Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Καββαδίας Νίκος. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Καββαδίας Νίκος. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Δευτέρα 30 Δεκεμβρίου 2019

"Γύρισες και μου `πες πως το Μάρτη σ’ άλλους παραλλήλους θα `χεις μπει..."

Έβραζε το κύμα του γαρμπή
είμαστε σκυφτοί κι οι δυο στο χάρτη
γύρισες και μου `πες πως το Μάρτη
σ’ άλλους παραλλήλους θα `χεις μπει

Κούλικο στο στήθος σου τατού
που όσο κι αν το καις δε λέει να σβήσει
είπαν πως την είχες αγαπήσει
σε μια κρίση μαύρου πυρετού

Βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό
κι ο Σταυρός του Νότου με τα στράλια
Κομπολόι κρατάς από κοράλλια
κι άκοπο μασάς καφέ πικρό

Το Άλφα του Κενταύρου μια νυχτιά
με το παλλινώριο πήρα κάτου
μου `πες με φωνή ετοιμοθανάτου
να φοβάσαι τ’ άστρα του Νοτιά

Άλλοτε απ’ τον ίδιον ουρανό
έπαιρνες τρεις μήνες στην αράδα
με του καπετάνιου τη μιγάδα
μάθημα πορείας νυχτερινό

Σ’ ένα μαγαζί του Nossi Be
πήρες το μαχαίρι δυο σελίνια
μέρα μεσημέρι απά στη λίνια
ξάστραψες σαν φάρου αναλαμπή

Κάτω στις ακτές της Αφρικής
πάνε χρόνια τώρα που κοιμάσαι
τα φανάρια πια δεν τα θυμάσαι
και το ωραίο γλυκό της Κυριακής




Κι επειδή η θλίψη από το φευγιό του Θάνου Μικρούτσικου είναι μεγάλη και πώς να την εκφράσω, επέλεξα να κάνω μικρή αναφορά στον Νίκο Καββαδία που τη γνωριμία με το έργο του σε μεγάλο βαθμό την χρωστάμε σ' εκείνον. Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του '70, ήδη τραγουδούσαμε "έτσι πρέπει να γίνει κι έτσι θα γίνει" στις συγκεντρώσεις και στις πορείες (από τον δίσκο με τα Πολιτικά Τραγούδια), ο Θάνος Μικρούτσικος με τη Μαρία Δημητριάδη μας ένωναν (κι ας μην είμασταν στενά στην ίδια παράταξη, κομματικά, πάντα όμως στην αριστερά, κι αυτό έχει τη σημασία του) κι εμφανίστηκε ο Σταυρός του Νότου, κι ένας ποιητής-ναυτικός, ο Νίκος Καββαδίας κι ένα λεξιλόγιο παράξενο, ιδιαίτερο, πολύ συχνά άγνωστο. Ο δίσκος κόσμησε τις δισκοθήκες μας, όπως εξάλλου όλο το έργο του Μικρούτσικου.

Κι έτσι, μαζί με τον  Θάνο Μικρούτσικο, που έγινε ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης των νέων δρόμων στα μουσικά πράγματα του τόπου μας, είχαμε να γνωρίσουμε και τον  Νίκο Καββαδία μέσα από τον ιδιαίτερο πεζό και ποιητικό λόγο του. Κι εμείς διαβάσαμε και τραγουδήσαμε το έργο του, πολύ συχνά χωρίς να γνωρίζουμε καλά καλά τις σημασίες λέξεων που χρησιμοποιεί, ενώ έγιναν μελέτες και αναλύσεις για την ιδιότυπη αυτή γλώσσα. Ο φιλόλογος Γιώργος Τράπαλης ασχολήθηκε με το ζήτημα αυτό και πριν από χρόνια κυκλοφόρησε γλωσσάριο με τις λέξεις και τους όρους που χρησιμοποιεί ο Καββαδίας στο έργο του. 

