Ο θησαυρός των Αηδονιών και το πάρκινγκ στην εθνική

Όταν συνέβη τις προηγούμενες ημέρες το φρικτό τροχαίο στο πάρκινγκ της εθνικής οδού στο ύψος των Θηβών, θυμήθηκα εκείνο το διήγημα του Ηλία Παπαδημητρακόπουλου "Ο θησαυρός των Αηδονιών" από την ομώνυμη συλλογή (Ο θησαυρός των αηδονιών και άλλα διηγήματα, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2η έκδ. 2010).  

Τι είναι ο Θησαυρός των Αηδονιών; Ο θησαυρός των Αηδονιών, ή άλλως της Νεμέας, είναι με λίγα λόγια τα πολύτιμα αντικείμενα που βρέθηκαν σε νεκροταφείο αρχαίου οικισμού της περιοχής των Αηδονιών Νεμέας (διαβάζω ότι το χωρίο Αηδόνια ονομάστηκε έτσι το 1927 γιατί είχε πολλά αηδόνια στην περιοχή, ενώ η προηγούμενη ονομασία ήταν Μπότζικα ή Μπότσικα, όπως ήταν το προηγούμενο όνομα ή παρανόμι των Κολοκοτρωναίων). Το νεκροταφείο αυτό,  που χρονολογείται από τον 15ο και 16ο αι. π.Χ. και θεωρείται από τα σημαντικότερα μυκηναϊκά νεκροταφεία της Πελοποννήσου, περιέχει σφραγίδες, χρυσά δακτυλίδια, χάντρες και πολλά άλλα περίτεχνα κοσμήματα από χρυσό, υαλόμαζα, φαγεντιανή, ήλεκτρο, σάρδιο, αμέθυστο. Επαναπατρίστηκαν στην Ελλάδα και στον τόπο τους τη Νεμέα το 1996 μετά τη λαθρανασκαφή και την αρχαιοκαπηλία διεθνών διαστάσεων (κάποια στοιχεία εδώ, εδώ κι εδώ).

Θησαυρός των Αηδονιών: Χρυσό δακτυλίδι-σφραγίδα

Θησαυρός των Αηδονιών: Χρυσά κοσμήματα κοίλα, κυρτεπίπεδα

Θησαυρός των Αηδονιών: Περιδέραια με χάντρες από υαλόμαζα

Θησαυρός των Αηδονιών: Σφραγιδοκύλινδρος από φαγεντιανή

Θησαυρός των Αηδονιών: Φακόσχημος, χρυσόδετος σφραγιδόλιθος από σάρδιο

Αλλά, ας ξαναγυρίσω στον Παπαδημητρακόπουλο. Στο διήγημα "Ο θησαυρός των Αηδονιών" αν και μας προϊδεάζει - από τον τίτλο - ότι θ' αναφερθεί στην παραπάνω συλλογή, κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει. Αναφέρεται λοιπόν σε μια εκδρομή που ξεκίνησαν μαζί με τη γυναίκα του για το μουσείο της Νεμέας, και προφανώς ήταν μια από τις χλιαρές μέρες του χειμώνα ή εκείνες της πρώιμης άνοιξης (σαν ετούτες τις μέρες δηλαδή), γιατί σε τέτοιες μέρες προσφέρεται ο Μωρηάς μας ενημερώνει, σε αντίθεση με τη Μακεδονία όπου το φθινόπωρο είναι η ιδεώδης εποχή (και γω το προσυπογράφω αυτό, δοκιμάστε μια εκδρομή Οκτώβρη στη Δυτική Μακεδονία, η ομορφιά του κόσμου!). Κι επειδή η εκδρομή πρέπει να συνδυάζεται με το καμάρωμα της χλωρίδας κάθε περιοχής, δεν μπορούμε, λέει, να μην ξέρουμε τι θάλλει εκεί και πότε:

"... τα κυκλάμινα το φθινόπωρο, οι ανθισμένες κουτσουπιές και οι κόκκινες ανεμώνες την άνοιξη, οι κάμποι με τους κίτρινους ήλιους το καλοκαίρι ..."

