Ο κ. Κόϋνερ στην Αθήνα

Από τους  Ανώνυμους της Γενιάς του Πολυτεχνείου

Αναφορά στον Μπέρτολτ Μπρέχτ*

Νοέμβρης 2013

Όταν ο κ. Κόϋνερ, μεγάλος πιά, βρέθηκε στις αυθόρμητες συγκεντρώσεις υποστήριξης των εργαζομένων της ΕΡΤ, ξανάνιωσε νοερά τον παλμό της νεολαίας στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, σαράντα χρόνια νωρίτερα, στην οποία κι ο ίδιος συμμετείχε τότε σαν νεαρός φοιτητής.

Κι αισθάνθηκε στην αρχή μια πικρία γιατί εκείνη η γενιά, η "γενιά του Πολυτεχενίου" όπως την είπαν, λοιδωρούνταν σήμερα από τους απληροφόρητους κι από αυτούς που είχαν συμφέρον να το κάνουν, αλλά και από εκείνους που τότε, στην εξέγερση των νέων, είχαν κρυφτεί κάτω απ' το κρεβάτι από την τρομάρα τους και βγήκαν από κεί μόνο για να πάνε στην τουαλέττα, αφού τάχανε κάνει απάνω τους από το φόβο τους.

Σήμερα, τόβλεπε καθαρά ο κ. Κόϋνερ, κάποιοι προσπαθούσαν να ταυτίσουν με ορισμένα μεμονωμένα άτομα που επωφελήθηκαν προσωπικά μετά τη μεταπολίτευση, ολόκληρη γενιά χιλιάδων ανθρώπων που ούτε κέρδισαν, ούτε ζήτησαν από κανέναν τίποτα, αλλά βρέθηκαν τότε στο Πολυτεχνείο μόνο για να διακηρύξουν το δικαίωμά τους στη Δημοκρατία και την Ελευθερία και να ρίξουν τη Χούντα.

Θυμήθηκε μετά ο κ. Κόϋνερ, πώς είχε καταστείλει η Δικτατορία εκείνη τη μεγαλειώδη εξέγερση της νεολαίας και του λαού και τούρθε αυτόματα στο μυαλό το περίφημο "Αποφασίζομεν και διατάσσομεν" της Χούντας, που το θυμόταν ο κόσμος χρόνια αργότερα κι ανατρίχιαζε.

Και αναλογιζόμενος τη σημερινή κατάσταση στη χώρα και το "μαύρο" στην ΕΡΤ, ο κ. Κόϋνερ το σκέφτηκε ανάποδα το πράγμα και αναρωτήθηκε:

"Μήπως εκείνο το "Αποφασίζομεν και διατάσσομεν" της Χούντας, κάποιοι το έχουν κάνει σήμερα οδηγό πολιτικής πρακτικής; Μήπως τελικά εκείνο το "Αποφασίζομεν και διατάσσομεν" ήταν ένα είδος Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου της εποχής;"

Χάρης Κουρής

---------------------------

* Μπέρτολτ Μπρέχτ, Ιστορίες του κ. Κόϋνερ.

Εντίθ Πιάφ, Παρίσι, Μονμάρτη, μουσική, Ματαρόα, ΕΡΤ ...

Πέρασαν 50 χρόνια από το θάνατό της, κι όμως είναι ακόμα ένα είδωλο. Την έχω συνδέσει με τη γαλλική μουσική, το κάτι ιδιαίτερο της γαλλικής κουλτούρας. Βρέθηκα πριν 3 χρόνια στο Παρίσι και φυσικά ανέβηκα στη Μονμάρτη, που παρά τον πολύ τουριστικό χαρακτήρα πια της περιοχής, εμένα του επισκέπτη μου δίνει πάντα την εικόνα μιας άλλης εποχής που μ' αρέσει να κοιτώ (δεν ξέρω αν αυτό το λένε νοσταλγία ή ... μεγάλωμα), την εικόνα της τέχνης, της μουσικής, την εικόνα των μποέμ των αρχών του 20ου αιώνα και όχι μόνο (και φυσικά ευκαιρία να θυμηθώ και το εξαιρετικό βιβλίο "Οι Μποέμ" του Ντάν Φτάνκ). 

