Ο μιλιταρισμός έρπει και ανεβαίνει τα σκαλοπάτια του σπιτιού μας, της Φωτεινής Σιάνου: για ποια Ευρώπη μιλάμε;

Ο μιλιταρισμός  έρπει και ανεβαίνει τα σκαλοπάτια του σπιτιού μας. Διάλογος ουσιαστικός δεν γίνεται γιατί πρόκειται για τον «πατριωτισμό», ότι δηλαδή είμαστε υποχρεωμένοι/ες να προετοιμαστούμε για πόλεμο. Αυτή την στιγμή τι προετοιμασία ακριβώς κάνουμε; Η αντιμετώπιση απειλής από την Τουρκία επιβάλλει μεν μια ικανότητα αποτροπής, αλλά πρώτιστα διάλογο και διαπραγμάτευση για την ειρηνική επίλυση των διαφορών μας και για πρακτική συνεννόηση και εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Όχι όμως τον αγώνα υπερεξοπλισμών στον οποίο έχουμε επιδοθεί. Επί πλέον τι δουλειά έχουμε να προσθέτουμε νέους εξοπλισμούς στους ήδη τεράστιους και παράλογους εξοπλισμούς, κοιτώντας προς την Ρωσία. Απειλεί την Ελλάδα η Ρωσία;

Ο μιλιταρισμός  έρπει και ανεβαίνει τα σκαλοπάτια του σπιτιού μας. Το πρόγραμμα REARM EUROPE- -επανεξοπλίσατε την Ευρώπη- ευρώ 800 δις. Αποτελεί την απόδειξη ότι η ανθρωπότητα μαθαίνει πολύ αργά. Αυτή η ήπειρος στον 20^ο αιώνα έζησε στο έδαφός της εκατομμύρια νεκρούς, εκατομμύρια τραυματίες, γενοκτονία, καταστροφές χωριών, πόλεων, κρατών, προσφυγιά, ατέλειωτο πόνο, εξορίες, στρατόπεδα συγκέντρωσης και εμφύλιους πολέμους, οι πληγές των οποίων δεν έχουν κλείσει ακόμα, και παρά ταύτα προετοιμάζεται για πόλεμο αντί να εργάζεται, να κινητοποιείται για την ειρήνη, την ειρηνική επίλυση των διαφορών, για την ενίσχυση και ενδυνάμωση των οργανισμών που μπορούν να κάνουν διαμεσολαβήσεις, να προωθούν διαλόγους, να εργάζεται για την προώθηση της διπλωματίας, της διεθνούς συνεργασίας.

Ο μιλιταρισμός  έρπει και ανεβαίνει τα σκαλοπάτια του σπιτιού μας. Έχουν κηρύξει τον πόλεμο ενάντια στους λαούς, τους εργαζόμενους/ες, τους συνταξιούχους, τους φτωχούς ανθρώπους, την νεολαία, άντρες και γυναίκες. Κάθε ευρώ που ξοδεύουν και κλέβουν από μας πηγαίνει στα κέρδη των κατασκευαστών όπλων, στα κέρδη του στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος. Κάθε ευρώ που κλέβουν από εμάς, το κλέβουν από το κοινωνικό κράτος, τις δημόσιες υπηρεσίες, από την υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό. Ανεβάζουν με κάθε ευρώ που αυξάνει τα κέρδη της βιομηχανίας του πολέμου, το χρέος, επιβάλουν λιτότητα, θρέφουν τον ρατσισμό με τον μιλιταριστικό λόγο, ρίχνουν νερό στον μύλο της ακροδεξιάς.

Ο μιλιταρισμός  έρπει και μπαίνει μέσα στο σπίτι μας και καταστρέφει αυτά που έχουμε κατακτήσει με αγώνες και τα οποία δεν έχουμε ολοκληρώσει ακόμα. Εργασία, ανεργία, ισότητα αμοιβών, σεξουαλική παρενόχληση, δημόσιες υπηρεσίες και δομές για την στήριξη των γυναικών που αντιμετωπίζουν κακοποίηση, βία κάθε μορφής, ενδοοικογενειακή βία. Δημόσια νοσοκομεία και υπηρεσίες για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών. Κοινωνικές υπηρεσίες για την φροντίδα που είναι ακόμα εξ’ ολοκλήρου στην ευθύνη και στις πλάτες των γυναικών, όπως μας απέδειξε περίτρανα η μεγάλη περιπέτεια του COVID.  Οι γυναίκες τα θύματα του μιλιταρισμού, του πολέμου, των ένοπλων συγκρούσεων. Τα σώματα των γυναικών, πεδία των μαχών τους.

Πάνω από 100 πόλεμοι και ένοπλες συγκρούσεις, παλιές και καινούργιες, γίνονται αυτή την στιγμή στον πλανήτη. Στην Μέση Ανατολή, στην Αφρική, στην Ασία. Μετράμε δίπλα μας, την Ουκρανία και την γενοκτονία στην Γάζα. Στην έκθεση DEFENCE EXHIBITION ATHENS που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στην Αθήνα, -και εναντίον της οποίας κινητοποιείται η «Πρωτοβουλία ενάντια στην έκθεση DEFEA» έξω από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας-, συμμετέχουν 436 εκθέτες από 37 χώρες, 98 επίσημες αποστολές από 45 χώρες και κεντρικό σύνθημα είναι «Η αμυντική βιομηχανία πρωταγωνιστής στην ανάπτυξη». Άλλος ένας μύθος «η ανάπτυξη», και η ασφάλεια. Ποια ανάπτυξη και ποια ασφάλεια; Αυτές οι ίδιες δεν τροφοδοτούν με οπλικά συστήματα τους 100 πολέμους, ένοπλες συγκρούσεις που μετράμε και προσθέτουμε σήμερα Ινδία και Πακιστάν;

Το γυναικείο και το φεμινιστικό κίνημα είναι ενάντια στον μιλιταρισμό και όλες τις συνέπειές του από την γένεσή του, και την ασφάλεια την οραματίζεται και αγωνίζεται για αυτήν ως ανθρώπινη ασφάλεια. Ανθρώπινη ασφάλεια που περιλαμβάνει την ειρήνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνική ισότητα, την ισότητα των φύλων, την υγεία, την παιδεία, την διατροφή, την εργασία, ασφαλείς κοινότητες και προσωπική ασφάλεια, ενέργεια, μόλυνση, βιοποικιλότητα, και κλιματική αλλαγή. Διεκδικεί την εφαρμογή του ψηφίσματος 1325/2000 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ  (S/RES/1325) για τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια, όπου επαναβεβαιώνεται ο σημαντικός ρόλος των γυναικών στην πρόληψη και επίλυση των συγκρούσεων, στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, στην οικοδόμηση της ειρήνης, στη διατήρηση της ειρήνης, στην ανθρωπιστική ανταπόκριση και στη μετασυγκρουσιακή ανασυγκρότηση και τονίζει τη σημασία της ισότιμης συμμετοχής τους και της πλήρους εμπλοκής τους σε όλες τις προσπάθειες για τη διατήρηση και την προώθηση της ειρήνης και της ασφάλειας. Το ψήφισμα 1325 προτρέπει όλους τους φορείς να αυξήσουν τη συμμετοχή των γυναικών και να ενσωματώσουν την οπτική του φύλου σε όλες τις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών για την ειρήνη και την ασφάλεια. Καλεί επίσης όλα τα μέρη σε συγκρούσεις να λάβουν ειδικά μέτρα για την προστασία των γυναικών και των κοριτσιών από τη βία λόγω φύλου, ιδίως το βιασμό και άλλες μορφές σεξουαλικής κακοποίησης, σε καταστάσεις ένοπλης σύγκρουσης.

