30 χρόνια από την έναρξη πρόσβασης σε βάσεις δεδομένων: θύμησες από τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ

Η Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ μπαίνει στη νέα εποχή, φθινόπωρο 1983

Ξεφυλλίζοντας παλιά τεύχη του Ενημερωτικού Δελτίου του ΤΕΕ, βρέθηκα στα τεύχη του 1983. Ήταν τότε, προς τα τέλη του έτους, που ξεκίνησε η λειτουργία του δικτύου Euronet και η απ' ευθείας (online ή επιγραμμική όπως έχουμε αποδόσει τον όρο) πρόσβαση σε βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων, αφού είχε βέβαια προηγηθεί σχετική επικοινωνία με τον ΟΤΕ (υποδιεύθυνση Telex-Data) σχετικά με το δίκτυο. Δύο ελληνικοί φορείς είχαν αναπτύξει αυτές τις υπηρεσίες, το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας με τη Μονάδα Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης (Βιβλιοθήκη), οπωσδήποτε βέβαια σε ευρύτερη κλίμακα το ΕΚΤ, ενώ το ΤΕΕ απευθυνόταν κύρια στο χώρο των μηχανικών.

Ασχολήθηκα με την "ηλεκτρονικοποίηση" της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ από την αρχή  (με την προτροπή και την υποστήριξη της Άννας Σολωμού πάντα και διαρκώς) και παρακολουθούσα τις εξελίξεις στο χώρο από πολύ κοντά. Επιτελούσαμε ένα έργο για την εποχή του πρωτοποριακό και βέβαια το έργο αυτό ήταν συμπληρωματικό στο όλο έργο της Βιβλιοθήκης που σε πολλά του σημεία ήταν συνολικά πρωτοποριακό για την Ελλάδα (όπως η λειτουργία της ειδικής τεχνικής πληροφόρησης και η λειτουργία της Τεκμηρίωσης σε διάφορες μορφές υλοποίησης κτλ., και όλα αυτά χάρη στην ποιότητα του προσωπικού αλλά και στην ανταπόκριση - βέβαια συχνά με πολλές προσπάθειες - των Διοικήσεων του ΤΕΕ). Έτσι, νιώθω όμορφα ξαναδιαβάζοντας τα δύο πρώτα εκείνα άρθρα στο Ενημερωτικό Δελτίο, το φθινόπωρο του 1983.  Οπωσδήποτε, αυτά ανήκουν πλέον στην ιστορία και σαν τέτοια τα παρουσιάζω εδώ.

Η διαδικασία άμεσης πρόσβασησ στις βάσεις δεδομένων

Στο φύλλο 1278 της 3ης Οκτωβρίου 1983 διαβάζουμε:

“Με το σύστημα αυτό, θα έχει τη δυνατότητα οποιοσδήποτε να παίρνει βιβλιογραφικές πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν πάνω σε συγκεκριμένο θέμα. Η εγκατάσταση μιας υπηρεσίας ON LINE αποτελείται από μια τερματική διάταξη (TERMINAL) με οθόνη που λειτουργεί με τρόπο ασύγχρονο (COMPATIBLE TELETYPES), ένα MODEM, ένα TYPEWRITER, ένα PRINTER και φυσικά μια τηλεφωνική συσκευή. Η σύνδεση θα γίνεται με επιλεγόμενο τηλεφωνικό δίκτυο μέσω του ΟΤΕ και του   Ευρωπαϊκού δικτύου πληροφοριών Euronet.

Το  Euronet είναι δίκτυο μεταγωγής των δεδομένων σε πακέτα, πράγμα που επιτρέπει την ταχεία και φτηνή μεταβίβαση των πληροφοριών, ενώ τα τιμολόγια τηλεπικοινωνιών θα είναι ανεξάρτητα της απόστασης και θα εξαρτώνται μόνο από την χρονική διάρκεια της σύνδεσης και από τον όγκο των δεδομένων που μεταβιβάζονται (DATA TRANSMISSION COST).

