Τὸ φλουρὶ τοῦ φτωχοῦ, του Παύλου Νιρβάνα

Τὸ πρῶτο φλουρὶ τῆς βασιλόπιτας, ποὺ μοῦ ἔπεσε, βγῆκε μοιρασμένο. Ἦταν ἀληθινὸ φλουρί, γιατί ὁ πατέρας μου τὸν καιρὸ ἐκεῖνο συνήθιζε νὰ βάζει στὴ βασιλόπιτα τοῦ σπιτιοῦ μας μιὰ χρυσὴ ἀγγλικὴ λίρα.

Πῶς ἔρχονται τὰ πράματα καμιὰ φορά!

Ὁ πατέρας μου, ὄρθιος μπροστὰ στὸ ἁγιοβασιλιάτικο τραπέζι, ἔκοβε τὴν πίτα, ὀνοματίζοντας κάθε κομμάτι ξεχωριστά, πρὶν κατεβάσει τὸ μεγάλο μαχαίρι τοῦ ψωμιοῦ. Ἀφοῦ ἔκοψε τὸ κομμάτι τοῦ σπιτιοῦ, τῶν ἁγίων, τὸ δικό του καὶ τῆς μητέρας μου, πρὶν ἀρχίσει τὰ κομμάτια τῶν παιδιῶν, σταμάτησε σὰν νὰ θυμήθηκε κάτι.

- Ξεχάσαμε, εἶπε, τὸ κομμάτι τοῦ φτωχοῦ. Αὐτὸ ἔπρεπε νά ῾ρθει ὕστερα ἀπὸ τοὺς ἁγίους. Ἂς εἶναι ὅμως. θὰ τὸ κόψω τώρα κι ὕστερα θ᾿ ἀρχίσω τὰ κομμάτια τῶν παιδιῶν. Πρῶτα ὁ φτωχός. Κατέβασε τὸ μαχαίρι καὶ εἶπε:

- Τοῦ φτωχοῦ.

Ἔπειτα θὰ ἐρχόταν τὸ δικό μου κομμάτι, ποὺ ἤμουν ὁ μεγαλύτερος ἀπὸ τὰ παιδιά.

Καθὼς τραβοῦσε ὅμως τὸ κομμάτι τοῦ φτωχοῦ, γιὰ νὰ κόψει τὸ δικό μου, τὸ χρυσὸ φλουρὶ κύλησε στὸ τραπεζομάντιλο. Τὸ κόψιμο τῆς πίτας σταμάτησε. Κοιτάζαμε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο κι ὁ πατέρας ὅλους μας.

-Ποιανοῦ εἶναι τώρα τὸ φλουρί; εἶπε ἡ μητέρα μου. Τοῦ φτωχοῦ ἢ τοῦ Πέτρου; Ἐγὼ λέω πῶς εἶναι τοῦ Πέτρου.

Ἡ καημένη ἡ μητέρα! Τὸ εἶχε καημὸ νὰ πέσει σ᾿ ἐμένα.

-Οὔτε τοῦ φτωχοῦ εἶναι, εἶπε ὁ πατέρας μου, οὔτε τοῦ Πέτρου. Τὸ σωστὸ σωστό. Τo φλουρὶ μοιράστηκε. Ἦταν ἀνάμεσα στὰ δυὸ κομμάτια. Καθὼς τὰ χώρισα μὲ τὸ μαχαῖρι, ἔπεσε κάτω. Τὸ μισὸ λοιπὸν εἶναι τοῦ φτωχοῦ, τὸ μισὸ τοῦ Πέτρου.

- Καὶ τί θὰ γίνει τώρα; ρώτησε στενοχωρημένη ἡ μητέρα μου.

- Τί θὰ γίνει;... Συλλογιζόμαστε κι ἐμεῖς.

- Μὴν πονοκεφαλᾶτε, εἶπε ὁ πατέρας. Ἄνοιξε τὸ πορτοφολάκι του, ἔβγαλε ἀπὸ μέσα δυὸ μισὲς χρυσὲς λίρες (τὸ χρυσάφι δὲν εἶχε κρυφτεῖ ἀκόμα) καὶ τὶς ἀκούμπησε στὸ τραπέζι.

- Νά, τί θὰ γίνει. Αὐτὴ φυλάξτε τη, νὰ τὴ δώσετε στον πρῶτο ζητιάνο, ποὺ θὰ χτυπήσει τὴν πόρτα μας. Εἶναι ἢ τύχη του. Ἡ ἄλλη μισὴ εἶναι τοῦ Πέτρου. Καὶ μοῦ τὴν ἔδωσε.

- Καλορίζικη! Καὶ τοῦ χρόνου, παιδί μου! Εἶσαι εὐχαριστημένος;

Ἤμουν καὶ μὲ τὸ παραπάνω. Ἡ ἰδέα μάλιστα πὼς είχα συντροφέψει μὲ τὸ φτωχὸ μὲ διασκέδαζε.

- Θὰ τοῦ τὴ δώσω ἐγὼ μὲ τὸ χέρι μου, εἶπα καὶ γελούσαμε ὅλοι μὲ τὴν παράξενη τύχη μου.

Τὰ ἄλλα παιδιὰ μὲ πείραζαν. Ὁ σύντροφος τοῦ φτωχοῦ. Μονάχα ὁ πατέρας μου δὲ γελοῦσε.

Ἐκεῖνος μὲ τράβηξε κοντά του, μὲ φίλησε καὶ μοῦ εἶπε:

- Μπράβο σου! Εἶσαι καλὸ παιδί.

Τὸ ἄλλο πρωί, μόλις ξυπνήσαμε, χτύπησε ἡ πόρτα. Κάτι μοῦ ἔλεγε πὼς ἦταν ζητιάνος, ποὺ ἔφτανε βιαστικὸς νὰ πάρει τὸ μερίδιό του. Ἔτρεξα στὴν πόρτα μὲ τὴ μισὴ λίρα. Ἦταν ἕνας γέρος φτωχός, μὲ κάτασπρη γενειάδα, γυρτὸς ἀπὸ τὰ χρόνια, καὶ τρέμοντας ἀπὸ τὸ κρύο μουρμούριζε εὐχές.

- Πάρε, παππού, τοῦ εἶπα. Ὁ γέρος, ποὺ δὲν ἔβλεπε καλὰ καὶ τοῦ εἶχε γυαλίσει, φαίνεται, παράξενα ἀπὸ τὰ χρονιὰ τὸ χρυσὸ νόμισμα, τὸ ἔφερε κοντὰ στὰ μάτια του, γιὰ νὰ τὸ κοιτάξει καλύτερα. Δὲν μποροῦσε νὰ πιστέψει πὼς κρατοῦσε χρυσάφι στὰ χέρια του, τὸν καιρὸ ἐκεῖνο, ποὺ ὅλοι ἔδιναν στοὺς φτωχοὺς δίλεπτα καὶ μονόλεπτα.

- Τί εἶναι αὐτό, παιδάκι μου; μὲ ρώτησε.

-Μισὴ λίρα εἶναι, παππού, τοῦ εἶπα. Πάρε την, δική σου εἶναι.

Ὁ καημένος δὲν ἤθελε νὰ τὸ πιστέψει. Μήπως ἔκαμες λάθος, παιδάκι μου; Γιὰ ρώτησε τοὺς γονεῖς σου.

Τοὺ ἐξήγησα μὲ τί τρόπο εἴχαμε μοιραστεῖ τὸ φλουρὶ τῆς βασιλόπιτας. Ὁ γέρος ἔτρεμε ἀπὸ τὴ χαρά του. Σήκωσε ψηλὰ τ᾿ ἀρρωστημένα του μάτια καὶ εἶπε:

-Ὁ Θεὸς εἶναι μεγάλος! Νὰ ζήσεις, παιδάκι μου, καὶ νὰ σὲ χαίρονται οἱ γονιοί σου. Καὶ ὁ Θεὸς νὰ σ᾿ ἀξιώσει νὰ ῾χεις πάντα ὅλα τὰ καλὰ καὶ νὰ τὰ μοιράζεις μὲ τοὺς φτωχοὺς καὶ τοὺς ἀδικημένους. Τὴν εὐχή μου νά ῾χεις!

Μοῦ ἔδωσε τὴν εὐχή του, σήκωσε πάλι ψηλὰ κατὰ τὸν οὐρανὸ τ᾿ ἀρρωστημένα του μάτια καὶ κατέβηκε μὲ τὸ ραβδί του τὴ σκάλα. 

                          

---------------------------------------------

Καλή Πρωτοχρονιά. 

Καλή, καλύτερη χρονιά!

(Αντέγραψα το διήγημα του Παύλου Νιρβάνα από σελίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η φωτογραφία είναι από εδώ, πριν από ένα χρόνο, κι όμως δυστυχώς είναι σαν σήμερα!) 

Ο Βασιλιάς των Ονείρων: ένα όμορφο παιδικό βιβλίο από την Ευδοκία Σκορδαλά-Κακατσάκη

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν... για σταθείτε, τι λέω ήταν, ακόμα είναι, ψηλά πολύ ψηλά, πιο πάνω απ' τα σύννεφα χτισμένη, η Ονειρούπολη. Χίλια φεγγάρια κι άλλα τόσα, χίλια αστέρια κι άλλα τόσα, φωτίζουν τον ουρανό της. Στις λιμνούλες της, μέσα σε κρυστάλλινα νερά, μελισσοβότανα και ροδόσταμο, κολυμπούν γαλάζια χρυσόψαρα. Μικρές χαριτωμένες γέφυρες από ουράνια τόξα στολίζουν τα μικρά ποταμάκια της, που τρέχουν μέλι και γάλα...

