Όνειρο δεμένο στο μουράγιο, πικρή μικρή μου αγάπη ... Βαγγέλης Γκούφας ή Βρανάς

Τα χέρια του είν’ η φωνή, 
φωνή δυνατή που δεν λέει πως πονεί,
χιόνια και βροχή,
η ματιά του θολή και κλεισμένοι ουρανοί.

Στην ξενιτειά, οι σκιές τον βαραίνουν,
λίγα λιόδεντρα, μαύρο ψωμί,
χιόνια και νερά
και χαμένη χαρά, το παράπονο υφαίνουν.

Μάνα μου, μαύρο μαντήλι, πόρτα, στον ήλιο, ανοιχτή,
κράτησες δυόσμο στα χείλη, αύριο έρχεται γιορτή,
θα `ρθω στο θέρος, στον τρύγο, θάμπος τ’ αλώνι ξανά,
όλο κινάω για να φύγω, τα χέρια μου αδειανά.

Ψεύτρα η προκοπή,
δεν του το `χανε πει, κι ο καημός του ντροπή,
πίσω στα παλιά,
δάκρυα και φιλιά, κελαηδούν τα πουλιά.

Το κυπαρίσσι που δέρνουν οι ανέμοι,
στου πατέρα την πέτρα, φωτιά,
κλείσε την πληγή, ο καιρός που αργεί
κι η καρδιά περιμένει.

Μάνα μου, μαύρο μαντήλι, πόρτα, στον ήλιο, ανοιχτή,
κράτησες δυόσμο στα χείλη, αύριο έρχεται γιορτή,
θα `ρθω στο θέρος, στον τρύγο, θάμπος τ’ αλώνι ξανά,
όλο κινάω για να φύγω, τα χέρια μου αδειανά.

Το παραπάνω τραγούδι με τίτλο "Ο Μετανάστης" είναι σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα και μουσική του Joe Dassin. Τραγουδά η Μελίνα Μερκούρη. 

Ο Βαγγέλης Γκούφας ήταν πολύ γνωστός στιχουργός, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος. Μεγαλώσαμε ακούγοντας από το ραδιόφωνο σε συνέχειες την "Πικρή, μικρή μου αγάπη" με τον Στέφανο Ληναίο και την Έλλη Φωτίου. Και οι γονείς μας τραγουδούσαν μαζί με τον Πάνο Γαβαλά και τη Ρία Κούρτη "Όνειρο δεμένο στο μουράγιο, πόρτα μου κλεισμένη στο νοτιά...". Ο Βαγγέλης Γκούφας πέθανε σήμερα στα 91 του χρόνια.

Ήταν παλιός φίλος και συναγωνιστής του Γιάννη Ρίτσου. Ήταν ο Βρανάς,  τότε στις δύσκολες δεκαετίες του '40 και του '50...

"... Πάντα σε θυμάμαι, Καιτούλα, με πολλή πολλή αγάπη. Χαιρετισμούς στο Βρανά...", έλεγε από τον Άη Στράτη εξόριστος ο Γιάννης Ρίτσος σε γράμμα του προς την Καίτη Δρόσου το 1952. Βρανάς ήταν ο Βαγγέλης Γκούφας, είχε κάνει κι αυτός εξορία στην Ικαρία και στη Μακρόνησο... (Πηγή: Τροχιές σε διασταύρωση)

Και να, τι θέλω τώρα να σας πω

Και να, τι θέλω τώρα να σας πω
Μες στις Ινδίες μέσα στην πόλη της Καλκούτας,
φράξαν το δρόμο σ' έναν άνθρωπο.
Αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο κει που εβάδιζε.
Να το λοιπόν γιατί δεν καταδέχουμαι
να υψώσω το κεφάλι στ' αστροφώτιστα διαστήματα.
Θα πείτε, τ' άστρα είναι μακριά
κι η γη μας τόση δα μικρή.
Ε, το λοιπόν, ο,τι και να είναι τ' άστρα,
εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω.
Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό,
πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο,
είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει.
Είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε .

(Το ποίημα "Μικρόκοσμος" του Ναζίμ Χικμέτ, σε απόδοση Γιάννη Ρίτσου και μουσική Θάνου Μικρούτσικου. Τραγουδά η Μαρία Δημητριάδη)

Το "παιχνίδι" δεν τελείωσε για την πρώτη φορά Αριστερά με τα "εννιά χιλιάδες περιστέρια" της!

"Μακριά απ' τα μεγάλα γενικά θέματα, σκύψτε σε κείνα που σας προσφέρει η καθημερινότητα. Ιστορήστε τις θλίψεις και τους πόνους σας, τους φευγαλέους στοχασμούς σας, την πίστη σας σε κάποιαν ομορφιά - ιστορήστε τα όλα τούτα με βαθιά, γαλήνια, ταπεινή ειλικρίνεια, και μεταχειριστείτε, για να εκφραστείτε, τα πράματα που σας περιτρυγυρίζουν, τις εικόνες των ονείρων σας και τις πηγές των αναμνήσεών σας. Αν ίσως η καθημερινότητά σας σας φαίνεται φτωχή, μην την καταφρονήσετε. Καταφρονήστε τον ίδιο τον εαυτό σας, που δεν είναι αρκετά ποιητής και δεν μπορεί να καλέσει κοντά του του τα πλούτη της....