Η αναζήτηση πληροφοριών άμεσης προσπέλασης (ON LINE RETRIEVAL SERVICES) είναι αποτέλεσμα της ραγδαίας ανάπτυξης της επιστήμης και της τεχνολογίας και συνακόλουθα της μεγάλης ανάπτυξης της επιστημονικής εκδοτικής δραστηριότητας (έτσι π.χ. τα Chemical Abstracts αποδελτιώνουν περίπου 1400 τίτλους περιοδικών απ' όλο τον κόσμο!). Και οπωσδήποτε, μια και τα συστήματα αυτά είναι αυτοματοποιημένα, στη βελτίωση και διάδοσή του συντέλεσαν η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής – τεχνικής των κομπιούτερ και των SOFTWARE – και των συστημάτων επικοινωνίας”.

Απόσπασμα από το πρώτο δημοσίευμα στο Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ, τεύχος 1278, 3 Οκτωβρίου 1983

Στο φύλλο 1287 της 5ης Δεκεμβρίου 1983, η σύνδεση είχε ήδη ξεκινήσει, οπότε το δημοσίευμα είχε περισσότερες λεπτομέρειες για την ίδια την αναζήτηση, τις βάσεις δεδομένων, ενώ περιείχε και το έντυπο που έπρεπε να συμπληρώσουν οι ενδιαφερόμενοι (αυτά τα ίδια έντυπα χρησιμοποιούσαμε για χρόνια κι έτσι γινόταν η καταμέτρηση των ερευνών και δημοσιευόταν στις ετήσιες αλλά και περιστασιακές απολογιστικές εκθέσεις).

 Όπως φαίνεται  στις παρακάτω φόρμες με κάποιες από τις πρώτες έρευνες που έγιναν μόλις ξεκίνησε η υπηρεσία, σημειώνονται όλες οι πληροφορίες που αφορούν την εν λόγω εργασία και τελικά το κόστος (το οποίο υπολογιζόταν σε "λογιστικές μονάδες" και ήταν ανάλογο με το χρόνο σύνδεσης και τη μορφή παρουσίασης των ανακτώμενων πληροφοριών και βέβαια ανάλογο με τη βάση δεδομένων). Σημειώνεται ότι ενώ οι έρευνες αυτές είχαν κόστος το οποίο επιβάρυνε τον τελικό χρήστη (ως φυσικό πρόσωπο ή το ίδρυμα μερικές φορές, όχι πάντα), τόσο οι μηχανικοί του ιδιωτικού τομέα και οι ελεύθεροι επαγγελματίες, αλλά και οι μηχανικοί-ερευνητές των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων σε πάρα πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιούσαν αυτή την υπηρεσία του ΤΕΕ. Υπήρχαν μάλιστα συγκεκριμένοι τομείς ή άτομα που ήταν για χρόνια τακτικοί "πελάτες" μας και υπάρχουν αρκετά ονόματα που μπορώ ναζ θυμηθώ από την εποχή εκείνη.

Ο ίδιος ερευνητής επανήλθε για συνέχιση της αναζήτησης

Οι ερευνητές του Πολυτεχνείου ήταν μόνιμοι "πελάτες" της υπηρεσίας"online"

Ήταν πολλοί και οι ελεύθεροι επαγγελματίες που χρησιμοποιούσαν την υπηρεσία, κυρίως αρχιτέκτονες