Μια ομορφιά είναι το βιβλίο της Ευδοκίας Σκορδαλά-Κακατσάκη "Ο Βασιλιάς των Ονείρων" (εκδ. Κόκκινη κλωστή δεμένη, 2015 σε επανέκδοση, είχε παλαιότερα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Άγκυρα, ενώ επίσης το 2001 είχε διακριθεί με το Α' βραβείο από τον Κύκλο Ελληνικού παιδικού Βιβλίου). 

Και τι μας λέει Η Ευδοκία; Ότι υπάρχει η Ονειρούπολη, υπάρχει κι ένας βασιλιάς, που... δεν έχει πλούτη και παλάτια και στρατιώτες, όμως έχει μια βρύση, που σκορπά χαρές και χρώματα και καλοσύνες και όνειρα, κυρίως όνειρα όμορφα και γλυκά. Όμως, καμιά φορά τα όνειρα δεν είναι όμορφα. Γιατί ... υπάρχει κι ένας μαύρος καβαλάρης, μαύρος και κατάμαυρος! Και καλεί η συγγραφέας τα παιδιά να πλησιάσουν να τους πει την ιστορία για το βασιλιά και τον καβαλάρη, που της την είπε η μαμά της όταν ήταν  μικρή, κι εκείνη την άκουσε από τη δική της μαμά, κι η μαμά της από τη δική της πάλι, και πάει λέγοντας...

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, πριν από χιλιάδες χρόνια, εμφανίστηκε στον ουρανό της Ονειρούπολης, ξαφνικά και αναπάντεχα, ένα πελώριο μαύρο σύννεφο. Ένα σύννεφο, που δεν κουβαλούσε βροχή, που δεν έφερνε χιόνι, που δεν προμηνούσε χαλάζι....

Και συνεχίζεται η ιστορία για τη μονομαχία του βασιλιά με το μαύρο καβαλάρη για το ποιος θα πάρει το κλειδί της βρύσης. Μάχονται το καλό με το κακό, δυστυχώς, υπάρχουν και τα δυό στον κόσμο, αυτό θέλει να πεί η συγγραφέας στα παιδιά, λες να τα προετοιμάσει γι' αυτό που θα συναντήσουν στην πραγματική ζωή. 

Αυτό έδειξαν και μια ομάδα μαθητών του Ε' Δημοτικού σχολείου Χανίων στην παρουσίαση που έγινε στις 11 Δεκεμβρίου (Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού) στο Δημοτικό Κήπο της πόλης με ένα μουσικοχορευτικό δρώμενο, όπου, ντυμένα με άσπρα ή μαύρα ρούχα, παρίσταναν τη μάχη του καλού με το κακό.

Νωρίτερα, το πρωί είχαν συναντηθεί στον Κήπο μαθητές από δημοτικό σχολείο της Σούδας με τη συγγραφέα, είχαν μιλήσει για το βιβλίο και όχι μόνο, και είχαν στολίσει το δέντρο που στέκεται στο μέσον της αίθουσας με ευχές για τα παιδιά όλου του κόσμου εν όψει και των εορτών που έρχονταν.

Το βιβλίο συνοδεύεται από CD στο οποίο έχει γράψει τη μουσική και τραγουδά η Νένα Βενετσάνου τραγούδι γραμμένο από τη συγγραφέα. 

Τελικά, το χάρηκα κι εγώ το βιβλίο πριν το δώσω στον εγγονό μου να καμαρώσει για την ώρα την όμορφη εικονογράφηση της Λιάνας Δενεζάκη, αλλά και ν' αρχίσει να διακρίνει τους ήρωες της Ονειρούπολης! Ήδη, ξεχώρισε το βασιλιά, το κλειδί, τα δέντρα, τα πουλιά, τα παιδάκια, τα σπίτια, τη σκάλα, τα μανιτάρια, το βιβλίο, τ' αστέρια, το φεγγάρι. Όνειρα γλυκά!

Για ένα τριματάκι απ’ το παλιό παιδικό χριστόψωμο: τα Χριστούγεννα του Τάσου Λειβαδίτη

Χριστούγεννα 2015 και πρόσφυγες (Σκίτσο του Γιάννη Αντωνόπουλου. Πηγή: left.gr).

..........................................

Η ασετυλίνη που σφυρίζει στη γωνιά
ένα σπασμένο παράθυρο φιμωμένο με σκοτάδι.
Η σκεπή του μαγειρείου μπάζει νερά.
Βουίζει μες στις χαραμάδες ο άνεμος.
– Θωμά, πάρε τσιγάρο
και μη σκαλίζεις τα δόντια σου, Θωμά.
Μάταια ψάχνεις για ένα τριματάκι
απ’ το παλιό παιδικό χριστόψωμο.
Βουίζουνε τα φλόγιστρα του πετρελαίου. Ο Θωμάς
σφίγγει στα γόνατά του μια πατάτα
και καθαρίζει ήσυχα-ήσυχα. Τ’ άλλο του χέρι είναι κομμένο.

Κοιτάμε με την άκρη του ματιού το σκοπό που μπαίνει
μ’ ένα φύσημα παγωμένου αέρα. Το σαγώνι του
θα τρέμει πίσω απ’ το χακί κασκόλ.

Σηκώνεις το γιακά της χλαίνης σου. Χιονίζει.
Μια πλάκα φωνογράφου στο Διοικητήριο. Πιο μακριά
η σιωπή. Καλή νύχτα, καλά Χριστούγεννα.
Συλλογιέσαι τ’ άστρα πίσω απ’ την καταχνιά
σκέφτεσαι πως αύριο μπορεί να σε σκοτώσουν.
Μα απόψε αυτή η φωνή είναι μια τσέπη μάλλινη
χώσε τα χέρια σου.
– Καληνύχτα, Θωμά, καλά Χριστούγεννα.

Κ’ η καρδιά σου φωτίζεται σαν χριστουγεννιάτικο τζάμι.

Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το ποίημα "Παραμονή Χριστουγέννων". Το έγραψε ο Τάσος Λειβαδίτης το 1950 στη Μακρόνησο και κυκλοφόρησε το 1956 (στη συλλογή "Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο"). 

Λίγο αργότερα, ο ποιητής έγραφε:

Στην αρχή ήταν το  χάος.

Μετά γεννήθηκα εγώ, μονάχος, σ' ένα κόσμο ραγισμένο

μ' ένα κουρελιασμένο Θεό που γύριζε από πόρτα σε πόρτα

ζητιανεύοντας την ύπαρξή του.

Ύστερα γίναμε ξαφνικά δυό

φιληθήκαμε

κι άρχισε να σκοτώνει ο ένας τον άλλο.

Είναι το ποίημα "Γένεσις (έκδοση γ')" που ανήκει στη συλλογή "Ποιήματα (1958-1964)" και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος (έχω την τρίτη έκδοση, 1984, απ' όπου και το αντέγραψα).

Πολύ αργότερα, σαν να μαλάκωσε κι έγραφε στο ποίημα "Ο αδελφός Ιησούς":

...................................................................

Ένα άλλο βράδυ τον άκουσα να κλαίει δίπλα.

Χτύπησα την πόρτα και μπήκα.
Μου ‘δειξε πάνω στο κομοδίνο ένα μικρό ξύλινο σταυρό.
«Είδες –μου λέει- γεννήθηκε η ευσπλαχνία!
Έσκυψα τότε το κεφάλι κι έκλαψα κι εγώ.

Γιατί θα περνούσαν αιώνες και αιώνες
και δε θα ‘χαμε να πούμε τίποτα ωραιότερο απ’ αυτό.

.................................................................

Πρόσφυγες 2015 (Πηγή φωτογραφίας: ΕΡΤ Αιγαίου)

Χριστούγεννα 2015: ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδάκια, να βγάλλ’ απού την κόλαση χιλιάδες και μυριάδες...

      Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα

      και φέρε και γλυκό κρασί να πιούν τα παλληκάρια

      κι αν είναι με το θέλημα, άσπρη μου περιστέρα,

      ανοίξετε την πόρτα σας, να πούμε καλησπέρα

     κι ακόμα δεν τον ηύρηκες τον μάνταλο ν' ανοίξεις

     να μας εβάλεις μια ρακή κι ύστερα να σφαλίξεις...

Τα παραπάνω είναι παραδοσιακά κάλαντα Κρήτης. Τα βρίσκει κανείς σε πολλές πηγές, εγώ τ' αντέγραψα από το καλαίσθητο βιβλιαράκι "Σας τα' παν άλλοι; Το Δωδεκαήμερο στην ελληνική παράδοση" (εκδ. Εν πλώ, 2014), το οποίο περιέχει πληροφορίες, έθιμα και παραδόσεις για τις ημέρες των εορτών από διάφορα μέρη της Ελλάδας (κείμενα του Γιώργη Βενετούλια και ζωγραφιές της Ελένης Διαμαντοπούλου), καθώς και παραδοσιακά κάλαντα, τα οποία περιέχονται σε CD που συνοδεύει το βιβλίο (τραγουδούν Χρ. Αηδονίδης, Ελ. Αρβανιτάκη, Σαβ. Γιαννάτου, Παντ. Θαλασσινός, Μιχ. Τζουγανάκης, Κατ. Παπαδοπούλου, Ηλ. Πιλάλης, Σοφ. Παπάζογλου, Χρ. Τσιαμούλης, Δημ. Υφαντής, Παιδική Χορωδία Τσιαμούλη).

Από την άλλη, γινόμαστε καθημερινά θεατές - παθητικοί οι περισσότεροι - μιας χωρίς τέλος ανθρώπινης τραγωδίας στη θάλασσα του Αιγαίου. Δεν μπορώ να μην ξαναθυμηθώ τα κάλαντα του Παύλου Βλαστού, που πριν ένα χρόνο είχα πάλι αναρτήσει: 

            …………………………………………………………….

