"Χίτλερ, η απόδειξη, αν κάποιος τη χρειάζεται, της αποτυχίας δυο χιλιάδων ετών ευρωπαϊκού πολιτισμού"

Η παραπάνω εικόνα είναι από τοιχογραφία του Ντιέγκο Ριβέρα η οποία δεν υπάρχει πλέον.
Πληροφορίες από το Gettyimages. 

Κάνοντας μια πρώτη διαλογή στα άπειρα αποκόμματα εφημερίδων που έχω, ανακάλυψα κάποια πολύ ενδιαφέροντα κομμάτια σαν αυτό που παραθέτω σήμερα εδώ. Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό κείμενο του Ντιέγο Ριβέρα, του Μεξικανού ζωγράφου και συντρόφου της Φρίντα Κάλο, που αναφέρεται σε δύο χαρακτηριστικά (και ... διδακτικά) στιγμιότυπα από την επισκεψή του στη Γερμανία το 1928. 

Για τη Γερμανία των χρόνων μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και για τη Δημοκρατία της "Βαϊμάρης" που δεν διέβλεψε και δεν κατάφερε τελικά να προλάβει και να προφυλάξει τον κόσμο από την επέλαση του ναζισμού, έχουν γραφτεί και γράφονται πολλά. Είχα κάνει κι εγώ μια μικρή αναφορά με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου "Βαϊμάρη: Η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933" του Βίνκλερ. Επειδή όμως το κείμενο του Ριβέρα μιλά από μόνο του, το αντιγράφω κι εδώ (δημοσιεύτηκε την Κυριακή 18 Μαρτίου 2012 στην Αυγή, ως προδημοσίευση από αφιέρωμα του περιοδικού Μαρξιστική Σκέψη στο φασισμό):

Μια επιδημία τρέλας είχε εξαπλωθεί στη χώρα. Την αισθάνθηκα σε δύο ξεχωριστές, φαινομενικά άσχετες περιπτώσεις.

Μια νύχτα ο Μίντσενμπεργκ, μερικοί άλλοι φίλοι και εγώ μεταμφιεστήκαμε και, με πλαστά πιστοποιητικά, παρακολουθήσαμε την πιο εκπληκτική τελετή που έχω δει ποτέ. Πραγματοποιήθηκε στο δάσος του Γκρούνβαλντ, κοντά στο Βερολίνο.

Πίσω από μια συστάδα δέντρων, στη μέση του δάσους, εμφανίστηκε μια παράξενη πομπή. Οι πορευόμενοι άνδρες και γυναίκες φορούσαν λευκούς χιτώνες και στεφάνια από ιξό, το τελετουργικό φυτό των δρυίδων. Στα χέρια τους κρατούσαν πράσινα κλαδιά. Ο ρυθμός τους ήταν αργός και τελετουργικός. Πίσω τους, τέσσερις άνδρες μετέφεραν έναν αρχαϊκό θρόνο στον οποίο καθόταν ένας άνθρωπος που αναπαριστούσε το θεό του πολέμου, τον Βόταν. Ο άνθρωπος αυτός δεν ήταν άλλος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πάουλ φον Χίντεμπουργκ! Ντυμένος με αρχαία ενδυμασία, ο Χίντεμπουργκ ύψωσε μια λόγχη στην οποία ήταν χαραγμένα δήθεν μαγικά γράμματα του ρουνικού αλφάβητου. Το κοινό, εξήγησε ο Μίντσενμπεργκ, εκλάμβανε τον Χίντεμπουργκ ως μετενσάρκωση του Βόταν. Πίσω από τον Χίντεμπουργκ εμφανίστηκε ένας άλλος θρόνος, τον οποίο κατείχε ο Στρατάρχης Λούντεντορφ, ο οποίος εκπροσωπούσε τον θεό του κεραυνού, Τορ. Πίσω από τον «θεό» συνωστιζόταν ένας συρμός πιστών που αποτελούνταν από διακεκριμένους χημικούς, μαθηματικούς, βιολόγους, φυσικούς και φιλοσόφους. Όλα τα πεδία της γερμανικής «κουλτούρας» εκπροσωπήθηκε στο Γκρούνβαλντ εκείνο το βράδυ.