Η πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων γινόταν μέσω των προμηθευτών ή παροχέων (ή παρόχων) ή διαθετών τέτοιων υπηρεσιών (hosts), που ήταν μεγάλες υπηρεσίες πληροφοριών όπως η ESA-IRS (της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος), η Telesystemes-Pascal (γαλλική υπηρεσία μικρής εμβέλειας, με γαλλικές κυρίως βάσεις δεδομένων), η Fiz-Technik (γερμανική υπηρεσία), η Dialog (αμερικάνικη, της Lockheed) κ.ά. Πρέπει βέβαια να παρατηρήσει κανείς ότι δεν είναι τυχαία η σύνδεση με εταιρείες όπως η Lockheed, δείχνει τη στρατηγική σημασία που δινόταν στην πληροφόρηση, εξάλλου το ίδιο θα δει κανείς και στην ιστορία των τηλεπικοινωνιών μετά τον πόλεμο (θυμίζω πως το σημερινό Ιντερνετ ξεκινά από το δίκτυο Arpanet του αμερικάνικου Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, κτλ. κτλ.).

Οι μηχανικοί ενημερώνονταν συνεχώςε για την υπηρεσία "online"

Το ΤΕΕ είχε συμβόλαια πρόσβασης με όλους τους γνωστούς διαθέτες, μεγαλύτερη όμως χρήση έκανε στις βάσεις δεδομένων της ESA-IRS με την οποία είχε ξεκινήσει συνεννοήσεις ήδη από τον Απρίλιο του 1982. Το κόστος ήταν ανάλογο με τη χρήση, όπως το ανέφερα ήδη παραπάνω. Η μορφή και το μέσον παρουσίασης των βιβλιογραφικών εγγραφών διαφοροποιούνταν ανάλογα με την επιθυμία του χρήστη αλλά και την οικονομική δυνατότητα πολλές φορές. Έτσι, μπορούσε να γίνει εμφάνιση επιλεγμένων πεδίων, ξεκινώντας από την απλή εμφάνιση μόνο τίτλων και φτάνοντας στην πλήρη εμφάνιση που περιελάμβανε και την περίληψη κάθε δημοσιεύματος. Τα τελευταία, αν ήταν πολλά, μπορούσαν να παραληφθούν με το ταχυδρομείο (offline). Σε κάθε περίπτωση, το κόστος διέφερε κι έτσι έπρεπε κάθε φορά να επιλέγεται η βέλτιστη (ως προς τους οικονομικούς όρους) λύση.

 

Πέραν του κόστους πρόσβασης στις βάσεις δεδομένων, υπήρχε και η επιβάρυνση του τηλεποικοινωνικού κόστους. Το τελευταίο περιελάμβανε τα έξοδα σύνδεσης (εφάπαξ σύνδεση στο δίκτυο του ΟΤΕ - 800 δραχμές - και μηνιαίο κόστος 540 δραχμές) και τα τέλη επικοινωνίας για κάθε φορά που γινόταν σύνδεση στο δίκτυο και που ήταν ανάλογα με τη χρονική διάρκεια (περίπου 7 δραχμές το λεπτό) και των όγκο των δεδομένων που "μεταφέρονταν".

Η σύνδεση με το δίκτυο Euronet γινόταν μέσω σταθερού τηλεφώνου, χρησιμοποιούσαμε τερματικό (ασύγχρονο, 300 bps για επιλεγόμενο δίκτυο) με μια απλή οθόνη, όπου την έναρξη της διαδικασίας σύνδεσης μαρτυρούσε η εμφάνιση της ένδειξης "HELPAC". Η σύνδεση με το δίκτυο γινόταν με την πληκτρολόγηση του αναγνωριστικού του δικτύου NUI (Network User Identifier) και της διεύθυνσης του παρόχου NUA (Network User Address).

Δείγμα βιβλιογραφικής έρευνας και παρουσίασης αποτελεσμάτων

Αυτή ήταν μια μικρή αναδρομή μιας σχετικά μακρινής, για τα σημερινά δεδομένα της έκρηξης υπηρεσιών και συστημάτων πληροφόρησης, εποχής, που όμως για τότε επίσης αποτελούσε έκρηξη. Για την ιστορία, και όχι μόνο...

