Κι επειδή υπάρχει προβληματισμός και κινητικότητα τα τελευταία χρόνια γύρω από τις βιβλιοθήκες, γύρω από την τύχη τους και γύρω από την αναγκαιότητα ύπαρξής τους,
αλλά κι επειδή κινδυνεύουν να κλείσουν ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αφού τίθενται σε διαθεσιμότητα μεγάλο ή σε κάποιες το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού τους,
επειδή εδώ κι ένα χρόνο ακούγονται φωνές για συγχώνευση και κλείσιμο δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών (γιατί ... πού να συζητήσουμε τώρα "αν είναι καλό ή κακό να κλείσουν"),
επειδή οι σχολικές βιβλιοθήκες ανοιγοκλείνουν κάθε τόσο,
επειδή υπάρχει ή δεν υπάρχει ένα Εθνικό Κέντρο Βιβλίου,
επειδή υπάρχουν ή δεν υπάρχουν αρμόδιοι θεσμικοί φορείς,
επειδή υπάρχει ή δεν υπάρχει εθνική / δημόσια πολιτική και στρατηγική,
και όταν η απαξίωση φέρνει και στεναχώρια και απογοήτευση, μπορεί και μηδενισμό, αλλά μπορεί και θυμό και οργή,
και όταν η απαξίωση φέρνει και στεναχώρια και απογοήτευση, μπορεί και μηδενισμό, αλλά μπορεί και θυμό και οργή,
θυμήθηκα πράγματα που λέγαμε χρόνια και χρόνια, εθνική πολιτική, δίκτυο βιβλιοθηκών, εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών κτλ κτλ. Υπήρξαν προβληματισμοί, έγιναν πράγματα, κι ας έμειναν πολλά προβλήματα άλυτα, κι ας έγιναν λάθη, όμως μπήκαν βάσεις και τώρα είναι σαν να γκρεμίζονται όλα αυτά, σαν να μην καταλαβαίνει και να μη νοιάζεται η πολιτεία, σαν να μη θέλει να νοιαστεί. Απαξιώνονται οι άνθρωποι, απαξιώνονται οι θεσμοί, απαξιώνονται τα έργα της ίδιας της πολιτείας. Γιατί αλήθεια; Είμαστε τάχα ανίκανοι να διαχειριστούμε τις τύχες μας; Άλλος ένας λόγος να γυρίσω προς τα πίσω, να στοχαστώ και ν' αναστοχαστώ.
Ξεφυλλίζοντας τα χαρτιά μου, βρήκα το πρόγραμμα του 5ου Συνεδρίου της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων που είχε θέμα "Βιβλιοθήκες - Υπηρεσίες Πληροφόρησης: Βάση για Εθνική Ανάπτυξη". Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών τις ημέρες 30 Νοεμβρίου και 1 Δεκεμβρίου 1984. Πρόεδρος της Ένωσης ήταν τότε η Νίνα Σκανδάλη, εμβληματική μορφή, καθηγήτρια στο τμήμα Βιβλιοθηκονομίας των ΚΑΤΕΕ/ΤΕΙ Αθήνας.
Στην Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου συμμετείχαν (σε αλφαβητική σειρά) οι: Σταυρούλα Γεροστάθη (ΤΕΕ), Νίκη Ζαχιώτη (Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών), Νίκη Κοντοπούλου (Εθνική Βιβλιοθήκη), Αλέξανδρος Κράους (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας), Ιωάννα Πολυδώρου (ΑΣΟΕΕ), Κατερίνα Τοράκη (ΤΕΕ), Καίτη Τσιμπογιάννη (Ένωση Ελλήνων Χημικών), Ρωξάννη Φέσσα (Ίδρυμα Ευγενίδου). Έχει ενδιαφέρον η αναφορά όχι μόνο των ονομάτων αλλά και των βιβλιοθηκών τους γιατί είναι και ενδεικτική της παρουσίας που είχαν εκείνη την εποχή και κυρίως του ρόλου που έπαιξαν οι βιβλιοθήκες αυτές στα πράγματα τα επόμενα χρόνια.
Πρέπει επίσης να σημειώσω ότι η συμμετοχή του Αλέξη Κράους από το Αρχείο της ΕΤΕ, οι συμμετοχές από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης που ήταν τότε στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, αλλά και οι συμμετοχές ομιλητών από άλλους - εκτός βιβλιοθηκών - χώρους, και φυσικά ο ίδιος ο τίτλος του Συνεδρίου αποτελούν δείγματα της στροφής των βιβλιοθηκών στον ευρύτερο χώρο της πληροφόρησης και των προσπαθειών για εξωστρέφεια και συμπόρευση με άλλους.