-Δώσε μου μάνα, τ’ αργυρά και τα χρυσά κλειδάκια,

ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδάκια,

να βγάλλ’ απού την κόλαση  χιλιάδες και μυριάδες,

να ιδώ τον Αρχιστράτηγο που τρέμ’ η γης  κι ο κόσμος,

όντε ξετάζει τση ψυχαίς αμαρτωλαίς και δίκαις.

Εκιά που παν οι δίκαιοι είναι διπλοστρωμένα,

με μήλα, με τριαντάφυλλα, μ’ άνθη ξεφουντωμένα,

στη μέση κάθεται ο Θεός, δεξιά η Παναγία

Κι ο Πρόδρομος ο Βαφτιστής εις του Χριστού το πλάι

τα τάγματα τ’ αγγελικά τριγύρω φτερουγίζουν

και προσκυνούν οι δίκαιοι, δοξάζουνε και ψάλλουν.

Μα ΄κεί απού ‘παν οι αμαρτωλοί φίδια ‘ναι και λιακώνια,

Κόλασες και πίσσες και φωθιές, δαιμόνοι και τελώνια…

……………………………………………………………………………………………

Πλάι στο Καλά Χριστούγεννα, την ίδια ευχή και φέτος

ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδάκια, να βγάλλ’ απού την κόλαση  χιλιάδες και μυριάδες...

Αληθινές ιστορίες για καθημερινούς ανθρώπους και η Θεσσαλία στο επίκεντρο από τη Βασιλική Πέτσα

Ποιο ρόλο μπορεί να έχουν ο κόρακας, οι σκύλοι, το φίδι, το άλογο ή το αρνί σε μια συλλογή διηγημάτων; Και πώς μπορεί ο Σολωμός, ο Μαγιακόφσκι, ακόμη ακόμη και η Παλαιά Διαθήκη να εμπνεύσουν τέτοια διηγήματα; 

Αυτό κάνει  η Βασιλική Πέτσα στο τελευταίο της βιβλίο,  μια συλλογή τεσσάρων διηγημάτων με τίτλο "Μόνο το αρνί". Ο τίτλος  είναι εμπνευσμένος, όπως σημειώνει η συγγραφέας, από το ποίημα του Διον. Σολωμού "Ο θάνατος της ορφανής", όπου

"κανείς δεν την ακλούθαε πάρεξ το αρνί μονάχο"

ιδέα που χρησιμοποιεί και στο τελευταίο διήγημα ως κατακλειδα: "Μόνο τ' αρνιά βοσκούσανε αμέριμνα, ανέγγιχτα απ' των ανθρώπων τις χαρές, μα και τις λύπες". Το διήγημα αυτό έχει τίτλο "Άνθρωποι και σκύλοι" (που σε μένα θύμισε και λίγο το "Άνθρωποι και ποντίκια" του Τζων Στάινμπεκ).

Εξάλλου, όπως η ίδια σημειώνει, και οι τίτλοι δύο διηγημάτων είναι εμπνευσμένοι από άλλα διαβάσματα. Συγκεκριμένα, ο τίτλος "Ο κόραξ εξελθών" είναι από την Παλαιά Διαθήκη, και συγκεκριμένα από τη Γένεση, το κεφάλαιο για το τέλος του κατακλυσμού, όπου έστειλε ο Νώε τον κόρακα έξω από την κιβωτό να δει αν σταμάτησε το νερό, και που ποτέ δεν ξαναγύρισε

"καὶ ἀπέστειλε τὸν κόρακα τοῦ ἰδεῖν, εἰ κεκόπακε τὸ ὕδωρ· 

καὶ ἐξελθών, οὐκ ἀνέστρεψεν ἕως τοῦ ξηρανθῆναι τὸ ὕδωρ ἀπὸ τῆς γῆς"

Το διήγημα αυτό, γραμμένο στη ντοπιολαλιά της γενέτειράς της, της Καρδίτσας, μπορεί να δυσκολέψει στην κατανόηση λόγω της γλώσσας, δείχνει όμως εντυπωσιακή γνώση της  συγγραφέα, τόσο για το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, αλλά και για την ιστορία του τόπου και μάλιστα την περίοδο της κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου, όπου στα μέρη της το φορτίο της Ιστορίας εκείνης της εποχής είναι ιδιαίτερα βαρύ. Είναι μια συγκινητική ιστορία και παράλληλα μια καταγραφή των καταστάσεων και των αισθημάτων που πρωταγωνιστούσαν την περίοδο εκείνη στα μέρη της Καρδίτσας  (και όχι μόνο βέβαια, θα έλεγα στην ηπειρωτική Ελλάδα περισσότερο).

"... Τι μ' ένοιαζε, σι λέω ιγώ, τι σημασία να 'χει, στου μήνα τ'σ δεακαοχτώ ή τ'ς εικοσιμία, Παλαιοκαρυά μεριά ή στης Βλαχοκρανιάς τα μέρη αν τον βρήκε το κακό, κι ούτε που ψάξαμε μετά να ιδούμε ποια η αλήθεια, για πάντα απόυ τον έχανάμαν και κατά τον Άδη απού τραβούσε, νιρό μας είπαν που σταμάτ'σε να πιει σε δροσερή βρυσούλα, το στόμα τ' να βράξει μια στιγμή γι' αναπαμό, απού 'ταν και γλυκός καιρός, και λέω για παρηγοριά, θε ν' άν'ξε λίγο η καρδιά τ', το χωριό τ' να θ'μήθ'κε και τη ρεματιά που θα φουντώναν τα πλατάνια τ'σ, χαρά Θεού η άν'ξη το χρόνο εκείνο κι άκαφτα τα παλούκια σαν μπήκε ο Μάης..."

Το δεύτερο διήγημα έχει τον τίτλο "Ο καθένας άλογο", εμπνευσμένο από το ποίημα του Μαγιακόφσκι "Δείχτε συμπάθεια στ' αλογα" (μετάφραση Μήτσου Αλεξανδρόπουλου).

«...

Άλογο, μη!

Άλογο, ακούστε με:

Τάχα χειρότερο είσαι από δαύτους;

Άκου, παιδί μου,

από λίγο λίγο

άλογα είμαστε όλοι μας

άλογα - ο καθένας με την αναλογία του...»

Και να πώς τελειώνει το διήγημα:

"... Η Ρηνιώ απλώνει το χέρι της προς τη μουσούδα του αλόγου, το υψώνει αργά, στο άλλο κρατά ένα γυαλιστερό χαρτάκι. Το ζώο δεν αντιδρά, την αγνοεί, έπειτα σκύβει και, καθώς καταπίνει τη ζαχαρίτσα, γλείφει απαλά το χέρι της. Η Ρηνιώ έχει αφήσει το χαρτάκι να πέσει στο χώμα και με το άλλο χέρι χαϊδεύει τις μαυριδερές, σκληρές τούφες του αλόγου."

Τέλος, το τρίτο διήγημα της συλλογής έχει τον τίτλο "Φίδι στον κόρφο":

"...Ηρέμησε, μαϊμού, κι άλλο θα χορέψεις, θα σου βαρέσουν κι άλλα νταούλια για να κουνηθείς, δεν ήρθε η ώρα σου ακόμα, έπαιζε το φίδι, σε κορόιδευε, νά το, δες, ξεμακραίνει στη φωλιά του..."

Δεν αποκαλύπτω τις ιστορίες γιατί αξίζουν να διαβαστούν, έχω όμως να σημειώσω ότι και στα τέσσερα διηγήματα βρίσκεις να ξεδιπλώνεται η ζωή στα θεσσαλικά χωριά, από τον πόλεμο μέχρι τη μεταπολίτευση, με φανερά τα σημάδια από τη φτώχεια, τις δυσκολίες, τις συγκρούσεις, τα κυνηγητά, τα αδιέξοδα, τις μοναξιές, Εικόνες, που όσο κι αν νομίζονται μακρινές, φανταστικές, άλλο τόσο είναι  αληθινές, 

Αλλά και στο πρώτο της βιβλίο, τη νουβέλα "Θυμάμαι", είχα εντυπωσιαστεί με το ιδιαίτερο στυλ γραφής στο δέσιμο της πλοκής. Κάθε κεφάλαιο αφηγείται τη συνέχεια της ιστορίας από το σημείο που την άφησε στο προηγούμενο, αλλά από την πλευρά ενός διαφορετικού ήρωα της ιστορίας. Έτσι, διατηρώντας για όλα τα πρόσωπα πρωταγωνιστικό, αλλά και διακριτό ρόλο, εξετάζει τις διαφορετικές οπτικές και εν τέλει κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση αναμένοντας την αιτία και την εξέλιξη των συμβάντων. Και σε αυτό το βιβλίο, είχα επίσης σημειώσει τις πολλές της αναφορές στην ελληνική ιστορία, κυρίως από τη δεκαετία του '40, με πηγή και πάλι τα μέρη της Καρδίτσας.

".... Με βαθύ κόκκινο, ο τοίχος έγραφε "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ", με κεφαλαία, έγερναν τα γράμματα, κατηφορίζανε, το "Α" είχε φτάσει σχεδόν στο πάτωμα. Ένα κόκκινο βαθύ, ίδιο με το ηλιοβασίλεμα που χαζεύαμε στο κατάστρωμα, στο καράβι της επιστροφής, αγκαλιασμένοι και σιωπηλοί. Γύρισα τη στρόφιγγα, το νερό ξεπήδησε με ορμή. Τα γράμματα κύλησαν σε στάλες προς το πάτωμα, χάθηκαν. Ένιωσα σαν να κατέστρεφα έργο τέχνης..."