Το γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα κινητοποιείται, δεκάδες οργανώσεις προσυπογράφουν κείμενο κατά του προγράμματος REARM EUROPE. 

Το Δίκτυο TRANSFORM EUROPE καλεί σε δράση και στο κάλεσμα αναφέρει:

Ας οργανώσουμε ένα ευρωπαϊκό κίνημα κατά του ReArm Europe! Ελάτε μαζί μας!

"Είμαστε αντίθετοι/ες στα σχέδια της ΕΕ να δαπανήσει επιπλέον 800 δισεκατομμύρια ευρώ για όπλα. Πρόκειται για 800 δισεκατομμύρια ευρώ που θα είναι κλεμμένα. Κλεμμένα από τις κοινωνικές υπηρεσίες, την υγεία, την εκπαίδευση, την εργασία, την οικοδόμηση της ειρήνης, τη διεθνή συνεργασία, από μια δίκαιη μετάβαση και την κλιματική δικαιοσύνη. Θα ωφελήσουν μόνο τους κατασκευαστές όπλων στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και αλλού.

Θα κάνει τον πόλεμο πιο πιθανό και το μέλλον λιγότερο ασφαλές για όλους/όλες! Θα δημιουργήσει περισσότερο χρέος, περισσότερη λιτότητα, περισσότερα σύνορα. Θα εμβαθύνει τον ρατσισμό. Θα τροφοδοτήσει την κλιματική αλλαγή. Δεν χρειαζόμαστε περισσότερα όπλα, δεν χρειάζεται να προετοιμαζόμαστε για περισσότερους πολέμους. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα εντελώς διαφορετικό σχέδιο: πραγματική, κοινωνική, οικολογική και κοινή ασφάλεια για την Ευρώπη και τον κόσμο".

Σας καλώ να αντισταθούμε όλες μαζί και η κάθε μία ξεχωριστά εναντίον του μιλιταρισμού και του πολέμου.

Σας καλώ να ενώσουμε δυνάμεις για να σταματήσουμε το πρόγραμμα  ReArm Europe.

Με το παραπάνω εξαιρετικό, μεστό, επίκαιρο κείμενο  μας καλεί σε εγρήγορση μια φωτεινή γυναίκα και ακάματη  ακτιβίστρια, η Φωτεινή Σιάνου. Θέλησα να το αντιγράψω στο ιστολόγιό μου γιατί τι παραπάνω θα μπορούσα να γράψω για τη σημερινή μέρα της Ευρώπης (τάχα μου), μιας Ευρώπης μικρής και ολίγιστης έναντι της ιστορίας και του πολιτισμού της, του ρόλου και της σημασίας της, των προσδοκιών των ανθρώπων της που γκρεμίζονται. Το ίδιο μικρή κα ολίγιστη η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που καμώνεται τον "καλό" συνεταίρο στις φιλοπόλεμες πολιτικές των Ευρωπαίων, του Τραμπ, του Ισραήλ. Με το καλό λοιπόν το περιβόητο παζάρι όπλων, στο παζάρι και οι ζωές μας, οι ζωές των παιδιών μας και των εγγονιών μας. 

Ας μου επιτραπεί να συνδέσω τα παραπάνω με τα λόγια του επίσης ακάματου ακτιβιστή Μπέρνι Σάντερς. Γράφει σήμερα στο Bluesky:

Ο πόλεμος στη Γάζα έχει σκοτώσει ή τραυματίσει 170.000 ανθρώπους.
Παιδιά πεθαίνουν από την πείνα.
Ο Τραμπ ενθαρρύνει την εθνοκάθαρση 2.2 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Γιατί δεν υπάρχει καμιά συζήτηση στην αμερικανική κυβέρνηση γιατί ξοδεύουμε δισεκατομμύρια ...

Γιατί δεν γίνεται καμιά συζήτηση στην Ευρώπη; Γιατί η γενοκτονία δεν απασχολεί την ελληνική κυβέρνηση; Πώς εννοεί την ειρήνη όταν ετοιμάζεται για πόλεμο και πώς ξεχωρίζει «καλούς» και «κακούς» πολέμους; Πώς αντιλαμβάνεται και πώς ενδυναμώνει διεθνείς σχέσεις και σχέσεις μεταξύ των λαών; Γιατί αυτές τις ίδιες μέρες διάλεξε, μαζί με τα παζάρια, τις επιδείξεις-παρελάσεις όπλων, μαχητικών αεροσκαφών, στρατιωτών;  Εμείς θα μείνουμε παρατηρητές; Θα ενδώσουμε στην απανθρωποποίηση; Το όραμα στις νέες γενιές θα λέγεται Ριβιέρα; Δεν πρέπει. Ο λόγος της Φωτεινής μας κινητοποιεί, να πάλι που ένα κίνημα ειρήνης και αλληλεγγύης είναι παραπάνω από απαραίτητο, ένα, όχι πολλά...

Τα νιάτα θέλουν Άνοιξη

 Τα νιάτα πρέπει να γελούν και να χαίρονται με πάθος.
Αλλοίμονο στο χρόνο που δεν έχει άνοιξη.

                                                                         Μονταίν

Σκαλίζοντας τα κιτάπια μου από το παρελθόν, ανακάλυψα ένα «Καλλιτεχνικό ημερολόγιο αναπήρων καλλιτεχνών» του 1974. Μια σελίδα του είχε το παραπάνω μότο από τον Μονταίνιο όπως γράφει. Δεν έχω πρόχειρα τα γραφτά του σπουδαίου Γάλλου δοκιμιογράφου (για τον οποίο συνιστώ επίσης τη συγκλονιστική βιογραφία του από τον Στέφαν Τσβάιχ που αξίζει να διαβαστεί), αλλά σημασία έχει το περιεχόμενο και ο καλλιτέχνης του έργου στην ίδια σελίδα. Πρόκειται για τον J. Singer από το Ισραήλ, για τον οποίο δεν κατάφερα να βρω πληροφορίες (ανακτάται κυρίως ο Πολωνοεβραίος συγγραφέας Israel Joshua Singer, αδελφός του πολύ γνωστού και εξαιρετικού Isaac Bashevis Singer). Ποιος ξέρει αν ο καλλιτέχνης εκείνος ζει, ποιος ξέρει πώς βλέπει ή θα 'βλεπε τη στάση της χώρας του απέναντι στον λαό των Παλαιστινίων, στα νιάτα που δεν χαίρονται την Άνοιξη, στα χιλιάδες παιδιά που δεν την πρόλαβαν.