Διαβάζω παρακάτω:

"... Με ιλαρή διάθεση συνεχίσαμε για μερικά ακόμη χιλιόμετρα, και στο ύψος των λατομείων των αρχαίων Κλεωνών βγήκαμε σε έναν παράδρομο, όπου έχει δημιουργηθεί εκ των ενόντων ένα άνετο πάρκινγκ.... Βαδίσαμε προς την άκρη του βουνού και περιεργαζόμαστε αυτό το μικρό λατομείο, που λόγω της επιφανειακής εξόρυξης του υλικού παρουσιάζει εντυπωσιακή εικόνα: μικρά, ακανόνιστα, κατακόρυφα παραλληλεπίπεδα δημιουργούν άπειρες όψεις  - όταν, ξαφνικά, εισήλθε στον παράδρομο ένα τεραστίων διαστάσεων διπλό βυτιοφόρο. Φρέναρε με δαιμονιώδη θόρυβο λίγο πιο κάτω, σηκώνοντας σύννεφα σκόνης.

Επιστρέψαμε στο αυτοκίνητο και ετοιμαστήκαμε, καλού κακού, να φύγουμε. Είδα, τότε, να ανοίγει η αριστερή πόρτα του κουβουκλίου και να κατεβαίνει ο οδηγός, ο οποίος κατευθύνθηκε σ' ένα παρακείμενο εικονοστάσι. Άρχισε να τακτοποιεί το εσωτερικό του, έβγαλε από μέσα μια φωτογραφία και τη σκούπισε με ένα χαρτομάντηλο, και άναψε το καντήλι.

Πλησίασα διστακτικά προς τα εκεί. Τον χαιρέτησα, και εκείνος μου ανταπέδωσε τον χαιρετισμό. Τον ρώτησα για τον νεκρό.

-Είναι ο μικρότερος αδελφός μου, μου λέει. Πριν δυο χρόνια είχε σταματήσει σε ένα πρόχειρο πάρκινγκ απέναντι, να πιει λίγο νερό, μπήκε μέσα μια κούρσα με εκατό και τον άφησε επί τόπου.

....

Με χαιρέτησε κι ανέβηκε στο βυτιοφόρο. Έβαλε μπρος τη μηχανή, και την ώρα που ξεκινούσε, άνοιξε το παράθυρο και μου φώναξε:

-Να προσέχεις τα πάρκινγκ της εθνικής. Έχει φαγωθεί κόσμος εκεί μέσα."

Για να μην αδικήσω και τις άλλες ιστορίες της συλλογής, να πω δυο λόγια. Αυτοβιογραφικά αφηγήματα όλα από την παιδική, νεανική και ώριμη ηλικία του συγγραφέα, εστιάζοντας σε συγκεκριμένα σημεία "έκπληξη" κάθε φορά. Ευαισθησία, παρατήρηση, περιγραφή, μεταφορές είναι τα χαρακτηριστικά της αφήγησης, και η χρήση της γλώσσας με λέξεις όμορφες, όχι κοινοτοπίες, που μαρτυρούν έναν καλό γνώστη κι έναν επιδέξιο χειριστή της ελληνικής.

Κι επίσης, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η ίδια η έκδοση, φτιαγμένη με μεράκι, με καλαισθησία, με όμορφα σχέδια της Εύης Τσακνιά. Κάθε ιστορία αρχίζει και τελειώνει με ένα σχέδιο, οι σελίδες όλες έχουν στο πάνω και στο κάτω μέρος μια παχιά κόκκινη γραμμή, ενώ και σε κάθε ιστορία ξεχωρίζουν τα πρωτογράμματα επίσης σε κόκκινο χρώμα.

