήκε και δείχνει να φουντώνει, η γυναικοκτονία.

Η συζήτηση για την καθιέρωση και νομική αναγνώριση του όρου παραπέμπει στην κατάσταση όπως εκφράζεται με την καταπίεση και την έμφυλη βία μέχρι θανάτου που ασκείται πάνω στις γυναίκες από άντρες έχοντας την πατριαρχική αντίληψη της ιδιοκτησίας και της υπεροχής. Το 2020 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg το βιβλίο με με τίτλο "Γυναικοκτονίες: Διαπιστώσεις, ερωτήματα και ερωτηματικά", μια συμβολή του Εργαστηρίου  Σπουδών Φύλου του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου "στην κατανόηση, την ορατότητα αλλά και την αντιμετώπιση του φαινομένου των γυναικοκτονιών του οποίου η ύπαρξη είναι ριζωμένη στην ιστορία των πατριαρχικών μας κοινωνιών". Αξίζει να παραθέσω τα περιεχόμενα της έκδοσης μαζί με τα ονόματα των εισηγητριών:

 Αξίζει να δώσουμε τα περιεχόμενα εκείνου του έργου:

• Γεωργία Πετράκη, Οι Γυναικοκτονίες είναι αόρατοι φόνοι
• Βασιλική Αρτινοπούλου, Γυναικοκτονίες: Εννοιολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα
• Αλεξία Τσούνη, Παρατηρητήριο για τις γυναικοκτονίες: κρισιμότητα, ανάλυση στοιχείων και προτάσεις
• Μαρία Γκασούκα, Παλιά Ιστορία σε σύγχρονα πλαίσια: Θηλυκοκτονία/Γυναικοκτονία
• Άννα Βουγιούκα, Γυναικοκτονίες: Διεθνής εμπειρία, πολιτικές διαστάσεις και ο μετασχηματισμός της σιωπής σε λόγο και δράση
• Άννα Μιχαλακέλη, Η γυναικοκτονία στο δημόσιο λόγο και τη δημόσια σφαίρα
• Φωτεινή Μηλιώνη, Γυναικοκτονία: Εγκληματολογικές και Νομικές διαστάσεις
• Σοφία Βαγενά, Ποιος είναι ο ρόλος λοιπόν της ελληνικής αστυνομίας στο θέμα των γυναικοκτονιών; 

Η Μαρία Γκασούκα, ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και δυναμική μαχήτρια για τα δικαιώματα και την ισότητα των φύλων, κάνει αγώνα εδώ και χρόνια για τη διάκριση της γυναικοκτονίας ως ιδιαίτερης μορφής ανθρωποκτονίας. Η γυναικοκτονία δεν είναι μόνο και "απλά" μια ανθρωποκτονία, είναι μια πράξη  που διατρέχει το κοινωνικό και ιδεολογικό υπόστρωμα της κοινωνίας, που οφείλεται στις πατριαρχικές αντιλήψεις και συμπεριφορές όχι μόνο των ανδρών ως ατόμων, αλλά της κοινωνίας γενικότερα και της Πολιτείας ειδικότερα, που (ενίοτε ή ποικιλοτρόπως) τις καλλιεργεί και τις ανέχεται. 

Με τον λόγο της, πάντα καθαρό, με επιχειρήματα και με σαφή κοινωνικό και ιδεολογικό προσανατολισμό, υποστηρίζει το αυτονόητο, όπως παρακάτω:

Πολλά από τα προαναφερόμενα αφήνουν στις μέρες μας το αποτύπωμά τους, ειδικότερα σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών όπου το φύλο εμπλέκεται με την κοινωνική τάξη και τη φυλή, αλλά και την έμφυλη ταυτότητα. Είναι χαρακτηριστικό πως έχουμε μεγάλο αριθμό δολοφονημένων εκδιδόμενων γυναικών ή γυναικών που εργάζονται σε μπαρ, αλλά και έγχρωμων γυναικών, δολοφονίες που στη μεγάλη τους πλειονότητα παραμένουν χωρίς διαλεύκανση και φαίνεται να αφήνουν μάλλον αδιάφορα τα νομικά συστήματα.