Και μου 'ρχονται οι στίχοι του Γιάννη Στίγκα από την τελευταία ποιητική συλλογή του Sonderkommando:

Κατά τ' άλλα βαριόμαστε
εδώ κάτω
ο Χρόνος είναι χειροκίνητος
γυρνάμε τον τροχό για τον Τροχό
και συνθλίβουμε
τούτη την Άνοιξη
κλείνοντας το μάτι στην επόμενη
...
αγαπήσαμε τη φύση
για τους λάθος λόγους
...
Αλλά
για να δύει ο ήλιος
κάτι θα ξέρει.

Και συμπληρώνει πιο κάτω:

Παλιά οι νύχτες παίζαν τον γιατρό
και τώρα τον χασάπη
...

Περιμένοντας την «ανθρωπιστική» βοήθεια που δεν έρχεται... (Πηγή: Ηνωμένα Έθνη)

Κι όσο γλυτώνουν το μαχαίρι τα παιδιά, πεθαίνουν από την πείνα!  

Ανθρωπότητα συνέχισε να κλείνεις τ' αυτιά και τα μάτια σου. Στον 21ο αιώνα πίσω ολοταχώς!

Κι εμείς εδώ, ας συνεχίζουμε να μην καταλαβαίνουμε  τι γίνεται γύρω μας, στη γειτονιά μας, να' ναι καλά τα όπλα, η «άμυνα» και η «ετοιμοπόλεμη», τάχα μου πατριωτική, στάση μας. Κρίμα, δεν μας αξίζει!

Πρέπει απ’ αρχής πάλι το ταξίδι ν’ αρχίσει...

Έπρεπε να ’μαστε τρεις.
Αν δεν ήταν τόσο σκοτάδι,
θα καταλάβαινα ίσως, γιατί
έχω μείνει τόσο μονάχος.

Πόσο έχω ξεχάσει.
Πρέπει απ’ αρχής πάλι το ταξίδι
ν’ αρχίσει.
Πότε ξεκινήσαμε, τότε, οι τρεις;
Ή μήπως, κάποτε, είχαμε ανταμώσει...
Μαζί πορευτήκαμε ένα διάστημα,
όσο μας οδηγούσε άστρο λαμπρό.
Αυτό άλλαξε την οδό ή εγώ
τίποτα πια να δω δεν μπορώ;
Πού βρίσκομαι τώρα, σε τέτοιον καιρό,
σκληρό, ανένδοτο, δύσκολο,
εγώ, ανήσυχος, βιαστικός.
Μήπως κι η ώρα πλησίασε;
Πού να το ξέρω!

Πού είναι τα δώρα;
είχαμε τότε τοιμάσει δώρα
ήμερα, ήσυχα
δώρα ημών των ταπεινών, χρυσόν
λίβανον και σμύρναν άλλοτε
με θαυμασμό κι ευλάβεια του φέρναμε.

Τώρα σ’ αυτόν τον καιρό
σίδερο, κεραυνό και φωτιά.

Ήμασταν τρεις,
τώρα κανέναν άλλον δε βλέπω
κι αισθάνομαι τα χέρια μου
πότε άδεια, πότε βαριά.
Βασιλείς τότε προς τον βασιλέα
του κόσμου, τώρα κανείς
δε βασιλεύει με βεβαιότητα.
Σκοτάδι βαρύ. Ποιος μ’ οδηγεί;
Δίχως συντροφιά,
δίχως άστρο κανένα πηγαίνω.
Μόνη προσφορά, η μεγάλη που γνωρίζω,
συμφορά της στέρησής Του.
Τι να προσφέρω σημάδι ευλάβειας
κι υποταγής; Εμείς, άνθρωποι
της παράφορης τούτης εποχής,
τι μπορούμε, δικό μας, ευτυχείς
να Του δώσουμε; Είναι ανάγκη
να βρούμε την προσφορά.
Τίποτα δεν προσφέρει της ψυχής μας
ο τόσος αγώνας.
Χρυσόν, λίβανον και σμύρναν
άλλοτε, δώρα απλά.
Μας παιδεύει η ασυμπλήρωτη προσφορά.
Τώρα που πορεύομαι στο σκοτάδι,
χωρίς τη χαρά των δώρων, μονάχος,
δεν έχω παρά τον εαυτό μου να δώσω.

Εν συντριβή βαδίζοντα.

«Το ταξίδι των Μάγων» τιτλοφορείται και το σημερινό ποίημα. Χτες, ανήμερα των Χριστουγέννων, αναφέρθηκα στο ποίημα του Τόμας Έλιοτ, σήμερα αναφέρομαι στο ομότιτλο ποίημα της Ζωής Καρέλλη. Το αντέγραψα από την ανθολογία ποιητών της Θεσσαλονίκης που έχει αναρτήσει με πολλή φροντίδα και μεράκι η Βίκυ Παπαπροδρόμου στον πλούσιο σε περιεχόμενο και ποιότητα ιστότοπο «ό,τι πολύ αγάπησα (ποίηση, πεζογραφία & μουσική)». Το ποίημα περιλαμβάνεται στη συλλογή «Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα» που είχε εκδοθεί το 1955. Όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας με τα ψηφιοποιημένα περιοδικά Λόγου και Τέχνης, το ποίημα είχε ήδη δημοσιευτεί το 1951 στο περιοδικό Μορφές, (τεύχος 63, σ. 289-290).

 

Το ταξίδι των Μάγων όπως δημοσιεύτηκε στις Μορφές το 1951

Ματωμένα ήταν τα φετινά Χριστούγεννα στη Γάζα, δεκάδες οι νεκροί, πολλά τα παιδιά ανάμεσά τους. Ο κυνισμός και η απόσταση από κάθε έννοια ανθρωπισμού χαρακτηρίζουν τον Ισραηλινό ηγέτη, μαζί και τους ηγέτες Ευρώπης και Αμερικής. Δεν σταματά ούτε στην Ουκρανία ο πόλεμος. Φέτος το ταξίδι των μάγων δεν έγινε, τί δώρα να φερναν αλήθεια;

χρυσόν
λίβανον και σμύρναν άλλοτε
με θαυμασμό κι ευλάβεια του φέρναμε.

Τώρα σ’ αυτόν τον καιρό
σίδερο, κεραυνό και φωτιά

γράφει η Ζωή Καρέλλη.  Κρατώ κι έναν ακόμη στίχο της:

Πρέπει απ’ αρχής πάλι το ταξίδι
ν’ αρχίσει.

Αντέχεται αλήθεια;

  .................................................................................................................................

Σημείωση

Το ταξίδι των Μάγων στη Βηθλεέμ έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες. Εδώ, στην πρώτη εικόνα απεικονίζεται το ταξίδι του ενός εκ των τριών Μάγων, του Μελχιόρ, καθώς διασχίζει την Ερυθρά Θάλασσα, όπως το φαντάστηκε ο Φλωρεντίνος καλλιτέχνης Francesco Pesellino (1422–1457).