Φανείτε καλός σε κείνους που μένουν πίσω - σίγουρος για τον εαυτό σας και γαλήνιος απέναντί τους. Μην τους τυραννάτε με τις αμφιβολίες σας, μην τους τρομάζετε με τους φανατισμούς και τους ενθουσιασμούς σας: δε θα μπορούσαν να τους καταλάβουν. Προσπαθήστε να επικοινωνήσετε μαζί τους γύρω σε κάτι πιστό κι απλό· η επικοινωνία τούτη δε θ' αλλάζει, υποχρεωτικά, κάθε που σεις θα μεταμορφωνόσαστε. Αγαπήστε, στο πρόσωπό τους, τη ζωή σε μια μορφή που σας είναι ξένη. Φανείτε επιεικής στους γερασμένους ανθρώπους που τους τρομάζει η μοναξιά..."

Η επόμενη μέρα από το δημοψήφισμα στην Ελλάδα και την εκπληκτική υπεροχή του Όχι στις εκβιαστικές επιταγές των δανειστών μας. Δεν πανηγυρίζω ρεβανσιστικά. Δεν επικαλούμαι τις λογής κακίες και μεγαλοστομίες που διάβασα και άκουσα αυτές τις μέρες! Δεν συμμερίζομαι τις λογής άκαιρες κουβέντες και μεγαλοστομίες που μπορεί να ακούγονται από κάποιους συνοδοιπόρους. Όμως μια κουβέντα με πείσμωσε περισσότερο τις προηγούμενες μέρες, ήταν αυτή του κυρίου Tusk: "The game is over"!!! Νομίζω αυτή η κουβέντα πείσμωσε όλους μας. Κι άλλη μια από τους συμπατριώτες μου: η ειρωνική αναφορά στην "πρώτη φορά Αριστερά", λες και η 200 χρόνια ... άλλη πλευρά τα έκανε όλα τόσο καλά!

Και φυσικά χαίρομαι πάρα πολύ για το χθεσινό αποτέλεσμα, ο τίτλος της προηγούμενης ανάρτησής μου "Ναι στην Ελλάδα, ναι στην Ευρώπη, ναι στο Όχι" νομίζω εκφράζει τελικά αυτό που όλοι θέλουμε. Και θέλω να πιστεύω ότι αυτό που θα κάνει τώρα η Κυβέρνηση είναι να προσπαθήσει, όσο περνάει από το δικό της χέρι, να μη συνεχιστεί αυτή η πόλωση, ότι θα προσπαθήσει να προβάλει και ν' αξιοποιεί τα καλύτερα σχτελέχη για το καλύτερο αποτέλεσμα (και να σημειώσω: ο Βαρουφάκης κατά τη γνώμη μου είναι από τα καλύτερα στελέχη, είναι καθοριστική η συμβολή του στην αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης, έχει διαρκή παρουσία και έχει κάνει αγώνα σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης και δεν συμμερίζομαι αυτούς τους άσχετους και κομπλεξικούς που στέκονταν  στο περιορισμένου βεληνεκούς σαβουάρ βιβρ τους για να τον κρίνουν και να τον αποδομήσουν).

Χρειάζεται να υπάρξει συγκεκιμένο πρόγραμμα σε κάθε τομέα της διακυβέρνησης του τόπου, και αυτό το "πρώτη φορά Αριστερά" που τόσο ειρωνεύονται κάποιοι να γίνει το σύνθημά της. Και να δείξει τι είναι αυτό που τη διαφοροποιεί. Και να κινητοποιήσει κόσμο, να εκμεταλλευτεί αυτή τη μεγάλη αποδοχή που έχει. Δύσκολο; Ίσως. Αλλά, εξαιρετικοί άνθρωποι υπάρχουν παντού, σε όλους τους χώρους - ιδεολογικούς, κομματικούς, ταξικούς - γιατί όχι; Εξάλλου, η ασχετοσύνη, η αλαζονεία, η ιδέα της δήθεν αυτοθυσίας, η αντίληψη της δήθεν ανικανότητας και της δήθεν μικρότερης αριστεροσύνης, η προχειρότητα και η βιασύνη στην εξαγγελία πραγμάτων χωρίς μελέτη, η τοποθέτηση προσώπων με αρνητικό φορτίο στο πολιτικό γίγνεσθαι, στάσεις και πολιτικές που μπορεί να υπάρχουν (δεν ξέρω αν και πότε, όμως μερικές φορές έτσι οσμίζομαι) δεν μπορούν να είναι και οι καλύτεροι σύμμαχοι. Και πιστεύω ότι ο Τσίπρας χρειάζεται να το αντιμετωπίσει αυτό. Δεν τα γράφω από διάθεση γκρίνιας, αγωνία έχω και την εκφράζω φωναχτά. Και τον πολιτισμό βρε παιδιά, λίγο πιο συντετατγμένα και πιο συγκεκριμένα. Πώς; Ας κάτσουν κάτω οι αρμόδιοι υπουργοί και να το δούν Ευτυχώς τουλάχιστον που είναι και παιδείας μαζί. Ο πολιτισμός είναι ζήτημα παιδείας και η παιδεία πρέπει να αποπνέει πολιτισμό. Να μια ευκαιρία που αυτά ανήκουν στο ίδιο Υπουργείο. 