Οι δολοφονίες των εκδιδόμενων, των τρανς, των γυναικών χαμηλού εισοδήματος ή των έγχρωμων γυναικών προσελκύουν λιγότερο το ενδιαφέρον και την προσοχή των μέσων από ό,τι οι δολοφονίες νεαρών, ευπαρουσίαστων, λευκών, εύπορων γυναικών, συνήθως παντρεμένων, που σχετίζονται με αντίστοιχης εμφάνισης και ταξικής θέσης άντρες της ηλικίας τους. Αντίθετα, τα ίδια νομικά συστήματα κάθε άλλο παρά πρόθυμα είναι να δεχτούν τον ισχυρισμό περί άμυνας των γυναικών που κατηγορούνται για τη δολοφονία των συντρόφων τους, αν και όλες οι έρευνες αποδεικνύουν πως περισσότερες από τις μισές βρίσκονταν σε κατάσταση άμυνας.

Σχετικά με την ιστορία του όρου, η Γκασούκα είπε σε συνέντευξη στην Αυγή στις 10 Οκτωβρίου 2021:

Ο όρος femicide κατεγράφη για πρώτη φορά στη νομική ορολογία στην Αγγλία το 1801 για να ορίσει «τη δολοφονία μιας γυναίκας», το 1848 δημοσιεύτηκε στο νομικό λεξικό Wharton και με το πέρασμα του χρόνου εγκαταλείφθηκε. Η τρέχουσα χρήση προέκυψε στο πλαίσιο των φεμινιστικών κινημάτων της δεκαετίας του 1970 από φεμινίστριες νομικούς, οι οποίες θέλησαν να φωτίσουν έμφυλα και πολιτικά το πλήθος των δολοφονιών με θύματα γυναίκες.  Όπως τόνιζαν, έπρεπε να αναγνωριστεί πως πρόκειται για συγκεκριμένη πατριαρχική, σεξιστική πολιτική με εργαλείο τη δολοφονία.

 

Αλλά και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου έχει επανειλημμένα τοποθετηθεί για το θέμα της κακοποίησης των γυναικών και της γυναικοκτονίας συγκεκριμένα. Στις 25 Νοεμβρίου 2021, Διεθνή μέρα Εξάλειψης Της Βίας Κατά των Γυναικών, δήλωσε με σαφήνεια και χωρίς περιστροφές:

 

[...]  Ο φετινός τρομακτικός απολογισμός – 13 γυναικοκτονίες [τόσες ήταν στις 25/11] μετράμε ως σήμερα στη χώρα μας – μας συγκλονίζει. Δεν πρόκειται για απλές ανθρωποκτονίες, αφού εδράζονται σε σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης μεταξύ θύτη και θύματος και προϋποθέτουν ανισότητα σωματική, κοινωνική ή οικονομική, επικυριαρχία παρωχημένων κοινωνικών αντιλήψεων και έμφυλων στερεοτύπων.

 

[...] Είναι, όμως, καιρός να εξαλειφθεί ο κυρίαρχος σεξιστικός λόγος που επιρρίπτει την ευθύνη για τέτοια φαινόμενα στις ίδιες τις κακοποιημένες γυναίκες. Είναι καιρός, μέσω της ενημέρωσης, της ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης και της πολυδιάστατης στήριξης των γυναικών, να αναχαιτιστεί η κλιμάκωση της έμφυλης βίας, η οποία, με τη γυναικοκτονία, εκδηλώνεται στην πιο ακραία, επαίσχυντη και αποτρόπαια μορφή της.[...]

 

Οι άντρες που φτάνουν στη γυναικοκτονία αρνούνται το δικαίωμα της ζωής στις γυναίκες εξαιτίας του φύλου τους ή επειδή δεν προσαρμόζονται στα σεξιστικά και άλλα στερεότυπα που έμαθαν, που τους μάθαμε, στο σπίτι, στο σχολείο, στους τόπους δουλειάς, στους χώρους ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. 