Τη μέρα εκείνη του Μαίου 2010 απόλαυσα εικόνες μουσικής. Και απόλαυσα ιδιαίτερα μια μικροκαμωμένη γυναίκα, ίδια η Εντιθ Πιαφ, να τραγουδά Rien...Rien... και να νιώθω ν' απογειώνομαι, έτσι μου 'βγαινε, μικρές στιγμές χαράς, που έμειναν όμως...

 

 

 

 

 

 Τα τραγούδια της Πιαφ έχουν μια ιδιαίτερη δύναμη με τη δική της φωνή, όμως μ' αρέσει να τ' ακούω και με άλλες φωνές, σαν της Μιρέιγ Ματιέ, έχω το Mireille Mathieu chante Piaf του 2003, είναι απόλαυση, τελικά είναι η γλώσσα, είναι η μουσική, κάτι απ' όλα. Εδώ επίσης, έχει γίνει μια ενδιαφέρουσα μίξη Πιαφ και Ματιέ.

Και τι σύμπτωση. Σήμερα στο Γαλλικό Ινστιτούτο μιλάνε για το Ματαρόα, για το πλοίο που έφερε το 1945 στη Γαλλία τον Αξελό, τον Καστοριάδη, τον Παπαϊωάννου, τον Μακρή, την Αλεξίου, την Ανδρικοπούλου, το Σβορώνο, τον Κριαρά, τον Ξενάκη, την Κρανάκη και τόσους τόσους άλλους. Και όταν ρώτησαν τον Κώστα Αξελό τι θα γινόταν αν έμεναν όλοι αυτοί στην Ελλάδα, εκείνος απάντησε: "Και αν η γιαγιά μου είχε ερπύστριες θα ήταν τανκ..." Δεν ξέρω αν είναι η καλύτερη απάντηση, αλλά δεν ξέρω κι αν χρειαζόταν η ερώτηση. Πάντως, είναι πολύ ενδιαφέρουσα η συνέντευξη που είχε δώσει το 2003 και δημοσιεύεται τώρα στο τεύχος Οκτωβρίου του ηλεκτρονικού περιοδικού Χρόνος.

 

Το Ματαρόα σε δυο φωνές της Μιμίκας Κρανάκη (στην ελληνική και γαλλική) αναφέρεται σε στιγμές κάποιων από τα 200 νεαρά άτομα που έφτασαν τότε στο Παρίσι, στα πρώτα τους βήματα και στις δυσκολίες  που συνάντησαν. Είναι έκδοση του Μουσείου Μπενάκη (2007) και οφείλω να σημειώσω (για όλες τις εκδόσεις του Μουσείου Μπενάκη που είναι πολύ καλές και ενδιαφέρουσες) την εξαιρετική επιμέλεια (με περιεχόμενο και ουσία) που κάνει ο καλός ιστορικός Δημήτρης Αρβανιτάκης.

Υ.Γ. Η σειρά που παραθέτω τα παραπάνω δεν είναι αξιολογική. Απλά, ξεκίνησα τη μέρα μου με Πιαφ. Είναι και 4 μήνες από το κλείσιμο της ΕΡΤ, που κρατά ακόμη, όλα μπερδεμένα στο μυαλό σήμερα.

Να κάνουμε του κόσμου κατοχή, παιδιά, με το τραγούδι!