Θέλω να πιστεύω πως τα πράγματα θα πάνε καλά για την πρώτη φορά Αριστερά. Και αυτό ας γίνει σύνθημα, σε πείσμα όσων το ειρωνεύονται. Μακάρι!

"...Όμως αυτό που δε μου το συχωρέσανε ποτές οι στέρφοι οι φθονεροί κ' ανίδεοι
κ' εκείνοι οι δόλιοι φραγκοφτιασιδωμένοι τελειόφοιτοι Σχολών Φιλελλήνων
διπλωματούχοι της Σορβόννης του Καίμπριτζ του Χάρβαρντ
και κόμπαζαν και μου σφεντόνιζαν πέτρες
και λέγαν πως δεν έχω ιδεαν απ' το ξ υ ν ό ν καιτο ε ν ό ν του Ηρακλείτου
και μ' ακοντίζανε οι νωθροί τις κατηγόριες του κομπογιαννίτη και του πολυγράφου
κι από κοντά τους σεγκοντάριζαν γαυγίζοντας τα σκυλιά της Ασφάλειας
όμως εγώ χαμογελούσα κ' έκρυβα κάτω από το κρεββάτι μου τις εννιά μου χιλιάδες περιστέρια
έρριχνα καθαρό ζεστό νερό στην πήλινη λεκάνη
γονάτιζα στο χώμα
κι έπλενα στοργικά τα πόδια των εκτελεσμένων ..."

Το παραπάνω είναι από την ποιητική συλλογή "Αργά πολύ αργά μέσα στη νύχτα" του Γιάννη Ρίτσου, ενώ το απόσπασμα στην αρχή είναι από τα "Γράμματα σ' ένα νέο ποιητή" του Ράινερ Μαρία Ρίλκε (έχω την έκδοση του Ίκαρου 2000, σε μετάφραση Μάριου Πλωρίτη). Νομίζω και τα δύο αποσπάσματα είναι τόσο ταιριαστά. 

Προσοχή στις εννιά χιλιάδες περιστέρια μας...

                            

Σμύρνα και νάρδο στην Ανάσταση!

Νάρδο έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες τη λεβάντα, το φυτό που χρησιμοποιούσαν για καλλωπισμό και αρωματισμό (Πηγή φωτογραφίας εδώ)

«Ακου τα σήμαντρα

των εξοχικών εκκλησιών.

Φτάνουν από πολύ μακριά

από πολύ βαθιά.

Απ' τα χείλη των παιδιών

απ' την άγνοια των χελιδονιών

απ' τις άσπρες αυλές της Κυριακής

απ' τ' αγιοκλήματα και τους περιστεριώνες

των ταπεινών σπιτιών.

.......................................

Χριστέ μου

τι θα 'τανε η πορεία σου

δίχως τη σμύρνα και το νάρδο

στα σκονισμένα πόδια σου;».

                  (Γιάννης Ρίτσος, από την Εαρινή Συμφωνία)

Σμύρνα ή μύρο που χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι για τις ταριχεύσεις και για την καταπολέμηση των ψύλλων, οι Κινέζοι για τα πρηξίματα των ποδιών, οι Έλληνες για τις αντιμικροβιακές, επουλωτικές και πολλές άλλες ιδιότητες... (Πηγή φωτογραφίοας εδώ)

Ωδή στη χαρά!

Μια εκδοχή χορού του Ανρί Ματίς, του ζωγράφου της χαράς και των χρωμάτων ( η εικόνα από εδώ, ενώ την πολύ ταιριαστή ιδέα για Ματίς την πήρα από την Λέσχη Ανάγνωσης του Degas)

Στις εκλογές του Μαίου 2012 είχα γράψει το ίδιο κιόλας βράδυ: "Είμαι χαρούμενη απόψε". Ήταν η πρώτη φορά που ένιωθα χαρά γιατί το κόμμα που είχα ψηφίσει, κόμμα της αριστεράς πάντα, έπαιρνε τέτοιο ποσοστό. Και σήμερα το κόμμα αυτό είναι κιόλας κυβέρνηση! Και νιώθω πως τα λόγια είναι περιττά, η συγκίνηση ξεχειλίζει και προσπαθώ ν' αφήνω μόνο τη χαρά να εκφράζεται. 

Και πώς καλύτερα αλλιώς, παρά από την ποίηση και τη μουσική. 