Η πομπή σταμάτησε, και άρχισε η τελετή. Για αρκετές ώρες, η ελίτ του Βερολίνου τραγουδούσε και κραύγαζε προσευχές και τελετές από το βαρβαρικό παρελθόν της Γερμανίας. Εδώ ήταν η απόδειξη, αν κάποιος τη χρειάζεται, της αποτυχίας δύο χιλιάδων ετών ρωμαϊκού, ελληνικού και ευρωπαϊκού πολιτισμού. Δυσκολευόμουν να πιστέψω ότι αυτά που έβλεπα συνέβαιναν μπροστά στα μάτια μου.Κανείς ανάμεσα στους γερμανούς αριστερούς φίλους μου δεν μπορούσε να μου δώσει κάποια ικανοποιητική εξήγηση για την παράξενη αυτή διαδικασία. Αντ’ αυτού, προσπάθησαν να ξεμπερδέψουν κοροϊδευτικά, αποκαλώντας τους συμμετέχοντες «τρελούς». Ως σήμερα, προβληματίζομαι με τη συλλογική τους έλλειψη αντίληψης. Ενθυμούμενος αυτό το όργιο στεγνής μέθης και ντελίριου, στάθηκε αδύνατο να φανταστώ και τον ελάχιστα ευαίσθητο θεατή να αντιπαρέρχεται ό,τι είχα δει μόνο ως μια ακίνδυνη μασκαράτα.

Φωτογραφία της τοιχογραφίας του Ριβέρα από τον Walker Evans.
Πληροφορίες εδώ κι εδώ.

Λίγες μέρες αργότερα, είδα τον Αδόλφο Χίτλερ να απευθύνεται σε μια μαζική συγκέντρωση στο Βερολίνο, δίπλα σε ένα κτίριο τόσο τεράστιο που καταλάμβανε το σύνολο του οικοδομικού τετραγώνου, τα κεντρικά γραφεία του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Ένα προσωρινό ενιαίο μέτωπο ήταν τότε σε ισχύ ανάμεσα στους ναζί και τους κομμουνιστές, ενάντια στους διεφθαρμένους ρεφορμιστές και τους σοσιαλδημοκράτες.

Η πλατεία ήταν κυριολεκτικά πλημμυρισμένη με 25-30.000 κομμουνιστές εργάτες. Ο Χίτλερ ήρθε με συνοδεία περίπου χιλίων ανδρών. Διέσχισαν την πλατεία και σταμάτησαν κάτω από ένα παράθυρο, από το οποίο παρακολουθούσαν οι ηγέτες του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ήμουν μεταξύ τους, έχοντας προσκληθεί από τον Μίντσενμπεργκ, που βρισκόταν στα δεξιά μου. Στα αριστερά μου στάθηκε ο Τέλμαν, γενικός γραμματέας του Κόμματος. Ο Μίντσενμπεργκ εξηγούσε τα σχόλιά μου στον Τέλμαν, και μετέφραζε την ομιλία του Χίτλερ σε μένα.

Οι κομμουνιστές φίλοι μου έκαναν κοροϊδευτικές παρατηρήσεις για τον «αστείο ανθρωπάκο» που επρόκειτο να εκφωνήσει τον λόγο στη συγκέντρωση, και θεωρούσαν εκείνους που τον θεωρούσαν απειλή δειλούς ή ανόητους.

Καθώς ετοιμαζόταν να μιλήσει, ο Χίτλερ ορθώθηκε άκαμπτα, σαν να περίμενε να διογκωθεί και να γεμίσει το μεγάλο αγγλικό στρατιωτικό αδιάβροχό του ώστε να μοιάζει με γίγαντα. Στη συνέχεια, έκανε ένα νεύμα για να επικρατήσει σιωπή. Μερικοί κομμουνιστές εργαζόμενοι τον αποδοκίμασαν, αλλά μετά από λίγα λεπτά όλο το πλήθος σώπασε απολύτως.

Καθώς ζεστάθηκε, ο Χίτλερ άρχισε να ουρλιάζει και να κουνά τα χέρια του σαν επιληπτικός. Κάτι σ’ αυτόν ανατάραξε, φαίνεται, το βάθος της ψυχής των ομοεθνών του, γιατί μετά από λίγο ένιωσα ένα περίεργο μαγνητικό ρεύμα μεταξύ αυτού και του πλήθους. Ήταν τόσο βαθύ που, όταν τελείωσε, έπειτα από δύο ώρες ομιλίας, επικράτησε μια στιγμή πλήρους σιγής. Ούτε καν οι ομάδες της κομμουνιστικής νεολαίας, που είχαν εντολή να τον γιουχάρουν, δεν το έκαναν. Και τότε, η σιωπή έδωσε τη θέση της σε ένα τεράστιο, εκκωφαντικό χειροκρότημα από όλη την πλατεία.