 

Συνεργοί στην καλλιέργεια αντίληψης για την απενοχοποίηση και "θυματοποίηση" των θυτών είναι πολύ συχνά κάποια μέσα ενημέρωσης. Το αντιλαμβανόμαστε, αντιδρούμε, μας ενοχλεί η εξωτερική εκδήλωση του φαινομένου, η αισθητική ας πούμε, κάποιες φορές όμως δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε παραπέρα τι / γιατί γίνεται έτσι. Σ' ένα εξαιρετικό άρθρο  στην εφημερίδα Εποχή με τίτλο "Μία λέξη και μία γυναίκα σώζεται, μία λέξη και μία γυναίκα χάνεται!",  ο κοινωνιολόγος Πέτρος Γαλιατσάτος έγραψε πρόσφατα:

[...] Η δύναμη του λόγου μπορεί να αποτελέσει εργαλείο συναίνεσης, αλλά και ακραίας αντιπαράθεσης. Ωστόσο, η προπαγάνδα αποτελεί ένα ισχυρό όπλο για την ιδεολογική ηγεμονία σε ανελεύθερες κοινωνίες. Τα ΜΜΕ αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια της άρχουσας τάξης και αποτελούν μέρος της βιομηχανίας καλλιέργειας του φόβου, η οποία προωθεί μια σειρά αντιδραστικών αντιλήψεων στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται το αστυνομικό κράτος. Έτσι, με μια καλύτερη ανάγνωση της επικαιρότητας της αστυνομικής τους θεματικής, στα δελτία ειδήσεων και στα προγράμματα κοινωνικού περιεχομένου, θα διαπιστώσει κανείς ότι σε κάθε έγκλημα που διαπράττεται, το τελευταίο διάστημα ιδίως, το ενδιαφέρον του συντάκτη επικεντρώνεται κάθε φορά στο πρόσωπο του δράστη. Με τον τρόπο αυτό παρουσιάζονται κάθε φορά παρόμοια εγκλήματα ως κάτι το διαφορετικό και μεμονωμένο, εξοβελίζοντας συγχρόνως από το δημόσιο διάλογο τον κοινωνικό προβληματισμό για το βαθμό συχνότητάς τους και από την κοινή γνώμη το ερέθισμα για αίτημα θεσμικών αλλαγών και αμφισβήτησης των κυρίαρχων αντιλήψεων. Η πρακτική αυτή βέβαια σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία καθώς όσοι χειρίζονται τα μέσα αυτά γνωρίζουν πολύ καλά την επιρροή που έχουν στη συνείδηση του κοινού. Ο φόβος του εγκλήματος, τον οποίο διασπείρουν στην κοινωνία, απομονώνει και αδρανοποιεί τους πολίτες στο στενό κλουβί της ατομικής τους ευθύνης προκειμένου, δήθεν, να παραμείνουν ασφαλείς και διευκολύνουν συγχρόνως την περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων.

[...] Έτσι, τα ΜΜΕ με τη χρήση υπερβολικών περιγραφών, σχολίων και fake news, προσδίδουν στην είδηση του εγκλήματος μυθιστορηματικά στοιχεία, κάνοντάς την λιγότερο αποκρουστική, προκειμένου να κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού. Συχνά δε, επιχειρούν να προσδώσουν στο δράστη πότε στιγματιστικά χαρακτηριστικά (π.χ. ναρκομανής, ομοφυλόφιλος) για να δικαιολογήσουν την υπερβολική αντίδραση, κρατική ή μη, και πότε χαρακτηριστικά υψηλού κύρους. Η δεύτερη περίπτωση, ωστόσο, σε συνδυασμό με την αναπαραγωγή των επιχειρημάτων του θύτη στο πλαίσιο του αστυνομικού ρεπορτάζ,έχει ολέθριες συνέπειες, καθώς παρασύρει το πιο ακαλλιέργητο κοινωνικά, συναισθηματικά και νοητικά μέρος της κοινής γνώμης σε μια ιδιότυπη συμπάθεια προς τους δράστες, καθιστώντας αυτούς ως πρότυπο, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση μηχανισμών κοινωνικής μάθησης που θέτουν την επιθετικότητα ως αντικείμενο μίμησης. 

