 |
| Ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα που είχε το ΕΚΕΒΙ για την προώθηση της ανάγνωσης στα παιδιά (Πηγή: http://www.mikrosanagnostis.gr/) |
Στην Εποχή της Κυριακής 4 Ιανουαρίου 2016, με τον τίτλο "Τύχες Παπατσώνη", η πολύ καλή κριτικός λογοτεχνίας Μάρη Θεοδοσοπούλου ασχολήθηκε με τον Τάκη Παπατσώνη και πιο συγκεκριμένα με την ελλιπή βιβλιογραφία που υπάρχει πάνω στο έργο του ποιητή. Το δημοσίευμα αναφέρεται στα αφιερώματα που έχουν γίνει σε περιοδικά στην Ελλάδα και στην Κύπρο και εκτενώς στο σχετικό βιβλίο του Αλέξανδρου Αργυρίου (Γαβριηλίδης 2009).
Αλλά εδώ, βρήκα ως αφορμή την πρώτη παράγραφο για να αναφερθώ στις βιβλιοθήκες. Έτσι ξεκινά το άρθρο της η Μ.Θ.:
Εφέτος, στις 26 Ιουλίου, συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον θάνατο του Τάκη Παπατσώνη. Λησμονημένος την πρώτη 25ετία, τα τελευταία χρόνια όλο και κάποιοι τον θυμούνται. Αν και όχι συστηματικά, δείχνουν μάλλον ως μεμονωμένες πρωτοβουλίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε, ότι οι βασικές τρεις συναγωγές των δοκιμίων του, το δίτομο «Ο τετραπέρατος κόσμος» (1966 & 1976) και το «Όπου ην κήπος» (1972), είναι εδώ και χρόνια εξαντλημένες. Οι δυο εκδοτικοί οίκοι, στους οποίους στεγάζεται το έργο του, φαίνεται να μην έχουν αντίληψη του κενού, που αυτή η αμέλεια δημιουργεί στην προσέγγιση του έργου του. Δοθέντος, βεβαίως, ότι ζούμε σε μία χώρα, που το είδος δανειστική βιβλιοθήκη έχει προ πολλού εκλείψει για τους πληβείους των γραμμάτων. Στα βιβλιοπωλεία διατίθενται ο τόμος με την ποίησή του και τα ταξιδιωτικά του..."
Η αλήθεια είναι ότι συχνά ακούγονται φωνές απόγνωσης, ότι δεν έχουμε βιβλιοθήκες, ότι δεν έχουμε δανειστικές βιβλιοθήκες ή αντίθετα ότι οι βιβλιοθήκες, λόγω και του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου, έχουν βγει από την αφάνεια και τη μιζέρια κτλ. κτλ. Δεν έχω πρόθεση να μπω σε μια τέτοια συζήτηση τώρα, απλά για ενημέρωση και μόνο θα ήθελα να δώσω κάποιες πληροφορίες για όσους πιθανόν δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα.
Πριν απ' αυτό όμως, θα ήθελα να σημειώσω ότι το πρόβλημα δεν είναι αν υπάρχουν ή όχι δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, αλλά πώς λειτουργούν αυτές οι βιβλιοθήκες και αν χρησιμοποιούνται.
Για το πρώτο, η εικόνα δεν είναι και η καλύτερη: ελλιπής χρηματοδότηση, ελλιπής εμπλουτισμός της συλλογής με νέο υλικό, ελλιπής στελέχωση, ελλιπής διασύνδεση και πάνω απ' όλα ανυπαρξία εθνικής πολιτικής βιβλιοθηκών. Η κριτική μου δεν αφορά (μόνο) την παρούσα Κυβέρνηση, την αφορά όμως πια στο βαθμό που δεν σκύψει σοβαρά και συντεταγμένα, ώστε να δείξει ότι αποδέχεται πως και οι βιβλιοθήκες αποτελούν απαραίτητο στοιχείο μιας αριστερής πολιτικής. Όχι ότι δεν αντιλαμβάνομαι τα γενικότερα προβλήματα, όχι ότι δεν καταλαβαίνω τι θα πει να μην έχει κανείς να φάει ή να μην έχει δουλειά ή τι θα πει να πνίγεται στα αφιλόξενα πια νερά του Αιγαίου, όμως μια Κυβέρνηση κάνει πολιτικές, κάνει διαβούλευση, διάλογο για όλα τα θέματα, έτσι, λοιπόν, χρειάζεται πολιτική και για τις βιβλιοθήκες, ώστε να χαρτογραφήσει το χώρο για να τον γνωρίζει και στη συνέχεια να μπορεί να βάζει στόχους, προτεραιότητες, κτλ. (πρωτίστως αυτά για τους αγαπητούς Υπουργούς και συνεργάτες τους στα Παιδείας, Έρευνας και Πολιτισμού). Θέλω να ελπίζω πως υπάρχει μια τέτοια βούληση. Ένιωσα πολλή στενοχώρια διαβάζοντας την τελευταία ανάρτηση στις Βολτίτσες, όπου περιγράφεται η θλιβερή εικόνα μιας σημερινής δημόσιας βιβλιοθήκης, χωρίς μόνιμο ειδικευμένο προσωπικό και χωρίς ανανέωση της συλλογής της εδώ και χρόνια. Αυτό, δυστυχώς, είναι κάτι που το συναντάμε στις βιβλιοθήκες, πολύ δύσκολα θα βρούμε νέες εκδόσεις (βρίσκουμε πάντως κάποιες), όμως οι δανειστικές βιβλιοθήκες δεν είναι μόνο για τα καινούρια, σ' αυτές βρίσκουμε συγκεντρωμένους θησαυρούς από βιβλία παλιότερα, πολύ συχνά εξαντλημένα.
