Επιφυλάσσομαι ελπίζοντας ή μια ζωή θα ψειρίζω τη μαϊμού;

Πριν από δυό χρόνια, παραμονές των εκλογών Γενάρη του 2015, παρέθετα σε ανάρτηση με τίτλο "Στο δρόμο της ελπίδας και της αξιοπρέπειας, στο δρόμο της Αριστεράς!" λίγα αποσπάσματα από το βιβλίο των σοφών Γάλλων γεράκων (ας μου επιτραπεί αυτός ο τρυφερός χαρακτηρισμός γιατί έχω μεγάλη εκτίμηση στο πνεύμα και των δύο) Στεφάν Εσσέλ (1917-2013) και Εντγκάρ Μορέν (1921- ) "Ο δρόμος της ελπίδας". 

Οι έννοιες που ξεχωρίζουν στο μικρό αυτό βιβλίο-μανιφέστο είναι ελπίδα, αξιοπρέπεια, αγάπη, συμπόνοια, αλληλεγγύη, κατανόηση, ελευθερία, γνώση, αισθητική, παιδεία.

Αναφέρθηκα σ' αυτό τότε γιατί ένιωθα ότι σε λίγες σελίδες συμπυκνώνονται με απλό τρόπο οι έννοιες και οι ιδέες που (πρέπει να) υπηρετεί η Αριστερά. Και σε αυτές τις ιδέες στηρίξαμε τις ελπίδες μας όσοι ψηφίσαμε τον Σύριζα (και τότε) και σε αυτές τις ιδέες - θέλω να πιστεύω - στηρίζεται η αριστερή Κυβέρνηση του Σύριζα (παρά τις ... παρασπονδίες καμιά φορά).

Σήμερα, δυο χρόνια μετά, ο απολογισμός. Πολύ μελάνι, πολλή πόλωση, πολύς ο χωρισμός και το μίσος, καμιά ανοχή, ενώ, δυστυχώς, υπάρχουν πολλά ακόμη προβλήματα, πολλές ακόμη δυσκολίες, πολλές αδυναμίες, πολλά τα μέτωπα, και υπάρχουν βέβαια επιφυλάξεις, προβληματισμοί, διάφορες απόψεις. Αλλά έτσι είναι η δημοκρατία. Η ελευθερία να έχεις τις απόψεις σου και να μπορείς να τις λες δημόσια και ανοιχτά (σε ορισμένο πλαίσιο βέβαια, όμως μεγάλη κουβέντα αυτή), να μπορείς να διαφωνείς και οι άλλοι να σε ακούνε. Είναι μόνο αυτό όμως; Και το ψέμα, η έπαρση, η άγνοια, η αμορφωσιά (όχι αυτών που δεν έβγαλαν πανεπιστήμια αλλά αυτών που, όπως έλεγε ο πατέρας μου, δεν έχουν "κοινωνική μόρφωση", έννοια που ακόμη αναζητώ να ορίσω...), ο ξερολισμός όσων αρέσκονται να μένουν στην άκρη "ψειρίζοντας τη μαϊμού"; Αυτά, δυστυχώς, είναι κάποια από τα φαινόμενα της πολιτικής μας ζωής τα τελευταία δύο χρόνια.

Δεν θα κάνω εδώ δική μου αποτίμηση για την Κυβέρνηση των δύο χρόνων (παρά το ότι θα είχα θετικά και αρνητικά στοιχεία να επισημάνω, αλλά αυτό μπορώ και σε άλλες ευκαιρίες και δεν έχω πρόβλημα), όμως, επειδή και προβληματισμούς, αλλά και προσδοκίες έχω, θα παραπέμψω σε δυο παλιότερα κείμενα του Δημήτρη Σεβαστάκη, νυν βουλευτή Σάμου του Σύριζα, ο οποίος, πάντα κριτικός και ειλικρινής, θέτει σοβαρά ζητήματα για την Αριστερά, λέει αλήθειες για τις παθογένειες και της Αριστεράς και της ελληνικής κοινωνίας και μακάρι αυτές να εισακούονται (και το σημαντικό είναι ότι αποδέκτες των αληθειών αυτών δεν είναι μόνο οι έχοντες υπεύθυνη διοικητική θέση, αλλά και καθένας και καθεμιά μας, ας μην το παραβλέπουμε και αυτό το στοιχείο). 

Έγραφε λοιπόν τον Σεπτέμβριο του 2014 στην Αυγή ο Σεβαστάκης, τότε που ήδη διαφαινόταν η εκτόξευση του Σύριζα προς κυβερνητικά ποσοστά, για το χαρούμενο και λυπηρό στρίμωγμα της Aριστεράς και με, δυστυχώς, οικεία μας αν και υποθετικά (δήθεν) παραδείγματα έδινε το στίγμα της Αριστεράς και κυρίως του αριστερού!