14 μέρες έκλεισαν που έχουμε μαύρο. Μαύρο στο κουτί της δημόσιας τηλεόρασης, μαύρο στις ψυχές μας. Η δημοκρατία σε κίνδυνο. Δεν φτάνουν τα χαράτσια, η απαξίωση, η απόδοση της συλλογικής ευθύνης, η τρόικα, η Μέρκελ, ο μερκοζισμός και ο μερκολαντισμός, βάζουν χέρι στον πολιτισμό, κλείνουν το ΕΚΕΒΙ, συγχωνεύουν βιβλιοθήκες κι άλλες αφήνουν να μαραζώσουν, κλείνουν το Κέντρο Κινηματογράφου, βάζουν στο στόχο τα θέατρα, κλείνουν την ΕΡΤ. Κι όλα αυτά στο όνομα της δικής μας ευθύνης και της δικής μας σωτηρίας! Εμείς φταίμε που φτάσαμε ως εδώ, εμείς, εμείς, εμείς... Θέλουν να μας τσακίσουν. Το δόγμα του σοκ σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια! Μαυρίζουν την οθόνη, γυρίζουν το κουμπί να σιγήσει το ραδιόφωνο. Κι ένας πρωθυπουργός που μας μαλώνει άγρια, κακά, εσείς φταίτε, μας λέει κουνώντας το δάχτυλο, θα σας κάνω και θα σας δείξω. Μόνο τον Ερντογάν είδα να κάνει τα ίδια, μόλις γύρισε από το ταξίδι του, απευθυνόμενος στους αγανακτισμένους κι εκεί πολίτες της Τουρκίας. Και μόνο τον Παπαδόπουλο θυμάμαι να βροντοφωνάζει για την ανάγκη ακινητοποίησης του ασθενούς στο χειρουργικό τραπέζι, κι αυτός για τη σωτηρία μας μίλαγε!!!

Η δημοκρατία σε κίνδυνο; Ναί. Δεν είναι μόνο γιατί εγώ προσωπικά δεν έχω τίποτα να δω στην τηλεόραση, γιατί μου λείπουν εκείνες οι μουσικές εκπομπές που άκουγα χρόνια τώρα από το Β' πρόγραμμα, γιατί δεν έχω πια το Κόσμος ούτε το Τρίτο. Βρέθηκα στο χωριό τη βραδυά που μαύρισε η ΕΡΤ και τις επόμενες ημέρες, και χωρίς ιντερνετ, τις πρώτες μέρες δεν υπήρχε καμιά ενημέρωση (μερικές φορές έπιανα το πρόγραμμα των εργαζομένων της ΕΡΤ, κάποια μέρα χάθηκε κι αυτό). Δεν ήταν εύκολη κατάσταση για τον κόσμο του χωριού που έχει μάθει να βλέπει τηλεόραση και - πολύ σημαντικό - έχει μάθει ότι η ΕΡΤ είναι εκεί δίπλα, ακόμη κι αν δεν την παρακολουθεί πάντα. Το διαδίκτυο δεν είναι πάντα η λύση, όσο φεύγουμε από τα αστικά κέντρα και όσο ... μεγαλώνουμε. Η πληροφόρηση είναι θεμελιώδες δημοκρατικό δικαίωμα. Θέλησαν να μας το αφαιρέσουν.

http://www.ertopen.com/

Η δημοκρατία σε κίνδυνο; Ναί. Αφήνω εκείνα τα κακόβουλα, πικρόχολα σχόλια κάποιων "επωνύμων" (βλέπε Θεοδωρόπουλος, Κανέλλης κ.ά.) για τη συγκέντρωση κόσμου στην ΕΡΤ (εξάλλου, αυτοί οι άνθρωποι πια εκτός από ειρωνείες και κακίες και ελιτίστικη αντιμετώπιση κάθε συλλογικής πρωτοβουλίας, μήπως θα μπορούσαν να μας πουν οι ίδιοι πώς θα ήθελαν την ενημέρωση, το χώρο του βιβλίου, το χώρο των βιβλιοθηκών, το χώρο του πολιτισμού, ακόμη ακόμη και το χώρο που ανασαίνουμε, μήπως και περισσεύει;). 'Ολος αυτός ο κόσμος, ακόμη κι αν δεν έβλεπε ΕΡΤ κι αν δεν άκουγε ραδιόφωνο, έδειξε ότι είχε ανάγκη να βγει από το καβούκι του, είχε ανάγκη να εκφραστεί, να επικοινωνήσει και του δόθηκε αυτή η ευκαιρία. Και είχε ανάγκη να δείξει ότι δεν συμφωνεί με την άγρια, βίαιη, αυταρχική, αντιδημοκρατική συμπεριφορά αυτών που μας κυβερνούν. Με το ξαφνικό μαύρισμα της οθόνης το ποτήρι ξεχείλισε.