Ανέτρεξα στον τόμο των πρακτικών, 158 σελίδες, εκτύπωση offset. Αντιγράφω το πρόγραμμα του Συνεδρίου, έτσι για να θυμηθούμε λίγο τι λέγαμε τότε, προσθέτοντας και τις πληροφορίες για κάθε ομιλητή όπως αναγράφονται στη σελίδα της αντίστοιχης εισήγησης.
- Νίκη Κοντοπούλου (Εθνική Βιβλιοθήκη): Η προώθηση της συνήθειας για διάβασμα και ο ρόλος της Λαϊκής βιβλιοθήκης
- Έλγκα Καββαδία-Χατζοπούλου (αυτή που εμπνεύστηκε και υλοποίησε το θεσμό των παιδικών βιβλιοθηκών στους δημόσιους κήπους και στις γειτονιές): Παιδικές βιβλιοθήκες
- Μαρία Χατζάκη (φιλόλογος, 1ο Γυμνάσιο Νέων Λιοσίων): Οι σχολικές βιβλιοθήκες στη Δυτική Αττική σήμερα. Ένα παράδειγμα
- Νίνα Σκανδάλη, Ιωάννα Πολυδώρου, Ελευθερία Χαλβαδάκη, Σταματίνα Τσάφου, Α. Βαζαίου, Έφη Καβαλιέρου (Αντιπροσωπεία της ΕΕΒ στο 50ο συνέδριο της IFLA στο Ναϊρόμπι, Αύγουστος 1984): Οι βιβλιοθήκες και οι υπηρεσίες πληροφόρησης - βάση για την εθνική ανάπτυξη
- Έφη Καβαλλιέρου (Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ): Προώθηση της αναγνωστικής ικανότητας: ξένες εμπειρίες από το 50ο Συνέδριο IFLA
- Ιωάννα Πολυδώρου (Βιβλιοθήκη ΑΣΟΕΕ): Επαγγελματική εκπαίδευση και επιμόρφωση στη βιβλιοθηκονομία και στην επιστήμη της πληροφόρησης συμπεριλαμβανομένης της μηχανογράφησης στις αναπτυσσόμενες χώρες (έκθεση αξιολόγηησς που υποβλήθηκε στο City University-Centre for Information Science, london 1982)
- Κατερίνα Βουτέρη - Θανοπούλου (Βιβλιοθήκη Τράπεζας της Ελλάδος): Η συμβολή των βιβλιοθηκών και της πληροφόρησης στην εθνική ανάπτυξη - Ελλάδα
- Αλέξανδρος Κράους (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος): Ο ρόλος των αρχείων και των αρχειακών υπηρεσιών στην εθνική ανάπτυξη
- Χρυσόθεμις Βασιλάκου (Βιβλιοθήκη Τράπεζας της Ελλάδος): Η συμβολή ενός κέντρου πληροφόρησης στην ανάπτυξη του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
- Ντίνα Γκόβελα (Παπαστράτειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγρινίου): Αιτωλοακαρνανία: 23 βιβλιοθήκες αναζητούν συντονιστές
- Στέφανος Ιωακειμίδης (Πολιτικός μηχανικός, Γενικός Γραμματέας ΔΕ Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας): Λαϊκές βιβλιοθήκες - τεχνικές βιβλιοθήκες
- Βασιλική Κωβαίου (Σπουδάστρια Γ' έτους Βιβλιοθηκονομίας ΤΕΙ Αθηνών): Σκέψεις και προτάσεις για την βελτίωση της λειτουργίας των Πανεπιστημιακών Βιβλιοθηκών στην Ελλάδα
- Ρωξάννη Φέσσα (Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδου), Γιόλα Νταή (Βιβλιοθήκη Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής), Ελευθερία Σπαγαδώρου (Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδου): Συλλογική χρήση των πηγών και μέσων πληροφόρησης
- Κατερίνα Τοράκη (Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ): Η σημασία και ο ρόλος της επιστημονικοτεχνικής πληροφόρησης στη σημερινή εποχή
- Γιάννα Μανιάτη, Γιώργος Μπώκος (Εθνική Βιβλιοθήκη): Συνεργασία μεταξύ των βιβλιοθηκών και συνεργασία με τις βιβλιοθήκες στην Ελλάδα: προβλήματα και συνέπειες