[...] Η ερευνητική δημοσιογραφία, η οποία απαιτεί γνώση πληθώρας επιστημονικών πεδίων, συνεργασία με φορείς και σαφές δεοντολογικό πλαίσιο, έχει εκλείψει ακριβώς για να μην αγγίξει τα κοινωνικά αίτια που θα την οδηγήσουν κατευθείαν στην πατριαρχία. Αντιθέτως, η υιοθέτηση αναχρονιστικής ορολογίας, όπως λ.χ. «καθ’ ομολογία δράστης», παραπέμπει στις αξίες ξεπερασμένων και αυταρχικών ποινικών συστημάτων, όπου η ομολογία θεωρούνταν η «βασίλισσα των αποδείξεων». Στα συστήματα όμως αυτά, η αντεγκληματική πολιτική τελεσφορούσε με την απόσπαση της ομολογίας και απουσίαζε παντελώς ο προβληματισμός για τα κοινωνικά αίτια.

Με μια λέξη, μια καταγγελία, και μια γυναίκα σώζεται: πατριαρχία!

Με λίγα λόγια,

Και του χρόνου με υγεία, χωρίς άλλη γυναικοκτονία!

Η 29χρονη Τζεβριέ από την Αλεξανδρούπολη ήταν η 16η ή 17η γυναικτονία του 2021

"το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι θέλουμε να είναι η τελευταία".

....................................................................................................................................

Σημείωση 1:  Υπάρχουν πολλές αναφορές για το θέμα, όπως ενδεικτικά το άρθρο της Άννας Βουγιούκα με τίτλο "Femicide/ Feminicidio/ Γυναικοκτονία: Lingua feminista και το διαρκές αίτημα για μια αξιοβίωτη ζωή" και η πρόσφατη μεταπτυχιακή εργασία της Στέλλας Καψαμπέλη στο ΕΚΠΑ με τίτλο "Έμφυλες εξοντώσεις στο όνομα της αγάπης, της ατυχίας και της τρέλας. Η γυναικοκτονία ως σύγχρονη ελληνική τραγωδία μέσα από την ανάλυση δημοσιογραφικού λόγου" .

Σημείωση 2: Η φωτογραφία με τα κόκκινα παπούτσια είναι έργο της Μεξικάνας καλλιτέχνισσας Elina Chauvet στη μνήμη των χιλιάδων γυναικοκτονιών στη χώρα της (υπολογίζεται ότι γίνονται κατά μέσο όρο 10 γυναικοκτονίες την ημέρα!). Πάντως, στο Μεξικό η γυναικοκτονία έχει αναγνωριστεί ως ξεχωριστός όρος, άλλος από την ανθρωποκτονία, από το 2012! Σ' εμάς, δεν έγινε δεκτή η τροπολογία για τις γυναικοκτονίες που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία. Τα 200 χρόνια είναι λίγα φαίνεται... Καλή καλύτερη χρονιά!

Διαβάσματα 2021

 

• Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Διονύσης Καψάλης     25 σονέτα     Άγρα, 2009
• Γιάννης Στίγκας, Νικόλας Ευαντινός    Κωμωδία      Άγρα, 2021
• Κωνσταντία Σωτηρίου      Φωνές από χώμα   Εκδόσεις Πατάκη, 2017
• Σταμάτης Πολενάκης       Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες          Μικρή Άρκτος, 2016
• Sebastian Barry, Μαρία Αγγελίδου      Χίλια φεγγάρια      Ίκαρος, 2020
• Mahi Binebine, Έλγκα Καββαδία    Ο τρελός του βασιλιά       Άγρα, 2021
• Λίλη Λαμπρέλλη    Μικρό αλφαβητάρι αφήγησης  Εκδόσεις Πατάκη, 2017
• Σταύρος Ζουμπουλάκης  Τ. Κ. Παπατσώνης: Το κριτικό και δοκιμιακό έργο του       Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, 2019
• Νικόλαος Γ. Κοντοσόπουλος      Ο Γαλατικός Πολιτισμός  2009
• Laird Hunt, Μαργαρίτα Ζαχαριάδου   Neverhome  Πόλις, 2021
• Δημήτρης Αρβανιτάκης, Αντώνης Κωτίδης, Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Πέτρος Θέμελης, Νίκος Ξυδάκης  Άγγελος Δεληβορριάς: Το διαρκές παρόν του πολιτισμού     Μουσείο Μπενάκη, 2020
• Θεοδόσιος Π. Τάσιος        Νίκος Καζαντζάκης: Η ανθρωπογραφία ενός τραγικού διανοούμενου        Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2021
• Παιδικές βιβλιοθήκες - 2: σεμινάρια: δελτίο του Κέντρου Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου            Κέντρο Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου, 1989
• Δημήτρης Ψαρράς    Πώς συλλογάται ο Ρήγας; : Επιστροφή στις πηγές           Εκδόσεις Πόλις, 2020
• Ρήγας Βελεστινλής, Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης     Ρήγα Βελεστινλή. Απάνθισμα κειμένων            Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 1998

 

 

• Αντωνούσα Καμπουροπούλα, Κωνσταντίνος Φουρναράκης       Η Λάμπρω: Τραγωδία εις πράξεις πέντε         Έρεισμα, 2013
• Κωστής Χατζημιχάλης      Σκιτσάροντας αστικότητες στη Μεσόγειο      Νήσος, 2021
• Raphaël Glucksmann, Βάλια Καϊμάκη Τα παιδιά του κενού: Από το αδιέξοδο του ατομικισμού στην αφύπνιση των πολιτών     Πόλις, 2019
• Διονύσης Καψάλης           Τι σήμαινε γι' αυτούς ο Δάντης ή το βουερό μελίσσι της Θείας Κωμωδίας    Άγρα, 2021
• Γεώργιος Λάιος      Ανέκδοτες επιστολές και έγγραφα του 1821: ιστορικά δοκουμέντα από τα Αυστριακά αρχεία Δίφρος, 1958
• Ζαχαρίας Πρακτικίδης     Χωρογραφία της Κρήτης : συνταχθείσα το 1818      ΤΕΕ-Τμ. Ανατολικής Κρήτης, 1983
• Μιχαήλ Λάσκαρις, Ιωάννης Καποδίστριας    Αυτοβιογραφία Ιωάννου Καποδίστρια     Εκδόσεις Γαλαξία, 1962
• Vanessa Redgrave, Ήβη Ρόκου  Vanessa Redgrave: Αυτοβιογραφία     Δελφίνι, 1993
• Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η χάση του κόσμου ~ Το όνειρο του Σατνή ~ Κερκύρα       Κείμενα, 1981
• Βασίλης Παναγιωτόπουλος       Κωνσταντίνος Καντιώτης, Κερκυραίος: Ελάσσων Φιλικός, αγωνιστής της ελληνικής επανάστασης    Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, 2019
• Edgar Morin, Sabah Abouessalam, Θόδωρος Παραδέλλης    Ας αλλάξουμε δρόμο: Τα μαθήματα του κορονοϊού    Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2021
• Ανωνύμου, Σοφοκλής Αγγελίδης   Ταξιδεύοντας από Παρίσι για Κωνσταντινούπολη, Αθω, Αθήνα, Πελοπόννησο: (Από το Παρίσι στην Αθήνα.. Ένα  ταξίδι κατά το έτος 1894)    Βάνιας, 1991
• Daniel Mendelsohn, Μαργαρίτα Ζαχαριάδου   Μια οδύσσεια  Εκδόσεις Πατάκη, 2018
• Τα εγκλήματα των Γερμανών στην Κρήτη: Η έκθεση διαπιστώσεως ωμοτήτων όπως την συνέταξαν οι Νίκος Καζαντζάκης, Ιωάννης Κακριδής, Ιωάννης Καλιτσουνάκης και Κωνσταντίνος Κουτουλάκης  Εφημερίδα των Συντακτών, 2021
• Γιάννης Ρίτσος        Το χορικό των σφουγγαράδων  Κέδρος,1983

