Συνεχίζοντας την αναφορά στην Αμερική των Ηνωμένων Πολιτειών, θα σταθώ στον Λώρενς Φερλινγκέτι, τον 97χρονο σήμερα Αμερικανό ποιητή, εκδότη, βιβλιοπώλη, καλλιτέχνη, αλλά και ακτιβιστή της γενιάς των μπητ, ειρηνιστή, προοδευτικό και ενεργό ακόμη διανοούμενο της εποχής. Είχα ήδη ασχοληθεί και σε παλιότερη ανάρτηση παρουσιάζοντας μερικά ποιήματά του και τη δράση του στον εκδοτικό οίκο και το βιβλιοπωλείο City Lights στο Σαν Φρανσίσκο. (Στο παρακάτω βίντεο, ο Φερλινγκέτι διαβάζει στο βιβλιοπωλείο του, το 2012, 93 ετών τότε, από το "Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία" του Τζέημς Τζόυς - ελλ. έκδοση από τις εκδ. Πατάκη σε μετάφραση Άρη Μπερλή, 2013).
Εδώ, θα παρουσιάσω το ποίημα Americus (εκδ,. οδός Πανός 2008 σε μετάφραση Ειρήνης Βρης). Πρόκειται, όπως γράφει η μεταφράστρια στην Εισαγωγή, για ένα ποίημα - ντοκουμέντο, όπου ο Φερλινγκέτι "επιχειρεί να ξεδιπλώσει την ιστορία της Αμερικής μέσ' από την ποίησή της ... ταξιδεύει μέσ' απ' τα λογοτεχνικά και πολιτικά τοπία του παρελθόντος και του παρόντος, συνθέτοντας μια τοιχογραφία της ιστορίας της Αμερικής, μια αυτοβιογραφία της Αμερικάνικης συνείδησης".
Γράφτηκε το 2004 και είναι το πιο πρόσφατο ποίημά του. Παρακάτω παραθέτω λίγα αποσπάσματα, αξίζει όμως να διαβαστεί ολόκληρο, παρακολουθώντας και τις χρήσιμες σημειώσεις τόσο του ίδιου του ποιητή (όπου δίνει τις αναφορές από έργα άλλων ποιητών, άρθρα σε περιοδικά κτλ. που σχετίζονται με συγκεκριμένους στίχους), όσο και της μεταφράστριας (όπου επεξηγεί σημεία που δεν είναι κατανοητά ή γνωστά στον αναγνώστη, π.χ. ότι Έιμπ είναι το παρατσούκλι του Αβραάμ Λίνκολν). Δεν θα με ενδιέφερε να αναζητήσω τα χαρακτηριστικά ενός αριστουργήματος, περισσότερο βλέπω μια κραυγή και μια αγωνία για την Αμερική και για τον Αμερικανό Άνθρωπο, μια άλλη εκδοχή της εικόνας του Homo Americanus. Έτσι κατά τη γνώμη μου διαβάζεται αυτό το ποίημα.
Ήχος του αιώνιου διαλόγου
που αντηχεί μες στους αιώνες
όλων των φωνών που τραγούδησαν ή έγραψαν
(φορείς της συνείδησής μας)
............................................
Λουλούδια που ανοίγουν εκτός εποχής
Ήχος και κλάματα πέρα από κάθε λογική
Ένας πιανίστας που παίζει στα ερείπια της Πράγας
Ομίχλη του Λονδίνου
...............................................
Θηλαστικό μεταλλαγμένο σε πολλά χρώματα
Επεξεργασμένο από το σκοτάδι στη μητέρα του πολύ πριν
από το σκοτάδι της αρχαίας Ευρώπης
Ευρω άντρας και Ευρω γυναίκα
στο αμπάρι ενός ναυλωμένου φορτηγού
με τον Αμέρικους στη μήτρα
να γεννιέται δίπλα στον ποταμό Χάντσον και τον Τύμβο του Γκραντ
.............................................................
"Δαίμονας ή πουλί! (είπε η ψυχή του αγοριού)"
Ήρωας ή αντιήρωας
Άνδρας απόλυτης δράσης ή Υπόγειος Άνδρας
άνδρας "υψηλής συνείδησης"
ή ψυχεδελικός μυστικιστής
Σκλάβος αφέντης ή ουτοπικός ονειροπόλος
Απόκληρος του Μπάουρι ή ευλογημένος λυτρωτής
Αδελφή του ελέους ή καθ' έξιν δολοφόνος
Ποιητής ή μαστρωπός του αμνού
Μπάτσος του Κήστοουν ή ο ανθρωπάκος του Τσάπλιν
.............................................