Και πώς καλύτερα από τους μέγιστους ποιητές που την ύμνησαν με τις Ωδές τους στη χαρά, όπως

ο Γιάννης Ρίτσος 

Ω Χαρά, στα λαμπερά, ιερά νερά
σκέψης νέας, αντιφέγγει τ' όραμά Σου.
Να φυτρώσεις των ανθρώπων ετοιμάσου
τα φτερά.

Όχι αγέρας, μήτε σύννεφο χρυσό
που τα μάτι' αλληθωρίζουν να τοξεύουν.
Χέρια μπρούντζινα στο μπρούντζο Σε λαξεύουν
κολοσσό.

Δεν προσέχεις του ζητιάνου το κερί
στα φαράγγια που δακρύων κυλούσε κρήνη
των θαυμάτων Σου θ' ανθίσουν τώρα οι κρίνοι
δροσεροί.

Τους πυλώνες που τους κράτησαν κλειστούς
– σκλάβα, Εσύ που με θεό Σ' είχαν κοιμίσει –
τους γκρεμίζουν αλαλάζοντας τα μίση
με λοστούς.

Στων ονείρων τους ναούς γονατιστοί
σε δεήσεις δεν σταυρώνουνε τα χέρια.
Έχεις όποιον τους λυγμούς κάνει μαχαίρια
εραστή.

Μια εκδοχή από τα Ηλιοτρόπια του Van Gogh

και ο Φρίντριχ Σίλερ 

Κόρη εσύ των Ηλυσίων, ω Χαρά, σπίθα πανέμορφη, Θεϊκή,
ένα πύρινο μεθύσι
στο δικό σου το ναό μας οδηγεί.
Η κακιά ό,τι σκόρπισε συνήθεια να τα μάγια σου το δένουνε ξανά,
όλοι οι άνθρωποι, ω θεά, αδερφώνονται, όπου
η φτερούγα η απαλή σου τριγυρνά.
Όλα τα έθνη αγκαλιαστείτε! Σε όλον, όλο
στέλνω εγώ τον κόσμο τούτο το φιλί.
Έναν έχουμε πατέρα, αδέρφια, εκεί
απ’ των άστρων πιο ψηλά το θόλο.

Όποιος ενός φίλου ο φίλος είναι,
όποιος πέτυχε τέτοια έξοχη ζαριά,
όποιος βρήκε μια καλή γυναίκα, ας σμίξει
τη φωνή του στα χαρούμενα βουητά.
Φτάνει μόνο μια ψυχή στον κόσμο τούτον
να μπορεί κανείς δικιά του να την πει.
Αλλ’ αυτός που δεν το πέτυχε ποτέ του,
κλαίοντας έξω από τον κύκλο ας τραβηχτεί.
Τη συμπάθεια να τιμά και να λατρεύει
όποιος ζει σ’ αυτή τη γη.
Προς τ’ αστέρια αυτή οδηγεί
όπου του Άγνωστου είν’ ο θρόνος κι αφεντεύει.

Όλα τα όντα από τα στήθια της μεγάλης
Φύσης τη χαρά ρουφούν,
και οι καλοί μα και κακοί τα ρόδινά της
ίχνη πάντα ακολουθούν.
τα φιλιά και τα σταφύλια αυτή μας δίνει,
ένα φίλο, κι ως το θάνατο πιστό.
Ηδονή και το σκουλήκι ακόμα νιώθει,
στέκει ορθό το Χερουβείμ μπρος στο Θεό.
Έθνη, εσείς χάμω θα πέσετε, εσείς μόνο;
Πες! Τον πλάστη τον μαντεύεις, κόσμε εσύ;
Θα τον βρεις πάνω απ’ των άστρων τη σκηνή.
Πάνω απ’ τ’ άστρα το μεγάλο του έχει θρόνο.

Η φτερούγα η δυνατή στην αιώνια φύση
ονομάζεται χαρά.
Τους τροχούς μες στο τρανό ρολόϊ του κόσμου
η χαρά τους σπρώχνει πάντοτε μπροστά.
Απ’ τα ουράνια, στης χαράς το κάλεσμα ήλιοι
ξεπετιούνται, κι απ’ τα σπέρματα οι ανθοί
Η χαρά μέσα στο χάος γυρίζει σφαίρες
που αστρονόμου δεν τις γνώρισε γυαλί.
Όπως οι ήλιοι αναγαλλιάζοντας πετάνε
στην ουράνια, την υπέρλαμπρη απλωσιά,
μπρος!, αδέλφια, με χαρούμενη καρδιά,
όμοιοι με ήρωες που γραμμή στη νίκη πάνε.

Απ’ τον πέτρινο καθρέφτη της αλήθειας
στον ερευνητή χαμογελά.
Στην τραχιά της αρετής κορφή ανεβάζει
τον που σηκώνει ένα φορτίο και δεν βογκά.
οι σημαίες της κυματίζουνε στης πίστης
το βουνό το φωτερό.
σπάει το φέρετρο και μέσα απ’ τις ραγάδες
λάμπει εκείνη στων αγγέλων το χορό.
Λαοί, θάρρος! η αντοχή να μη σας λείψει,
και για ανώτερο έναν κόσμο υπομονή!
Πάνω εκεί, περ’ απ’ των άστρων τη σκηνή,
ένας θεός στέκει τρανός, και θ’ ανταμείψει.