Δημόσιες βιβλιοθήκες και προϋποθέσεις για μια αριστερή πολιτική: συμβολής στο διάλογο συνέχεια...

Είναι πολύ ενθαρρυντικό που γίνεται λόγος για τις βιβλιοθήκες και θα ήταν πολύ χρήσιμο να είχε ανοίξει πλατύτερα ένας διάλογος, αντί να βρισκόμαστε στη θέση να κρίνουμε (απ' έξω και θετικά ή αρνητικά) πράγματα που ήδη γίνονται. Οι συζητήσεις για τις βιβλιοθήκες έχουν ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό με πρωτοβουλία του Τμήματος Πολιτισμού του Σύριζα σε συνδυασμό με τις συζητήσεις για το ΕΚΕΒΙ και γενικότερα για το βιβλίο και την πολιτική προάσπισής του. Έχουν πολύ ενδιαφέρον και είναι κρίμα που δεν έχει υπάρξει η ανάλογη συμμετοχή από χώρους που θα ήταν αναμενόμενο να έχουν παρουσία (βιβλιοθηκών, εκπαίδευσης κτλ.). Βέβαια, αυτό σε καμία περίπτωση δεν υποβιβάζει τη συμβολή που είχαν στις συζητήσεις τόσο οι εκπρόσωποι της Ένωσης Βιβλιοθηκονόμων (που πολύ εμπεριστατωμένα παρουσίασαν την κατάσταση και τις θέσεις για μια Εθνική Πολιτική Βιβλιοθηκών που έχουν ήδη από ετών επεξεργαστεί), όσο και οι άλλοι ομιλητές (κύρια συγγραφείς, οι οποίοι παρουσίασαν τη θετική τους εμπειρία από τις βιβλιοθήκες).

Βέβαια, οι συζητήσεις αυτές επικεντρώθηκαν κύρια στις δημόσιες / δημοτικές βιβλιοθήκες (τις λαϊκές), πράγμα που έχει και μεγαλύτερη συνάφεια με το γενικότερο θέμα των συζητήσεων γύρω από το βιβλίο. Δεν μπορούν όμως να καταλήξουν σε γενικότερα συμπεράσματα για την Εθνική Πολιτική Βιβλιοθηκών αν δεν ανοίξουν (στο χώρο του Σύριζα, επειδή αναφέρομαι σε αυτό το γύρο συζητήσεων εδώ, αλλά και γενικότερα) οι συζητήσεις συνολικά. 

Δηλαδή, τι γίνεται, πώς γίνεται τώρα και πώς πρέπει να γίνεται. Για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, έγινε μια σχετική προβολή την περίοδο κινητοποίησης των διοικητικών του Πανεπιστημίων, όμως, τώρα πώς πορεύονται; Τι γίνεται με τις ερευνητικές, υπάρχουν, χρειάζονται; Στα νοσοκομεία, ξέρουμε ότι κι εκεί κάτι κινείται (ή.. θα έπρεπε να κινείται); Για τις σχολικές, ακούγονται πολλά για το παρελθόν, τώρα τι λέμε; Για τις ειδικές (τι είναι αυτό πάλι;); Για την Εθνική; Να γίνει μια μεγάλη Δημόσια Βιβλιοθήκη; Και λοιπόν; Είναι Εθνική; Και τι κάνει μια Εθνική; Και τι κάνουν οι βιβλιοθήκες; Και τι έχουν κάνει μέχρι τώρα στην Ελλάδα; Ήταν ανύπαρκτες; Και το προσωπικό τους; Και η εκπαίδευσή τους; Και τί λένε για όλα αυτά οι εκπαιδευτικοί; Και τι κάνουν τα ιδρύματα (Νιάρχου, Ωνάση, Μποδοσάκη, Λάτση κτλ.); Και πώς εννοούμε τη λειτουργία της λαϊκής βιβλιοθήκης σήμερα; Και τι γίνεται με τα πνευματικά δικαιώματα και με το ηλεκτρονικό βιβλίο και με τη συντονισμένη αξιοποίηση του αρχειακού πλούτου;