Καθώς έφευγε, οι οπαδοί του Χίτλερ έκλεισαν τις γραμμές γύρω του με όλα τα σημάδια της αφοσιωμένης πίστης. Ο Τέλμαν και ο Μίντσενμπεργκ γελούσαν σαν σχολιαρόπαιδα. Όσο για μένα, ήμουν τόσο χαμένος και προβληματισμένος, όπως όταν είχα δει το παρακμιακό τελετουργικό λίγες μέρες πριν στο Γκρούνβαλντ. Δεν μπορούσα να δω τίποτα για να γελάσω. Αισθάνθηκα πραγματικά βουτηγμένος στη θλίψη.

Ο Μίντσενμπεργκ, ρίχνοντας μια ματιά σε μένα, ρώτησε: «Ντιέγκο, τι τρέχει με σένα;».

«Αυτό που τρέχει», του είπα, «είναι ότι με κατακλύζει ένα προαίσθημα. Το προαίσθημα ότι, αν οι ένοπλοι κομμουνιστές άφηναν σήμερα στον Χίτλερ να φύγει ζωντανός, θα μπορούσε να ζήσει για να κόψει τα κεφάλια και των δυο συντρόφων μου σε λίγα χρόνια».

Ο Τέλμαν και ο Μίντσενμπεργκ γέλασαν δυνατά. Ο Μίντσενμπεργκ με επαίνεσε για τη ζωηρή φαντασία που είχα ως καλλιτέχνης.

«Θα πρέπει να αστειεύεσαι», είπε. «Δεν άκουσες τον Χίτλερ να μιλά; Δεν κατάλαβες, από όσα σου μετέφραζα, τι ανοησίες έλεγε;».

Του απάντησα: «Μα αυτές οι ανοησίες γεμίζουν επίσης στα κεφάλια των ακροατών, αλαλιασμένων από την πείνα και το φόβο. Ο Χίτλερ τους υπόσχεται μια αλλαγή, οικονομική, πολιτική, πολιτιστική και επιστημονική. Λοιπόν, θέλουν αλλαγές, και μπορεί να είναι σε θέση να κάνουν ακριβώς ό,τι λέει, αφού έχει όλα το καπιταλιστικό χρήμα πίσω του. Μ’ αυτό μπορεί να δώσει τροφή στους πεινασμένους Γερμανούς εργάτες, να τους πείσει να πάνε με το μέρος του και να στραφούν ενάντια σε εμάς. Επιτρέψτε μου να τον πυροβολήσω εγώ τουλάχιστον. Θα αναλάβω την ευθύνη. Είναι ακόμα εντός εμβέλειας».

Μα αυτά τα λόγια μου έκαναν τους γερμανούς συντρόφους να ξεσπάσουν σε ακόμα δυνατότερα γέλια. Αφού ξεράθηκε στο γέλιο, ο Τέλμαν είπε: «Φυσικά, είναι καλύτερα να έχεις κάποιον πάντα έτοιμο να βγάλει από τη μέση τον κλόουν. Μην ανησυχείτε, όμως. Σε λίγους μήνες θα έχει τελειώσει, και τότε θα είμαστε σε θέση να πάρουμε την εξουσία».

Αυτό μου προκάλεσε μονάχα ακόμα μεγαλύτερη θλίψη, και εξέφρασα ξανά τους φόβους μου. Τώρα πια όμως ο Μίντσενμπεργκ δεν χαμογελούσε. Είχε παρακολουθήσει τον Χίτλερ, που βρισκόταν σχεδόν στην άλλη άκρη της πλατείας. Παρατήρησε ότι ο κόσμος τον χειροκροτούσε ακόμα. Πριν φύγει από την πλατεία, ο Χίτλερ έκανε το ναζιστικό χαιρετισμό. Αντί για αποδοκιμασίες, το χειροκρότημα γιγαντώθηκε. Ήταν σαφές ότι ο Χίτλερ είχε κερδίσει πολλούς οπαδούς ανάμεσα στους αριστερούς εργαζόμενους. Ο Μίντσενμπεργκ ξαφνικά έγινε χλωμός κι έπιασε το χέρι μου.

