Παρακολουθώ την Κατερίνα Μαλακατέ μέσα από το ιστολόγιό της Διαβάζοντας, ένα κατεξοχήν βιβλιοφιλικό και ενημερωτικό γύρω από τη λογοτεχνία ιστολόγιο. Έτσι, αφού διάβασα το τελευταίο βιβλίο της, το Σχέδιο (Μελάνι, 2016), θεώρησα ενδιαφέρον να μοιραστώ λίγα σημεία που ξεχώρισα και σκέψεις που γεννήθηκαν τελειώνοντάς το. Δεν αποτελεί κριτική το κείμενό μου, εξάλλου δεν κάνω κριτική, δεν ξέρω να κάνω κριτική, παρουσίαση κάνω ως αναγνώστρια, επισημαίνοντας κάποια σημεία ή απλά μεταφέροντας εικόνες και, γιατί όχι, ιδέες ανάγνωσης.
Το Σχέδιο διαβάζεται, έχει ροή, έχει υπόθεση, έχει φαντασία, επινοεί φανταστικές καταστάσεις, μερικές φορές θα έλεγα περισσότερο από όσο εγώ προσωπικά θα ήθελα να βρω διαβάζοντας ένα λογοτεχνικό έργο. Αλλά αυτό είναι θέμα γούστου. Το ίδιο ένιωσα όταν διάβασα την Άκρα ταπείνωση της Ρέας Γαλανάκη, που τόσο μου αρέσει ως συγγραφέας. (Θεώρησα τότε υπερβολική έως ακραία την ιστορία των δύο ηλικιωμένων γυναικών να είναι χαμένες ένα ολόκληρο μήνα στο κέντρο της Αθήνας. Κι όμως, η γραφή εξακολουθούσε να είναι το ίδιο πλούσια, στιβαρή, «γαλανακική»!). Το ίδιο ένιωσα όταν πριν από αρκετά χρόνια διάβαζα τη Δυνατότητα ενός νησιού του Μισέλ Ουελμπέκ. (Τι μας περιγράφει τώρα τη ζωή όπως θα είναι μετά από δεκαετίες, φουλ στην τεχνολογία, σκεφτόμουν τότε, και να σκεφτεί κανείς πως σπούδασα μηχανικός, εφάρμοσα και χρησιμοποιώ τις νέες τεχνολογίες στην πράξη από την αρχή, δηλαδή εδώ και δεκαετίες, μήπως τελικά δικό μου είναι το πρόβλημα;).
Τι είναι το Σχέδιο της Μαλακατέ; Είναι ψυχολογικό και πολιτικό θρίλερ, μυθιστόρημα που κινείται στη χώρα του φανταστικού ή μυθιστόρημα που εντάσσεται στη λογοτεχνία της κρίσης; Είναι όλα αυτά θα έλεγα, αλλά, τελικά, έχει σημασία ο χαρακτηρισμός; Ας αφήσουμε τους θεωρητικούς να το κατατάξουν όπως νομίζουν.
Δύο είναι οι κύριοι πρωταγωνιστές. Ο Χάρης, πολύ γνωστός συγγραφέας που μεταναστεύει στο Παρίσι (μου θύμισε εικόνες για τις σχέσεις συγγραφέων με εκδότες και ατζέντηδες, όπως τις περιγράφει και ο Βασίλης Αλεξάκης στις Ξένες Λέξεις) και ο Χρήστος ο πατέρας του Χάρη, συνταξιούχος καθηγητής που μετά τη σύνταξη φεύγει στο χωριό. Βασικό πρόσωπο και η κόρη του Χάρη, η Ευγενία, ίσως το πλέον εμβληματικό πρόσωπο του έργου, εκπροσωπεί τον νέο άνθρωπο, με τα αδιέξοδα, τις ανασφάλειες μαζί με βεβαιότητες, τους φόβους, τους αποκλεισμούς, τις αντιστάσεις, τις προσδοκίες, τις εκρήξεις, τα όνειρα, τις αυταπάτες (ας μη μας φοβίζουν οι λέξεις). Κι από κοντά τα άλλα πρόσωπα, η Κάτια, η Ξανθή, η Βιβιέν και άλλα, είναι αρκετά τα πρόσωπα που περνούν στο έργο, όλα έχουν ρόλο, έχουν τη θέση τους στην ιστορία και τελικά στο Σχέδιο.
Και ποιο είναι αυτό το Σχέδιο; Ας μην το αποκαλύψω. Ένα σημείο μόνο θα αναφέρω, την πρόσκληση στους διανοούμενους να σώσουν την Ελλάδα από τη φασιστική χούντα που έχει εγκατασταθεί στη χώρα με επικεφαλής τον Κυβερνήτη, τον Ένα, τον αόρατο και χωρίς όνομα. Άραγε θα έλθουν οι διανοούμενοι από το εξωτερικό; Άραγε θα μπορέσουν οι διανοούμενοι να σώσουν τη φτωχή Ελλάδα; Μέσα από τη φανταστική αλλά πλούσια σε περιεχόμενο πλοκή που επιλέγει η Μαλακατέ, αναρωτιέμαι κι εγώ: άραγε, μπορούν οι διανοούμενοι να σώσουν τη φτωχή Ελλάδα;
Και όχι μόνο αυτό. Το βιβλίο της Μαλακατέ είναι παράξενο ως προς την ιδέα του Σχεδίου που το εντάσσει όντως στη λογοτεχνία του φανταστικού (όσο μπορώ να το κρίνω), μέσα όμως από την πλούσια πλοκή και τις λεπτομερείς περιγραφές περνάνε και πολλά άλλα ζητήματα, οι ανθρώπινες σχέσεις, η οικογένεια, η κρίση, οι άστεγοι και οι αποκλεισμένοι από το σύστημα, η ζωή στην πόλη και η ζωή στο χωριό, το Παρίσι, η Πελοπόννησος (μήπως τόπος με ιδιαίτερες μνήμες για τη συγγραφέα;).
Στα κεφάλαια εναλλάσσονται οι δύο πρωταγωνιστές, ο Χάρης και ο Χρήστος ο παππούς της Ευγενίας, κάθε κεφάλαιο αρχίζει από κει που έμεινε το προηγούμενο, είναι κάτι που το περιμένεις να γίνει έτσι, σου αρέσει. Είναι μια τεχνική που βρίσκω και σε άλλα μυθιστορήματα και που αφήνει τον αναγνώστη σε διαρκές ενδιαφέρον για τη συνέχεια και την εξέλιξη της ιστορίας (θυμάμαι π.χ. το Παγοδρόμιο του Μπολάνιο, αλλά και το Θυμάμαι της δικής μας Βασιλικής Πέτσα).
Καλή ανάγνωση λοιπόν!