 |
| Ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία της Ομάδας "Διαβάζοντας μεγαλώνω" |
Το δεύτερο θέμα αφορά τη χρήση των βιβλιοθηκών. Λέγεται ότι τα χρόνια της κρίσης έχει αυξηθεί η επισκεψιμότητα και είναι αλήθεια ότι το παρατηρώ στις βιβλιοθήκες που χρησιμοποιώ. Το ζήτημα είναι αν η χρήση τους έχει ενταχθεί και πόσο στη ζωή μας, και βέβαια αυτό συνδέεται με την ανάγνωση (και ίσως οι λέσχες ανάγνωσης να έχουν συμβάλει σ' αυτό) και με τη συμβολή του σχολείου (αχ αυτές οι σχολικές βιβλιοθήκες, τι πληγή...). Αξίζει να διαβάσει κανείς μια έρευνα που είχε δημοσιευτεί στο τεύχος του 2015 του περιοδικού "ο αναγνώστης" με θέμα "Τι διαβάζουν όσοι δανείζονται από βιβλιοθήκες" (είχε δημοσιευτεί και στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού εδώ). Αν και δίνει στοιχεία από βιβλιοθήκες μόνο της Θεσσαλονίκης και για τα έτη 1982-2012, δίνει μια ενδεικτική, αρκετά αληθινή όπως την αντιλαμβάνομαι, εικόνα της πραγματικής κατάστασης και σίγουρα η επικαιροποίηση και επέκτασή της θα μπορεί να δώσει στοιχεία για πληρέσετρη χαρτογράφησή της σε όλη την επικράτεια. Επομένως, για μένα το δεύτερο ζήτημα, που φυσικά συνδέέται με το πρώτο και οπωσδήποτε με τις πολιτικές, αφορά την καθιέρωση πιο συνεκτικής σχέσης του νέου ανθρώπου, δηλαδή του μικρού παιδιού, με τη γνώση και με τα αντικείμενα προβολής και ανάπτυξης της γνώσης (που είναι και τα βιβλία και οι υπολογιστές και το διαδίκτυο και το παιχνίδι..., κάπου εκεί ανάμεσα μπλέκει και η βιβλιοθήκη, άμεσα ή έμμεσα, αλλά αυτό είναι άλλης μελέτης θέμα).
Αλλά επειδή πολυφλυάρησα με τα θεωρητικά, ας παραθέσω εδώ κάποια στοιχεία για τις δανειστικές βιβλιοθήκες της χώρας μας, με όλα τα προβλήματα που υπάρχουν και περιμένουν τη λύση τους. Γενικά, θα ήθελα να σημειώσω ότι οι βιβλιοθήκες (εκτός εξαιρέσεων) είναι έτσι κι αλλιώς ανοικτές στο κοινό για επίσκεψη και για περιδιάβαση στα ράφια (θλιβερή εξαίρεση αποτελούν κάποιες βιβλιοθήκες, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν επιτρέπουν αυτή την πρόσβαση, και δεν αναφέρομαι φυσικά στην Εθνική Βιβλιοθήκη ή σε ειδικές, ιστορικές συλλογές άλλων βιβλιοθηκών που λόγοι προστασίας επιτάσσουν αυτό μτον περιορισμό).