 

 

• Alfred Tennyson, Γλυκερία Παπαγεωργίου   Ποιήματα     Ηριδανός, 2008
• Γιώργος Παπαδάκης      Ο ταχυδρόμος     Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2020
• Μάρω Δούκα          Γιατί εμένα η ψυχή μου   Εκδόσεις Πατάκη, 2012
• Jaume Cabré, Ευρυβιάδης Σοφός     Οι φωνές του ποταμού Παμάνο Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός, 2008
• Δημοσθένης Παπαμάρκος          Εξημέρωση: νεκρογραφία    Εκδόσεις Πατάκη, 2020
• Henry Wadsworth Longfellow, Γλυκερία Παπαγεωργίου  Το Τραγούδι του Χιαγουάθα: Η Οδύσσεια ενός Ινδιάνου Ηριδανός, 2007
• Άλκης Αλκαίος        Άλκης Αλκαίος: Άσε άλυτο το γρίφο    Εφημερίδα των Συντακτών, 2021
• Henry Wadsworth Longfellow   Το Τραγούδι του Χιαγουάθα: Κλασσικά εικονογραφημένα, τ. 1098  Ατλαντίς, 2010
• G. P Henderson      The revival of Greek thought, 1620-1830  State University of New York Press, 1970
• Gunnar Hering, Χρήστος Καρβούνης, Mainz Μεταφραστικό εργαστήρι Πανεπιστημίου Johannes Gutenberg         Η διαμάχη για τη γραπτή νεοελληνική γλώσσα: Σύντομη ιστορία του γλωσσικού ζητήματος  Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2020
• Μαριάννα Κατσογιάννου, Ζωή Στεφανίδου  COVID 19: Το λεξικό  Kavvadia Crew Publications, 2020

 

Μ' αρέσει να διαβάζω λίστες βιβλίων στις εφημερίδες ή στα ιστολόγια που παρακολουθώ, σίγουρα παίρνω ιδέες για ανάγνωση. Για τον ίδιο λόγο, συνηθίζω κάποιες φορές ν' αποκαλύπτω τα δικά μου διαβάσματα της χρονιάς με διάθεση να μοιραστώ ωραίες ιδέες αλλά και να συμβάλω με τη φτωχική πένα μου στη διάδοση (βαρύ μου πέφτει και δεν διεκδικώ τέτοιες δάφνες), πάντως στην εξωτερίκευση, στην κοινοποίηση ότι αξίζει να διαβαστεί, στην επικοινώνηση όπως λέμε και στον χώρο της πληροφόρησης. Τα περισσότερα είναι αγορασμένα, κάποια είναι δανεισμένα από τις δημοτικές βιβλιοθήκες Χανίων, Αγίας Παρασκευής και Χαλανδρίου.

Δυστυχώς δεν κατάφερα να γράψω στο ιστολόγιο παρά μόνο για ελάχιστα (αν και κρατώ ιδιόχειρες σημειώσεις, συχνά εκτεταμένες), ίσως το κάνω την επόμενη χρονιά (όπως έκανα και φέτος για παλιότερα, ελάχιστα πάλι, αναγνώσματα). Η σειρά που παρουσιάζονται αντιστοιχεί με τη σειρά των εικόνων κάθε ενότητας. 