Κι ευτυχώς υπάρχουν ακόμη αυτοί που αντιστέκονται κι αυτοί που παραστέκονται. Μια τέτοια βραδυά ήταν η αποψινή με τον Μάνο Μουντάκη και την παρέα του (εμείς οι Κρητικοί έχουμε βάλει σε ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μας τον Κώστα Μουντάκη, αλλά το ίδιο αξιόλογος είναι και ο γιος του ο Μάνος). Στα τόσα που τραγούδησαν απόψε και που ο κόσμος χόρεψε και ξαναχόρεψε, τραγούδησαν και το Πότε θα κάνει ξαστεριά, τραγούδησαν και την επίκαιρη Μπαλάντα του κυρ Μέντιου του Κώστα Βάρναλη (Mεροδούλι, ξενοδούλι! / Δέρναν ούλοι: αφέντες, δούλοι·/ ούλοι: δούλοι, αφεντικό / και μ' αφήναν νηστικό). Και τελειώνοντας χρησιμοποίησε  εκείνο το φοβερό στίχο του Νίκου Καζαντζάκη από την Οδύσσεια: "... ας κάμουμε του κόσμου κατοχή, παιδιά, με το τραγούδι".

Όμως, στην Αγία Παρασκευή απόψε είχαμε ακόμα μία μουσική εκδήλωση. Ήταν η εναρκτήρια του πολιτιστικού δεκαήμερου της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αγίας Παρασκευής. Όπως κάθε αρχή καλοκαιριού, έτσι και φέτος, η αυλή της Βιβλιοθήκης/Μουσείου Αλέκου Κοντόπουλου γεμίζει κόσμο που ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του αξιόμαχου και φιλόξενου προσωπικού της Βιβλιοθήκης. Το πρόγραμμα είναι ενδιαφέρον, περιλαμβάνει μουσική και θέατρο, ενώ υπάρχει επίσης Έκθεση φωτογραφίας από τη θεραπευτική κοινότητα Στροφή του ΚΕΘΕΑ. Απόψε στην εναρκτήρια εκδήλωση είχε το Μίμη Πλέσσα με τρεις νέους καλλιτέχνες, ο κήπος είχε γεμίσει όλος, είχε όρθιους, είχε κόσμο στο δρόμο κρεμασμένο στα κάγκελα, ο Σπύρος Κλείσσας και η Φιντέ Κόκσαλ τραγούδησαν πολλά γνωστά τραγούδια του συνθέτη (η Κοκσάλ τραγούδησε και στα τουρκικά, πολύ όμορφα), ο κόσμος τραγουδούσε μαζί τους, η βραδυά ήταν πραγματικά πολύ όμορφη.

Τραγούδησαν και αποθεώθηκαν στο Άγαλμα: "Με το άγαλμα ως το δρόμο προχωρήσαμε / μου εσκούπισε τα μάτια και χωρίσαμε". Και στο Έπεφτε βαθιά σιπωπή: "Κάποια κόκκινη πληγή / που δεν λέει να κλείσει..." Και σ' άλλα πολλά...

Οι εκδηλώσεις έχουν κι ένα πρόσθετο στοιχείο, ο καλεσμένος έχει να αναφερθεί σ' ένα βιβλίο που του αρέσει. Ο Μίμης Πλέσσας αναφέρθηκε στο σπουδαίο Γιώργο Γραμματικάκη και στο βιβλίο του "Ένας αστρολάβος του ουρανού και της ζωής" (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2012), ένα δύσκολο βιβλίο, όπως είπε, αλλά όπου βρήκε μέσα ένα κοινό ήρωα των παιδικών χρόνων, τον Αντουάν Σεντ-Εξπερύ. 