Ο Τέλμαν κοίταξε έκπληκτος και τους δύο μας. Χαμογέλασε αδύναμα και χάιδεψε το κεφάλι μου. Στα ρώσικα, που ακούγονταν βαριά με τη γερμανική προφορά του, είπε, «Νιτσεβό, νιτσεβό» (Δεν είναι τίποτα, απολύτως τίποτα)...

Τη συνέχεια την γνωρίζουμε...

Σημείωση: Ο Έρνστ Τέλμαν ήταν ο Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας. Εκτελέστηκε το 1944 στο στρατόπεδο του Μπούχενβαλντ. Ο Βίλι Μίντσενμπεργκ ήταν Γερμανός κομμουνιστής, φίλος του Λένιν, με πολυσχιδή δράση μέχρι το 1940 που εξαφανίστηκε κάπου στη Γαλλία (κατά μία εκδοχή εκτελέστηκε από την NKVD).

Ξεφυλλίζοντας τα Τεχνικά Χρονικά του ΤΕΕ πριν από 80 χρόνια, πρώτη χρονιά έκδοσής τους. 1: Αναφορές σε Κιτσίκη, Βενιζέλο και Γερμανία

Το πρώτο τεύχος των Τεχνικών Χρονικών έχει ημερομηνία 1 Ιανουαρίου 1932

Φέτος συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από την πρώτη έκδοση των Τεχνικών Χρονικών, του περιοδικού του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Αποστολή του είχε την πληροφόρηση και την επικοινωνία των μελών μεταξύ τους, με τη Διοίκηση και με τις πολυπληθείς Επιτροπές του, ώστε να καταστήσει δυνατή τη συμβολή τους "στην προαγωγή του θεσμού και στην πραγμάτωση του προορισμού του", που είναι "η ύψωσις της στάθμης των τεχνικών επιστημών και η ρύθμισις των επιστημονικών και επαγγελματικών δράσεων των μηχανικών επ' ωφελεία του κοινωνικού συνόλου" (όπως γράφει το κύριο άρθρο του πρώτου τεύχους). 

Δημιουργήθηκε έτσι μια δυνατή φωνή των μηχανικών, μέσα στη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν η χώρα (και) τότε. Το περιοδικό είχε συνεχή πορεία, σίγησε μόνο στα χρόνια της κατοχής, κι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παρουσίαση του πολυδιάστατου έργου των ελλήνων μηχανικών. Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια σιώπησε, όπως και το εβδομαδιαίο  Ενημερωτικό Δελτίο, στερώντας από τους μηχανικούς τη δυνατότητα και την ευκαιρία να έχουν δικό τους λόγο, τη δικιά τους συλλογική φωνή στον δικό τους συλλογικό Τύπο.

Ας είναι τα παρακάτω μια μικρή συμβολή αναφοράς στο έργο του ΤΕΕ, που αυτές τις μέρες δοκιμάζεται από τη λαίλαπα της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων...

• Ο Νίκος Κιτσίκης και η οικονομική μελέτη των τεχνικών ζητημάτων

Ο Νίκος Κιτσίκης, σε πίνακα του Παρθένη

Πρόεδρος του ΤΕΕ ήταν εκείνη την εποχή ο καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Κιτσίκης, ένας προοδευτικός άνθρωπος, ο οποίος με τις γνώσεις και τις ιδέες του, με την εργατικότητα, τις οργανωτικές και διοικητικές του ικανότητες συνέβαλε πολλαπλά στην ανάδειξη και προώθηση ζητημάτων που αφορούσαν τους έλληνες μηχανικούς αλλά και την ανάπτυξη της χώρας συνολικά. Σταθμό αποτέλεσε η διάλεξη που έδωσε τον Δεκέμβριο 1931 με τίτλο "Γενική εισήγησις επί της οικονομικής μελέτης των τεχνικών ζητημάτων" και δημοσιεύεται στο πρώτο τεύχος, στην οποία τόνισε μεταξύ των άλλων τη σημασία των οικονομικών σπουδών για τους μηχανικούς, της οικονομικής έρευνας για τα τεχνικά ζητήματα και της επιστημονικής "ορθολογικής" οργάνωσης της εργασίας, παρουσίασε τα κυριώτερα παραγωγικά έργα (λιγνίτες, θερμικές και υδραυλικές πηγές ενέργειας, οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, εκμετάλλευση γαιών κτλ.) διατυπώνοντας ταυτόχρονα και αντίστοιχες προτάσεις αντιμετώπισης. Επίσης, αναφέρθηκε εκτενώς στην άποψή του για τη συγκρότηση Ανώτατου Οικονομικού Συμβουλίου, το οποίον "αποτελεί έμμονον σκέψιν της Κυβερνήσεως Βενιζέλου από της αρχής της τελευταίς βουλευτικής περιόδου" (σελ. 9 στο σχετικό άρθρο).