Το 2017, στην ανοιχτή συζήτηση με θέμα "Γλώσσα και ορολογία στη Λογοτεχνία" που διοργάνωσε η Ελληνική Εταιρεία Ορολογίας (ΕΛΕΤΟ) στο πλαίσιο του 11ου Συνεδρίου της, ο Γιώργος Τράπαλης μίλησε με θέμα "Γλωσσικές ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στο έργο του Νίκου Καββαδία", όπου είπε ανάμεσα στ' άλλα:

Στον μελετητή του έργου του Καββαδία –αλλά και στον ψαγμένο αναγνώστη- η παροχή πληροφοριών για τα ονόματα παίζει καθοριστικό ρόλο, επειδή επιτρέπει συσχετισμούς με πραγματικά γεγονότα της ζωής του αλλά και την ερμηνεία περιστατικών που αποτελούν σημαντικά δομικά στοιχεία των έργων του. Χάρη στη μελέτη των ονομάτων αναδεικνύονται χαρακτηριστικά του καββαδιακού έργου που η ανάγκη για επιφανειακές ταξινομήσεις έχει ισοπεδώσει και αγνοήσει. Η ευκολία με την οποία ο Καββαδίας χαρακτηρίζεται «ποιητής της θάλασσας» («των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων») δείχνει ότι δεν έχει κατανοηθεί ο τρόπος που ο Καββαδίας αντιλαμβάνεται και ορίζει τη θάλασσα και το καράβι, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συνήθως η εντύπωση ότι πρόκειται για κάποιον που ύμνησε απλώς τα θαλασσινά ταξίδια και τον ναυτικό κόσμο.

Η μελέτη της γλώσσας του Καββαδία συμβάλλει το δίχως άλλο στην τεκμηρίωση όσων έχουν υποστηρίξει έγκυροι μελετητές του (Σωνιέ, Μικέ, Καλοκύρης κ.ά.), ότι ο κόσμος του πόρρω απέχει από τα στερεότυπα που διαβάζουμε και ακούμε συνήθως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εντυπωσιακά συχνή αναφορά σε ονόματα φαρμάκων και ασθενειών. Αναζητώντας ο μελετητής πληροφορίες διαπιστώνει ότι, εκτός από τις ρητές αναφορές, το έργο του είναι γεμάτο έμμεσες αναφορές κυρίως στη σύφιλη, στα συμπτώματα και τις συνέπειές της. Και κοντά σε αυτή, διαπιστώνει μεγάλο αριθμό αναφορών στο κόκκινο και τις αποχρώσεις του, κάτι που συνδέεται ευθέως τελικά με τη ροδόχρου εμφάνιση της σύφιλης αλλά και με τα κόκκινα φανάρια των πορνείων, το βάψιμο των γυναικών, ακόμα και με το υπερμαγγανικό κάλιο («το βυσσινί του Τισιανού και του περμαγγανάτου» στο ποίημα «Πικρία») που χρησιμοποιούσαν για τοπική αντισηψία οι πόρνες. Υπό το πρίσμα αυτό οι αναφορές του Καββαδία στο κόκκινο, στο πορφυρό, στο rosso romano κ.ά. αποκτούν άλλη διάσταση και κατευθύνουν αλλού την προσπέλαση του περιεχομένου από τη συνήθη οπτική της επιδίωξης μιας γλωσσικής ποικιλίας, πρωτοτυπίας και έκπληξης.

Επίσης, η διαπίστωση ότι υπάρχουν πάμπολλες γλωσσικές αναφορές σε θέματα που σχετίζονται με τη σωματική φθορά, την αναπηρία και τον θάνατο, ειδικά τον πνιγμό, τον φόνο και την αυτοκτονία, καθοδηγεί τον μελετητή και τον αναγνώστη να ανακαλύψει πώς αυτά τα στοιχεία δημιουργούν τελικά μια άλλη ατμόσφαιρα από αυτή του απλού ταξιδιού και της φυγής, στην οποία συνήθως μένει ο αναγνώστης. Μια ατμόσφαιρα σήψης που σχετίζεται ευθέως με το αίσθημα ενοχής που διέπει το έργο του.



Έτσι, ο Τράπαλης μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον Καββαδία πιο βαθιά, όχι ως απλό, περιγραφικό "ποιητή της θάλασσας", αλλά ως έναν στοχαστικό περιηγητή και καταγραφέα μιας ανθρώπινης κατάστασης, αυτής "των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων". 

Να γιατί ταίριαξε στον Θάνο Μικρούτσικο η ποίηση του Νίκου Καββαδία, ήταν κι αυτός ένας στοχαστικός περιηγητής και καταγραφέας της ανθρώπινης κατάστασης, συνομιλούσε με άλλους στοχαστές μέσα από τη μουσική του. Τους φαντάζομαι να συναντιούνται στον Σταυρό του Νότου, τον μικρό φωτεινό αστερισμό, βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό,

κι ο Σταυρός του Νότου με τα στράλια
Κομπολόι κρατάς από κοράλλια
κι άκοπο μασάς καφέ πικρό.