Και με όλα τα παραπάνω που έγιναν το ίδιο βράδυ, σκέφτομαι ποια η σχέση των δύο εκδηλώσεων; Ή μάλλον, στη δεύτερη εκδήλωση (που χρονικά προηγήθηκε λίγο) γιατί σιώπησαν για την ΕΡΤ που είναι δίπλα, που το μαύρισμά της καταμαρτυρεί ένα σοβαρότατο έλλειμμα δημοκρατίας, που γίνεται ένας αγώνας, που είναι μία κοιτίδα πολιτισμού, που έχει σοβαρότατη συμβολή και στα μουσικά πράγματα της χώρας (και με τα Μουσικά της σύνολα και με τις εκπομπές της και με τις παραγωγές της), που και οι παριστάμενοι καλλιτέχνες (και πολύ καλώς) είχαν/έχουν να δώσουν και να πάρουν από την δημόσια ραδιοτηλεόραση (ο Μίμης Πλέσσας το γνωρίζει αυτό πολύ καλά).

Ηθική βαρβαρότητα, κατά το Γιώργο Γραμματικάκη. Κι όμως δεν βρέθηκε κανένας από τους ομιλητές να κάνει έστω μια αναφορά. Δεν έκανε αναφορά ο Δήμαρχος (που μίλησε πάντως απαξιωτικά για τη γενιά του Πολυτεχνείου, για την οποία είπε ότι ο ίδιος δεν ντρέπεται για τον εαυτό του, ούτε κι εγώ του απαντώ, άρα, ποιος ο λόγος αυτής της αναφοράς αλήθεια;) παρότι έχει εκδόσει ανακοίνωση με την οποία καταδικάζει το κλείσιμο της ΕΡΤ, δεν έκανε αναφορά η Πρόεδρος της Βιβλιοθήκης και δεν έκανε καμία αναφορά ο Μίμης Πλέσσας. Και βέβαια δεν θα συμφωνήσω με την αποστροφή του για τις "πράσινες, τις κόκκινες, τις θαλασσιές σου  χάντρες" με αφορμή το ομώνυμο τραγούδι. Δεν συμφωνώ με την δήθεν απολίτικη, δήθεν ουδέτερη στάση, είναι η αντίστοιχη του "μαζί τα φάγαμε", είναι αυτή της συλλογικής ευθύνης και συλλογικής ενοχής, των ίσων αποστάσεων, της απαξίωσης και τελικά του ωχαδερφισμού. Άσε τους άλλους να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά, εμείς τραγουδάμε.

Κύριε Πλέσσα, με όλο το σεβασμό στο πρόσωπό σας και με όλη την αγάπη στο έργο σας (η αναφορά σας στην αγαπημένη μου Δανάη εξάλλου με συγκίνησε), κι εμείς τραγουδάμε. Ας κάνουμε, λοιπόν, του κόσμου κατοχή με το τραγούδι! Αλλά...  υπάρχει κάποια κόκκινη πληγή που δεν λέει να κλείσει...

Bloomsday και Δουβλινιάδα σήμερα

Μέρα γιορτής η σημερινή για τους Ιρλανδούς. Είναι η Bloomsday, σε ανάμνηση μιας μέρας - 16 Ιουνίου 1904 - από τη ζωή του Μπλουμ, του ήρωα του Τζέιμς Τζόυς στον Οδυσσέα του. Σήμερα το Δουβλίνο γιορτάζει. Αλλά, και σε όλο τον κόσμο, η Bloomsday γιορτάζεται, πολλές πόλεις συμμετέχουν στην ανάγνωση κειμένων του σπουδαίου Ιρλανδού συγγραφέα (όχι, η Αθήνα δεν συμμετέχει).

Είχα ξαναγράψει πριν δυο χρόνια (http://katerinatoraki.blogspot.gr/2011/06/16-1904.html) για την ημέρα αυτή γιατί με εντυπωσιάζει η τόση δραστηριοποίηση (παρά και τον εμπορικό χαρακτήρα που μπορεί να προσλαμβάνει και την ίσως  υπερβολική έκθεση του θέματος αλλά και του σπουδαίου συγγραφέα). 

