Παραμονή της Γέννησης (Ζωή Καρέλλη)

Νικηφόρου Λύτρα, Κάλαντα (Πηγή)

Στον όγκο του χρόνου υπάρχει η στιγμή.
Επίσημη την τοιμάσαμε, τη θελήσαμε,
τοιμάσαμε την έκσταση, θελήσαμε τον θαυμασμό.
τοιμάσαμε την ανάταση, θελήσαμε τη χαρά,
τοιμάσαμε τη γιορτή, θελήσαμε τον εαυτό μας
γεμάτον έκσταση, θαυμασμό και χαρά.

«Εν ανθρώποις ευδοκία».
Βγαίνουν οι άνθρωποι,
λαλούν οι άνθρωποι στην παγερή έναστρη νύχτα
που λάμπει ιώδης και μαύρη,
κρυστάλλινη, διαυγής, διάφανη, άυλη.

Οι άνθρωποι είναι πολλοί μαζί
και μιλούν, γελούν κι απαντούν ο ένας στον άλλο,
πηγαίνουν ν' ακούσουν και δεν ακούν
τη φωνή του ανθρώπου καν μέσα τους.
Ήσυχοι, κουρασμένοι, ανύποπτοι,
στέκονται και περπατούν, διαβαίνουν.
Οι άνθρωποι είναι γελαστοί.

Αύριο είναι γιορτή,
αύριο είναι διασκέδαση,
αύριο είναι ανάπαψη.
Οι άνθρωποι χαίρονται, χαίρονται,
πηγαίνουν, περπατούν, διαβαίνουν,
βλέπουν ό,τι έμαθαν να βλέπουν.

Παραμονή της Γέννησης. Το πρώτο από τα 4 ομώνυμα ποιήματα  της Ζωής Καρέλλη από τη συλλογή "Πορεία".

"Μόνο ο αέρας ακουγόταν", της Ευγενίας Μπογιάνου

Το νέο βιβλίο της Ευγενίας Μπογιάνου "Μόνο ο αέρας ακουγόταν" (Μεταίχμιο 2016) είναι μια συλλογή διηγημάτων με πρωταγωνιστές άντρες ή γυναίκες, νέες ή ηλικιωμένες, Ελληνίδες ή αλλοδαπές, όλοι και όλες χαρακτήρες με υπαρξιακές ανησυχίες και αμφιβολίες. Δείχνουν να μην έχουν σχέση μεταξύ τους οι ιστορίες των ηρώων που αφηγείται, πηγαίνουν από το ένα κοινωνικό πρόβλημα στο άλλο, ο καμβάς όμως όλων των ιστοριών είναι μία κατάσταση οριακή, μια κατάσταση στα όρια ή κι έξω από τα όρια του κανονικού. Αν είχα να ξεχωρίσω κάποιες έννοιες που διατρέχουν τις ιστορίες της, θα έλεγα ότι είναι ο χρόνος, η ηλικία, η μνήμη, η απώλεια, η απόρριψη.

Η γλώσσα είναι καλή, χωρίς "λάθη". Δεν είναι όλα τα διηγήματα γραμμένα στο ίδιο ύφος. Ίσως να δοκιμάζει το στυλ που της ταιριάζει, ίσως για να καταλήξει σε ιστορία μεγαλύτερης φόρμας; Σπάνια χρησιμοποιεί διαλόγους, η συγγραφέας αφηγείται και περιγράφει. Χρησιμοποιεί σύντομες φράσεις, ο λόγος της συγκεκομμένος, συχνά σκληρός και τολμηρός, αλλά παράλληλα γεμάτος ευαισθησία και ανθρωπιά. Διαβάζεται εύκολα αλλά όχι ευχάριστα, μεταφέρει τον πόνο ή την αγωνία ή την ανασφάλεια των ηρώων αλλά και της ίδιας. Γιατί νιώθεις σα να βασανίζεται και να συμπάσχει με τους ήρωες και τις ηρωίδες της.

Κάποιοι τίτλοι διηγημάτων μαρτυρούν το περιεχόμενο και, φυσικά, τι απασχολεί τη συγγραφέα, όπως ενδεικτικά: "Στέλλα", "Γιορτή στον καταυλισμό", "Από σκιά σε σκιά", "Άνθρωπος σε κλουβί", "Η παρτίδα είναι χαμένη από χέρι", "Η ανάκριση".