- Γιώργος Ζάχος (Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Ιωαννίνων): Σχεδιασμός δικτύων βιβλιοθηκών και πληροφοριών
- Θ. Αλεβίζος, Ε. Αλμυρούδη, Ν. Βλασταρίδης, Κ.Δημητρέλλου, Σ. Θεοδωράκη, Θ. Μελαχροινίδης, Ρ. Μελιανού, Μ. Σφακάκης, Ρ. Τσιφή, Π. Φαρφαρά, Μ. Φιλοπούλου (Ομάδα εργασίας Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης ΕΙΕ): Μηχανογραφημένος συλλογικός κατάλογος περιοδικών εκδόσεων
- Νίκος Μανωλόπουλος (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης ΕΙΕ): Προϋποθέσεις και προοπτικές ενός Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης
- Λέλα Πουλακάκη, Φίλιππος Τσιμπόγλου (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης ΕΙΕ): Κέντρο Τεκμηρίωσης: Η ροή επιστημονικών και τεχνολογικών πληροφοριών
- Δημήτρης Καρακώστας (δεν γράφει, όμως ήταν στη Μονάδα Τεκμηρίωσης του ΕΛΚΕΠΑ, και είναι αυτός που είχε προτείνει την υιοθέτηση του όρου "πληροφοριολόγος" ως απόδοση του αγγλικού information scientist): Προβληματισμοί γύρω από την πληρωμή ή όχι των on line υπηρεσιών πληροφόρησης
- Κλαίρη Λεντάρη (Δημόσια Επιχείρηση πετρελαίου), Βαρβάρα Μάζη (ΙΓΜΕ): Συμβολή των βιβλιοθηκών και υπηρεσιών πληροφόρησης στην έρευνα και αξιοποίηση του ορυκτού μας πλούτου
- Άννα Σολωμού-Τεριακή (Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ): Η Τυποποίηση στην Τεκμηρίωση - Πληροφόρηση
- Σταματίνα Τσάφου (Βιβλιοθήκη ΕΣΥΕ): Διεθνής τυποποιημένη αρίθμηση εκδόσεων (ISBN και ISSN)
- Λουκία Δρούλια, Γιάννης Καρράς: Οι βιβλιοθήκες ως εστίες παιδείας και γνώσης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
- Ζωή Βαλάση, Διονύσης Βαλάσης, Μένης Θεοδωρίδης: Το εξωσχολικό βιβλίο στο σχολείο.
Στο συνέδριο μίλησε ο Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκών (IFLA). Επίσης, έγινε ειδική αναφορά για τη συμμετοχή βιβλιοθηκονόμων από τις 38 δημόσιες βιβλιοθήκες που υπάγονταν στο Υπουργείο Πολιτισμού και σπουδαστών από το τμήμα Βιβλιοθηκονομίας των ΤΕΙ Αθήνας, ενώ υπήρξαν εκπρόσωποί τους στα Προεδρεία. Στο Συνέδριο (και στο Προεδρείο) συμμετείχε και ο Γεώργιος Μ. Κακούρης, άλλη μια εμβληματική μορφή στο χώρο της Βιβλιοθηκονομίας για τη χώρα μας.
Οι εισηγήσεις ήταν όλες γεμάτες αναλύσεις επιμέρους ζητημάτων, απόψεις, στοιχεία, προτάσεις, πλάνα. Το Διοικητικό Συμβούλιο στο άνοιγμα των εργασιών του Συνεδρίου υπογράμμισε γιατί χωρίς βιβλιοθήκες δεν μπορεί να υπάρχει εκπαίδευση, δεν μπορεί να υπάρξει επιστήμη και έρευνα, δεν μπορεί να υπάρχει διοίκηση, δεν υπάρχει λαϊκή επιμόρφωση και συνεχιζόμενη εκπαίδευση.
Η Ομάδα των βιβλιοθηκονόμων που πήγε στην Κένυα προτείνει την ίδρυση ενιαίου φορέα που θα χαράζει την εθνική πολιτική πληροφόρησης, εκπόνηση βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων προγραμμάτων, εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας, κτλ. Πρέπει, είπαν, "να συσπειρώσουμε όλους τους ενδιαφερόμενους παράγοντες (βιβλιοθηκάριους, εκδότες, βιβλιοπώλες, πνευματικούς ανθρώπους, συγγραφείς κλπ) ώστε οι προσπάθειες νάναι πολλές και συντονισμένες".