Και στα δύο βιβλία που διάβασα, έχει απλές, καθημερινές ιστορίες, γραμμένες με πολλή τρυφερότητα, με πολλή ευαισθησία, με όμορφες, λεπτομερείς περιγραφές απλών πραγμάτων και απλών ανθρώπων. Η Καρδίτσα και όλη η Θεσσαλία σε πρώτο πλάνο. Η Ιστορία παντού, και οι συνέπειές της. Νιώθεις ότι καταγράφει τις ιστορίες που άκουγε από τον παπού ή τη γιαγιά, τις ιστορίες που έρχονται από την κατοχή και τον εμφύλιο, κυρίως τον εμφύλιο. Η Βασιλική Πέτσα είναι νέα, έχει ταλέντο, έχει έμπνευση, δείχνει να κατέχει τα εργαλεία γραφής και να τα χρησιμοποιεί ποικιλοτρόπως και πρωτότυπα. Αξίζει να διαβάζεται.

Μια συνέντευξη για την Ορολογία στην Ελλάδα

Η Ορολογία, ως διακριτός επιστημονικός τομέας, είναι αντικείμενο με το οποίο ασχολούμαι εδώ και πολλά χρόνια, παράλληλα αλλά και πέραν της κύριας επαγγελματικής μου απασχόλησης. Στο πλαίσιο αυτό, δημοσιεύτηκε πρόσφατα μια συνέντευξή μου στην ιστοσελίδα της Μονάδας Ορολογίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου TermCoord. Αντιγράφω εδώ την ελληνική εκδοχή της συνέντευξης.

Σε ποιο σημείο της σταδιοδρομίας σας άρχισε η ενασχόληση με την Ορολογία και τι σας οδήγησε σε αυτήν;

Με την Ορολογία ως αντικείμενο, και ειδικότερα με την τυποποίηση στην Ορολογία, ξεκίνησα να ασχολούμαι το 1987 όταν έγινα μέλος της Τεχνικής Επιτροπής του ΕΛΟΤ για την Ορολογία ΤΕ21 (αντίστοιχη της TC37 του ISO). Ουσιαστικά όμως, η ενασχόλησή μου ξεκίνησε νωρίτερα, το 1981, όταν άρχισα να εργάζομαι στη Βιβλιοθήκη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, όπου το αντικείμενο της ενασχόλησής μου ήταν ταξινόμηση, θεματική ευρετηρίαση, βάσεις δεδομένων και θησαυροί, πεδία δηλαδή που απαιτούσαν εννοιολογική και ορολογική αντιμετώπιση. Επομένως, η ενασχόλησή μου με την ΤΕ21 προέκυψε ως συνέχεια της επαγγελματικής μου απασχόλησης στο ΤΕΕ. Θα ήθελα όμως να συμπληρώσω ότι έχω και προσωπικό ενδιαφέρον στα ζητήματα της γλώσσας γενικότερα και, όπως γνωρίζετε, τα ζητήματα αυτά είχαν και έχουν ιδιαίτερη σημασία στη χώρα μας και με το γλωσσικό ζήτημα που μας είχε ταλανίσει για πολλές δεκαετίες.

Είστε συντονίστρια και ένα από τα παλαιότερα μέλη της Τεχνικής Επιτροπής ΤΕ21 “Αρχές Τεχνικής Ορολογίας”. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε εν συντομία ποιο είναι το βασικό αντικείμενο με το οποίο ασχολείται η Επιτροπή καθώς και τον τρόπο λειτουργίας της;

Καταρχάς, θα ήθελα να ενημερώσω ότι η Επιτροπή μας έχει μετονομαστεί σε «Ορολογία – Γλωσσικοί πόροι» κατ’ αντιστοιχία με την ονομασία της αντίστοιχης Διεθνούς Επιτροπής TC37 του ISO. Βασικό αντικείμενο της Επιτροπής είναι η σύνταξη ελληνικών προτύπων για την Ορολογία και η θέσπιση κανόνων ορολογίας. Επίσης, η ΤΕ21 είναι πλήρες μέλος (P-Member) της TC37 και στο πλαίσιο αυτό, παρακολουθεί και ενημερώνεται για όλο το έργο της Επιτροπής, ενώ συμμετέχει στις ψηφοφορίες ή μόνο στις συζητήσεις για τα νέα πρότυπα και άλλα τυποποιητικά κείμενα που προκύπτουν, ανάλογα με τη σχέση που μέχρι τώρα έχει με τις υποεπιτροπές της (ως πλήρες μέλος P-Member ή ως μέλος-παρατηρητής O-Member). Η συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας και άλλους φορείς σε θέματα ορολογίας, καθώς και η διοργάνωση ημερίδων, σεμιναρίων κτλ. σε συνεργασία με τους φορείς αυτούς είναι δραστηριότητες για τις οποίες επίσης η ΤΕ21 ενδιαφέρεται και έχει ήδη επιδείξει αξιόλογο, κατά τη γνώμη μου, έργο εντός της χώρας. Πρόσφατη εξάλλου ήταν η συμμετοχή με ομιλητές μέλη της Επιτροπής στο σεμινάριο για μεταφραστές που διοργάνωσε το Μάιο 2015 το Γραφείο Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ συμμετέχει και στις προσπάθειες δημιουργίας του Ελληνικού Δικτύου Ορολογίας της ίδιας υπηρεσίας.

Όσον αφορά τη δομή και τη λειτουργία της ΤΕ21, μέλη της Επιτροπής ορίζονται εκπρόσωποι επιστημονικών φορέων οι οποίοι έχουν ενδιαφέρον και συνάφεια με τα ζητήματα αυτά. Οι φορείς αυτοί είναι η Ελληνική Εταιρείας Ορολογίας, η Ακαδημία Αθηνών, ο ΕΛΟΤ, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, το ΙΕΛ, το ΕΜΠ, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Ένωση Ελλήνων Φυσικών και η Ένωση Ελλήνων Χημικών. Πέραν των μελών, υπάρχει και κατάλογος παρατηρητών, οι οποίοι ενημερώνονται ηλεκτρονικά για το έργο της Επιτροπής, αλλά και συμβάλλουν με τις ειδικές γνώσεις τους στα επιμέρους ζητήματα που προκύπτουν. Οι συνεδριάσεις της Επιτροπής είναι ανοικτές, ενώ για τη σύνταξη και έκδοση των προτύπων ακολουθούνται οι διαδικασίες που ορίζονται από τον κανονισμό του ΕΛΟΤ αλλά και κατά την αντίστοιχη διεθνή πρακτική (δηλαδή σύνταξη του κειμένου, συζήτηση μεταξύ των μελών, δημόσια κρίση, έκδοση, ενημέρωση ενδιαφερομένων μερών).

Έχετε σπουδάσει χημικός μηχανικός. Πόσο σημαντικό είναι να διαθέτει κάποιος εξειδικευμένες γνώσεις για την παραγωγή ορθής και συνεπούς τεχνικής ορολογίας;

Οι εξειδικευμένες γνώσεις επί του θεματικού πεδίου έχουν σημασία για την καλύτερη αντίληψη και διαχείριση των εννοιών με τις οποίες χρειάζεται να καταπιαστεί κανείς σε ένα έργο ορολογίας. Πρέπει βέβαια να σημειώσω ότι δεν αρκεί, γιατί ένα έργο ορολογίας απαιτεί την εφαρμογή κανόνων, τόσο ορολογικής όσο και γλωσσικής διαχείρισης. Πάντως, ναι, νομίζω ότι οι σπουδές μου έχουν συμβάλει (και συμβάλλουν συνεχώς) καθοριστικά στην ενασχόλησή μου με ζητήματα Ορολογίας, σε συνδυασμό μάλιστα με ζητήματα Τυποποίησης, δεδομένου ότι και η Τυποποίηση συνδέεται στενά με τα αντικείμενα του μηχανικού. Θα ήταν αλήθεια εγωιστικό να επισημάνω ότι τόσο ο Αυστριακός Eugene Wüster, όσο και ο Ρώσος Dmitrij Semënovič Lotte, που θεωρούνται πατέρες της Ορολογίας ως διακριτού επιστημονικού πεδίου, ήταν μηχανικοί;

Στο πλαίσιο της διδακτικής σας εμπειρίας στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Επιστήμη της Πληροφορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου ποια θέση κατέχει η διδασκαλία της Ορολογίας;

Στο αντικείμενο της Επιστήμης της Πληροφορίας περιλαμβάνονται πεδία όπως θεματική ανάλυση, ταξινόμηση, συστήματα θεματικής ευρετηρίασης και πρόσβασης, οργάνωση και παράσταση της γνώσης. Για αυτά, εκ των πραγμάτων είναι απαραίτητο οι φοιτητές να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον κόσμο των εννοιών ώστε και στην επαγγελματική τους ζωή, να είναι σε θέση να συνδέουν τη θεματική με την εννοιολογική ανάλυση κατά τη διαχείριση των πόρων. Επιπλέον, η Επιστήμη της Πληροφορίας είναι ένας διαρκώς εξελισσόμενος επιστημονικός κλάδος, που ακολουθεί τις εξελίξεις στους τομείς των τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, και με την έννοια αυτή υπάρχει διαρκής ανάγκη για την απόδοση των νέων εννοιών με νέους όρους και μάλιστα στην ελληνική, αφού οι νέες αυτές έννοιες στην πλειονότητα διατυπώνονται στην αγγλική γλώσσα. Στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, καθώς και στο ΤΕΙ Αθήνας παλαιότερα, δίδαξα μαθήματα όπως «Συστήματα θεματικής πρόσβασης», «Τεκμηρίωση», «Μεταδεδομένα», «Επιστήμη της πληροφορίας στο σύγχρονο περιβάλλον» κτλ. στα οποία είχα ενσωματώσει και διαλέξεις Ορολογίας σε μικρότερη ή μεγαλύτερη έκταση ανάλογα με την περίπτωση. Εξάλλου, μέχρι και πρόσφατα έχω δώσει, μετά από πρόσκληση, ξεχωριστές διαλέξεις με αυτό το αντικείμενο σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές του Ιονίου Πανεπιστημίου (τελευταία ήταν το Μάιο 2015 με τίτλο «Τυποποίηση, Ορολογία και Βιβλιοθήκες). Εξάλλου, στο πλαίσιο αυτό, συμμετείχα στην Ομάδα μελέτης και κατασκευής του Ελληνικού Θησαυρού Επιστημονικών Όρων για λογαριασμό των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, ενώ επίσης είμαι μέλος της Τεχνικής Επιτροπής ΕΛΟΤ/ΤΕ22 «Τεκμηρίωση» (αντίστοιχης της ISO/TC46).