Όμως, δεν μπορώ να μη σκεφτώ, τι κάνουμε εμείς για τον Καβάφη (έχουμε και Έτος φέτος), τι κάνουμε για τον Καζαντζάκη, για να αναφέρω μόνο δύο μεγάλους μας λογοτέχνες που έχουν και ιδιαίτερη διεθνή απήχηση. Και βέβαια, μου δίνεται και πάλι η ευκαιρία να διαμαρτυρηθώ για το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ, είχαμε ένα θεσμό που με όλα τα στραβά (που ας τα διορθώσουν), μπορούσε να πάρει πάνω του τέτοιες πρωτοβουλίες. Όμως τι λέω τώρα, πονάει δόντι, κόψει κεφάλι, το έκαναν στο ΕΚΕΒΙ, το κάνουν στις δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες,  το έκαναν στην ΕΡΤ, το κάνουν στην κοινωνία όλη!

Το σπίτι στο Παρίσι όπου ο Τζέημς Τζόυς ολοκλήρωσε τον Οδυσσέα του (φωτογραφία από ταξίδι μου στο Παρίσι)

Με την ευκαιρία της μέρας, προτείνω για ανάγνωση το μυθιστόρημα  Δουβλινιάδα του Ενρίκε Βίλα - Μάτας (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011, μετάφραση Νάννα Παπανικολάου). Πολλοί εκδότες θα βρουν τον εαυτό τους στο έργο αυτό του Ισπανού λογοτέχνη (και ίσως μελαγχολήσουν μάλιστα, βρίσκοντας αντιστοιχίες και με την εποχή και την κατάσταση στη χώρα μας). Και πολλοί αναγνώστες θα βρουν τον εαυτό τους, ως βιβλιόφιλοι, ως εραστές της ιρλανδικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά και ως εραστές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Για όλα έχει αναφορές ο Βίλα-Μάτας, ένας σπουδαίος λογοτέχνης και διανοητής, που αξίζει κανείς να δει τη συζήτηση που είχε με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη και τη Μικέλα Χαρτουλάρη για την καταπληκτική σειρά εκπομπών "Οι κεραίες της εποχής μας" (δυστυχώς και το Αρχείο της ΕΡΤ έχει μαύρο τώρα, File not Found, με τις εντολές του Αντώνη Σαμαρά και την ανοχή τουλάχιστον των άλλων εταίρων, η πληροφόρηση φιμώνεται, μια εγκληματική, σκοταδιστική, αντιδημοκρατική στιγμή της ιστορίας μας).

Στη δική του Δουβλινιάδα, ο Βίλα-Μάτας περιγράφει έναν συνταξιούχο Ισπανό εκδότη, με εμμονές στον Τζέημς Τζόυς, με σφοδρή επιθυμία να επισκεφθεί την πόλη του το Δουβλίνο και τα μέρη που σύχναζε (αυτός ή οι ήρωές του, ένα και το αυτό εξάλλου πια), με προβληματισμούς για τη νέα εποχή της τυπογραφίας, και ο οποίος σχεδιάζει να γιορτάσει το τέλος της εποχής του Γουτεμβέργιου στην πατρίδα του αγαπημένου του συγγραφέα. (Θυμίζω ότι για το τέλος ή το επόμενο βήμα της εποχής Γουτεμβέργιου προβληματίζεται και η Χριστίνα Μπάνου στο βιβλίο της που παρουσίασα πρόσφατα). Και ξεκινά έτσι ένα ταξίδι λόγου, αναμνήσεων, αναφορών, αναδρομών, ένα όμορφο ταξίδι στον λόγο και στο πνεύμα και άλλων σπουδαίων συγγραφέων από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. 

Μου άρεσε το ταξίδι του Βίλα-Μάτας στον κόσμο του Τζέημς Τζόυς, στον κόσμο των συγγραφέων (έχει ονομαστεί εξάλλου και συγγραφέας των συγγραφέων), στους προβληματισμούς για το βιβλίο, τις εκδόσεις, την ψηφιακή εποχή. Και πολύ μου άρεσε το ταξίδι στο Δουβλίνο!