Η Κατερίνα Θανοπούλου (διετέλεσε και Πρόεδρος της Ένωσης) προτείνει ένα δεκαετές πρόγραμμα και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις για την πρώτη, καθοριστική όπως την ονομάζει, διετία.
Η Έλγκα Καββαδία περιγράφει αναλυτικά πώς λειτουργεί μια παιδική βιβλιοθήκη, ενώ η Ζωή Βαλάση (συγγραφέας παιδικών βιβλίων) παρουσιάζει με λεπτομέρειες ένα οπτικοακουστικό πρόγραμμα εισαγωγής της λογοτεχνίας στο σχολείο, που δημιούργησε μαζί με τους Διονύση Βαλάση (εικονογράφο, επιμελητή καλλιτεχνικών εκδόσεων, καθηγητή ΤΕΙ) και Μένη Θεοδωρίδη (σκηνοθέτη, εκπαιδευτικό).
Ο Στέφανος Ιωακειμίδης (ένας άνθρωπος με πολλή βαθειά μόρφωση) υπογράμμισε την ανάγκη "να ενισχυθεί η χαμηλή σήμερα έφεση των Ελλήνων προς το διάβασμα", τονίζοντας πως "η πολιτεία πρέπει να ενστερνισθεί βαθειά ότι οι δαπάνες που γίνονται για την Παιδεία και ειδικά για την Τεχνική Παιδεία είναι δαπάνες παραγωγικές ...".
Και οι άλλες εισηγήσεις ήταν πολύ ενδιαφέρουσες, για την εκπαίδευση, για τις ακαδημαϊκές, τις σχολικές, τις ειδικές και τις λαϊκές βιβλιοθήκες, για τα αρχεία και τα κέντρα τεκμηρίωσης, για τη συνεργασία και τα δίκτυα, για τα πρότυπα. Όλες κατέθεταν δράσεις κι εξέφραζαν ένα όραμα, έναν ενθουσιασμό, μια αγωνία μα και μια αγάπη, για το αντικείμενο το ίδιο και, κυρίως, μια αγάπη για τους ανθρώπους, μια προθυμία για δουλειά, για συνεισφορά, για να πάνε τα πράγματα μπροστά. Για να υπάρχει "εθνική ανάπτυξη". Γιατί έτσι πιστεύαμε. (Πόσο παρεξηγήθηκε - και διαστρεβλώθηκε τελικά - η έννοια της ανάπτυξης...)
Έτσι στοχάζομαι διαβάζοντάς τα μετά από τόσα χρόνια. Και αναστοχάζομαι. Ξέρω πως πρέπει να το κάνουμε κι αυτό. Για την ώρα, φέρνω μπροστά μου τη μορφή της Ιωάννας μόλις γύρισε από την Κένυα. Αγνώριστη. Είχε κάνει τα μαλιά της ράστα. Ήταν μια πρωτοπόρα το 1984! Κι έτσι κλείνω τη θύμιση από το Συνέδριο του '84. Τώρα, τι κάνουμε και τι λέμε;
Και οι άλλες εισηγήσεις ήταν πολύ ενδιαφέρουσες, για την εκπαίδευση, για τις ακαδημαϊκές, τις σχολικές, τις ειδικές και τις λαϊκές βιβλιοθήκες, για τα αρχεία και τα κέντρα τεκμηρίωσης, για τη συνεργασία και τα δίκτυα, για τα πρότυπα. Όλες κατέθεταν δράσεις κι εξέφραζαν ένα όραμα, έναν ενθουσιασμό, μια αγωνία μα και μια αγάπη, για το αντικείμενο το ίδιο και, κυρίως, μια αγάπη για τους ανθρώπους, μια προθυμία για δουλειά, για συνεισφορά, για να πάνε τα πράγματα μπροστά. Για να υπάρχει "εθνική ανάπτυξη". Γιατί έτσι πιστεύαμε. (Πόσο παρεξηγήθηκε - και διαστρεβλώθηκε τελικά - η έννοια της ανάπτυξης...)
Έτσι στοχάζομαι διαβάζοντάς τα μετά από τόσα χρόνια. Και αναστοχάζομαι. Ξέρω πως πρέπει να το κάνουμε κι αυτό. Για την ώρα, φέρνω μπροστά μου τη μορφή της Ιωάννας μόλις γύρισε από την Κένυα. Αγνώριστη. Είχε κάνει τα μαλιά της ράστα. Ήταν μια πρωτοπόρα το 1984! Κι έτσι κλείνω τη θύμιση από το Συνέδριο του '84. Τώρα, τι κάνουμε και τι λέμε;