Έχω ήδη εκφράσει κάποιες (απλουστευτικές για κάποιους) σκέψεις μου σε προηγούμενη ανάρτηση. Θα ήθελα εδώ να παραθέσω μερικά σημεία καλοπροαίρετης συμβολής  και συμπλήρωσης στο κείμενο του Άρη Μαραγκόπουλου που δημοσιεύτηκε στη χθεσινή Αυγή (αφού βέβαια παρατηρήσω ότι είναι από τους ένθερμους υποστηρικτές και γνώστες αυτού που ονομάζουμε ζητήματα γύρω από το βιβλίο και τις βιβλιοθήκες).

Κατ' αρχάς, συμφωνώ με την κριτική που κάνει στη φιλοσοφία του Future Library με τα Media Labs (να προσθέσω εδώ την παρατήρηση σχετικά με τη χρήση αγγλικών όρων, ένα επίσης σοβαρό θέμα για μένα, και που δεν αφορά βέβαια μόνο το εν λόγω Ίδρυμα, αλλά διαπερνά όλους τους χώρους, και του βιβλίου, βλέπε π.χ. περιδικά Athens Review of Books, Books' Journal, αλήθεια δεν μπορούσαν να δώσουν ελληνικούς τίτλους;). Χωρίς να παραγνωρίζω την αναγκαιότητα και τέτοιων δράσεων και ότι οι βιβλιοθήκες και διεθνώς παίζουν πλέον και τέτοιους ρόλους, αυτό που φοβάμαι ότι καλλιεργείται είναι η λειτουργία της βιβλιοθήκης με αυτούς τους ρόλους και μόνο, δηλαδή ως χώροι και ως τόποι αναψυχής, ψυχαγωγίας, ίσως και διασκέδασης. Όμως, αυτό μπορεί να γίνει και από/σε άλλους χώρους και τόπους, ενώ κάποια έστω στοιχεία από τις λειτουργίες των βιβλιοθηκών δεν μπορούν να γίνουν αλλού (ή μήπως κάνω λάθος;). Από την άλλη βέβαια, με το πρόγραμμα αυτό, οι βιβλιοθήκες που συμμετέχουν βγήκαν στο προσκήνιο, έγιναν γνωστές στις τοπικές κοινωνίες, εκτιμήθηκαν ίσως από τις δημοτικές αρχές (αρκεί να μην αποτελέσουν ... αφορμές προεκλογικής εκμετάλλευσης), δέχτηκαν και δέχονται μεγάλο αριθμό επισκεπτών στα προγράμματά τους (και μάλιστα παιδιών και νέων ανθρώπων). Αναρωτιέμαι όμως, πολλά από αυτά δεν θα μπορούσαν να τα κάνουν έτσι κι αλλιώς οι βιβλιοθήκες; Μήπως έτσι κι αλλιώς ο ρόλος τους δεν είναι η επαφή με τις κοινότητες, η ενημέρωση, η διάδοση της γνώσης, κατά μία έννοια και η μάθηση; Μήπως ο τονισμός των συγκεκριμένων δράσεων σχετίζεται και με μια ευκολία ή με μια αλλαγή ρόλων για το προσωπικό τους; Πάντως, η λειτουργία και η χρήση της βιβλιοθήκης (που δεν την έχουμε μάθει στην Ελλάδα) έχει κι άλλα στοιχεία πέραν της εικόνας της "πρωτοπορίας" και του πανηγυριού που (καμιά φορά, όχι πάντα) δίνεται. Και δεν τοποθετούμαι έτσι από διάθεση αντιπαράθεσης, αλλά από άποψη ιδεολογική και επιστημονική. Οι βιβλιοθήκες μπορούν ν' αποτελέσουν τον τρίτο τόπο (Third Place) ή το δημόσιο χώρο (Public Space), όπως το διατυπώνουν γνωστοί θεωρητικοί σχετικά με την αξιοποίηση του χώρου και του χρόνου των ανθρώπων. Το ζήτημα είναι να δούμε και πώς αξιοποιούμε το χώρο και το χρόνο μας οι άνθρωποι.