Με τους θεούς πώς να τα βάλεις; Είν’ ωραίο
να τους μοιάσεις. τούτο αρκεί.
Ας σιμώσουν οι φτωχοί κι οι πονεμένοι
να χαρούν με τους χαρούμενους κι αυτοί.
Όχι εκδίκηση και μίση. ας ξεχαστούνε.
στον θανάσιμον οχτρό συγγνώμη πια.
ας μην πιέζουνε τα μάτια του τα δάκρυα,
κι άλλο τύψη ας μην του τρώει πια την καρδιά.
Μας χρωστούν; Όλ’ ας σκιστούνε τα τεφτέρια!
Συμφιλίωση γενική!
Όπως κρίναμε, αδελφοί,
έτσι κρίνει κι ο Θεός ψηλά απ’ τ’ αστέρια.

Η χαρά σπιθοβολάει μες στα ποτήρια.
μέσα στο αίμα το χρυσό του σταφυλιού
ηρωισμού ρουφούν ορμή οι απελπισμένοι,
κι οι κανίβαλοι γαλήνεμα του νου.
Το ποτήρι όταν το γύρο του θα κάνει,
απ’ τις θέσεις σας αδέρφια μου, όλοι ορθοί!
Ως ψηλά τον ουρανό οι αφροί ας ραντίσουν
προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή!
Που γι αυτόν χορός αγγέλων ύμνους ψάλλει
και των άστρων τον δοξάζουν οι χοροί.
Προς το πνεύμα του Αγαθού τούτη η σπονδή
περ’ απ’ τ’ άστρα, μες στου απείρου την αγκάλη.

Αντοχή στα πικρά βάσανα, βοήθεια
όπου ένας αθώος θρηνεί,
σταθερότητα στον όρκο, την αλήθεια
και σ’ οχτρούς μα και σε φίλους αντικρύ.
μπος σε θρόνους ρηγικούς αντρείκια στάση,
κι αν, αδέλφια μου, στοιχίσει ή αίμα ή βιός,
το βραβείο να πάει σ’ αυτόν που δούλεψε άξια,
και στις γέννες της ψευτιάς ξολοθρεμός!
Πιο σφιχτά στον άγιο κύκλο αυτόν πιαστείτε,
όρκο δώστε στο σπιθάτο αυτό κρασί
πως θα μείνετε στο τάξιμο πιστοί.
Στον ουράνιο δικαστή μας ορκιστείτε.

(μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου, αντιγραφή από εδώ)

αλλά και ο μέγιστος Μπετόβεν που την μελοποίησε και την συμπεριέλαβε στην 9η Συμφωνία του.

Η «Ωδή στη Χαρά» σε μιά Rock εκτέλεση από την Σερβο-Κροατή τσελίστα Ana Rucner. (πήρα την ιδέα από εδώ)

Ιστορία, του Γιάννη Ρίτσου

Ό,τι και νάναι, εδώ θα μείνω, - ψιθύρισε,
Ο γιαλός είναι μεγάλος, οι πέτρες
αλλάζουν χρώμα με το πέρασμα της ώρας.
Αν κοιτάξεις στο νερό, λίγο μετά το λυκόφως,
θα δεις τον τελευταίο γιο του Θυέστη
χωρίς σπαθί, χωρίς στεφάνι, μόνον
με την ουλή ενός άστρου στο δεξί του νεφρό.
Τ' άλλα θα πεις πως είτανε της μοίρας,
κι ο έρωτας κ' η σφαγή κ' η επάνοδος,
η πρόσκαιρη εξουσία, η έλλειψη απογόνων
και το μικρό, σιδερένιο σταυρουλάκι
περασμένο σε σπάγγο, κείνο το ίδιο βράδι,
πατημένο στο χώμα απ' τις οπλές των αλόγων.

(Αντιγραφή από τη συλλογή "Μαρτυρίες", εκδ. Κέδρος 1977.
Τα ποιήματα της συλλογής γράφτηκαν την περίοδο 1964-1966)

Λουκία Ρικάκη - Αργύρης Χιόνης, υπήρξαν ....

"Κρατάει πολύ ο θάνατος

κρατάει ολόκληρη ζωή"

έγραψε ο Αργύρης Χιόνης, και πρέπει να το πιστέψουμε πως και αυτός και η Λουκία Ρικάκη δεν θα  δημιουργήσουν άλλο. 