Ξεκινώ από το Συλλογικό κατάλογο των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, οι οποίες είναι ανοικτές για όλους, αλλά δανείζουν στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Έχει ενδιαφέρον ομως ότι οι βιβλιοθήκες αυτές έχουν υλοποιήσει πολλά έργα ψηφιοποίησης είτε υλικού των ιδρυμάτων τους (π.χ. πτυχιακές και διατριβές), αλλά και άλλες εκδόσεις περιοδικά, βιβλία κτλ. (αναφέρω πολύ ενδεικτικά το Πανεπιστήμιο Κρήτης με το έργο Ανέμη όπου μπορεί κανείς να βρει πολλά παλιά και νεότερα, ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων βιβλία, το Πανεπιστήμιο Πατρών που έχει δώσει έμφαση στην ψηφιοποίηση περιοδικών του 19ου αιώνα και όχι μόνο με το έργο Κοσμόπολις, κ.ά.).
Ξεκινώ από το Συλλογικό κατάλογο των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, οι οποίες είναι ανοικτές για όλους, αλλά δανείζουν στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Έχει ενδιαφέρον ομως ότι οι βιβλιοθήκες αυτές έχουν υλοποιήσει πολλά έργα ψηφιοποίησης είτε υλικού των ιδρυμάτων τους (π.χ. πτυχιακές και διατριβές), αλλά και άλλες εκδόσεις περιοδικά, βιβλία κτλ. (αναφέρω πολύ ενδεικτικά το Πανεπιστήμιο Κρήτης με το έργο Ανέμη όπου μπορεί κανείς να βρει πολλά παλιά και νεότερα, ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων βιβλία, το Πανεπιστήμιο Πατρών που έχει δώσει έμφαση στην ψηφιοποίηση περιοδικών του 19ου αιώνα και όχι μόνο με το έργο Κοσμόπολις, κ.ά.).
Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο το σύστημα ΑΡΓΩ του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, όπου κανείς μπορεί να δει δημόσιες, δημοτικές, βιβλιοθήκες ιδρυμάτων κτλ. Από κει, μπορούμε να επιλέξουμε μία η περισσότερες βιβλιοθήκες κάθε κατηγορίας. Είναι ενδιαφέρον να πούμε ότι σε πολλές βιβλιοθήκες, κυρίως δημόσιες, βρίσκουμε ψηφιοποιημένες εκδόσεις τις οποίες μπορούμε να ανοίξουμε και να διαβάσουμε (όπως π.χ η Δημόσια Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου, πληροφορίες γενικά για ψηφιοποιημένες συλλογές και από εδώ, δυστυχώς όμως πολλά έργα έχουν διακοπεί).
Θα μπορούσα ενδεικτικά να αναφερθώ σε κάποιες δημοτικές βιβλιοθήκες. Καταρχάς, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, είναι μια δραστήρια, με πλούσια συλλογή, βιβλιοθήκη.
Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χαλανδρίου (του Αετοπούλειου Πολιτιστικού Κέντρου) είναι μια βιβλιοθήκη με πολλές εκδηλώσεις, δραστήριες λέσχες ανάγνωσης, πολύ πλούσια συλλογή, πλούσια και δραστήρια παιδική βιβλιοθήκη χωρίς όμως ηλεκτρονικό κατάλογο, διαθέσιμο από το Διαδίκτυο. Αυτό αποτελεί μια σοβαρή έλλειψη και αναρωτιέμαι πώς και γιατί δεν έχουν καταφέρει να υλοποιήσουν την εφαρμογή του ΑΒΕΚΤ όπως οι άλλες δημοτικές βιβλιοθήκες.
Εξίσου δραστήρια είναι η Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής, η οποία λειτουργεί μαζί (και) με την υποστήριξη του Μουσείου Αλέκου Κοντόπουλου, με πολλές εκδηλώσεις, πλούσια συλλογή, ηλεκτρονικό κατάλογο με το ΑΒΕΚΤ, πολύ δραστήριο παράρτημα στο Κοντόπευκο (που δυστυχώς η συλλογή του δεν περιλαμβάνεται στον ηλεκτρονικό κατάλογο, είναι όμως σχεδόν ίδια με τη συλλογή της κεντρικής βιβλιοθήκης). Η αλήθεια είναι ότι για τη συγκεκριμένη δημοτική βιβλιοθήκη έχω αναφερθεί κι άλλες φορές αφού είναι στη γειτονιά μου (όπως εδώ κι εδώ κι εδώ κι εδώ). Ένα έλλειμμα, ο ιστότοπος της βιβλιοθήκης. Η σελίδα http://www.vivagiaparaskevi.gr/ είναι παλιά.