Παλιότερα, στις 6 Μαϊου του 2012, ημέρα των εκλογών του '12, έγραφε στην Αυγή πώς οραματίζεται την Αριστερά: "ερωτεύσιμη και φρέσκια, αλλά κυρίως έξυπνη και έντιμη". Και καταλήγει: Η αριστερά ή εξασφαλίζει το βαθύ νόημα για τους απαρηγόρητους ή απλώς κάνει καριέρα. Εκείνη, αλλά κι εμείς διαλέγουμε…

(Δεν θα ήθελα εδώ να σκεφτώ "Ακούει κανείς;", εμπιστεύομαι την εντιμότητα και την ανιδιοτέλεια).

Θα ήθελα όμως να παραπέμψω και σε ένα πολύ πρόσφατο κείμενο του μηχανικού Σπύρου Κανιώρη από την Πρέβεζα (δραστήριος μηχανικός, υπήρξε και πρόεδρος της Ν.Ε Πρέβεζας του ΤΕΕ Ηπείρου), ο οποίος σε άρθρο του με τίτλο "Επτά χρόνια αρκετά" στο artinews γράφει :

Τον άλλο κόσμο “τον εφικτό” και «ισορροπημένο» επιζητούμε, αλλά δεν τον βλέπουμε ακόμη, αφού οι άνθρωποι όταν θυμώνουν πολύ, χάνουν τον αυτοέλεγχο (συνήθως μεθοδεύεται) και επιλέγουν …πόλεμο με βαρβαρότητα (θα τον αποφύγουμε;).

Κι επίσης:

Η Ελληνική κυβέρνηση εύχομαι να συνενωθεί με την κοινωνία και τις πολιτικές δυνάμεις της λογικής, κόντρα στην διαπλοκή και τη διαίρεση (δεν φτάνει ενάμιση κόμμα γι αυτά), γιατί ο κόσμος … καταρρέει και απαιτείται αλήθεια, αυτοπεποίθηση και ενότητα!

Λέει κι άλλες αλήθειες, αξίζει να διαβαστεί όλο και με προσοχή.

Ο Σεβαστάκης, πάλι, τελείωνε το άρθρο του 2014 με τη φράση:

Επιφυλάσσομαι, ελπίζοντας.

Κι εγώ εξακολουθώ να κάνω το ίδιο, γιατί πια βαρέθηκα να ψειρίζω τη μαϊμού, πάλι ψείρες γεμίζει...

Γιατί συμφωνώ με τους σοφούς Γάλλους παππούδες, που έγραφαν:

"Το αστραφτερό μέλλον έχει πεθάνει, μπορούμε όμως ν' ανοίξουμε το δρόμο στο εφικτό μέλλον".

Μακάρι οι νεότεροι να μπορέσουν να βρουν έναν καλύτερο και πιο εύκολο δρόμο, για ένα, γιατί όχι, πιο αστραφτερό μέλλον!

Μαζί τους τότε!

Στο δρόμο της ελπίδας και της αξιοπρέπειας, στο δρόμο της Αριστεράς!

"Αγαπητοί πολίτες, στόχος μας είναι να καταγγείλουμε τη διεστραμμένη πορεία της σημερινής τυφλής πολιτικής που μας οδηγεί σε καταστροφές και να προτείνουμε έναν δρόμο σωτηρίας".

Έτσι ξεκινούν το βιβλίο τους με τίτλο "Ο δρόμος της ελπίδας" οι δύο γέροντες σοφοί από τη Γαλλία Στεφάν Εσσέλ και Εντγκάρ Μορέν.*  Στο μόλις 85 σελίδων βιβλίο τους (που στη Γαλλία εκδόθηκε το 2011 με τον τίτλο Le chemin de l'espérance), καταθέτουν τις σκέψεις τους, καταστάλαγμα μιας ζωής στοχασμών και αγώνων για ελευθερία και δημοκρατία σε όλα τα επίπεδα. Μιλούν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λαοί σε όλο τον κόσμο και προτείνουν ένα δρόμο "προς μια καινούρια πολιτική για όλη την Ευρώπη, η οποία μπορεί να δώσει μια σωτήρια προοπτική", ένα δρόμο του εύ ζήν, μακριά από "τα πλοκάμια του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και τη βαρβαρότητα των εθνοτικών εκκαθαρίσεων".