Εκείνη, με την τόση ευαισθησία της, τη ζωντάνια και την ανοιχτή ματιά, μας ήταν τόσο κοντινή σαν και απαραίτητη. Μας ταξίδεψε ποιητικά στα νησιά του αρχιπελάγους  με το ντοκυμαντέρ της "Το Αιγαίο μέσα από τα λόγια των ποιητών", μας γνώρισε τα "παιδιά της χορωδίας" από τη Ρόδο, μας έφερε κοντά με τον Άλλο μέσα από το ομώνυμο ντοκυμαντέρ της αφηγούμενη τη ζωή στο ορεινό χωριό Πατσιδερό του Νομού Ηρακλείου Κρήτης, αλλά και με την ταινία Αλβανία για τη σειρά "Φυλές της Αθήνας" της ΝΕΤ. Εκεί, πάλι κατέφυγε στην ποίηση, χρησιμοποιώντας το ποίημα "Παράθυρο" του Γιάννη Ρίτσου:

"... Σιωπή και ακινησία λοιπόν. Μπορείς να πεις και υποκρισία,
γιατί γνωρίζεις, ίσως, πόσες κραυγές σταυρωμένες,
πόσες χειρονομίες γονατισμένες κατοικούν
πίσω απ' αυτή την κάθετη, κρυστάλλινη λαμπρότητα..."

Όμως η ίδια είχε χρησιμοποιήσει τους πιο αισιόδοξους στίχους του Ρίτσου από το ποίημα: 

"...Και πια δεν είναι τίποτα που να λυγίζει τη ζωή σου και τα μάτια σου
και τίποτα δεν είναι που να μην μπορείς να το δείξεις περήφανα και να το τραγουδήσεις
και τίποτα δεν είναι που να μην μπορείς να στρέψεις τη μορφή του προς τον ήλιο..."

Και για τον Αργύρη Χιόνη, ήταν "πάθος, ανάγκη ζωής" η ποίηση. Όμως 

"Διανύουμε την εποχή της ερήμου

ο μεγαλύτερος ποιητής της

αυτός που θα την τραγουδήσει πιο σωστά

θάναι μουγκός" 

Κι εμείς όλοι;

"Ακέφαλοι μας συμβουλεύουν
Κουλοί μας δείχνουν
Κουτσοί μας οδηγούν
Εμείς δεμένοι
Πρόθυμα ακολουθούμε" 

Λες να φοβόταν το θάνατο όταν έγραφε

"... Τρώω καρπό, φτύνω κουκούτσι, φυτρώνει δέντρο. 

Αχ, να 'χα κι εγώ κουκούτσι, να το 'φτυνε ο θάνατος, να φύτρωνα ξανά..."

Σαν από τραγική σύμπτωση απόψε δανείστηκα από τη δημοτική βιβλιοθήκη τα ποιήματα του Αντώνη Φωστιέρη (Ποίηση 1970-2005, συγκεντρωτική έκδοση, εκδόσεις Καστανιώτη 2008) και ξαναδιάβασα "Το Θα και το Να του Θανάτου": 

"Έτσι λοιπόν χωρέσανε στα μάτια σου τόσες κοινές 

ασήμαντες εικόνες

Ποιος θα ’χει χρόνο κάποτε να βυθιστεί στη λίμνη μιας 

ανάμνησης
Η αιωνιότητα κρατάει τόσο λίγο
Όμως, δε γίνεται, θα υπάρχει κάπου μια μικρή δικαιοσύνη 

να εξηγεί
Με ποιες προθέσεις φεύγει ένας άνθρωπος
Με πόσα θα και πόσα να που ψιθυρίζει ο θάνατος
Σβήνει ασυλλόγιστα ολόκληρη ζωή
Αφού, το ξέρεις, ένα μόλις δευτερόλεπτο αρκεί
ν’ αλλάξουν τώρα δυο φτερά τη ρότα τους
Και, μην ακούς, τα δευτερόλεπτα πληρώνονται ακριβά
Γι’ αυτό κι ο άνθρωπος εκείνος φεύγει απένταρος
Με τον πνιγμένο ρόγχο ενός κυνηγημένου
Λεπτά χρειάστηκε λεπτά
Χιλιάδες δευτερόλεπτα
Για ν’ αγοράσει τι; ασήμαντες εικόνες
Μα πώς μπορεί να ξεχρεώσει τώρα πού να δανειστεί
Πόσες εικόνες να πουλήσει απ’ την ανάμνηση
Μια δυναστεία εικόνες παλιωμένες
Γεννοβολάνε τα λεπτά κι ο τόκος βγαίνει αβάσταχτος -

Κανείς λοιπόν δεν έχει να πληρώσει;"

Έσβησαν δυο ολόκληρες ζωές. Ας κρατήσουμε πως τίποτα δεν είναι που να μην μπορείς να στρέψεις τη μορφή του προς τον ήλιο.