Είστε επίσης μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας . Με ποιους τρόπους γίνεται η διάχυση του πολύ σημαντικού έργου που παράγει η ΕΛΕΤΟ στο ευρύτερο κοινό;

Η Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας είναι ένας δραστήριος επιστημονικός φορέας με διττό ρόλο: αφενός την υπηρέτηση της Ορολογίας ως επιστήμης με τη διαγλωσσική της διάσταση και αφετέρου την ανάπτυξη και προώθηση της ελληνικής ορολογίας σε συμφωνία πάντα με την ανάπτυξη της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας. Είναι καθοριστική η συμβολή της ΕΛΕΤΟ καταρχάς στη λειτουργία της Επιτροπής ΤΕ21, αλλά και των άλλων Επιτροπών Τυποποίησης του ΕΛΟΤ στα συναφή με ορολογία ζητήματα. Επίσης, διοργανώνει σταθερά κάθε δύο χρόνια το Συνέδριο «Ελληνική γλώσσα και Ορολογία» (και ήδη φέτος το Νοέμβριο διοργανώνουμε το 10ο Συνέδριο), ενώ έχει διοργανώσει, σε συνεργασία και με άλλους φορείς, ημερίδες και σεμινάρια ορολογίας. Εκδίδει το διμηνιαίο δελτίο «Ορόγραμμα» το οποίο διατίθεται ελεύθερα στο Διαδίκτυο και περιέχει άρθρα, εργασίες πάνω σε όρους, ορολόγια και νέα από τον ελληνικό και διεθνή χώρο της Ορολογίας. Συνεργάζεται με κάθε φορέα ή άτομο που εκδηλώνει σχετικό ενδιαφέρον, σε μόνιμη ή περιστασιακή βάση, ενώ για όλα τα ειδικά ζητήματα ορολογίας γίνεται διεξοδική συζήτηση στο ΓΕΣΥ, λαμβάνονται αποφάσεις (συχνά και μετά από δημόσια διαβούλευση εάν κριθεί απαραίτητο) και δημοσιεύονται τα αποτελέσματα στο Ορόγραμμα. Αρχή της ΕΛΕΤΟ είναι ότι οι όροι πρέπει να είναι πόροι ελεύθερα διαθέσιμοι και έτσι διαθέτει όλο της το ορολογικό έργο στο διαδίκτυο, μέσα από τον ιστότοπό της (www.eleto.gr). Η ΕΛΕΤΟ έχει διατυπώσει εδώ και χρόνια ένα φιλόδοξο Πρόγραμμα Ορολογικού Συντονισμού, το οποίο αν και λείπει στην Ελλάδα, δυστυχώς δεν έχει λάβει μέχρι τώρα την υποστήριξη που θα έπρεπε. Τέλος, θα ήθελα να κάνω αναφορά στον Πρόεδρο της ΕΛΕΤΟ, τον Κώστα Βαλεοντή, ο οποίος είναι ένας ακάματος, χαμηλών τόνων αλλά πολύ υψηλών επιστημονικών προδιαγραφών άνθρωπος, που η συμβολή του στην Ορολογία και στην Τυποποίηση είναι ανεκτίμητη και οδηγός για μας τους υπόλοιπους.

Στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον όπου δημιουργούνται διαρκώς νέες επικοινωνιακές ανάγκες η ορολογία παίζει σημαντικό ρόλο. Πώς γίνεται η διαχείριση ενός ολοένα αυξανόμενου αριθμού νεοεισαγόμενων ξενόγλωσσων όρων στην ελληνική γλώσσα;

Εδώ θα μπορούσα να μιλάω επί μακρόν! Τα ζητήματα είναι πολλά και αφορούν καταρχάς την κατανόηση και την ερμηνεία των νέων εννοιών και στη συνέχεια τις διεργασίες «μεταφοράς» τους στη γλώσσα μας, πράγμα που απαιτεί ή και προϋποθέτει καλή γνώση της ελληνικής, αλλά καλή γνώση και της γλώσσας πηγής, που συνήθως είναι η αγγλική. Αυτά τα ζητήματα μας απασχολούν στην ΤΕ21, τα βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας αφού τα Ελληνικά Πρότυπα που συντάσσουμε είναι στην πλειονότητα μεταφορά και προσαρμογή των Διεθνών προτύπων ISO. Ασχοληθήκαμε δε ιδιαίτερα και αναλυτικά ως προς την πολιτική και τους κανόνες που πρέπει ν’ ακολουθούνται κατά την επεξεργασία του προτύπου ISO 860 για την εναρμόνιση εννοιών και όρων. Στην πράξη τώρα, η διαχείριση που αναφέρετε δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η ΕΛΕΤΟ, η ΤΕ21 και ο ΕΛΟΤ συνολικά κάνουν προσπάθειες δημοσιοποίησης των σχετικών ζητημάτων και της ανάγκης για συλλογική, επιστημονική αντιμετώπισή τους. Το θετικό είναι ότι διάφοροι φορείς ανταποκρίνονται και έτσι έχουν ήδη δημιουργηθεί θεματικές ομάδες ορολογίας σε συνεργασία με την ΕΛΕΤΟ που λειτουργούν σε μόνιμη βάση ή λειτούργησαν περιστασιακά για συγκεκριμένο πεδίο και πάντως έδωσαν χρήσιμα αποτελέσματα. Θα πρέπει βέβαια να πω ότι προσπάθειες στην κατεύθυνση καταγραφής των νέων όρων και εννοιών γίνονται και από το Κέντρο Ερεύνης Επιστημονικών Όρων και Νεολογισμών της Ακαδημίας Αθηνών. Σε κάθε περίπτωση, μας ενδιαφέρει να γίνονται προσπάθειες ώστε οι νεοεισαγόμενοι όροι να καταγραφούν, αλλά κυρίως να κατανοηθούν και να αποδοθούν στα ελληνικά.

Κατά την άποψή σας η στάση του ορολόγου θα πρέπει να είναι περιγραφική ή ρυθμιστική;

Η ορολογία, τόσο ως θεωρητικό επιστημονικό πεδίο αλλά και ως αποτέλεσμα εργασίας με και πάνω στις έννοιες και στους όρους, έχει ρυθμιστικό χαρακτήρα, αφού βασίζεται σε αρχές, σε κανόνες και σε πρότυπα, αφού ανάμεσα στους βασικούς σκοπούς της είναι η δημιουργία τρόπων και εργαλείων έκφρασης και επικοινωνίας και αφού για να δημιουργηθούν αυτά τα εργαλεία χρησιμοποιεί τυποποίηση στη γλώσσα δηλαδή τυποποίηση στην ορολογία δηλαδή ορολογική πολιτική. Και δεν πρέπει επίσης να παραλείψουμε ότι στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης χώρας και γλώσσας, ρόλος του έργου της ορολογίας και της ορολογικής πολιτικής είναι η προστασία (με την έννοια της διατήρησης) και η ανάπτυξη και εξέλιξη κάθε ξεχωριστής εθνικής γλώσσας στα διάφορα ειδικά θεματικά πεδία και, στη συνέχεια η εναρμόνιση, δηλαδή η «συνομιλία» με κανόνες ώστε να επιτευχθεί η επικοινωνία και η διαλειτουργικότητα που είναι το σοβαρό ζητούμενο τελικά. Με βάση αυτή την ανάλυση, ο ορολόγος δεν μπορεί γενικά να έχει περιγραφική στάση. Έχει να εργαστεί με έννοιες και όχι με λέξεις, για να καταλάβει δε τις έννοιες και να τις περιγράψει (κατασημάνει όπως λέμε στην Ορολογία) με συγκεκριμένες λέξεις κάθε φορά, με όρους δηλαδή, θα πρέπει να επιστρατεύσει τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις που θεωρεί απαραίτητες, ακολουθώντας τις αρχές και τους κανόνες που έχουν ήδη διατυπωθεί.