 

Αν μου ζητούσαν να ξεχωρίσω κάποια λίγα, θα μου ήταν δύσκολο. Το αφιέρωμα στον Άλκη Αλκαίο ήταν μια αποκάλυψη του εύρους και της ποιότητας του καλλιτέχνη και ανθρώπου, το Λεξικό COVID 19 είναι μια πρωτότυπη αξιόλογη δουλειά ορολογίας, το βιβλίο του Hering για τη διαμάχη στη γλώσσα σκιαγραφεί πολύ σύντομα το γλωσσικό πρόβλημα που ήταν πολιτικό και κοινωνικό και ιδεολογικό, το τραγούδι του Χιαγουάθα μας ταξιδεύει στην άλλη μεριά του ωκεανού στον κόσμο των ιθαγενών, σ' εκείνους τους τόπους μας πάνε και τα βιβλία του Μπάρυ (Χίλια φεγγάρια) και του Χάντ (Neverhome), εκείνα στην εποχή του αμερικανικού εμφυλίου, τα βιβλία της Μάρως Δούκα είναι πάντα μεστά και ξεχωριστά στο ύφος και στο περιεχόμενο, ο Καμπρέ στις φωνές του ποταμού Παμάνο δίνει μέσα από την ιστορία και τις σχέσεις των ανθρώπων ενός χωριού μια εικόνα από την ιστορία της πολύπαθης Ισπανίας στη μακρά περίοδο του φασισμού, ο Ταχυδρόμος του Παπαδάκη έδωσε μια δυνατή, αληθινή εικόνα της κρητικής κοινωνίας μετά τον πόλεμο με τραγική αναπάντεχη κορύφωση της ιστορίας στο τέλος, στο Χορικό των σφουγγαράδων βρήκα έναν άλλο, ακόμη πιο ευαίσθητο Ρίτσο και έναν ξεχωριστό μάστορα της γλώσσας, τα βιβλία για τον Κερκυραίο Καντιώτη που ήταν το δεξί χέρι του Καποδίστρια και για τον ίδιο τον Καποδίστρια ήταν σημαντικές πηγές για τον άνθρωπο, τον πολιτικό και τον πατριώτη Καποδίστρια, για τους Φιλικούς, για τον ρόλο των Δυτικών και των Ρώσων στις αρχές του 19ου αιώνα πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης, η Οδύσσεια του Μέντελσον είναι μια πρωτότυπη μυθιστορηματική (με αυτοβιογραφικά στοιχεία) παρουσίαση και ερμηνεία της Οδύσσειας από έναν συγγραφέα που έχει αγάπη αλλά και βαθειά γνώση της ελληνικής γραμματείας, το βιβλίο του Μαροκινού Μπινμπίν το επέλεξα κατ' αρχήν στη μνήμη της μεταφράστριας Έλγκας Καββαδία (που έφυγε πρόσφατα και που την γνώριζα από τη συμβολή της στη δημιουργία και προώθηση των παιδικών βιβλιοθηκών στη δεκαετία του ΄80) αλλά άξιζε η γνωριμία μαζί του, τα βιβλία για τον Ρήγα, τόσο το απάνθισμα του έργου του από τον Κιτρομηλίδη (που ξανααγόρασα και ξαναδιάβασα) όσο και το πλούσιο υλικό που παραθέτει ο Ψαρράς, αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο ευρυμαθή, πολύγλωσσο, έξυπνο και βαθειά δημοκράτη, η Σωτηρίου και σε αυτό το βιβλίο της  με την πρωτότυπη δυνατή γραφή φωτίζει το δράμα του κυπριακού όσο δεν κάνουν οι αναλύσεις επί αναλύσεων  τόσων χρόνων, για τις ποιητικές συλλογές ίσως γράψω κάτι αργότερα γιατί όλες έχουν ξεχωριστούς λόγους για να παρουσιαστούν, κτλ. κτλ, παραλείπω λίγα και σταματώ για λίγο στο μικρό βιβλίο αφιέρωμα στον Άγγελο Δεληβοριά, που δεν είναι μόνο αγαπητικό για έναν σπουδαίο άνθρωπο από επίσης σπουδαίους ανθρώπους που συνεργάστηκαν μαζί του ή ήταν φίλοι του, μα και υπόμνηση πως ο τόπος μας έχει (και) ωραίους ανθρώπους (κι ας το αγνοούν τα δημόσια και ιδιωτικά κανάλια που συναγωνίζονται στη μετάδοση των ειδήσεων ως ένα μακρύ αστυνομικό δελτίο). Αυτά για την ώρα, και

 

καλές αναγνώσεις!