Το ίδιο μαρτυρούν και οι στίχοι από ποιήματα που παραθέτει. 'Οπως αυτοί της Τζένης Μαστοράκη:

Βουλιάζουμε ολοένα και πιο βαθιά μέσα μας.

Αποκρυπτογραφούμε τους ήχους της απόλυτης σιγαλιάς

και οι κραυγές των χρωμάτων μας πληγώνουν.

ή του Τάκη Σινόπουλου:

Πες μου λοιπόν, τι φως έχουν τα χέρια σου

και σκοτεινιάζουν έτσι εκείνο που

προστάτευα από σένα και κρατούσα

και ήμουν;

Παρατηρεί τους ανθρώπους, μπαίνει στις αθέατες γωνιές του κόσμου τους και περιγράφει με εκπλητική λεπτομέρεια τις ζωές τους και με περισσή ευαισθησία τις αγωνίες τους (αν και σε ορισμένες περιπτώσεις με ιστορίες προσωπικών υπαρξιακών αγωνιών οι ήρωες μου φαίνονταν υπερβολικοί, ίσως και επηρεασμένη από άλλες που αφορούσαν σοβαρότερα, κατά τη γνώμη μου, κοινωνικά προβλήματα).

Ξεχώρισα το διήγημα που έδωσε και τον τίτλο της συλλογής "Μόνο ο αέρας ακουγόταν". Είναι η ιστορία της Μαρίας, έτσι τη λένε τώρα, ποιος ξέρει πώς τη βάφτισαν. (Και κάνω τις δικές μου σκέψεις: Όπως η Ντίνα από τη Βουλγαρία που όμως είναι Μπίνκα, άραγε ο Αντώνης από την Αλβανία, η Αγνή από την Πολωνία, η Ελένη από τη Ρωσία πώς βαφτίστηκαν; Ρώτησα ποτέ; Κι αν ρώτησα, μήπως το συγκράτησα;)

Η ιστορία της Μαρίας που παλεύει με νέο όνομα, στον καινούργιο τόπο, στον άγνωστο ουρανό:

"... Είμαι σαράντα χρονών. Σαράντα χρόνια στην πλάτη μου. Σαράντα ασήκωτα χρόνια. Με λένε...

Αλλά δεν έχει σημασία πώς με λένε. Εδώ με φωνάζουν Μαρία. Τους έρχεται πιο εύκολο. Τους αρέσει κιόλας. Τους φέρνει στο μυαλό κάτο μοικείο. Αυτό είναι το όνομά μου, Μαρία...
............
Ξεσκατώνω παιδιά. Άλλ απαιδιά. Ξένα. Τα δικά μου...
Όχι, δεν θα μιλήσω για τα δικά ξμου.
Άλλωστε θα ήταν...
...............
Και οι γέροι. Α ναι, εκτός από παιδιά ξεσκατίζω και γέρους. Τους γέρους τους. Τις μανάδες και τους πατεράδες τους.
Ξεκίνησα αποκει για να 'ρθω εδώ. Δεν ήξερα τι με περίμενε. Αυτό που ήξερα ήταν πως έπρεπε να φύγω αποκεί. Αν μέναμε εκεί δεν... Όμως, αν φεύγαμε, μπορεί και να..."

Άλλο ένα έργο μέσα στην κρίση για την κρίση; Σε μια συζήτηση λέσχης ανάγνωσης πρόσφατα, έγινε συζήτηση αν μπορεί και αν πρέπει αυτό να γίνεται. Γιατί να μην πρέπει και να μην μπορεί, αναρωτήθηκα. Η κρίση, μου απάντησαν, θέλει χρόνο για να την περιγράψεις. Μα η λογοτεχνία, είπα, δεν είναι ιστορία. Ο λογοτέχνης γράφει (και) αυτά (και κυρίως αυτά, θα έλεγα) που βλέπει και νιώθει μπροστά του. Μα αυτή είναι άλλη κρίση, πιο σοβαρή, μου ξαναείπαν.