Συνεχίζοντας στις προτάσεις του Άρη Μαραγκόπουλου για το "τι να κάνουμε". Η αλήθεια είναι ότι σε μια πολιτική δημόσιων/δημοτικών βιβλιοθηκών δεν μπορεί να μπει ως κανόνας η απόκτηση κάθε νέου βιβλίου από όλες τις βιβλιοθήκες! Η πολιτική προσκτήσεων ανήκει στις βιβλιοθήκες τις ίδιες και υπάρχουν κριτήρια (εξάλλου, πέραν αυτού και πέραν του οικονομικού ζητήματος, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το πρόβλημα του φυσικού χώρου - αν εννοούσε έντυπα βιβλία, αλλά και τις δυνατότητες χρήσης ηλεκτρονικών βιβλίων). Από την άλλη, η δημιουργία κουλτούρας ανάγνωσης απαιτεί κινητοποίηση σε πολύ μεγάλο βαθμό του χώρου της εκπαίδευσης (σε συνεργασία με τους φορείς των βιβλίων και των βιβλιοθηκών). Πού είναι αυτός; Επίσης, απαιτείται δημιουργία κουλτούρας χρήσης των βιβλιοθηκών, και αυτών που υπάρχουν και που είναι δανειστικές και που έχουν ανοιχτή πρόσβαση στα βιβλιοστάσια (και που αν δεν το κάνουν - είτε δημόσιες/δημοτικές, είτε ακαδημαϊκές ή άλλες - να το καταγγείλουμε). Και υπάρχουν οι βιβλιοθήκες που είναι και δανειστικές και που προσπαθούν. Από κει και πέρα, η πρόταση για δημιουργία Δικτύου έπεται, δεν είναι αυτοσκοπός. Το Δίκτυο χρειάζεται για να επικοινωνήσουν οι βιβλιοθήκες μεταξύ τους και με τους χρήστες τους. Ομολογώ, δεν καταλαβαίνω πώς έχει κοστολογηθεί αφού δεν έχει οριστεί τι και πώς θα είναι αυτό το Δίκτυο. 

Σχετικά με τις συζητήσεις για τις βιβλιοθήκες στο πλαίσιο των συζητήσεων για το βιβλίο, φοβάμαι ότι εκ των πραγμάτων, η κουβέντα θα γίνεται κύρια γύρω από την απόκτηση βιβλίων, δηλαδή γύρω από τις σχέσεις των εκδοτών με τις βιβλιοθήκες. Καθόλου αμελητέο ως αντικείμενο, όμως δημιουργεί και "κινδύνους" που θα σχετίζονται με την καθόλα αναμενόμενη και επιτρεπτή επιθυμία των εκδοτών να πουλήσουν. Θα έλεγα ότι η συζήτηση πρέπει να γίνεται ξεχωριστά, να ανοίξει (και από το Σύριζα, πέραν του χώρου του Πολιτισμού και στους χώρους της παιδείας, της έρευνας, της τεχνολογίας, της οικονομίας), να (επιδιωχθεί να) συμμετέχουν και οι άλλοι εμπλεκόμενοι / αρμόδιοι / ενδιαφερόμενοι φορείς. 