Κάναμε τόσον δρόμο για γέννα ή για θάνατο;

Κρύο ταξίδι κάναμε.Η χειρότερη εποχή του χρόνου για ταξίδι.
Και τι μακρύ ταξίδι.Οι δρόμοι αδιάβατοι, ο καιρός αψύς στην καρδιά του χειμώνα.
Και οι γκαμήλες ταλαίπωρες, κουτσές, δύστροπες, έπεφταν κάτω στο λιωμένο χιόνι.
Ήταν φορές που νοσταλγήσαμε τα καλοκαιρινά παλάτια στις πλαγιές,
τα περιβόλια, τα μεταξένια κορίτσια που μας έφερναν δροσιστικά.
Και οι αγωγιάτες έβριζαν, γκρίνιαζαν και φεύγανε κρυφά για το κρασί και για το γλέντι.
Και οι φωτιές σβηστές, κι ούτε μια σκέπη.
Οι πόλεις εχθρικές και τα χωριά αφιλόξενα, τα σπίτια βρώμικα μας έκλεβαν στο νοίκι.

Σκληρό ταξίδι κάναμε. Στο τέλος προτιμούσαμε να ταξιδεύουμε
όλη νύχτα και να κοιμόμαστε κλεφτά.Και οι φωνές στ’ αυτιά μας
τραγουδούσαν κι έλεγαν πως όλα αυτά ήταν τρέλες.
Το ξημέρωμα φτάσαμε σε μια ήμερη πεδιάδα, χλωρή, βρεμένη
παρακάτω από τα χιόνια, μ’ ένα ρυάκι που έτρεχε
κι έναν νερόμυλο που χτυπούσε στο σκοτάδι
και τρία δέντρα στον χαμηλωμένο ουρανό κι ένα άσπρο,
γέρικο άλογο που κάλπαζε μες στο λιβάδι.
Ύστερα φτάσαμε σε μια ταβέρνα που την ίσκιωνε κληματαριά.
Έξι χέρια σε μια ανοιχτή πόρτα που γύρευαν ασήμι και πόδια που
κλωτσούσαν τ’ άδεια ασκιά.Μα κανένας δεν ήξερε τίποτε.
Έτσι τραβήξαμε και φτάσαμε νύχτα, την τελευταία ώρα βρήκαμε
τον τόπο, και ήταν, θα `λεγε κανείς, επιτυχία.

Αυτά είναι όλα παλαιές ιστορίες, παλαιές αναμνήσεις και θα πήγαινα ξανά, μα ένα δεν ξέρω, ένα
δεν ξέρω.
Κάναμε τόσον δρόμο για γέννα ή θάνατο;
Βρήκαμε μια γέννα, αυτό είναι σίγουρο, άλλωστε ήξερα να ξεχωρίζω.
Θα πίστευα πως ήτανε άλλο πράμα.
Ήταν η γέννηση τούτη, σκληρή, πικρή αγωνία σαν θάνατος.
Σαν το δικό μας θάνατο.
Γυρίσαμε στα παλάτια μας, σε τούτα τα βασίλεια, όχι πια
βολεμένοι στα παλιά προνόμια.Έναν ξένο λαό που λάτρευε τα είδωλά του.
Θα προτιμούσα άλλον έναν τέτοιο θάνατο.

«Το ταξίδι των μάγων» του Τόμας Έλιοτ (Journey of the Magi). Το έχει αφηγηθεί όμορφα ο Δημήτρης Χορν. Πληροφορίες από την ιστοσελίδα της Ανοικτής Βιβλιοθήκης με τα ηχητικά βιβλία: https://www.openbook.gr/to-taxidi-ton-magon/. Δεν είναι γνωστός ο μεταφραστής ή η μεταφράστρια του ποιήματος στην παραπάνω εκδοχή. Πάντως, στην Πύλη για την Ελληνική γλώσσα αναφέρεται η μετάφραση του Αντώνη Ιντιάνου που δημοσιεύτηκε το 1935 στα Κυπριακά Γράμματα. Υπάρχει άλλη μετάφραση από τον Αριστοτέλη Νικολαϊδη, ενώ ο γνωστός καρδιολόγος, μουσικός και συγγραφέας Θανάσης Δρίτσας έχει αποπειραθεί την δική του εκδοχή:

Έπεσε πάνω στα κρύα ο ερχομός του,
μέσα στου χρόνου την πιο άσχημη εποχή...

 

Πηγή εικόνας: https://munsifdaily.com/the-israel-hamas-conflict-inflicts-profound-psychological-wounds-among-gazas-children/ (Η πρώτη εικόνα από: https://www.france24.com/en/slideshow/20231031-in-pictures-the-brutal-impact-of-israeli-strikes-on-gaza-s-children)

 Χιλιάδες είναι τα σκοτωμένα και τραυματισμένα παιδιά της Γάζας. Οι μάγοι δεν βρήκαν το δρόμο, δεν έφεραν δώρα, δεν έφεραν χαρά και γέλιο τα φετινά Χριστούγεννα. Κι αν ζήσουν, όποια ζήσουν, πόσες πληγές θάχουν μαζευτεί στις παιδικές ψυχούλες τους! 

Καλά Χριστούγεννα, λοιπόν. Αλλά, όπως έγραψε ο Χανιώτης αγωνιστής γιατρός και ποιητής Κώστας Χιωτάκης

Αγαπημένοι μου,
τις γιορτές φτάνουν οι θύμησες,
κυνηγημένα πουλιά στην αντάρα
και τρεμοπαίζουν
τ' ασάλευτα χείλη της σιωπής.

[...]

Βγήτε στο κιόσκι της βεράντας,
με την ομπρέλλα της μπουρνελιάς
να δούμε τ' αστέρι της Βηθλεέμ,
στα μάτια του κόσμου,
όταν θα λένε τα κάλαντα
με την αχνιστή φρατζόλα αγκαλιά.

[...]

Αν πεθάνω, ας γίνει ελπίδα ο θάνατος μου: το τελευταίο ποίημα του Παλαιστίνιου ποιητή Ρεφαάτ Αλαρίρ

Αν πεθάνω,
πρέπει να ζήσεις
να πεις την ιστορία μου
να πουλήσεις τα υπάρχοντά μου
ν' αγοράσεις ένα κομμάτι πανί
και λίγο σπάγκο,
(άσπρο να τον κάνεις, με μακριά ουρά)
έτσι που ένα παιδί, κάπου στη Γάζα
καθώς κοιτάζει κατάματα τον ουρανό
περιμένοντας τον πατέρα του,
που χάθηκε μέσα σε μια λάμψη
-δίχως να τον αποχαιρετήσει,
ούτε τη σάρκα του, ούτε τον ίδιο-
να δει τον χαρταετό, τον χαρταετό μου,
αυτόν που έφτιαξες
να πετάει πάνω ψηλά
και να σκεφτεί για μια στιγμή
πως κάποιος άγγελος είναι εδώ
και φέρνει πίσω την αγάπη.
Αν πεθάνω
ας γίνει ελπίδα
ας γίνει μια ιστορία
ο θάνατός μου.

Αυτό ήταν το τελευταίο ποίημα του 44χρονου Παλαιστίνιου Ρεφαάτ Αλαρίρ που σκοτώθηκε στις 7 Δεκεμβρίου μαζί με την αδελφή του, τον αδελφό του και ανήψια του. Ο ίδιος είχε έξι παιδιά, είναι ακόμη ζωντανά. Ο Ρεφαάτ ήταν ποιητής, συγγραφέας, διανοούμενος, καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο της Γάζας, συνιδρυτής της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης "We are not Numbers" (Δεν είμαστε αριθμοί) και άλλα πολλά. 