Τροχιές σε διασταύρωση - Γιάννης Ρίτσος

 Το φεγγάρι του Σεληνόφωτος

'Αφησέ με να 'ρθω μαζί σου.
Τι φεγγάρι απόψε!...
Είναι καλό το φεγγάρι
-δε θα φαίνεται που ασπρίσαν τα μαλλιά μου...
Το φεγγάρι θα κάνει πάλι
χρυσά τα μαλλιά μου.
Δε θα καταλάβεις.
'Αφησέ με να 'ρθω μαζί σου
'Οταν έχει φεγγάρι
μεγαλώνουν οι σκιές μες στο σπίτι,
αόρατα χέρια τραβούν τις κουρτίνες...
'Ενα δάχτυλο αχνό
γράφει στη σκόνη του πιάνου
λησμονημένα λόγια
-δε θέλω να τ' ακούσω.Σώπα...
Θα καθίσουμε λίγο στο πεζούλι,
πάνω στο ύψωμα
κι όπως θα μας φυσάει ο ανοιξιάτικος αέρας,
μπορεί και να φανταστούμε
κιόλας πως θα πετάξουμε...

.......................................

 Σαν σήμερα στις 11 Νοέμβρη 1990 έφυγε ο ποιητής.

Αξίζει να διαβαστεί η αλληλογραφία του με τον Άρη Αλεξάνδρου και την Καίτη Δρόσου:  

Τροχιές σε διασταύρωση. Επιστολικά δελτάρια της εξορίας και γράμματα στην Καίτη Δρόσου και τον Άρη Αλεξάνδρου, σε επιμέλεια της Λίζυς Τσιριμώκου, Άγρα 2008.

 

 

 

 

 

"Aυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ' τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο..."

 

 

Το βάλς των χαμένων ποιητών

Ήθελα να γράψω για το βάλς των χαμένων ονείρων
 http://www.youtube.com/watch?v=8QUdX_Wx26g&feature=player_embedded#!

και αυθόρμητα μου ήρθαν οι χαμένοι ποιητές http://www.greektube.org/content/view/115358/2/

αλλά ήχησαν  τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής


"... έτσι
που πρέπει
- ίσως νάν κι ανάγκη απόλυτη -
να παραβάλω
την όλη
κατάσταση
μ΄ένα γυαλί
που όταν
βάζης
το μάτι
βλέπεις
ένα βαθύ
πηγάδι
και στο
βάθος
ένα
πουλί"

Στη μνήμη του ανθρώπου που έφυγε την περασμένη Πέμπτη (διαδηλωτή στο Σύνταγμα).

"Με τόσα φύλλα σου γνέφει ο ήλιος καλημέρα
με τόσα φλάμπουρα λάμπει, λάμπει ο ουρανός..."

Καλή βδομάδα.

Καλή δύναμη!

Δεν είναι πρωταπριλιάτικο!

Απροσάρμοστοι

του Γιάννη Ρίτσου

Τέτοια ζωή μας μέλλονταν, να γράφουμεν επιστολές

που να μη στέλνουμε από μιαν αξήγητη δειλία

μονάχα να τις δένουμε σε κορδελίτσες παρδαλές

και να το βρίσκουμε και τούτο ασήμαντη ασχολία.

 Να πάλλεται βαθιά η καρδιά, που άξια είτανε για τα καλά,

κι όμως να ζούμε πάντοτε στη σκοτισμένη αφάνεια·

οι ταπεινοί πατώντας μας να δείχνουν μέτωπο ψηλά

και τα δικά μας άπρεπα να φέρουνε στεφάνια.

  

Το πρόσωπο μας να φορεί φρίκης γκριμάτσα τραγική,

φιλάρεσκα ν' αφήνουμε να λεν πως μας πηγαίνει

να βλέπουμε να φεύγει η ζωή μακριά μας ξένη, βιαστική

και να περνάμε, αθόρυβα μισώντας, μισημένοι.

  

Το κάθε τι, και πιο πολύ τ' όνειρο, να μας τυραγνά

τα βλέμματα των διαβατών στα μάτια μας λεκέδες.

Περήφανοι να δείχνουμε κι όμως τα χέρια μας τ' αγνά

να κράτησαν και να κρατούν ακόμα μενεξέδες.

  

Να λαχταρούμε σαν παιδάκια ευαίσθητα κι ασθενικά

-δικαίωση και παρηγοριά της ζωής μας - την αγάπη

κι αν κάποτε τη βρήκαμε να μας προσμένει μυστικά

όμως το χέρι ν' απλωθεί ζητώντας την εντράπη.

  

Τα μέτρια ν' αποφεύγουμε μ' αδιάλλαχτην αποστροφή,

αμετανόητοι κυνηγοί του Ωραίου και του Απολύτου

νάναι μας έπαθλο η πληγή, τι μάταιο γνώση μας σοφή

η χρυσή σμίλη δημιουργού, κασμάς του καταλύτου.

  

Να ξεκινάμε τις αυγές και πάνω μας μαύροι οιωνοί

οι αμφιβολίες να μας κρατούν στην ίδια πάλι θέση

κ' εμείς μ' αηδία να φτύνουμε τον εαυτό μας που θρηνεί

και να φοράμε κόκκινο της ανταρσίας το φέσι.

  

Τότε να ονειρευόμαστε μιαν αλλαγή κ' ευθύς ξανά

να σκύβουμε, σκλάβοι χλωμοί, σε ιερή λατρεία του πόνου,

τις ήττες ν' ανεμίζουμε φλάμπουρα νίκης φωτεινά

κι αξιοπρεπώς να παίρνουμε το λάχτισμα και του όνου.