Νίκος Κιτσίκης, Γενική εισήγησις επί της οικονομικής μελέτης των τεχνικών ζητημάτων : το Ανώτατον Οικονομικόν Συμβούλιον, Τεχνικά Χρονικά, 1 Ιανουαρίου 1932 ; έτος Α', τ. 1, τεύχ. 1 , σελ. 4-20

Στην εποχή μας, που ο ρόλος του ΤΕΕ και των μηχανικών απαξιώνονται ποικιλοτρόπως, έχει επίκαιρο ενδιαφέρον η ιδιαίτερη σημασία που δίνεται, πριν από 80 χρόνια, στην ανάγκη να εκπροσωπούνται σε ένα τέτοιο όργανο όπως το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο οι μηχανικοί μέσω του φορέα τους, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Εξάλλου, κατά την παρουσίαση από τον Νίκο Κιτσίκη αντίστοιχων πρωτοβουλιών σε άλλες χώρες της Ευρώπης, γίνεται η παρακάτω αναφορά  για την περίπτωση της Γερμανίας:

"...  Εν Γερμανία σοσιαλδημοκράται και ανεξάρτητοι, ήτοι άκροι αριστεροί, πάντως πτέρυγες μιας και της αυτής ιδεολογίας και παρατάξεως συνεβιβάσθησαν επί της αρχής της ιδρύσεως των Οικονομικών Συμβουλίων, διά των οποίων θεσπίζεται η αρχή της αξίας της ομάδος κατ' αντίθεσιν προς την αξίαν του ατόμου, καθ' ήν η εξουσία ανήκει εις τας οργανωμένας παραγωγικάς τάξεις, αποτελούσας κοινωνικάς δυνάμεις και ουχί εις την πλειοψηφίαν των ατομικών θελήσεων. Ούτω συνεπεία τοιούτου συμβιβασμού εψηφίσθησαν τα άρθρα 156 και 165 του Γερμανικού Συντάγματος της Weimar του 1919, δι' ού το πρώτον έλαβεν ύπαρξιν ο θεσμός..."

• Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το ΤΕΕ

Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Τεχνικό Επιμελητήριο και τις θέσεις που διατύπωνε, προφανώς προσβλέποντας στη θετική συνεισφορά του στην πολιτική ανόρθωσης που ήθελε να εφαρμόσει στη χώρα. Όταν το ΤΕΕ οργάνωσε σειρά διαλέξεων για τα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα, εξέφρασε την επιθυμία του να τις παρακολουθήσει όλες. Μάλιστα έστειλε επιστολή στον Πρόεδρο του ΤΕΕ Νίκο Κιτσίκη μετά την πρώτη διάλεξη που αναφέρθηκε παραπάνω, στην οποία τοποθετείται σε διάφορα σημεία, όπως είναι η πρότίμηση ξένων εργοληπτικών εταιριών για τα διάφορα έργα που εκτελούνταν εκείνη την περίοδο. Αιτιολόγησε γιατί σε κάποια έργα προτιμήθηκαν ξένοι (όπως στα έργα Αξιού και Στρυμώνος) ενώ σε άλλα αρνήθηκε ο ίδιος ξένους  (όπως στο έργο των υπονόμων), ενώ εκθειάζει το επίπεδο σπουδών του Πολυτεχνείου και υπόσχεται ότι όταν αποκτηθεί πείρα εις τους έλληνες μηχανικούς δεν θα υπάρχει ανάγκη απασχόλησης ξένων.

Και η απάντηση του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στη Γενική εισήγηση επί της οικονομικής μελέτης των τεχνικών ζητημάτων του Νίκου Κιτσίκη, Τεχνικά Χρονικά, 1 Ιανουαρίου 1932 ; έτος Α', τ. 1, τεύχ. 1 , σελ. 17-18

Να σημειώσω ότι και κατά τη συμπλήρωση του πρώτου χρόνου από την έκδοση των Τεχνικών Χρονικών, ο Ελευθέριος Βενιζέλος απέστειλε συγχαρητήρια επιστολή στον Πρόεδρο του ΤΕΕ Νίκο Κιτσίκη, στην οποία υπογραμμίζεται η συμβολή του περιοδικού στη δημοσιοποίηση της τεχνικής κίνησης της χώρας, τόσο  στο εσωτερικό όσο και σε αρμόδιους κύκλους του εξωτερικού.