Και πάντως, η καλοπροαίρετη συζήτηση, χωρίς ετικέτες και χωρίς επιθέσεις, μάλλον καλό κάνει στη δημοκρατία μας. Οι συζητήσεις που γίνονται αυτό τον καιρό κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση και απαντώντας σε παλιότερο σχόλιο για την Αριστερά που μόνο κουβεντιάζει, θέλω να πιστεύω ότι θα βρεθεί στη θέση να μπορεί να κάνει και πράξεις. Ε, κι ο χώρος των βιβλιοθηκών πρέπει να είναι ένας προνομιακός της χώρος, έτσι το βλέπω προσωπικά και ξέρω πως δεν είναι καθόλου ούτε απλό ούτε απλοϊκό το θέμα...

Γιάννης Δούκας: δείγματα ποίησης

Το σύνδρομο Σταντάλ είναι μια παράξενη ψυχοσωματική διαταραχή που παθαίνει ο άνθρωπος όταν εκτίθεται σε έργα τέχνης. Μελετήθηκε από την Ιταλίδα ψυχίατρο Γκρατσιέλα Μαγκερίνι και πήρε το όνομα από τον γνωστό Γάλλο συγγραφέα του 19ου αιώνα, που πάθαινε τέτοιες διαταραχές όταν αντίκρυζε τις τοιχογραφίες της Φλωρεντίας! Νά πώς το περιγράφει ο ίδιος στο ημερολόγιό του:

"... Είχα φτάσει στο σημείο εκείνο της συγκίνησης, όπου οι ουράνιες αισθήσεις, χαρισμένες καθώς είναι από τις καλές τέχνες, συναντούν τα παράφορα συναισθήματα. Βγαίνοντας από τη Σάντρα Κρότσε, μ' έπιασε ταχυπαλμία, αυτό που στο Βερολίνο αποκαλούν νευρική διαταραχή..."

Δεν μπορούσα να φανταστώ ποια μπορεί να είναι η σχέση του συνδρόμου αυτού με την τελευταία ποιητική συλλογή του Γιάννη Δούκα (απ' όπου και το παραπάνω απόσπασμα και οι πληροφορίες). Κι όμως, δεν θα μπορούσε να έχει πιο ταιριαστό τίτλο (Το σύνδρομο Σταντάλ, εκδόσεις Πόλις 2013). Ο ποιητής γράφει 53 ποιήματα, εμπνευσμένα από αγάλματα που βρίσκονται κύρια στην Αθήνα και στο Λονδίνο αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Πόσες φορές δεν έχουμε βρεθεί μπροστά στα τόσα αγάλματα της Αθήνας και δεν τα γνωρίζουμε. Ο Γιάννης Δούκας μας δίνει μια ευκαιρία να τα γνωρίσουμε και να φανταστούμε μια ιστορία γύρω απ' αυτά. Και φαντάζομαι ένα λεύκωμα με τα ποιήματα όλα και μια φωτογραφία δίπλα με τις πληροφορίες που δίνει στο τέλος του βιβλίου.

Πάντως κι έτσι, το απόλαυσα. Ιδιαίτερη γραφή, όχι εύκολη, δείχνει ένα νέο ποιητή με γνώση, ευαισθησία και βάθος σκέψης. Αντιγράφω εδώ το ποίημα "Ο γεωμέτρης του βυθού", εμπνευσμένο από το έργο Newton (για τον Ισαάκ Νεύτωνα) του Eduardo Paolozzi στην είσοδο του νέου κτιρίου της Βρετανικής Βιβλιοθήκης στο Λονδίνο .

Σ' αυτό το μυστικό τυπογραφείο

ο ποιητής σαμάνος αναδεύει

τα χρώματα και ψάχνει στα ερέβη

να δώσει μια φωνή: "Μέσα σου δύω,

του κόσμου γνώση, δέντρο του θανάτου".

Κι ο γεωμέτρης του βυθού πνιγμένος,

στο "δεν" του μηδενός κατορθωμένος,

κρατάει τον διαβήτη, τα χαρτιά του,

σαν ψάρι που ο καιρός θ' απολιθώσει

επάνω σε βουνό. Αρμολογείται 

το σώμα φανερά και δεν κινείται,

σκυμμένο στον αυλόγυρο, να νιώσει

το φως που' ναι σβηστό, κι εκεί την ψύξη,

τις πύλες που 'χουν όλες τους ανοίξει.