Ένα πρόβλημα που υπάρχει με τους Δήμους, είναι η εκτίμηση του ρόλου και της σημασίας της βιβλιοθήκης για τους δημότες τους, για τους ανθρώπους που καταρχάς κατοικούν στην περιφέρειά τους αλλά και ευρύτερα.
Συμπληρωματικά, δεν μπορώ να παραλείψω τη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδη, που την γνώρισα (και συνεργάστηκα μαζί της) ως μια από τις πρωτοπόρες τεχνικές βιβλιοθήκες (μαζί με τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ και τη Βιβλιοθήκη του Δημόκριτου), σήμερα είναι μια από τις σημαντικότερες, δημόσιες στη μορφή, βιβλιοθήκες της ευρύτερης περιφέρειας.
Επίσης, να αναφέρω την πολύ σημαντική Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, τη Βιβλιοθήκη του μεγάρου Μουσικής, με εξαιρετική συλλογή, πολλές εκδηλώσεις και με δυνατότητα δανεισμού.
 |
| Δανεισμός στη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ (η εικόνα από σχετικό άρθρο στο Ενημερωτικό Δελτίο) |
Η παραπάνω αναφορά δεν είναι πλήρης ούτε συστηματική, απλά ήθελα να αποκαταστήσω (;) αυτό που εύκολα λέγεται "δεν υπάρχουν δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα" και να ξαναμιλήσω για την αναγκαιότητα ύπαρξης πολιτικής και στρατηγικής...
Θα ηθελα επίσης να σημειώσω οτι βρήκα εργα Παπατσώνη σε κάποιες βιβλιοθήκες, ίσως οχι ικανοποιητικά για έναν μελετητή, όμως δεν απουσιάζει.
Κατά τα άλλα, στη σημερινή Εποχή, η Μάρη Θεοδοσοπούλου αναφέρεται σε ένα άλλο βιβλίο, στη "Δρακοντιά" του Στάθη Κοψαχείλη. Καλή μας ανάγνωση. Στο μεταξύ, αντιγράφω το ποίημα που έγραψε ο Παπατσώνης για τον Παπαδιαμάντη:
Θα ηθελα επίσης να σημειώσω οτι βρήκα εργα Παπατσώνη σε κάποιες βιβλιοθήκες, ίσως οχι ικανοποιητικά για έναν μελετητή, όμως δεν απουσιάζει.
Κατά τα άλλα, στη σημερινή Εποχή, η Μάρη Θεοδοσοπούλου αναφέρεται σε ένα άλλο βιβλίο, στη "Δρακοντιά" του Στάθη Κοψαχείλη. Καλή μας ανάγνωση. Στο μεταξύ, αντιγράφω το ποίημα που έγραψε ο Παπατσώνης για τον Παπαδιαμάντη:
Το μνήμα του Παπαδιαμάντη
Σε ψηλό βουνό που δεσπόζει
στη μοναξιά τριγύρω και στην ειρήνη
της Δυτικής Σκιάθος, που αφήνει
απ’ το ένα μέρος το ευρύ πέλαγος να κρώζει
τη νύχτα, ενώ από τ’ άλλο οιμώζει
πλουσίων βουνών ο άνεμος, – αντί σε κλίνη,
έστω και καλογερικά στρωτή, το σώμα παραδίνει
σε αγκαθόσπαρτο μνήμα, (μόλις που σώζει
ένα σταυρόν ώς σήμερα από ξύλο που ξεβάφει
και διαβιβρώσκεται) ο ακατανόητος ιεροφάντης
και μυστικός, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
Τον ελεεινόν σταυρό τούτος ο λόγος επιγράφει:
« Ο κάθε στοχασμός σου – ασμάτων άσμα·
» στον κόσμο το δικό σου – κόσμος το κάθε πλάσμα ».
-----------------------------------------
[Σημειώνεται ότι όλα τα άρθρα της Μ.Θ αναρτώνται και στο ιστολόγιό της Ex Libris, όπου πραγματικά αξίζει να ανατρέχει κανείς είτε είναι μελετητής ή απλός αναγνώστης, αν και μπορεί κάποιες φορές να κουράζουν λόγω της μορφής και όχι του περιεχομένου (νιώθω άβολα γιατί εκτιμώ το έργο της, όμως η παρατήρηση που μπορεί να γίνεται αφορά τη μεγάλη έκταση των άρθρων, το μικρό μέγεθος των χαρακτήρων και το πολύ κείμενο στην οθόνη ή στο χαρτί όταν πρόκειται για την εφημερίδα όπου είναι ολοσέλιδα].