Ποια είναι η άποψή σας για τη βάση δεδομένων IATE που διαχειρίζεται η TermCoord; Έχετε ενδεχομένως κάποιες προτάσεις σχετικά με το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί;

Χρησιμοποιώ πολύ συχνά την IATE. Είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο, έχει ανεκτίμητο πλούτο γλωσσικών και ορολογικών δεδομένων. Θα μου επιτρέψετε να κάνω κάποιες σύντομες παρατηρήσεις που μπορούν να αποτελέσουν και ιδέες για βελτίωση. Καταρχάς, το περιβάλλον διεπαφής θα έπρεπε να έχει έναν πιο φιλικό σχεδιασμό. Η κατηγοριοποίηση σε τομείς χρειάζεται επανεξέταση, δεν είναι πάντα εύκολα διακριτό το περιεχόμενο κάθε τομέα. Και επειδή δεν διευκολύνει ο περιορισμός σε κατηγορία, με την αναζήτηση παντού προκύπτουν πολύ συχνά πολλές σελίδες αποτελεσμάτων, με αποτέλεσμα ο χρήστης να μην ικανοποιείται και να αποθαρρύνεται ως προς την αποτελεσματικότητα της βάσης γενικότερα. Γι’ αυτό, θα χρειαζόταν ένα σύστημα πιο ευέλικτο και με περισσότερες δυνατότητες παραμετροποίησης από το χρήστη την ώρα της αναζήτησης. Τέλος, θα ήθελα να συμπληρώσω ότι θα χρειαζόταν εμπλουτισμός ακόμη περισσότερο με όρους και στην ελληνική γλώσσα, κάτι βέβαια που εξαρτάται καταρχάς από εμάς, εδώ στην Ελλάδα, που ασχολούμαστε με την ορολογία.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι το μείζον θέμα αυτή τη στιγμή για την Ορολογία στην Ελλάδα;

Θα μου επιτρέψετε, αντί να ξεχωρίσω ένα θέμα ως μείζον, να αναφέρω δύο θέματα που κατά τη γνώμη μου είναι πολύ σημαντικά για τη χώρα μου και που έτσι κι αλλιώς έχουν άμεση σχέση και εξάρτηση μεταξύ τους. Αυτά είναι η ορολογική πολιτική (η έλλειψή της δηλαδή και η ανάγκη σχεδιασμού σε εθνικό και σε τομεακό επίπεδο) και η εκπαίδευση (ανάγκη καθιέρωσης προγραμμάτων εκπαίδευσης, τόσο ειδικής και διακριτής στα τμήματα γλωσσών και γλωσσολογίας, όσο και συμπληρωματικής με διάφορες μορφές διδασκαλίας στα υπόλοιπα). Από κει και πέρα, ζητήματα είναι η διεύρυνση της ανάπτυξης ελληνικής ορολογίας σε όσο το δυνατόν περισσότερα θεματικά πεδία, η ενασχόληση με την Ορολογία περισσότερων ανθρώπων, ο εντοπισμός και η συνεργασία των διαφόρων φορέων που ασχολούνται με την Ορολογία, η υποστήριξη για την πιο ενεργή συμμετοχή μας στο διεθνή προβληματισμό κτλ.

Ποια θεωρείτε τα πιο σημαντικά επιτεύγματα που έχουν συντελεστεί στο χώρο της ελληνικής Ορολογίας; Τι προσδοκάτε για το μέλλον;

Κι εδώ θα αναφέρω την ίδρυση της ΕΛΕΤΟ και της Τεχνικής Επιτροπής ΤΕ21, όπου και οι δύο αυτοί φορείς λειτουργούν συνεχώς για πολλά χρόνια και παρεμβαίνουν ενεργητικά στα ζητήματα της Ορολογίας και της Γλώσσας. Ειδικότερα, θα μπορούσα να αναφέρω τα συνέδρια της ΕΛΕΤΟ, τα Ελληνικά Πρότυπα Ορολογίας, την πρόταση για την Εθνική Πολιτική Ορολογίας (ακόμη και ως πρόταση είναι ένα πολύ σοβαρό έργο), το Ορόγραμμα, τον πλούτο εννοιών και όρων που έχουν αναλυθεί, τη συνεργασία με διάφορες επιστημονικές και επαγγελματικές ομάδες. Εύχομαι αυτά να παραμείνουν και να συνεχίσουν, εύχομαι η ελληνική γλώσσα να εξακολουθήσει να εμπλουτίζεται και να διατηρείται. Αν οι προσδοκίες είναι και ευχές, εύχομαι και προσδοκώ να γίνει κατανοητό και πράξη ότι «αρχή παιδεύσεως η των ονομάτων επίσκεψις…».

Ρέα Γαλανάκη – Μάρω Δούκα – Ιωάννα Καρυστιάνη: «Γεωγραφία» πνευματικών περιπλανήσεων με αφετηρία την Κέρκυρα

Μια ιστορική συνάντηση πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα το τριήμερο 13-15 Νοεμβρίου 2015. Η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών και το Μουσείο Σολωμού οργάνωσαν ένα επιστημονικό συνέδριο, αφιερωμένο στις τρεις κορυφαίες σύγχρονες πεζογράφους μας, δίνοντας την ευκαιρία για ένα ζεστό συναπάντημα στο νησί της Καλυψούς, αλλά και νησί του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, του Μάρκου Ζαβιτσιάνου, του Νικόλαου Μάντζαρου, του Ευγένιου Βουλγάρεως, των μηχανικών Χρόνη και Παρμεζάν, της Ιονίου Πολιτείας, το νησί που διάλεξαν οι κορυφαίοι μας ποιητές Διονύσιος Σολωμός και Ανδρέας Κάλβος να περάσουν μεγάλο μέρος της ζωής τους, το νησί των φιλαρμονικών, της μουσικής, του πολιτισμού.

Ήταν ένα πολύ σφιχτό, καλά οργανωμένο συνέδριο με πολλές και πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από ομιλητές που ήρθαν από όλα τα μέρη της Ελλάδας, από τα Πανεπιστήμια της Κρήτης και της Αθήνας, από το Ιόνιο, το Αριστοτέλειο, το Δημοκρίτειο, αλλά και από το Πανεπιστήμιο του Κιέλου της Γερμανίας, από το Σύλλογο Φιλολόγων Χανίων κτλ κτλ. Το πρόγραμμα μπορεί να βρεθεί εδώ: http://www.ionio.gr/central/download.php?f=07000-07999/IU-nf-07612-88421-gr.pdf).

Ήταν μια ευτυχής συγκυρία να έχουμε μαζί τις Ρέα Γαλανάκη, Μάρω Δούκα και Ιωάννα Καρυστιάνη. Ακούγοντάς τις στο στρογγυλό τραπέζι την Κυριακή το μεσημέρι να ξεδιπλώνουν τις σκέψεις τους, γιατί γράφουν, πώς ξεκίνησαν, πώς βλέπουν τον κόσμο, ο νους μου πήγαινε στα έργα τους, στα σημεία εκείνα που με είχαν αγγίξει ιδιαίτερα.

Από την  Κρήτη και οι τρεις, η Κρήτη είναι παντού, στο έργο τους, στον τρόπο που σκέφτονται, που βλέπουν τη ζωή. Ήταν συγκινητικό όταν η Καρυστιάνη μετέφερε τις εικόνες του γενέθλιου τόπου σε άλλους τόπους που αγαπά, όταν έδεσε τα Χανιά με τη Σκιάθο κι ας μην έχει πάει ποτέ όπως είπε κι όταν αναφέρθηκε στης Χαλέπας τις αυλές με τα γιασεμιά που της θυμίζει η Άνδρος. Ήταν ενδιαφέρον όταν η Γαλανάκη όρισε τη λογοτεχνία ως σπουδή στην παραβίαση των ορίων. Και ήταν σημαντικό όταν η Δούκα είπε, ότι συνομιλώντας με την ιστορία, προσπαθεί να την εξανθρωπίσει, να την ενσωματώσει στην καθημερινή πράξη.

Προσωπικά, και για τις τρεις πεζογράφους μας, έχω θαυμασμό και εκτίμηση στο έργο τους. Αν μου ζητούσαν να ξεχωρίσω ένα, θα ήταν σίγουρα δύσκολο, θα μπορούσα όμως να προτείνω από τη Γαλανάκη το "Θα υπογράφω Λουί", από τη Δούκα το "Έλα να πούμε ψέματα", από την Καρυστιάνη το "Μικρά Αγγλία".

Βέβαια, το "Ελένη ή ο Κανένας", το πρώτο της Γαλανάκη που διάβασα,  ήταν μια αποκάλυψη, όπως και το "Βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά" ήταν μια δυνατή ιστορία, δεμένη με την ιστορία και τη μοίρα της Κρήτης. Το "Αθώοι και φταίχτες" της Δούκα, πέρα από τις νοσταλγικές, για μένα, εικόνες της κοινής μας γενέτειρας πόλης, έφερε στην επιφάνεια το ζήτημα των Τουρκοκρητικών και της συμβίωσης τις τελευταίες δεκαετίες πριν από την Ένωση. Ενώ με το δεύτερο της τριλογίας της, "το Δίκιο είναι ζόρικο πολύ", αποκάλυψε το ρόλο των Άγγλων και των ντόπιων φίλων τους στην παράταση παραμονής των Γερμανών στη Δυτική Κρήτη,  συνομιλώντας πάντα με την ιστορία και με τους ανθρώπους, πραγματικούς ή επινοημένους, που την γράφουν. Στην Καρυστιάνη, θα πρέπει να πω ότι το "Σουέλ" με εντυπωσίασε για το θέμα και τις λεπτομέρειες που το περιγράφουν, αλλά και για τις εκπλήξεις που επιφυλάσσει  στον αναγνώστη στην εξέλιξη της ιστορίας, ενώ τα "Σακιά" είναι δυνατό έως υποβλητικό, βάζοντας την αναγνώστρια στη θέση της ηρωίδας.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, αλλά επίσης ελπιδοφόρες και συγκινητικές ήταν οι παρουσίες των νέων που συμμετείχαν στο συνέδριο, παρουσιάζοντας πρωτότυπες αναλύσεις για το έργο των τριών πεζογράφων μας.

Οι χώροι του Μουσείου Σολωμού όπου πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο ήταν μικροί για τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις, ήθελαν όμως οι οργανωτές να γίνουν στο σπίτι του μεγάλου ποιητή Διονυσίου Σολωμού. Αξίζει μια επίσκεψη στο Μουσείο αυτό. Περιδιαβαίνοντας τις αίθουσες με τους πίνακες και με τις προθήκες με το ιστορικής αξίας αρχειακό και βιβλιακό υλικό που εκτίθεται, δεν έχω παρά να σκεφτώ πόσο σημαντικό ρόλο στα ελληνικά γράμματα, στην εκπαίδευση αλλά και στην επιστήμη έπαιξαν τα Επτάνησα και μάλιστα η Κέρκυρα και μάλιστα η Ιόνιος Ακαδημία, αλλά και γενικότερα οι θεσμοί και οι άνθρωποι που έζησαν και έδρασαν στο νησί.