Η δεύτερη επιστολή του Ελευθερίου Βενιζέλου δημοσιεύτηκε στο τεύχος 25 των Τεχνικών Χρονικών, 1 Ιανουαρίου 1933

Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύεται και άρθρο για τη βράβευση του ΤΕΕ από την Ακαδημία Αθηνών για την δράση του και τη συμβολή του στις τεχνικέ ςεφραμογές της Επιστήμης, όπως διατυπώνει ο καθηγητής Κ. Γεωργικόπουλος.

*(Για τον Βενιζέλο και την πολιτική του στην ίδια περίοδο όπως την είδε ο Νίκος Μπελογιάννης, έχω αναφερθεί σε παλιότερη ανάρτηση).

• Η γερμανική εφημερίδα Deutche Allgemeine Zeitung για το ΤΕΕ

Το άρθρο του αρχισυντάκτη του Hutte George Sinner στη γερμανική εφημερίδα Deutche Allgemeine Zeitung για το ΤΕΕ. Αναδημοσιεύτηκε στα Τεχνικά Χρονικά το Νοέμβριο του 1932, τεύχ. 21 , σ. [1041]-1042.

Το Νοέμβριο του 1932 αναδημοσιεύτηκε το άρθρο του αρχισυντάκτη του περιοδικού Hutte George Sinner, το οποίο είχε εμφανιστεί αρχικά τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου στη γερμανική εφημερίδα Deutche Allgemeine Zeitung και αναφέρόταν στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Αναφέρει λοιπόν ανάμεσα στ' άλλα ο κ. Sinner τότε ότι το Τεχνικό Επιμελητήριο "είναι ίδρυμα όντως σημαντικώτατον, το οποίον κατά το βραχύ διάστημα της υπάρξεώς του συνετέλεσε πολυτιμοτάτην εργασίαν δια την ανύψωσιν της επαγγελματικής στάθμης των Ελλήνων Μηχανικών", ότι εν μέρει "ασχολείται με εργασίας τας οποίας εκτελούν από ετών αι εν Γερμανία επιτροπαί της προτυποποιήσεως η ένωσις Γερμανών μηχανικών (VDI)", ενώ αναφέρεται ιδιαίτερα σε δράσεις του όπως η προτυποποίηση, η δημιουργία τεχνικής επιστημονικής βιβλιογραφίας και η μετάφραση και δημοσίευση ξένων εργασιών, η νομοθεσία, η κατάρτιση τεχνικού λεξιλογίου, η επιστημονική οργάνωση της εργασίας κ.ά.

* Να σημειώσω δύο στοιχεία: εκείνη την εποχή η παραπάνω γερμανική εφημερίδα ήταν ακραία συντηρητική αν και είχε διαφορετική αφετηρία, ενώ από την άλλη μεγάλο μέρος των ελλήνων μηχανικών είχαν σπουδάσει σε γερμανικά πολυτεχνεία, όπως και ο ίδιος ο Κιτσίκης.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σημειώσεις

• Οι παραπάνω πληροφορίες και οι εικόνες έχουν ληφθεί από την ψηφιοποιημένη συλλογή των Τεχνικών Χρονικών που έχει γίνει από τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ. 
• Εξάλλου, για την Ιστορία του ΤΕΕ και των Μηχανικών υπάρχει αντίστοιχη ιστοσελίδα στον ιστότοπο του ΤΕΕ που έχει δημιουργηθεί από την γράφουσα. 
• Υπάρχει επίσης το Λεύκωμα  "80 Χρόνια ΤΕΕ: οδοιπορικό στοχρόνο: «διά πυρός και σιδήρου»: η δημιουργική συμβολή του ΤΕΕ και των ΕλλήνωνΜηχανικών". 
• Περισσότερες πληροφορίες για το Νίκο Κιτσίκη υπάρχουν στην ειδική έκδοση των Τεχνικών Χρονικών του 1986 που έγινε με επιμέλεια της Έλλης Παππά (μπορεί ν' ανακτηθεί στην ψηφιοποιημένη μορφή μέσω της Βιβλιοθήκης ΤΕΕ δίνοντας ως θέμα "Κιτσίκης")

"Βαϊμάρη: Η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933"

Εξαιρετικά ενδιαφέρον (και επίκαιρο για την περίοδο που το διάβασα, μιας και συνεχώς γίνεται αναφορά) είναι το παραπάνω βιβλίο του Γερμανού καθηγητή Heinrich Winkler (εκδ. Πόλις, 2011, μετάφραση Άντζη Σαλταμπάση). Αναφέρεται στα πολιτικά πράγματα όπως διαμορφώθηκαν και εξελίχθηκαν στη Γερμανία από το 1918 αμέσως μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι την άνοδο του Χίτλερ στην καγκελαρία το 1933.