Η προηγούμενη ποιητική του συλλογή "Στα μέσα σύνορα" (Πόλις, 2011) δείχνει ν' αναμετράται με το παρελθόν και με τις μνήμες,

"Στο πορτμπαγκάζ

Φορτώσαμε τη μνήμη

Μα ξέφυγε στο δάσος

Σαν αγρίμι"

περισσότερο με το παρελθόν και με τις μνήμες όχι της δικής του γενιάς μα των παλαιότερων.

Αντιγράφω το ποίημα "Οι Γέροι της Σιδώνος":

Είπαν ψωμί και λευτεριά, είπαν παιδεία
Μάκρυναν λίγο τα μαλλιά με συστολή
Τους βρήκε ο Φοίνικας κι από την εφηβεία
Τους πήρε απότομα, τους φόρεσε στολή
Βρήκαν στον δρόμο τους μπροστά την Ιστορία
Αλλά δεν έμοιαζε σκιά, μήτε γιορτή
Ήταν αδιάκοπη στην έρημο πομπή
Κι ήταν ασπρόμαυρη στην πόλη τους ταινία

Έπειτα άλλαξαν τα χρόνια, μα εκείνοι χώρεσαν
Σαν καινούργια παντελόνια τον καιρό τους φόρεσαν

Γήπεδα γέμιζαν και γέμιζαν πλατείες
Στου αμφιθέατρου την ξύλινη βουή
Αγώνες, χρόνια της αιχμής και αγωνίες
Γι’ αυτό που βάφτιζαν καλύτερη ζωή
Βρήκαν στον δρόμο τους μπροστά την Ιστορία
Κι ας ήταν φάρσα που μετρούσε ποσοστά
Καθώς περνούσαν απ’ το μέλλον τους ξυστά
Να νοσταλγούν την κατοχή, την εξορία

Έπειτα άλλαξαν τα χρόνια, μα εκείνοι χώρεσαν
Σαν καινούργια παντελόνια τον καιρό τους φόρεσαν

Και τότε βρήκαν ανοιχτή την ευκαιρία
Και την κυνήγησαν — γιατί να της κρυφτούν;
Αν τ’ ομολόγησαν, ουκ έστιν αμαρτία
Φτηνά τα λόγια, μ’ ευκολία θα τους βγουν
Βρήκαν στον δρόμο τους μπροστά την Ιστορία
Έχτιζαν σπίτια και μεγάλωναν παιδιά
Ήταν που πέρναγε απ’ τις φλέβες στην καρδιά
Κείνο το πρόσταγμα, να ζεις μ’ ευημερία

Έπειτα άλλαξαν τα χρόνια, μα εκείνοι χώρεσαν
Σαν καινούργια παντελόνια τον καιρό τους φόρεσαν

Κι όσο τους έπλαθε η κάθε δεκαετία
Όπως το χέρι του τεχνίτη τον πηλό
Δεν πήραν πρέφα πως η τρίτη ηλικία
Τους είχε ήδη ροκανίσει το μυαλό
Για πάντα νέοι κι αν προσπάθησαν να μείνουν
H Ιστορία δεν μπορούσε να σταθεί
Βαθιές ρυτίδες, μα το τραύμα πιο βαθύ
Στο τέλος τίποτα δεν μπόρεσαν να γίνουν

Περιγράφει εικόνες της καθημερινότητας από "την εποχή του κάτι σαν" (ομώνυμο ποίημα), όπου

"... Εδώ που οι δρόμοι είναι παλιοί

Αλλά η πόλη μας καλεί

Για να εφευρεθεί ξανά

Μέσα από στάχτη και φωτιά

Τούτο το αλωνάκι".