 

Το ποίημα του Ρεφαάτ Αλαρίρ στην αγγλική γλώσσα

Όπως περιγράφει στο περιοδικό The Nation ένας παλιός φοιτητής του, ο Jehad Abusalim, όταν του ζητήθηκε να γράψει για ένα βιβλίο-ανθολογία κειμένων με τίτλο "Light in Gaza: Writings Born of Fire" (Φως στη Γάζα: Γραφτά γεννημένα από φωτιά), ο Αλαρίρ έδωσε κείμενο με τίτλο "This shall pass", στο οποίο περιγράφει με λεπτομέρειες πώς, μεγαλώνοντας οι άνθρωποι στη Γάζα, σε περιόδους τραγωδίας, απώλειας ή δυσκολιών, καθησύχαζαν ο ένας τον άλλο με τη φράση «Αυτό θα περάσει». Τελικά, το κείμενο του Αλαρίρ, που είναι και το πρώτο στο βιβλίο που εκδόθηκε το 2022 έχει τίτλο "Gaza asks: When shall this pass?" (Η Γάζα ρωτά: Πότε θα περάσει αυτό;)

H ανθολογία κειμένων με τίτλο "Light in Gaza: Writings Born of Fire"

(Haymarket Books, 2022, υπάρχει δυνατότητα και δωρεάν παραλαβής σε μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου epub)

Εκδηλώσεις μνήμης και διαμαρτυρίας έγιναν σε όλο τον κόσμο, οι διαδηλωτές κρατούσαν χαρταετούς και απήγγειλαν το ποίημά του σε πολλές γλώσσες, ανάμεσά τους και στην ελληνική.

 Ακούγεται το ποίημα του Αλαρίρ στα ελληνικά (Πηγή; https://twitter.com/tom_western/status/1735313738931077537/mediaviewer)

Η τελευταία συνέντευξη του Ρεφαάτ Αλαρίρ στο CNN δόθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, πληροφορίες υπάρχουν στη σελίδα https://edition.cnn.com/2023/12/11/middleeast/refaat-alareer-gaza-professor-killed-in-airstrike-intl/index.html, καθώς και ηχητικό υλικό με εικόνες από την κατεστραμμένη Γάζα αλλά και τη ζωή του, για το οποίο είχε παρακαλέσει να δημοσιοποιηθεί μόνο αν σκοτωνόταν. Κι αυτό έγινε πολύ γρήγορα, πολύ νωρίς, ο πόλεμος είναι σκληρός, είναι άδικος.

Η ασφάλεια, αλλά και η αγάπη και οι αγκαλιές λείπουν από τα παιδιά του πολέμου, είπε στη συνέντευξή του στο CNN ο Ρεφαάτ

Και οι ποιητές πεθαίνουν, λοιπόν; Θυμήθηκα τον Mohammad Bashir al-Aani, τον ποιητή από τη Συρία που εκτελέστηκε το 2016. Αλήθεια, έχει σημασία που ήταν ποιητής, διανοούμενος ο Ρεφαάτ Αλαρίρ; Έχει· γιατί ήταν άλλος ένας άνθρωπος που σκοτώθηκε σ' έναν πόλεμο δίχως τελειωμό και δίχως δίκιο, ήταν ένας πατέρας που άφησε έξι ορφανά και ήταν ένας ποιητής, ένας διανοούμενος, ένας δάσκαλος που προστάτευε και μετέδιδε την κληρονομιά του λαού του. Αυτό που γίνεται στη Γάζα είναι γενοκτονία, είναι ξεπάστρεμα, εξόντωση ενός λαού, δεν θέλουν να υπάρχει, δεν θέλουν ν' ανασαίνει. Τι καταφέρνουν αλήθεια; Τι νομίζουν ότι θα μείνει στα λίγα παιδιά που θα ζήσουν απ' αυτό το μακελειό; Ανασφάλεια, ορφάνια, φτώχεια, μοναξιά και κυρίως μίσος, δίψα για εκδίκηση, αντίδραση σε καθετί από τη Δύση, αντιαμερικανισμό, αντιευρωπαϊσμό. Ας βγάζει ψηφίσματα ο ΟΗΕ, ας ανακοινώνουν τις επιπτώσεις του πολέμου οι διεθνείς οργανώσεις των γιατρών, ας διαδηλώνουν οι ευαίσθητοι πολίτες του κόσμου, οι ηγέτες Ευρώπης και Αμερικής για άλλη μια φορά στέκονται νάνοι στα κοινωνικά, ανθρωπιστικά και πολιτικά προβλήματα του πλανήτη. Και πιο πολύ απ' όλους με στενοχώρησε η στάση του ακάματου ακτιβιστή Μπέρνι, του Bernie Sanders, που απλά ζήτησε μια εκεχειρία, όχι παύση του πολέμου. Τι ειρωνεία αυτές οι εκεχειρίες σ' έναν πόλεμο; Πλησιάζουν και Χριστούγεννα, πάλι θα γίνει λόγος για την εκεχειρία εκείνη την παραμονή του 2014 που μόλις ετελείωσε το μακελειό συνεχίστηκε σαν ναταν παιχνίδι. Τα παιδία παίζει, λοιπόν, και τώρα, πόσοι Ρεφαάτ ακόμη πρέπει να σκοτωθούν κύριε Νετανιάχου, κύριε Μπάιντεν, κύριοι Ευρωπαίοι, κύριε Μητσοτάκη (που είπε μάλιστα να προσέχουν να μην υπάρχουν πολλές απώλειες ή κάτι τέτοιο)...

Ας γίνει μια ιστορία, λοιπόν, αλλά περισσότερο, ας γίνει ελπίδα ο θάνατος και του Ρεφαάτ Αλαρίρ... και σίγουρα θα γίνει μνήμη για τους Παλαιστίνιους που θα μείνουν ζωντανοί.

..................................................................................................................................................................

Σημείωση

Για τον Ρεφαάτ Αλαρίρ γράφει ο Θωμάς Τσαλαπάτης στην Εφημερίδα των Συντακτών αυτού του Σαββατοκύριακου, απ' όπου και αντέγραψα την ελληνική εκδοχή του ποιήματος όπως το μετέφρασε ο Γιώργος Μπλάνας. Η αλήθεια είναι ότι κυκλοφορούν και άλλες εκδοχές μετάφρασης, όπως π.χ. η εκδοχή που απαγγέλλεται στα ελληνικά παραπάνω. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.

Μπέρτολτ Μπρεχτ, Περί του πέμπτου τροχού

 

Είμαστε στο σπίτι σου την ώρα που συνειδητοποιείς
Πως είσαι ο πέμπτος τροχός
Και η ελπίδα σου σ' εγκαταλείπει.
Εμείς όμως
Δεν το συνειδητοποιούμε ακόμη.