Το 1918 η Γερμανία βρίσκεται υπό τη σκιά της πολεμικής ενοχής, οι Σύμμαχοι επιβάλλουν σκληρές κυρώσεις (εδαφικές και οικονομικές) και στο εσωτερικό υπάρχει μια συνεχής αβεβαιότητα ως προς τις δυνάμεις που κυβερνούν και ως προς το σύστημα διακυβέρνησης τόσο συνολικά όσο και στις λεπτομέρειές του. Ο κόσμος στην Ευρώπη βγήκε κουρασμένος και σακατεμένος από τον πόλεμο, γινόταν λόγος για "δίκαιη ειρήνη" (λες και ... υπάρχει άδικη, αλήθεια), αλλά και πάλι δεν την αντιλαμβάνονταν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Η επίδραση και από τις εξελίξεις με την επανάσταση των μπολσεβίκων στη Ρωσία είναι προφανής και συνεχής. Από τη μια ο αντίκτυπος από τη ρωσική επανάσταση συνέβαλε θετικά στο ανέβασμα της ταξικής συνείδησης των γερμανών εργατών (θυμίζουμε την εξέγερση της ομάδας "Σπάρτακος" και τη δολοφονία των Κάρλ Λίμπνεχτ και Ρόζας Λούξεμπουργκ τον Ιανουάριο του 1919, τις συνεχείς εξεγέρσεις σε όλη τη δεκαετία του '20, αλλά όμως και την αδιαλλαξία του Κομμουνιστικού Κόμματος σε θέματα συνεργασίας και αντίληψης/πρόβλεψης του κινδύνου ανόδου των εθνικοσοσιαλιστών στη Γερμανία, που έβλεπε εχθρούς όλους τους άλλους και το 1929 έκανε λόγο για σοσιαλφασισμό). Από την άλλη, οι σοσιαλδημοκράτες φοβούνται αντεπανάσταση από τους αριστερούς, οι Ανεξάρτητοι Σοσιαλδημοκράτες διαχωρίζουν τη θέση τους από τους Σπαρτακιστές με τους οποίους αρχικά ήταν στο ίδιο κόμμα ενώ στη συνέχεια προσχώρησαν ή συμμάχησαν με τους σοσιαλδημοκράτες.

Ο συγγραφέας αναφέρεται με λεπτομέρειες σε όλες τις διεργασίες στη διάρκεια των χρόνων αυτών, στην εμφάνιση και δράση των πολλών κομμάτων από τον δεξιό, τον κεντρώο, τον σοσιαλδημοκρατικό και τον αριστερό χώρο, στις συμμαχίες που διαμορφώνονταν σε κάθε νέα εκλογική αναμέτρηση, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στα ζητήματα που υπήρχαν και που οδηγούσαν (κατά την γνώμη του) στις καταστάσεις που περιγράφει. Η οικονομική κρίση που κορυφώθηκε σε όλο τον κόσμο στο τέλος της δεκαετίας, οπωσδήποτε επηρέασε καταλυτικά την κατάσταση και στη Γερμανία.

Έχει σημασία να δει κανείς τους τρόπους δράσης και στρατολόγησης παραστρατιωτικών ομάδων, κύρια μέσα από τους εργάτες και τους αγρότες, που χρησιμοποιεί το κόμμα των εθνικοσοσιαλιστών. Προβάλλει οράματα "σοσιαλιστικά", καταφερόμενο υποκριτικά ενάντια στους πλούσιους και υποδεικνύοντας τους Εβραίους ως τους αίτιους της οικονομικής συμφοράς  των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Ταυτόχρονα, κολακεύει τους αγρότες, στηριζόμενο στο ισχυρό αίσθημα ιδιοκτησίας τους και προβάλλει ως ο προστάτης τους απέναντι στον μπολσεβικισμό. Εννοείται ότι συνοδεύει όλα αυτά με ισχυρότατες δόσεις ακραίου εθνικισμού και δήθεν φυλετικής ανωτερότητας, ενώ συγχρόνως κλείνει το μάτι στη μεγάλη αστική τάξη, στην οικονομική στήριξη της οποίας βασίζει τα σχέδιά του για την ανέλιξη στην εξουσία και τη δημιουργία του Γ' Ράιχ.