Αμερική το μεγαλύτερο πείραμα του κόσμου
......................................................
Αυτός ο ταξιδευτής ποιητής
στον Ανοιχτό δρόμο
Αυτός ο Έιμπ ο ξυλοκόπος
Και ο Άχαμπ ο φαλαινοθήρας
Και ο Σεβάχ ο Θαλασσινός
Και ο Θόρο στη Λίμνη Ουόλντεν
.......................................
Και ήρθε ο Όμηρος
που έμοιαζε με τον Οδυσσέα
ταξιδεύοντας πάνω από ωκεανούς κι οργωμένα χωράφια
με ξερά φύλλα που ψιθύριζαν καθώς περνούσε
Και μίλησε με alta voce
σε άγρια δαιμονική
δημοτική ελληνική είπε
με τη γλώσσα ν' ακουμπάει στο μάγουλο:
"Ο Ουόλτ Ουίτμαν ο μεγαλύτερος των όσων μίλησαν στην ψυχή σας
........................................
Και οι αφηρημένοι Εξπρεσιονιστές της Νέας Υόρκης
με τις πρωτογενείς μη αντικειμενικές εικόνες τους
να καταστρέφουν την παράδοση των καλών τεχνών
των Ευρωπατέρων τους
.................................................
Μια μπάντα γυμνασίου του Νιου Τζέρσεϋ παίζει
τον "Ϋμνο της Μάχης της Δημοκρατίας"
Τη σκότωσαν πάλι
.........................................
Ο Φερλινγκέτι όμως είναι και ζωγράφος, εδώ κι εξήντα χρόνια όπως λέει ο ίδιος. Συχνά διοργανώνονται εκθέσεις έργων του, πολλά από τα οποία, όπως τα παρακάτω, εκφράζουν με τον τρόπο του καλλιτέχνη την κοινωνική διαμαρτυρία.
 |
| Liberty on Earth (Liberty #1) (Πηγή: http://renabranstengallery.com/artists/works/lawrence-ferlinghetti/ferlinghetti-1992-liberty-on-earth-liberty1) |
Για τον πίνακα Liberty on Earth (Liberty #1), ο Φερλινγκέτι λέει ότι δεν είναι απλά ένας ιδεαλιστικός πίνακας για το άγαλμα της Ελευθερίας, αλλά το βλέπουμε να στέκει στη Μέση Ανατολή ενώ μαύροι σταυροί αιωρούνται στ' αριστερά και, συνεχίζει, αν διαβάσουμε την "Ιστορία του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών - 1492 έως σήμερα" του Χάουαρντ Ζιν (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αιώρα), ξέρουμε ότι το άγαλμα γίνεται σύμβολο του εχθρού γιατί κάθε νίκη του καπιταλισμού είναι ήττα για τους φτωχούς.
 |
| The Upper Classes (Πηγή: http://renabranstengallery.com/artists/works/lawrence-ferlinghetti/ferlinghetti-1992-the-upper-classes) |
Ο πίνακας The Upper Classes είναι άλλο ένα από τα έργα κοινωνικής διαμαρτυρίας του Φερλινγκέτι, στον οποίο τα πρόσωπα εμφανίζονται να είναι τυφλά, ενώ διακρίνονται στοιχεία επιρροής από την Γκερνίκα του Πικάσο (βλέπε άρθρο στην Huffington Post του Οκτωβρίου).
 |
| Swan Song (Πηγή: http://renabranstengallery.com/artists/works/lawrence-ferlinghetti/ferlinghetti-1992-swan-song) |
Για το έργο του Swan Song (το τραγούδι του κύκνου) που βασίζεται στο μύθο της Λήδας με τον Κύκνο, ο καλλιτέχνης μας καλεί να το διαβάσουμε υπό το πρίσμα του φεμινισμού.
 |
| The Howl (Πηγή: http://renabranstengallery.com/artists/works/lawrence-ferlinghetti/ferlinghetti-2002-2013-the-howl) |
Στο έργο του The Howl (Η κραυγή) βλέπουμε την Κραυγή του Μούνκ αλλά και το ομώνυμο ποίημα του Γκίνσμπεργκ που εξέδωσε ο Φερλινγκέτι στο City Lights στα μέσα της δεκαετίας του '50.
 |
| This is not a man (Πηγή: https://www.poetryfoundation.org/poetrymagazine/articles/detail/69832) |