Επιθυμούμε, γράφουν, την αναγέννηση μέσω των τεσσάρων πηγών που τροφοδοτούν την αριστερά: την ελευθεριακή (ελευθερία των ατόμων), τη σοσιαλιστική (βελτίωση της κοινωνίας), την κομμουνιστική (κοινοτική αδελφότητα) και την οικολογική (αποκατάσταση της σχέσης με τη φύση και τη Μητέρα-Γη).

Η παγκοσμιοποίηση, η ανάπτυξη και η δυτικοποίηση είναι, λένε, οι τρεις όψεις του ίδιου φαινομένου, του φιλελευθερισμού. Μιλούν για τη Γή-Πατρίδα που θ' αγκαλιάζει και θα σέβεται τις επιμέρους πατρίδες. Προτείνουν την ανάπτυξη της αλληλεγγύης και της πολιτιστικής γονιμότητας που ευνοεί η παγκοσμιοποίηση, διασώζοντας όμως ταυτόχρονα και και τη ζωτική αυτονομία σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Πρέπει να μειώσουμε, λένε, την οικονομία του περιττού και της επιφανειακότητας, να προτείνουμε όχι τη διαιώνιση της τυποποιημένης δυτικοποίησης αλλά μια πολιτική για όλη την ανθρωπότητα.


Υπάρχει, λένε, έλλειμμα αγάπης και συμπόνοιας, έλλειμμα κατανόησης, υπάρχει ηγεμονία της ποσότητας αγαθών έναντι της ποιότητας ζωής.

Δεν μένουν στις διαπιστώσεις, αλλά κάνουν προτάσεις για την καινούρια πολεοδομία-χωροταξία, για την απογραφειοκρατικοποίηση και την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, για την παιδεία, για την πολιτική νεολαίας, για την εργασία και για ένα ευρωπαϊκό New Deal με έργα υποδομής που θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας και θα ωθήσουν στην επανεκκίνηση της οικονομίας αντίθετα με τις πολιτικές λιτότητας, για θέματα οικονομίας, για την πολιτική εξανθρωπισμού και προσοχής για κάθε πολίτη, για την πολιτική αξιοπρέπειας προς κάθε πολίτη!

Μιλούν για την παιδεία που μαθαίνει τους ανθρώπους πώς να ζουν, για τη γνώση που ενώνει τη σκέψη και δεν την κατακερματίζει, για την αισθητική παιδεία και την αισθητική της καθημερινότητας.

Τα λόγια τους είναι τόσο επίκαιρα. Επίκαιρα για τη Γαλλία με την έξαρση του ισλαμικού φανατισμού και το χτύπημα στο Charlie Hebdo. Επίκαιρα για την Ελλάδα και το πείραμα της αριστερής ανατροπής που ελπίζουμε στο ξεκίνημά της από την επόμενη Δευτέρα. Επίκαιρα για όλη την Ευρώπη γιατί αυτή η ανατροπή ελπίζουμε να δώσει το έναυσμα για μια νέα κατάσταση.

Οι δύο Γάλλοι στοχαστές τελειώνουν το μανιφέστο της ελπίδας με μια προτροπή:

"Έχουμε ανάγκη από μια καινούρια πολιτική θέλησης για ζωή που να μας απαλλάξει από την απάθεια και τη θανάσιμη παραίτηση."

Αυτή την Αριστερά θέλουμε, σ΄αυτήν πιστέψαμε εδώ και δεκαετίες, γι΄αυτήν ελπίζουμε από τις 26 του Γενάρη μέσω του Σύριζα. Ή τουλάχιστον, σ΄αυτή την Αριστερά πιστεύω εγώ, σ΄αυτήν πίστευα και πριν από 40 και πριν από 26 χρόνια.

Σ' αυτή την Αριστερά ελπίζω ακόμη. Ακόμη κι αν υπάρχουν κάποιοι προβληματισμοί. Επιφυλάσσομαι ελπίζοντας, όπως εύστοχα τελείωνε το άρθρο του με τίτλο "Το χαρούμενο και λυπηρό στρίμωγμα της Αριστεράς" στην Αυγή τον περασμένο Σεπτέμβρη ο Δημήτρης Σεβαστάκης.

Ας ελπίζουμε λοιπόν σε ένα εύ ζήν όπως το οραματίστηκαν οι Εσσέλ και Μορέν, γιατί

"το αστραφτερό μέλλον έχει πεθάνει, μπορούμε όμως ν' ανοίξουμε το δρόμο στο εφικτό μέλλον".