Παρατηρούμε

Πως συνομιλείς μ' ακόμη μεγαλύτερη σπουδή

Αναζητάς μια λέξη, με την οποία

Να μπορέσεις ν' αποχωρήσεις

Διότι επιθυμείς

Ν' αποχωρήσεις χωρίς να γίνει θέμα.

 

Σηκώνεσαι στη μέση της φράσης

Λες θυμωμένα: θέλεις να φύγεις

Εμείς λέμε: Μείνε! και συνειδητοποιούμε

Πως είσαι ο πέμπτος τροχός.

Εσύ όμως ξανακάθεσαι.

Έτσι λοιπόν κάθεσαι μαζί μας την ώρα

Που συνειδητοποιούμε πως είσαι ο πέμπτος τροχός.

Εσύ όμως

Δεν το συνειδητοποιείς πλέον.

 

Άσε να στο πούμε: είσαι

Ο πέμπτος τροχός

Μη σκεφτείς πως εγώ που στο λέω

Είμαι ένας αχρείος

Μην απλώνεις να πιάσεις το τσεκούρι, αλλά άπλωσε

Να πιάσεις ένα ποτήρι νερό.

 

Ξέρω, δεν ακούς πια

Όμως

μη λες μεγαλοφώνως πως ο κόσμος είναι κακός

Πες' το χθαμαλῇ τῇ φωνῇ .

 

Διότι δεν περισσεύουν οι τέσσερις

Αλλά ο πέμπτος τροχός

Και δεν είναι κακός ο κόσμος

Αλλά 

Πλήρης.

 

(Αυτό τόχεις ήδη ακούσει να λέγεται).

Αντέγραψα το ποίημα του Μπέρτολτ Μπρεχτ από τη δίγλωσση έκδοση Επτά αμαρτήματα και Πέντε δυσκολίες (εκδόσεις ΚΨΜ, ανθολόγηση και μετάφραση από τον Γιώργο Σταμάτη). Το ποίημα ανήκει στην ενότητα «Από ένα αναγνωστικό για κατοίκους των πόλεων», γραμμένη γύρω στο 1926. Για τα ποιήματα της ενότητας αυτής. γράφει ο Γιώργος Σταμάτης στον «Μικρό Πρόλογό» του:

 

Τα ποιήματα της συλλογής, γραμμένα γύρω στο 1926, κρατούν μπροστά στους Γερμανούς κατοίκους των πόλεων εκείνων των δύσκολων καιρών έναν καθρέφτη. Δεν τους λέει ακόμη εδώ βρέχει πως ό,τι βλέπουν σ' αυτόν δεν είναι σε μία περίοδο κρίσης σε εκδηλώσεις συνέπειες του οικείου καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής στη ζωή τους, τις συνθήκες διαβίωσής τους, στην σκέψη τους και στην κοινωνική συμπεριφορά και πρακτική τους. Περί αυτού όμως πρόκειται. 

Η πρώτη εικόνα είναι από έργο τεκμηρίωσης του Robert Schuster με τον τίτλο «Ο πέμπτος τροχός» που αναφέρεται στις γυναίκες στην πόλη Χεράτ του βορειοδυτικού Αφγανιστάν μετά την αποχώρηση των Αμερικανών και την επικράτηση των Ταλιμπάν. Αντέγραψα την εικόνα από εδώ (https://dringeblieben.de/videos/simorgh-theater-das-funfte-rad), αλλά περισσότερες πληροφορίες και το έργο υπάρχουν εδώ: https://segalfilmfestival.org/the-fifth-wheel-by-robert-schuster-kula-compagnie/. 

Η παρακάτω εικόνα είναι το κάλεσμα για την αποψινή συναυλία ειρήνης, συναυλία καταδίκης στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καταδίκης στον πόλεμο, γιατί παρά τα όποια ερωτήματα, η απάντηση είναι  μόνο μία, η Ειρήνη! Γιατί, κανείς δεν περισσεύει στον κόσμο!

 

Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή η αποκριά, ο Πόλεμος δεν τέλειωσεν ακόμα κι αύριο είναι Κυριακή!

 
Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
                                                 η αποκριά
το γαϊδουράκι γύριζε μες στους έρημους δρόμους
όπου δεν ανάπνεε κανείς
πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό
κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους
                                                που τους είχαν ξεχάσει
έπεφτε χιόνι γυάλινος χαρτοπόλεμος
μάτωνε τις καρδιές
μια γυναίκα γονατισμένη
ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή
μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν δυο
εν δυο με παγωμένα δόντια

Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι
αποκριάτικο
γεμάτο μίσος
το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα
μαχαιρωμένο
Μακριά σ' έν' άλλο κόσμο γίνηκε αυτή
                                                          η αποκριά.

 

Το ποίημα Η Αποκριά είναι του Μίλτου Σαχτούρη, γράφτηκε πολλά χρόνια πριν, δυστυχώς είναι σαν να γράφτηκε για σήμερα. Τελικά, όπως είπε και ο μεγάλος Μανόλης Αναγνωστάκης στο ποίημά του «Ο πόλεμος», κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ.

Οι δείχτες κοκαλιάσανε κι αυτοί στην ίδια ώρα.
Όλα αργούν πολύ να τελειώσουνε το βράδυ, όσοκι αν τρέχουν γρήγορα οι μέρες και τα χρόνια

Έχει όμως κανείς και τις διασκεδάσεις του, δεν μπορείς να πεις· απόψε λ.χ. σε τρία θέατρα πρεμιέρα.
Εγώ, συλλογίζομαι το γέρο συμβολαιογράφο του τελευταίου πατώματος, με το σκοτωμένο γιο, 

                    που δεν τον είδα ούτε και σήμερα. Έχει μήνας να φανεί.

 

Στο λιμάνι τα μπορντέλα παραγεμίσανε από το πλήρωμα των καινούριων αντιτορπιλικών κι οι μάρκες 

                πέφτουνε γραμμή.

Η θερμάστρα κουρασμένη τόσα χρόνια έμεινε πάλι φέτος σε μια τιμητική διαθεσιμότητα.
«Το πολυαγαπημένο μας αγγελούδι (εδώ θα μπει το όνομα, που για τώρα δεν έχει σημασία), ετών 8 κτλ. κτλ.»
Στην οδό Αιγύπτου (πρώτη πάροδος δεξιά) τα κορίτσια κοκαλιασμένα περιμένανε απ’ ώρα τον Ισπανό με τα τσιγαρόχαρτα.
Κι εγώ ο ίδιος δεν το πιστεύω αλλά προσπαθώ να σε πείσω οπωσδήποτε, πως αυτό το πράγμα στη γωνιά ήτανε κάποτε σαν κι εσένα. Με πρόσωπο και με κεφάλι.

 

Οσονούπω όμως, ας τ’ ομολογήσουμε, ο καιρός διορθώνεται και νά που στο διπλανό κέντρο άρχισαν κιόλας οι δοκιμές.
Αύριο είναι Κυριακή.
 