Και φυσικά δεν μπορώ να συμφωνήσω ούτε σε αυτό. Και φυστικά, δεν είναι μόνο ο Καρκαβίτσας και ο Παπαδιαμάντης και τόσοι άλλοι, που έγραφαν για τις κρίσεις της εποχής που ζούσαν. Και μην ξεχάσουμε παρακαλώ τον "Κύριο Πρόεδρο" του Γεράσιμου Βώκου, ένα όχι ιδιαίτερα σπουδαίο - λογοτεχνικά - έργο, πολύ σημαντικό όμως ως προς την σκιαγράφηση καταστάσεων της εποχής του (γράφτηκε επί Χαριλάου Τρικούπη, όχι ότι δεν είχαμε και τότε κρίση που ... "δυστυχώς επτωχεύσαμεν" ...) και παρακαλώ αξίζει να το διαβάσετε για να βρείτε κακοδαιμονίες που χρόνισαν στον τόπο μας. (Κλείνει η παρένθεση.)

Η Μπογιάνου γράφει για την κρίση, όχι μόνο για την ελληνική κρίση. Γράφει για την κρίση στην εποχή μας, για τη φτώχεια, τους πολέμους, την προσφυγιά. Και λέει με τα λόγια του Σεφέρη από το Ημερολόγιο καταστρώματος, Β':

"Κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια, γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά".

Ο Βασιλιάς των Ονείρων πάει θέατρο στα Χανιά

Πριν από ένα χρόνο γράψαμε για τον Βασιλιά των Ονείρων, το όμορφο παιδικό παραμύθι της Ευδοκίας Σκορδαλά-Κακατσάκη που φέρνει στα παιδιά την ιδέα της πάλης του καλού με το κακό. Με τον καλό Βασιλιά των Ονείρων που ζει στην Ονειρούπολη και κρατά το κλειδί της ασημένιας βρύσης για να τρέχουν όμορφα όνειρα όταν την ανοίγει κάθε βράδυ  και με τον Μαύρο Καβαλάρη που ήθελε ν' αρπάξει το κλειδί και...

Και η παράσταση αρχίζει! Μια όμορφη παιδική παράσταση ανέβηκε αυτές τις μέρες στα Χανιά, 17-18/12 στο Πνευματικό Κέντρο και αύριο 21/12 στο 7ο Γυμνάσιο, από το Σύλλογο Φίλων Θεάτρου Χανίων, με υποστήριξη και στήριξη της Αντιπεριφέρειας Χανίων. 

Είδα κι εγώ την παράσταση του Σαββάτου με τον εγγονό μου (ο οποίος έχει "διαβάσει" το βιβλίο και περίμενε να δει την ασημένια βρύση, εντυπωσιάστηκε όμως πολύ και από τον Μαύρο Καβαλάρη όταν μπήκε στη σκηνή πάνω σ΄ ένα όμορφο άλογο, μια όντως εντυπωσιακή στιγμή). Εντυπωσιάστηκα από τη μεγάλη προσέλευση παιδιών με τους γονείς (ή και γιαγιάδες φυσικά), είχε γεμίσει η μεγάλη αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου, είχε γεμίσει ο εξώστης, είχαν γεμίσει τα σκαλάκια των διαδρόμων και ακόμα υπήρχαν πάρα πολλοί όρθιοι. 

Και εντυπωσιάστηκα επίσης από τη ζωηρή συμμετοχή των παιδιών, την τόση ανταπόκριση σε μια πραγματικά όμορφη παράσταση, ευρηματική σε πολλά σημεία (ο Καβαλάρης πάνω στο μαύρο άλογο, τα πουλιά που χορεύουν και τραγουδούν, η ασημένια βρύση  κ.ά.), ο μικρός μου χειροκροτούσε συνέχεια ακολουθώντας τα μεγαλύτερα παιδιά, κουβέντιαζε πάνω στο έργο φωναχτά (ενοχλούσε και μια μαμά μπροστά, εμείς πάντως δεν βγάλαμε το μπολάκι με τα μπισκότα την ώρα της παράστασης, όπως έκανε εκείνη για τα παιδιά που συνόδευε ... να πούμε και την κακία μας εν είδει παρατήρησης) και αναζητούσε, λοιπόν, ο μικρός δυομισάρης το άλογο όταν πια δεν είχε ρόλο στη σκηνή και το είχαν απομακρύνει... 