-----------------------

* Οι δύο συγγραφείς είναι σημαντικές προσωπικότητες της Γαλλίας. Ο Στεφάν Εσσέλ (1917-2012) έγινε γνωστός στην Ελλάδα και από τα "Αγανακτήστε" και "Αγωνιστείτε". Ο Εντγκάρ Μορέν (1921- με καταγωγή και από Θεσσαλονίκη), για πολλά χρόνια επικεφαλής του Εθνικού Κέντρου Ερευνών της Γαλλίας CNRS, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων κοινωνικού και πολιτικού ενδιαφέροντος, από τα οποία έχω διαβάσει επίσης τα "Η Μέθοδος" και "Τα Δαιμόνια μου").

Ποια Αριστερά;

Για μια  "ερωτεύσιμη και φρέσκια, αλλά και έξυπνη και έντιμη" Αριστερά

Αντιγράφω το άρθρο του καθηγητή Δ. Σεβαστάκη  για την Αριστερά όπως πρέπει να είναι. Αν και γράφτηκε την ημέρα των εκλογών και πριν βγάλουν αποτελέσματα οι κάλπες, πάντοτε αλλά και ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, οι παρατηρήσεις του είναι όχι απλά ενδιαφέρουσες αλλά πολύ περισσότερο και από χρήσιμες.

--------------------

Ο θρίαμβος και η αντίρρηση

του Δημήτρη Σεβαστάκη*

Η Αριστερά θα 'πρεπε να συγκεντρώνει και να μετουσιώνει τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την παραίτηση, την απότομη και συνήθως άσφαιρη τσαντίλα, σε κάτι πιο λόγιο, περισσότερο διαρκές, λιγότερο ναρκισσιστικό, βαθύτερα πολιτικό.

Κι όμως οι εκλογές δεν μεταβάλλουν και πολλά στη μικρή μέρα, τη μέρα του φτωχού. Δεν τροποποιούν τις φαντασιώσεις του μαζικού, χαμηλού ανθρώπου που χωρίς σοβαρά συναισθηματικά επιχειρήματα κοιτάζει προσεκτικά τις κρεμασμένες εφημερίδες, τις ημερομηνίες λήξης στα ράφια, κάνει αργά και διστακτικά κάθε αγορά, τρίβει σφιχτά τα ελάχιστα χαρτονομίσματα, ιδρώνει τα ψηφοδέλτια. Αυτού του πολίτη που όλα του φαίνονται τεράστια και ιλιγγιώδη: η μέρα, τα ψώνια, οι μετακινήσεις. Αυτού του τελειωμένου κατοίκου της πόλης που είναι εύθραυστος, που δεν τα πήρε απάνω του όταν οι πασόκοι κανιβάλιζαν με τις τοπικές, τους δήμους, τις υπηρεσίες και τις εργολαβίες, όταν οι νεοδημοκράτες τσαλαβουτούσαν στερημένοι και άστατοι, όταν οι χειρότεροι από όλους, οι καιροσκόποι, έχωναν το λαδωμένο χέρι τους παντού, στις τσέπες και στις ηθικές. Αυτού του πολίτη που δεν του περισσεύει να συμπονέσει, να συγκινηθεί, να δει τον άλλον, να σκεφτεί τον νέο. Οι εκλογές δεν αγγίζουν τον στεγνωμένο, μικρό, φοβισμένο, που προσπαθεί να θυμηθεί όχι για να ιστορηθεί αλλά μόνο για να δραπετεύσει, για να μη ζήσει την αδιακύμαντη ημερήσια οδύνη.

Όλοι οι κόμβοι εξουσίας είναι πιασμένοι. Από τους γρήγορους, τους καπάτσους, τους αδίστακτους. Αυτός ο πολίτης πάντα περισσεύει. Ναι. Ψήφος αριστερής εμπιστοσύνης. Αυτή η ψήφος θα 'πρεπε να είναι η ψήφος μέριμνας και έννοιας γι' αυτόν τον άνθρωπο. Τον μόνο της πόλης, τον έρημο της ιστορίας, που δεν έζησε κανένα έπος, καμιά μεγάλη αλήθεια και που πάντα ήταν απ' έξω. Αυτόν τον χαμηλής έντασης, υψηλής λύπης, βαθιάς παραίτησης πολίτη. Οι εκλογές όμως περνάνε δίπλα του. Αστοχούν. Ο Θεσμός είναι αναίσθητος, θαμπός, τυλιγμένος σε μια τελεστική και υψηλόφωνη ζελατίνη. Η Αριστερά κανονικά θα 'πρεπε να είναι το περιεχόμενο μιας τέτοιας αποκατάστασης. Όχι να χρηματίσει τον παραιτημένο, το υπόλειμμα της νόθας μεταπολεμικής και ιδίως μεταδικτατορικής αστυφιλίας, όχι να του αποκαταστήσει το χαμένο λαϊκό κύρος του, αλλά να τον κάνει να ξαναγαπήσει, να αναθαρρήσει. Να μπορέσει να του ξυπνήσει το κοιμισμένο νεύμα προς τον άλλο, να τον ωθήσει ώστε να ξαναδεί με τόλμη τα βήματα στο χαλασμένο πεζοδρόμιο που όμως κάπου οδηγούν.