Σιγά σιγά αδειάσανε οι δρόμοι και τα σπίτια, όμως ακόμη κάποιος έμεινε και τρέχει να προφτάσει
Και ρυθμικά χτυπήσανε μια μια οι ώρες κι ανοίξανε πόρτες και παράθυρα μ’ εξαίσιες αποκεφαλισμένες 

                μορφές
Ύστερα ήρθανε τα λάβαρα, οι σημαίες κι οι φανφάρες κι οι τοίχοι γκρεμιστήκανε απ’ τις άναρθρες 

                κραυγές

 

Πτώματα ακέφαλα χορεύανε τρελά και τρέχανε σα μεθυσμένα όταν βαρούσανε οι καμπάνες
Τότε, θυμάσαι, που μου λες: Ετέλειωσεν ο πόλεμος!

Όμως ο Πόλεμος δεν τέλειωσεν ακόμα.
Γιατί κανένας πόλεμος δεν τέλειωσε ποτέ

--------------------------------------------------------------------------------------

Σημειώσεις

1. Ο πίνακας είναι του Πικάσο και έχει τον τίτλο «Οι δύο σαλτιμπάγκοι» ή »Ο Αρλεκίνος και η παρέα του» (τι σου είναι οι συμπτώσεις της εποχής!). Είχε ζωγραφίσει πολλούς αρλεκίνους ο Πικάσο. Αυτός εδώ βρίσκεται στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας, όπως διαβάζουμε στη σελίδα της Βικιπαίδειας απ' όπου πήρα και την εικόνα (δεν είμαι όμως σίγουρη αν είναι σωστή η πληροφορία, γιατί από ένα γρήγορο ψάξιμο που έκανα στη σελίδα του ρωσικού μουσείου, δεν το βρήκα, υποθέτω ότι το ... cancel culture των ευρωπαίων υπουργών μας του Πολιτισμού  δεν έχει προλάβει να βάλει το χέρι του).

2. Το ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη περιέχεται στη συλλογή «Με το πρόσωπο στον τοίχο» που κυκλοφόρησε το 1952 και προφανώς αναφέρεται στα τραύματα της εποχής, στον εμφύλιο. Το ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη περιέχεται στη συλλογή «Εποχές» (το έχω στην έκδοση «Τα ποιήματα 1941-1971», Στιγμή 1992). Αντέγραψα και τα δύο ποιήματα από τον ιστότοπο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας (https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=8&text_id=2780  και https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?text_id=16&hi=1997&cnd_id=2 αντίστοιχα).

Κίτρινα αερόπλοια γέμισαν τον ουρανό κι η πληγωμένη Άνοιξη τεντώνει τα λουλούδια της

 
Κίτρινα αερόπλοια ξάφνου γέμισαν τον ουρανό
άλλα μικρά κι άλλα μεγάλα
κίτρινοι σκελετοί κούναγαν τα χέρια
                                      και ουρλιάζαν
όπως και κίτρινες κανάρες μεγάλες
πεταλούδες με πόδια μικρών παιδιών που
κρέμονταν
μαζί μ’ αστέρια κίτρινα που δεν τα γνώριζαν
                             και τα μισούσαν 

από τη γη κοίταζαν κίτρινοι
                                 οι αστροναύτες

δεν το περίμεναν

Μίλτου Σαχτούρη "Σημάδια κίτρινα" από τη συλλογή «Χρωμοτραύματα» (1980) που βρίσκεται στον συλλογικό τόμο Ποιήματα (1980-1998).

Η πληγωμένη Άνοιξη τεντώνει τα λουλούδια της
οι βραδινές καμπάνες την κραυγή τους
κι η κάτασπρη κοπέλα μέσα στα γαρίφαλα
συνάζει στάλα στάλα το αίμα
απ’ όλες τις σημαίες που πονέσανε
από τα κυπαρίσσια που σφαχτήκαν
για να χτιστεί ένα πύργος κατακόκκινος
μ’ ένα ρολόγι και δυο μαύρους δείχτες
κι οι δείχτες σα σταυρώνουν θα ’ρχεται ένα σύννεφο
κι οι δείχτες σα σταυρώνουν θα ’ρχεται ένα ξίφος
το σύννεφο θ’ ανάβει τα γαρίφαλα
το ξίφος θα θερίζει το κορμί της

Μίλτου Σαχτούρη «Η πληγωμένη Άνοιξη», από τη συλλογή «Παραλογαίς» 1948.

Καλό μήνα. Μπήκε η Άνοιξη. Χειμώνας στον κόσμο! Εκρήξεις.

Κι εμείς, καθισμένοι και καθισμένες στον καναπέ του σαλονιού μας, κάνουμε λίγα δευτερόλεπτα σιγή ν' ακούσουμε τις εκρήξεις από την τηλεόραση! Τι ωραίο πλιάτσικο!!! (συγγνώμη, θέαμα ήθελα να πω, ή μήπως το ίδιο κάνει;)

--------------------------------------------------------------

Σημειώσεις: 

 

1. Η πρώτη εικόνα είναι το έργο Explosion (Έκρηξη) της Γιάννας Περσάκη, σημαντικής ζωγράφου αφηρημένης τέχνης. Ήταν και η σύντροφος του Μίλτου Σαχτούρη. 

 

2. Το σχέδιο της δεύτερης εικόνας είναι του Μίλτου Σαχτούρη και περιέχεται στον τόμο Ποιήματα (1980-1998), από τις εκδόσεις Κέδρος, 2002. 

 

3. Η φράση "Τι ωραίο πλιάτσικο" είναι δανεισμένη από τον μεταφρασμένο τίτλο μυθιστορήματος του σημαντικού σύγχρονου Άγγλου συγγραφέα Τζόναθαν Κόου. Μου ταίριαξε σ' αυτά που συμβαίνουν αυτές τις μέρες, με την εισβολή της Ρωσίας του Πούτιν σε μια άλλη χώρα την Ουκρανία, με την υποκρισία των Αμερικανών ότι δεν επιτρέπουν εισβολές σε άλλες χώρες (θε μου τι ακούμε και διαβάζουμε αυτές τις μέρες μας), με την "οργή" των Ευρωπαίων που δεν ξέρουν τίποτα και πρώτη φορά μετά το '45 έγινε πόλεμος στην Ευρώπη (και βέβαια η Γιουγκοσλαβία και ο διαμελισμός της έγιναν σε μια άλλη ήπειρο και καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν ξέρει τίποτα ούτε καν η Γερμανία), με μας που τρέξαμε από τους πρώτους να στείλουμε πολεμικό υλικό και με τους ανθρώπους της Ουκρανίας στη μέση, να βιώνουν πόλεμο, ανασφάλεια, ξεκλήρισμα των οικογενειών τους, καταστροφή και να προστίθενται στους χιλιάδες πρόσφυγες που αναζητούν καινούριο σήμερα. 

 

4. Τα παιδάκια σήμερα κι εκεί θα φόραγαν την κόκκινη κλωστή να μην τα κάψει ο Μάρτης...

Το σωστό και το δίκαιο...