Η είσοδος στο θέατρο ήταν ελεύθερη, όμως υπήρχε η σύσταση να φέρουν τρόφιμα και φάρμακα για την ενίσχυση του Κοινωνικού Παντοπωλείου της Αντιπεριφέρειας και του Κοινωνικού Ιατρείου Φαρμακείου Αλληλεγγύης Χανίων. Η ανταπόκριση ήταν μεγάλη.

Ήταν μια όμορφη εκδήλωση. Μπράβο στη συγγραφέα, την ακάματη Ευδοκία και μπράβο σε όλους τους συντελεστές της παράστασης. Αξίζουν τέτοιες πρωτοβουλίες.

-----------------------------

Σημ. Οι φωτογραφίες της παράστασης είναι από τη σελίδα της Αθηνάς Μανωλικάκη στο Facebook, όπου υπάρχουν πολλές ακόμη. Τα ονόματα όλων των συντελεστών και άλλες πληροφορίες για την παράσταση ενδεικτικά εδώ και εδώ και εδώ.

Το παγοδρόμιο, του Ρομπέρτο Μπολάνιο

Το Παγοδρόμιο του Ρομπέρτο Μπολάνιο (Άγρα 2016) είναι από τα βιβλία που διάβασα μέσα σε λίγες μέρες. Ιδιαίτερη γραφή, ενδιαφέρουσα πλοκή, με συνεχή ροή καταστάσεων και γεγονότων που σε κάνουν να θέλεις να δεις αμέσως το παρακάτω. Τρεις οι πλευρές της αφήγησης, τρεις οι κύριοι πρωταγωνιστές, που τα ονόματά τους δίνουν εναλλάξ και στους τίτλους των κεφαλαίων και που ο αναγνώστης / η αναγνώστρια περιμένουν κάθε φορά να διαβάσουν τη δικιά τους εκδοχή στην ιστορία. 

Έρχονται και ξανάρχονται οι αφηγητές στα κεφάλαια, μάλλον καλύτερα οι εκδοχές των αφηγητών, και μεις περιμένουμε, συχνά μάλιστα αγωνιούμε, να διαβάσουμε ποια είναι η πλευρά, η εκδοχή του Ρέμο Μοράν ή του Γασπάρ Ερέδια ή του Ενρίκ Ροσκέγιες. Χιλιανός συγγραφέας ο πρώτος, Μεξικανός ποιητής, χωρίς χαρτιά (παράνομος δηλαδή) στην Ισπανία ο δεύτερος, δημοτικός υπάλληλος ο τρίτος που τάχει καλά με τη γυναίκα του δημάρχου την Πιλάρ. 

Αλλά, δεν πρωταγωνιστούν μόνο αυτοί οι τρεις άντρες, η ιστορία εξελίσσεται γύρω από τρεις επίσης γυναικείες φιγούρες. Είναι η Νούρια, η όμορφη αθλήτρια του πατινάζ που για χάρη της φτιάχνει το παγοδρόμιο ο Ενρίκ, η Κάρμεν, κάποτε τραγουδίστρια της όπερας, τώρα ζητιάνα και άστεγη και η νεαρή Καριδάδ χαμένη στον κόσμο της. Χαμένος στον κόσμο του είναι και ο Φαντάρος, που αν και στην αρχή δεν φαίνεται να πρωταγωνιστεί, τελικά ο ρόλος του θα αποδειχτεί απρόσμενα καθοριστικός.

Η ιστορία εκτυλίσσεται σε μια παραλιακή τουριστική κωμόπολη της Καταλονίας. Λεπτομερείς περιγραφές διαδρομών, αισθημάτων και καταστάσεων, θαρρείς και ο συγγραφέας γνώριζε τον τόπο και τους ανθρώπους που επινοεί. Άνθρωποι στην άκρη του τίποτα ή του πουθενά. Πλοκή που δεν σε αφήνει να το εγκαταλείψεις. Από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα τη χρονιά αυτή.