Η σελίδα τίτλου για το διήγημα "Ο θησαυρός των Αηδονιών"

Η τελευταία σελίδα από το διήγημα "Η δεκαοχτούρα" και
η σελίδα τίτλου για το διήγημα "Η Πρωτοχρονιά"

Με την ευκαιρία, θα ήθελα να πάω στη Μάρη Θεοδοσοπούλου (την τόσο πρόωρα χαμένη το περασμένο καλοκαίρι κριτικό βιβλίου), που είχε γράψει για τη συλλογή του Παπαδημητρακόπουλου με τον τόσο αναλυτικό και διεισδυτικό τρόπο της, εντοπίζοντας, ανάμεσα στα άλλα, το στοιχείο της έκπληξης που χαρακτηρίζει όλες τις ιστορίες και που "α­να­δύε­ται μέ­σα α­πό τον τρό­πο με τον ο­ποίο πα­ρου­σιά­ζο­νται και δέ­νο­νται α­να­με­τα­ξύ τους τα συμ­βά­ντα, δη­μιουρ­γώ­ντας μια, ε­νίο­τε και πε­ρισ­σό­τε­ρες, α­να­τρο­πή".

Έγραψε επίσης για τη γλώσσα του συγγραφέα και για τον "παπαδιαμάντειο" χαρακτήρα του έργου του:

Αφή­νο­ντας για λί­γο τον μί­το των διη­γη­μά­των, να ση­μειώ­σου­με πα­ρεν­θε­τι­κά ό­τι τα πα­πα­δια­μά­ντεια ί­χνη, κυ­ρίως τα γλωσ­σι­κά, δια­σπεί­ρο­νται και α­να­χω­νεύο­νται ε­ντός της διή­γη­σης σε μια αρ­ρα­γή α­φη­γη­μα­τι­κή αρ­μο­νία. Πα­ρ' ό­λα αυ­τά, ε­ξα­κο­λου­θούν να δια­τη­ρούν τη ρα­διε­νερ­γό α­κτι­νο­βο­λία τους, του­λά­χι­στον για τους ε­ξοι­κειω­μέ­νους με τη­ν ι­διό­τυ­πη γλώσ­σα του Σκια­θί­τη. Εξ α­φορ­μής αυ­τού, να προ­σθέ­σου­με ό­τι ο Πα­πα­δη­μη­τρα­κό­που­λος εί­ναι ο τε­λευ­ταίος νό­μι­μος κλη­ρο­νό­μος του. Στους υ­πό­λοι­πους, ό­σοι κα­τά και­ρούς συν­δια­λέ­γο­νται μα­ζί του, λεί­πει η ε­ξ αί­μα­τος συγ­γέ­νεια. Δια­λο­γί­ζο­νται μό­νο με πρό­σω­πα και ι­δέες του Σκια­θί­τη, α­φού πρό­κει­ται για α­πώ­τε­ρης συγ­γέ­νειας α­πο­γό­νους, κά­ποιοι μά­λι­στα ε­ξώ­γα­μοι.

Μακάρι να μην είχε γίνει το κακό στο πάρκινγκ της εθνικής.
Θα 'βρισκα τον τρόπο να μιλήσω για τη συλλογή διηγημάτων του Παπαδημητρακόπουλου, κόσμημα λόγου και αισθημάτων.

---------------------------------------

Σημείωση: Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι από τη διπλωματική εργασία της βιβλιοθηκονόμου Μαρίας Μαρινοπούλου με τίτλο "Δημιουργία Ψηφιακής βιβλιοθήκης με θέμα "η συλλογή κοσμημάτων από τα αηδόνια της Νεμέας του 15ου αιώνα π.Χ.": εφαρμογή προτύπου μεταδεδομένων με τη χρήση XML" που εκπονήθηκε το 2005 στο πλαίσιο του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών στην Επιστήμη της Πληροφορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου. Ως πηγή για τις φωτογραφίες είχε χρησιμοποιηθεί το βιβλίο: Δημακοπούλου, Καίτη (επιμ.) (1998). Ο θησαυρός των Αηδονιών. Σφραγίδες και κοσμήματα της ύστερης εποχής του χαλκού στο Αιγαίο. Υπουργείο Πολιτισμού.