Βέβαια, δεν μπορώ να μην αναλογιστώ και τους "μοναχικούς μαυροντυμένους περιπατητές της Κέρκυρας", μαζί τον Κάλβο και το Σολωμό, που, όπως περιγράφει ο Σωκράτης Καψάσκης, δεν αντάλλαξαν ούτε μία κουβέντα όλα τα χρόνια που ζούσαν στο νησί (και ήταν πολλά αυτά τα χρόνια).

Ας έρθω στο σήμερα όμως, για ν' αναφερθώ στη συνέχεια της παράδοσης πολιτισμού στην Κέρκυρα. Και θα σταθώ μόνο στο εξαιρετικό λογοτεχνικό περιοδικό "Πόρφυρας", βασικοί συντελεστές του οποίου είναι οι κ. Παγκράτης και Κονιδάρης, Πρόεδρος και Γραμματέας της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών. Και να παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από το ομώνυμο ποίημα του Διονυσίου Σολωμού (το έγραψε μετά το περιστατικό στην Κέρκυρα, όπου ένας πόρφυρας - καρχαρίας - κατασπάραξε έναν Άγγλο στρατιώτη):

«Φιλώ τα χέρια μ' και γλυκά το στήθος μ' αγκαλιάζω.
Ανοιχτά πάντα κι άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου.
Ποια πηγή τάχα σε γεννά, χαριτωμένη βρύση;»

Αλλά, δεν μπορώ να μην αναφερθώ και στον Κερκυραίο ποιητή Ορέστη Αλεξάκη, που έφυγε πριν λίγους μήνες:

"...

ας προχωρήσομε
ανοίγοντας ένα φεγγίτη στην κατάκλειστη κάμαρα
ανάβοντας ένα καντήλι στο αφάλι του μεσονυχτιού
σκάβοντας μια σήραγγα πίστης μέχρι το εύφλεκτο
κοίτασμα
πυρπολώντας τον έγκλειστο ορίζοντα με μιαν έκρηξη
ελπίδας
ας προχωρήσαμε λοιπόν - ας προχωρήσομε
ρ υ μ ο υ λ κ ώ ν τ α ς  τ η ν  Ε ξ ο δ ο  π ρ ο ς  τ α  τ ε ί χ η".

(Απόσπασμα από το ποίημα "Οι Κόνδορες", Πηγή: http://poema.gr/dokimio.php?id=300&pid=29)

Επιστρέφοντας στην αρχή, ήταν όντως το ίδιο το Συνέδριο μια συνάντηση περιπλανήσεων, αλλά και μένα, μου δόθηκε πάλι αφορμή δικών μου περιπλανήσεων σε τόπους, σε πρόσωπα, σε καιρούς και σε έργα ανθρώπων.

Όπως, όταν κοιτάζεις από το παράθυρο του Μουσείου Σολωμού τη θάλασσα ν' απλώνεται μπροστά σου και το νησάκι του Βίδο απέναντι, κι αφήνεις τη σκέψη ελεύθερη να σε ταξιδέψει... Όπως μας ταξιδεύουν η Γαλανάκη, η Δούκα και η Καρυστιάνη με το λόγο τους, που, είτε είναι λόγος νοσταλγικός ή αγαπητικός ή συνομιλία ή παραβίαση ορίων, είναι όμως λόγος ανθρώπινος και  λόγος ανθρωπιάς.

"μου είπαν θά `βρω τον χρυσό και βρήκα το φαρμάκι..."

....
Δεν ξέρω πώς να περπατώ
και πώς τη γλώσσα να μιλώ
κρατιέμαι να μη τρελαθώ
μα τρέμω και κομμάτι

Ρίχνει και χιόνι δυνατό
μα εγώ δεν έχω ούτε παλτό
στην χώρα μου το μήνα αυτό
γυρνάμε με σακάκι

Αλλιώς μου τα `παν στο χωριό
εγώ δεν ήθελα να `ρθώ
μου είπαν θά `βρω τον χρυσό
και βρήκα το φαρμάκι

Τον δρόμο παίρνω τον μακρύ
η νύχτα είναι φοβερή
και η βαλίτσα μου ανοιχτή
την κουβαλώ στην πλάτη

........

Για να μην ξεχνιόμαστε. Το παραπάνω το 'γραψε ο Γιώργος Σκούρτης και το μελοποίησε ο Γιάννης Μαρκόπουλος, για τους μετανάστες, θείους, πατεράδες, ξαδέρφια, φίλους, παπούδες, που έφευγαν σαν κυνηγημένοι πρώτα στην Αμέρικα, ύστερα στην Αυστραλία, ύστερα στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στη Σουηδία, για καλύτερες μέρες.

Έλληνες πρόσφυγες από την Ανατόλια στο Χαλέπι της Συρίας (Πηγή: ο κατάλογος φωτογραφιών της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου http://www.loc.gov/pictures/item/ggb2006011017/)

Τότε φεύγανε οι δικοί μας μετά από τον πόλεμο. Και στην αρχή δεν παίρνανε τα παιδιά τους. Πήγαιναν πρώτα να εγκατασταθούν, να βρουν δουλειά και σπίτι και ύστερα τα' παιρναν, όχι πάντα, πολλά μεγάλωσαν με τη γιαγιά και τον παπού στο χωριό.

Τώρα, αυτοί που βλέπουμε στα κανάλια σα θεατές και κοντεύουμε να συνηθίσουμε την εικόνα τους, φεύγουνε  από τον τόπο τους μέσα στον πόλεμο. και παίρνουνε μαζί και τα παιδιά τους να γλυτώσουν. Να γλυτώσουν; Μα πώς να γλυτώσουν από τη θάλασσα και την αγριάδα των βράχων του Αιγαίου τα μωρέλια; Δεν γλυτώνουν! Κι έτσι γλυτώνουμε εμείς οι ... Ευρωπαίοι. 

Κατά τ' άλλα, τους χωρίζουμε σε πρόσφυγες ή μετανάστες, τους λέμε λαθραίους, λαθραίο το τετράχρονο παιδάκι που στις αρχές του χρόνου βρέθηκε να κουρνιάζει στην αγαλιά του ξεψυχισμένου πατέρα του αφού πέρασαν τα παγωμένα νερά του Έβρου, λαθραίος ο μικρός Αϊλάν που πνίγηκε στη μέση του πελάγου, λαθραία τα παιδάκια που ξεβράζει κάθε μέρα η θάλασσα του Αιγαίου. Κι εμείς αναρωτιόμαστε κάθε μέρα πόσοι άραγε να πνίγηκαν το προηγούμενο βράδυ πάλι. Αριθμοί!

Να χαιρόμαστε τον Ευρωπαϊκό ουμανισμό μας! 

Κορίτσι πρόσφυγας από τον Καύκασο σε στρατόπεδο προσφύγων στη Θεσσαλονίκη το 1921. (Πηγή: ο κατάλογος της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου http://www.loc.gov/pictures/item/2010648479/)

Πόσο σκέφτομαι εκείνο το στίχο του Βλαστού

N’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδάκια,

να βγάλλ’ απού την κόλαση  χιλιάδες και μυριάδες!

Λογοκλοπή και ιστολογείν

ll

Αυτές τις μέρες βρέθηκα σε μια παράξενη και δύσκολη θέση. Τυχαία, έπεσα στην ανάρτηση ενός ιστολογίου (το οποίο παρακολουθώ μέσω του Google+ γιατί βρίσκω συχνά ενδιαφέροντα θέματα, δεν βρήκα όμως εκεί την πληροφορία για τη συγκεκριμένη ανάρτηση γιατί δεν υπάρχει), η οποία είδα να έχει (περίπου) ίδιο τίτλο με μια πρόσφατη δική μου ανάρτηση. Η δική μου είχε τον τίτλο "Ο λιποτάκτης" και ημερομηνία 9 Οκτωβρίου 2015 και η άλλη "Ο λιποτάκτης (Boris Vian)" και ημερομηνία 16 Οκτωβρίου 2015. Και πάνω που σκέφτηκα τι σύμπτωση, βρήκα το πρώτο μέρος του κειμένου μου να έχει μεταφερθεί αυτούσιο και μάλιστα χωρίς καμία αναφορά για την προέλευση των πληροφοριών αυτών.

Φυσικά, δεν διεκδικώ πρωτοτυπία. Οι πληροφορίες για τον Γάλλο ποιητή, συγγραφέα κτλ, προέρχονται από τη γνώση που έχω έτσι κι αλλιώς (έχω αρκετά χρόνια στην πλάτη μου, ώστε να μπορώ να δικαιολογώ συσσώρευση γνώσης και πληροφορίας), αλλά και από διάφορες πηγές, όμως, οι ίδιες οι πληροφορίες αυτές δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άλλους. Θα μπορούσα να εκτιμήσω, μάλιστα, ότι η ανάρτησή μου αξιολογήθηκε ως αξιόπιστη πηγή κι έτσι χρησιμοποιήθηκε από κάτοχο άλλου ιστολογίου.  

Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα; Μα η ακριβής αντιγραφή των πρώτων παραγράφων, χωρίς καμιά αναφορά στην πηγή! Και όχι μόνο κατά λέξη αντιγραφή των λίγων βιογραφικών στοιχείων που είχα γράψει (με τον δικό μου τρόπο, όχι σπουδαίο, όμως καθένας έχει έναν προσωπικό τρόπο γραφής, έκφρασης, διατύπωσης, επικοινώνησης αυτού που θέλει), αλλά και κατά λέξη αντιγραφή της ελεύθερης περιγραφής που κάνω για το ποίημα-τραγούδι του Μπόρις Βιαν. Κι εδώ πια, είναι κλοπή. Δεν κάνω μετάφραση/απόδοση του ποιήματος στα ελληνικά, απλά μόνο μια ελεύθερη, προσωπική ανάγνωση στα λόγια του ποιητή. 