Σωστό και δίκαιο

Για κάθε πολίτη που σκοτώνουν
οι Αμερικανοί πληρώνουν
αν δεν είχε πολεμήσει εναντίον τους
120 μάρκα αποζημίωση και για κάθε
σκοτωμένο παιδί πληρώνουν 60 μάρκα
εξάλλου για κάθε καταστραμμένο σπίτι
δίνουν 90 μάρκα μετρητά
και δέκα σακιά τσιμέντο
και δέκα λαμαρίνες.
Γι' αυτό και μεις θάπρεπε
ν' αρχίσουμε από σήμερα έρανο
για την περίπτωση
που μια μέρα στην Ουάσινγκτον ένας πρόεδρος
θα τουφεκιστεί
ή θα κρεμαστεί
θα δώσουν τότε στη φαμελιά του
120 μάρκα
κι έτσι θα κλείσει το ζήτημα.
Κι αν χάσουν τη ζωή τους
και τα μέλη της φαμιλιάς του μαζί
καλό θα ήταν 
νάχαμε έτοιμα τίποτα ψιλά και γι' αυτή την περίπτωση
Κι αν ο Λευκός Οίκος 
τιναχτεί στον αέρα
90 μάρκα έξτρα
και δέκα σακιά τσιμέντο
και δέκα λαμαρίνες.

Το παραπάνω ποίημα είναι από τη συλλογή "Φωνές χωρίς πατρίδα" του Erich Fried, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1980 από τις εκδόσεις Κάλβος σε μετάφραση του Δημοσθένη Κούρτοβικ. Ο Φριντ (1921-1988) ήταν Εβραίος γεννημένος στην Αυστρία, που το 1938, μετά την κατάληψη της χώρας του από τους Ναζί, κατέφυγε στην Αγγλία όπου και έζησε την υπόλοιπη ζωή του. 

Ο τσουχτερός, σαρκαστικός λόγος του που διαπερνά την ποίησή του, φαίνεται παραπάνω από καθαρά στο παραπάνω ποίημα, στο οποίο, σαν υποσημείωση, διαβάζουμε το παρακάτω:

Η εφημερίδα The Guardian του Λονδίνου έγραψε τον Δεκέμβρη του 1969 ότι, σύμφωνα με δηλώσεις Αμερικανών αρμοδίων στη Σαϊγκόν, οι ισχυρισμοί των ντόπιων για τις γυναίκες και τα παιδιά που σφαγιάσθηκαν στο Μυ Λάι ήταν υπερβολικοί, για να ζητήσουν περισσότερη χρηματική αποζημίωση. Τα ποσά που δίνονταν ως αποζημίωση ανακοινώθηκαν από την αμερικανική πρεσβεία στη Σαϊγκόν μόνο μετά την επίθεση του Τετ.

Και μην μου πείτε καμιά ομοιότητα με τα σημερινά... Αλλάζουν μόνο οι τρόποι επικοινωνίας, και οι ανακοινώσεις μέσω twitter. Δέκα σακιά τσιμέντο και δέκα λαμαρίνες η αμοιβή σας μανάδες και παιδάκια μου. Σωστά και δίκαια! Τότε Βιετνάμ, ύστερα Ιράκ, τώρα Συρία... 

«Πόλεμος και Ειρήνη στα Βαλκάνια», έκθεση φωτογραφίας στα Χανιά

Υπάρχει αυτές τις μέρες στα Χανιά μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση που παρουσιάζει το έργο πέντε φωτογράφων με εικόνες από τη ζωή στα Βαλκάνια στη διάρκεια ή ύστερα από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Έχει ιδιαίτερη σημασία η αναφορά στα Βαλκάνια, γιατί εκεί ο πόλεμος διεξαγόταν στις πόλεις και στα χωριά όπου ζούσε ο άμαχος πληθυσμός.

Η έκθεση πραγματοποιείται με τη συνεργασία του Ινστιτούτου Γκαίτε και της Κοινωνικής Επιχείρησης Πολιτισμού και Περιβάλλοντος του Δήμου Χανίων και φιλοξενείται στον όμορφο χώρο του Κέντρου Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου στο παλιό λιμάνι. Περιλαμβάνει φωτογραφίες από δύο ανώνυμους και τρεις επώνυμους φωτογράφους, οι οποίοι αποτύπωσαν στιγμές από την πραγματικότητα του πολέμου, της φτώχειας, της πείνας και της προσφυγιάς στους τόπους απ' όπου πέρασε η λαίλαπα του πολέμου. Οι επώνυμοι φωτογράφοι ήταν ο Ρώσος Sampson Tchernoff ο οποίος αποτύπωσε την υποχώρηση του σερβικού στρατού στην Αλβανία και από κει στην Κέρκυρα (να σημειώσω ότι στο χωριό Άγιος Ματθαίος Κέρκυρας υπάρχει σερβικό νεκροταφείο με αναφορά στην εποχή εκείνη), ο Αμερικανός Lewis Hine που ασχολήθηκε με τα παιδιά του πολέμου και ο Βρετανός Ariel Varges που αποτύπωσε την καθημερινότητα στη Θεσσαλονίκη την ίδια περίοδο.

Ανώνυμου (δεν έχω λόγια)

Ariel Varges: Εκπαίδευση Ινδών στρατιωτών στη χρήση αντιασφυξιογόνας μάσκας

Πέρα από τις φωτογραφίες, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ολιγόλεπτα βίντεο στα οποία γνωστοί ιστορικοί αναπτύσσουν ειδικά θέματα σχετικά με τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και τα Βαλκάνια. Είναι ευτύχημα ότι όλα τα βίντεο αλλά και πολλές πληροφορίες για την Έκθεση και τους φωτογράφους (αλλά και μέσω αυτών για τον ίδιο τον πόλεμο, για τις συνέπειες στην περιοχή των Βαλκανίων, για τη δημιουργία της Γιουγκοσλαβίας, για το τέλος της Αυστρο-Ουγγαρίας κτλ.) βρίσκονται στον ιστότοπο Memories Europe. SouthEast που δημιούργησε το Ινστιτούτο Γκαίτε στο πλαίσιο των δράσεων για τα 100 χρόνια από την έναρξη του Πολέμου (1914-2014). Και να σημειώσω ότι, παρακολουθώντας το βίντεο "Υπνοβάτες" του Christofer Clark, δεν μπορούσα να μην θυμηθώ τους Υπνοβάτες του Χέρμαν Μπρόχ (το τελευταίο της τριλογίας του διαδραματίζεται στα 1918, στο μετά τον πόλεμο!).

Lewis Hine: παιδιά του πολέμου

Lewis Hine: παιδιά του πολέμου

Lewis Hine: αγόρι που άφησε κοτσίδες για να θυμάται τις αδελφές που έχασε στον πόλεμο

Lewis Hine: πρόσφυγες πολέμου

Αξίζει να δει κανείς το βίντεο με τη Σέρβα καθηγήτρια ιστορίας Dubravka Stojanović να αφηγείται πώς δημιουργήθηκε η Γιουγκοσλαβία! Ναι, αυτή που πριν λίγα χρόνια διαλύθηκε. Πολύπαθα Βαλκάνια...

Sampson Tchernoff: Οι Σέρβοι στην υποχώρηση και στην εξορία

Και τα παιδιά παγώνουν! Τότε στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας, σήμερα πίσω από τους φράχτες της Ειδομένης! Και η ιστορία επαναλαμβάνεται;

Sampson Tchernoff: "Βιαστείτε. Τα παιδιά παγώνουν!"