Τα κόμματα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης άργησαν να αντιληφθούν το ρόλο του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος, θεωρώντας ότι θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν στο πολιτικό παιχνίδι για τα μικροκομματικά τους συμφέροντα, αφού εκλογικά φαινόταν ακίνδυνο. Έτσι και επώασαν το αυγό του φιδιού, αφού το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα χρησιμοποίησε όλες τις δυνατότητες που του έδινε η δημοκρατία με απώτερο σκοπό να καταλάβει την εξουσία και να καταλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς στη συνέχεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2,6%  που πήρε στις εκλογές του 1928, αξιοποιώντας την κοινωνική δυστυχία από το κραχ του 1929, αύξησε κατακόρυφα τα ποσοστά του και στις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις ξεπέρασε το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και έγινε πρώτο,  φτάνοντας στο 1933 να γίνει καγκελάριος ο Χίτλερ και το κόμμα του να πάρει 43,9% στις εκλογές του Μαρτίου 1933! Τα άλλα κόμματα απαγορεύτηκαν. Ο ναζισμός ήταν πλέον εκεί, ήταν στην Ευρώπη!

Ενδιαφέρον στο βιβλίο είναι η ιστορική συνέχεια που αναζητά ο συγγραφέας, κάνοντας αναφορές στην επανάσταση του 1848, στον Φρειδερίκο Γουλιέλμο Δ' και στο εκλογικό σύστημα που είχε θεσπίσει στην Πρωσία το 19ο αιώνα, στην εποχή του Βίσμαρκ ψάχνοντας για αναλογίες, αλλά και στα εθνικά/εδαφικά ζητήματα ανάμεσα σε Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία. Σε κάθε περίπτωση, διατυπώνει τους προβληματισμούς του για τους τρόπους που λειτούργησε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, άλλοτε αφήνοντας ερωτηματικά και άλλοτε απαντώντας ο ίδιος.

Ο Πρόεδρος Έμπερτ (προερχόμενος από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα) δήλωνε το 1919: "Είμασταν στην κυριολεξία διαχειριστές της πτώχευσης του παλαιού καθεστώτος".  Και αναρωτιέται ο συγγραφεάς: "Τι θα γινόταν αν δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους διαχειριστές της πτώχευσης του παλαιού καθεστώτος, αλλά πατέρες και θεμελιωτές μιας δημοκρατίας;" Και οι απαντήσεις ποικίλλουν ...

Ο επίλογος και το χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου συμβάλλουν στην ανακεφαλαίωση και περιληπτική παράθεση όλων των γεγονότων, αληθινά πολύ χρήσιμο βοήθημα για τον αναγνώστη.

Τέλος, οφείλω να παραπέμψω στη σχετική σελίδα της Biblionet, όπου περιλαμβάνονται κείμενα και κριτικές από εφημερίδες για το βιβλίο, και φυσικά εκεί κανείς μπορεί να βρει ποικιλία απόψεων για το βιβλίο, για τον συγγραφέα και για την εποχή που περιγράφει. 

Το βιβλίο σε κάθε περίπτωση είναι πολύ ενδιαφέρον και πολύ χρήσιμο, χρειάζεται όμως προσοχή στις αναλογίες. Τότε, η Γερμανία βγήκε από έναν πόλεμο που η ίδια προκάλεσε, η ενοχή λοιπόν υπήρχε. Από την άλλη όμως, αναρωτιέται κανείς, ποιο είναι το αποδεκτό όριο αποπληρωμής της ενοχής και ποιο είναι το όριο πριν συναντήσει τον ρεβανσισμό; Δεν είμαι ιστορικός, ούτε πολιτικός, είμαι σκεπτόμενος πολίτης, που θέλω την αλλαγή, που ελπίζω, που "θέλω να είμαι συνεπής στα όνειρά μου" όπως έγραφε το σύνθημα στον τοίχο της Ιπποκράτους... 

Κάτω ο φασισμός! Ποτέ πια φασισμός!