Δεν μπορεί να τα πάρει κανείς και να τα χρησιμοποιήσει σαν δικά του. Δεν μπορεί να παίρνει αυτούσια τα κείμενα του άλλου και να τα κολλάει στα δικά του, χωρίς καμιά αναφορά, χωρίς μνεία, χωρίς εισαγωγικά. Θα μου πείτε, σιγά την πρωτοτυπία, και θα συμφωνήσω. Θα μου πείτε, σιγά τον πολυέλαιο, και θα πω τι έγινε. Όμως, θα σας πω επίσης, ότι υπάρχει και η δεοντολογία, υπάρχει και ο σεβασμός στην (όποια) προσπάθεια του άλλου, υπάρχει και το θεμιτό έναντι του αθέμιτου, υπάρχουν και οι κανόνες στη δημόσια ζωή. 

Κι επειδή δεν θα ήθελα να αποδώσω αρνητικό χαρακτηρισμό, θα προτιμήσω να κάνω μια σύντομη αναφορά στο φαινόμενο της λογοκλοπής (plagiarism στα αγγλικά). Και ξεκινώντας από το γλωσσικό μέρος, θα παραθέσω τα σχετικά λήμματα που βρήκα σε γνωστά λεξικά.

Στο Λεξικό Τριανταφυλλίδη, βρίσκω τον πιο αυστηρό ορισμό, αφού ορίζει τη λογοκλοπή ως την "ιδιοποίηση ξένης πνευματικής δημιουργίας με ανήθικο, παράνομο τρόπο".

Στο Λεξικό Μπαμπινιώτη, λογοκλοπία ή λογοκλοπή είναι "η ιδιοποίηση με αθέμιτο τρόπο ξένης

πνευματικής εργασίας".

Στο Λεξικό Δημητράκου, αναφέρεται ότι λογοκλοπία είναι "η ιδιοποίησις ξένων λόγων ή σκέψεων" (αποδιδόμενη στον Εμπεδοκλή), ενώ με νεώτερη σημασία είναι "η εν γνώσει ή δολίως γενομένη ιδιοποίησις ξένων λόγων ή διδασκαλίας άλλου". Και λογοκλόπος είναι "ο ιδιοποιούμενος, ο παρουσιάζων ως ιδικήν του ξένην συγγραφικήν εργασίαν".

Στο Liddell-Scott (πρωτοεκδόθηκε το 1843) διαβάζουμε: λογοκλοπία, "a stealing of another's words or thoughts, plagiarism, attributed to Empedocles by Timae", ενώ στον ιστότοπο του τμήματος Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αιγαίου μπορεί κανείς να το βρει με ελληνική απόδοση των ορισμών (όπως τους επιμελήθηκε ο Κωνσταντινίδης γύρω στα 1900) ως Λεξικό Liddell-Scott Κωνσταντινίδου, όπου η λογοκλοπία ορίζεται ως "το κλέπτειν  τους λόγους ή τας σκέψεις άλλου, αποδιδόμενον των Εμπεδοκλεί υπό του Τιμαίου".

Ο Στέφανος Κουμανούδης, στο εμβληματικό έργο του "Συναγωγή νέων λέξεων υπό των λογίων πλασθεισών από της Αλώσεως μέχρι των καθ’ ημάς χρόνων" στο οποίο καταγράφει νέες λέξεις που εμφανίστηκαν από την Άλωση (εκδόθηκε στα 1900, ένα χρόνο μετά το θάνατό του / μπορεί κανείς να το κατεβάσει ελεύθερα από την ψηφιακή βιβλιοθήκη Ανέμη της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης - με την ευκαιρία, ένας θησαυρός η Βιβλιοθήκη αυτή), περιέχει το λήμμα λογοκλέπτης προερχόμενο από το λατινικό plagiarius και παραπέμπει στο λογοκλόπος, ο λογοκλόπος εμφανίζεται σε κείμενα του 1871, 1879, 1896, τα λογοκλοπήματα αναφέρονται από τον Δημήτριο Βερναρδάκη το 1866, το επίθετο λογοκλοπικός (στην τέχνη κτλ.) βρίσκεται σε κείμενα του 1868 και του 1895, το επίρρημα λογοκλοπικώς αναφέρεται σε κείμενο του 1893. Εξάλλου, για τη λογοκλοπή, αναφέρει ότι στην αρχαία ελληνική υπήρχε η λογοκλοπεία, "ήτις όμως γραπτέα λογοκλοπία", και παραπέμπει γι' αυτό σε κείμενο του Ζηκίδου του 1891, σημειώνοντας ταυτόχρονα ότι το λήμμα αυτό υπήρχε ήδη στο λεξικό του Άγγελου Βλάχου έκδοσης 1871.

Πάντως, ψάχνοντας στην Ανέμη, βρήκα εργασίες για τη λογοκλοπή που δείχνουν ότι και η λέξη χρησιμοποιούνταν από πιο παλιά (ο Κουμανούδης ασφαλώς δεν εγνώριζε όλες τις πηγές τότε), αλλά και η ίδια η έννοια είχε μάλλον ευρεία εφαρμογή στην πράξη από παλιά). 

Αντιγράφω τους τίτλους:

• Ιγνάτιος, Ηπειρώτης. Ανταπάντησις προς την απάντησιν του ψευδοσυγγραφέως, λογοκλόπου και σφετεριστού ξένων κόπων. Αθήναι: Εκ της Τυπογραφίας Κωνσταντίνου Νικολαΐδου,1837.
• Ο εξ επαγγέλματος λογοκλόπος Δημήτριος Σεμιτέλος / Υπό Α. Δ. Οικονόμου, Εν Αθήναις: [χ. ε.], 1887.
• Οι περί τον Βλάχον ειδότες ελεγχόμενοι λογοκλόποι και αμαθείς / υπό του ουκ ειδότος Α. Δ. Οικονόμου. [Εν Αθήναις]: [χ.ε.], [1895].

Η λογοκλοπή είναι ένα γνωστό και πολύ σοβαρό πρόβλημα στο χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας. Έχουν γίνει πολλές φορές καταγγελίες (όχι μόνο στην Ελλάδα, θυμόμαστε τη Γερμανίδα Υπουργό που παραιτήθηκε ύστερα από καταγγελίες ότι το διδακτορικό της ήταν αποτέλεσμα λογοκλοπής) κι έχουν αναπτυχθεί κατάλληλα εργαλεία ελέγχου και εντοπισμού. Το κείμενο του Ι. Νικολάου, αναπλ. καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, αν και απευθύνεται σε φοιτητές, μπορεί να δώσει στα ελληνικά μερικές βασικές πληροφορίες ως εισαγωγή στο πρόβλημα της λογοκλοπής.

Πέραν του ακαδημαϊκού χώρου, η λογοκλοπή εμφανίζεται ως πρόβλημα και στο διαδίκτυο, όταν μάλιστα έχει αυξηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό αυτή η ανάγκη των ανθρώπων, όλων εμάς δηλαδή, όχι μόνο να επικοινωνήσουμε με λίγα σκόρπια λόγια, αλλά και να καταγράψουμε σκέψεις, ιδέες, γνώσεις, να συγγράψουμε δηλαδή κατά μία έννοια. Αυτό είναι ένα άλλο, μεγάλο θέμα, γιατί εκτιθέμεθα, γιατί γράφουμε, αν συγγράφουμε, και βέβαια ποια η σημασία και η ποιότητα αυτών που γράφουμε, μήπως φλυαρούμε κτλ. κτλ.

Πέρα απ΄ αυτό όμως, εφόσον γράφουμε, είναι θεμιτό να εφαρμόζουμε το ελάχιστο, την αναφορά στην πηγή. Υπάρχουν ειδικά πρότυπα για τη χρήση των πηγών ως αναφορές και ως παραπομπές μέσα στο κείμενο, στα οποία πλέον προβλέπονται και οι αναφορές / παραπομπές σε εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης κάθε τύπου (ιστολόγια, Facebook, Twitter, Flickr κτλ.). Υπάρχουν επίσης κανόνες και οδηγίες καλών πρακτικών, υπάρχει και το αυτονόητο, ότι δεν μπορώ, δεν είναι σωστό να παρουσιάζω κάτι σαν δικό μου που το έχω αντιγράψει.

Έχουν γραφτεί πολλά, θα παραπέμψω σε κάποιες αναρτήσεις από ξένα ιστολόγια, όπως τα παρακάτω:

• How to avoid plagiarism on your blog or website
• How to Deal with Blog Plagiarism
• How to Report Blog Posts Copy Spam to Fight Against Plagiarism

σημειώνοντας επιπλέον ότι η αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών συνδέεται και με ζητήματα όπως η βελτιστοποίηση της δυνατότητας αναζήτησης και εντοπισμού των αναρτήσεων του ιστολογίου (Search Engine Optimization  - SEO). Εξάλλου, κυκλοφορούν και προγράμματα, τα οποία περισσότερο ή λιγότερο αξιόπιστα εντοπίζουν φαινόμενα λογοκλοπής σε ιστολόγια (εγώ εφάρμοσα ένα τέτοιο πρόγραμμα και είχε αποτέλεσμα πάντως).

Τελικά, αυτό για το οποίο λυπάμαι περισσότερο είναι πως για την ανάρτηση αυτή στάθηκε αφορμή ο θάνατος ενός πολύ ευαίσθητου ανθρώπου και που αντί ν' ασχοληθούμε με την έννοια λιποτάκτης, μιλήσαμε για τη λογοκλοπή. Λίγες θέσεις παρακάτω στο ίδιο γράμμα ενός λεξικού, στο λάμδα όλα, τι περίεργο...