Η Αριστερά θα 'πρεπε να συγκεντρώνει και να μετουσιώνει τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την παραίτηση, την απότομη και συνήθως άσφαιρη τσαντίλα, σε κάτι πιο λόγιο, περισσότερο διαρκές, λιγότερο ναρκισσιστικό, βαθύτερα πολιτικό. Η Αριστερά θα 'πρεπε να είναι η μεγάλη ηθική δύναμη που γίνεται πολιτικά έγκυρη μέσα από αυτήν την αποκατάσταση. Κι όμως. Βλέπει κανείς στον λόγο της το μεγάλο αφήγημα -ξέπνοο και ελπιδοφόρο-, δεν βλέπει καθαρά το άγγιγμα. Βλέπει κανείς στον λόγο της Αριστεράς τη ρητορική του «άλλου», την αλληλέγγυα εκφώνηση, δεν διακρίνει εύκολα τη γενναιόδωρη και νοημένη χειρονομία.

Μπορεί να είμαι πνεύμα αντιλογίας και να διστάζω τώρα που η Αριστερά πάει καλά, που αναλαμβάνει επιτέλους την ισχύ, έστω και χωρίς ιδεολογική ωρίμανση και πυκνότητα. Μπορεί να επιφυλάσσομαι από μια γρουσούζα, παιδική σχεδόν, καχυποψία ότι αυτός που τρέμει από φιλόδοξη ωραιοπάθεια, θα 'ναι ο πρώτος (όπως πάντα) που θα λακίσει στο απολίτικο και επαγγελματικό. Μπορεί. Σήμερα που είναι μέρα μιας πολιτικής γιορτής, όπου η «αστική δημοκρατία» επιφυλάσσει καλοδιπλωμένες και ατσάκιστες ελπίδες, σήμερα που η αριστερά πράττει και εκδηλώνεται και δομεί, η όλη και σύγκορμη αριστερά - παρ' ολα τα συντηρημένα ενδομίση και τις καχυποψίες - σήμερα λοιπόν πίσω από την τραυματισμένη χαρά, ας κρατάμε και την περίσκεψη.

Η Αριστερά που νομιμοποιείται από την αθλιότητα και ανικανότητα της εμπράγματης διοικητικής πολιτικής των κομμάτων εξουσίας, η Αριστερά που μπορεί να ενθουσιάσει ή έστω αργόσυρτα να παρασύρει, κυλώντας και ανεμίζοντας στη χλοερή πόλη, κάνει τη μισή δουλειά. Η άλλη μισή δουλειά είναι το τι κάνει τη δύναμή της, πώς τη γέρνει τρυφερά πάνω στον χαμένο πολίτη, στον δραπέτη νέο. Η Αριστερά βεβαίως συνεγείρει, αλλά πρέπει και να αντέχει. Πρέπει να είναι ερωτεύσιμη και φρέσκια, αλλά κυρίως έξυπνη και έντιμη. Η πίεση από ένα αντιπαραγωγικό σύστημα που δεν «τέλειωσε τη δουλειά», που δεν έχει πάρει όσα θα ήθελε, θα είναι μετεκλογικά μεγάλη, αδίστακτη και κατακλυσμιαία. Και η Αριστερά πρέπει να αντέξει. Και θα αντέξει αν η συστημική παρεκτροπή δεν τρυπώνει μέσα στην ψυχή της. Όσο δρα δύσκολα, ανικανοποίητα, στοχαστικά, τόσο θα βρίσκεται εκεί και την επόμενη, δύσκολη μέρα.

Η αριστερά ή εξασφαλίζει το βαθύ νόημα για τους απαρηγόρητους ή απλώς κάνει καριέρα. Εκείνη, αλλά κι εμείς διαλέγουμε…

* Ο Δημήτρης Σεβαστάκης είναι ζωγράφος, επ. καθηγητής ΕΜΠ dsevastakis@arch.ntua.gr

--------------------

Πηγή: Αυγή 6 Μαίου 2012 http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=686674