  

Καχύποπτοι και μίζεροι μέσα στα φρούρια της σιωπής

να κλειδωνόμαστε άβουλοι, να κάνουμ' έτσι χάζι

τον κόσμον εξετάζοντας πίσω απ' τον κύκλο μιας οπής

και, θαρραλέοι, σκιά μικρού πουλιού να μας τρομάζει.

  

Δειλοί και στην αγάπη μας μα και στο μίσος πιο δειλοί

κι ανίσχυροι κι ασάλευτοι να ζούμε ανάμεσα τους,

να μας πληγώνουν και τα δυο και να μετράμε σιωπηλοί

στα παγωμένα δάχτυλα τους ίδιους μας θανάτους.

  

Εχθρούς να υποψιαζόμαστε παντού κ' οι ολόφωτοι ουρανοί

να ισκιώνονται απ' τον ίσκιο μας και, φεύγοντας κινδύνους,

να ζούμε μόνοι πλέκοντας για τους εχθρούς δημίου σκοινί

και να κρεμάμε εμείς εμάς αθώους αντί για κείνους.

(Τρακτέρ, Ποιήματα 1930-1960, Αθήνα, εκδ. Κέδρος, 1972, σσ. 41-42.)

Ακούστε 

την Άνοιξη του Vivaldi http://www.youtube.com/watch?v=12Rz2i4DxHo

τον Απρίλη του Ηλία Κατσούλη με τον Παντελή Θαλασσινό http://www.youtube.com/watch?v=0taOWkDFh8Y

Αλλά και τον Απρίλη του Μίκη Θεοδωράκη http://www.youtube.com/watch?v=kR7dugpBvgc

Καλό μήνα!

Μελέτη του χρόνου

Γιάννης Ρίτσος


I

Ο χρόνος και τα χρώματά του στα τζάμια τής πόλης.

Τα βράδια το σφύριγμα τού τραίνου παίρνει τον τόνο τού ανέκλητου.

Τα φυλάκια κρυώνουν δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή.

Βρέχει πολλές μέρες συνέχεια σε τούτη τη χώρα,

τ' αστέρια μουσκεμένα στη θέση τους

σαν καρφιά σκουριασμένα -αν κάνεις να τ' αγγίξεις

θα ξεκολλήσουν- θα πέσει λίγη σκόνη και λίγος σουβάς,

δεν μπορείς να κρεμάσεις επάνω τους ένα παλιό κάδρο

ούτε τ' αδιάβροχό σου και το καπέλο σου.


II


Κάθεσαι και περιμένεις στο σταθμό,

ανάμεσα στις ροχάλες τής βροχής και στη γκρίνια των δέντρων.

Ένα σκυλί μυρίζει το χώμα, -δε γαβγίζει.

Ένα ζευγάρι σταματάει για λίγο μπρος στα κάγκελα

-μπορεί να βγει ένα πράσινο φύλλο.

Μια λέξη φεύγει στον υγρόν αέρα,

έχει το θόρυβο μιας ομπρέλας που κλείνει.

-«Δε θα ξανάρθω», έλεγε, «δεν θα ξανάρθω».

Βλογιοκομμένα τζάμια στο δρόμο,

στον προβολέα σπιθίζουν οι σταγόνες τους.

Τι κάθεσαι λοιπόν να περιμένεις;

Κι αν έρθει η αλλαγή δε θάρθει από κει.


III


Ο ήλιος θα σε βοηθήσει βέβαια -είπε-

ο ήλιος σ' αυτό τον τόπο κάθε πρωί βάζει ένα χέρι

να λευτερώσουμε το χώρο απ' τις τσουκνίδες

απ' τα παλιά σιδερικά και τα' άχρηστα βαγόνια -

Γιατί δεν μπορεί πάντα να προφασιζόμαστε τον άνεμο ή τις δυσκολίες

κι όλο ν' αφήνουμε έτσι τα σπασμένα γυαλικά στο πάτωμα,

να περιορίζουμε το βήμα σε μικρότερο χώρο,

και τάχα να φαρδαίνει ο άλλος χώρος

-ποιος χώρος; -προς τα πάνου, προς τα κάτου, προς τα μέσα τάχα;

Βγάλε τα χέρια σου απ' τις τσέπες -είπε.

Χτύπησε τη γροθιά του στο τραπέζι.

Το γύψινο αγαλμάτιο έπεσε στο πάτωμα. Έσπασε.

Μπορεί να κολλήσει μ' αλευρόκολλα -είπε.

Κανείς δεν έσκυψε να το μαζέψει.

Μήτε κανείς το κοίταξε. Μονάχα αναρωτιόμαστε:

το γόνατο του θα κρατούσε ακόμη εκείνη την ωραία κλίση του;

Όμως κανένας μας δε μίλησε. Είχε δίκαιο.


Τελειώνει και η χρονιά Ρίτσου. Καλή Πρωτοχρονιά. Καλύτερη Χρονιά