Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Τζόκας Σπύρος. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Τζόκας Σπύρος. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013

Τα πρώτα βήματα του Τεχνικού Επιμελητηρίου πριν από 90 χρόνια και και δύο αναφορές από τη σύγχρονη ιστοριογραφία


"Πρακτικά Γενικής Συνελεύσεως της Γενικής Ενώσεως Ελλήνων Επιστημόνων Μηχανικών γενομένης την 11η Ιανουαρίου 1923 εν τω καταστήματι της Λέσχης Επιστημόνων."

Στη Συνέλευση αυτή, όπως δημοσιεύεται στο περιοδικό "Αρχιμήδης" (Ιαν. 1923, σελ. 5-7) αποφασίστηκε να επιδιωχθεί η συνένωση όλων των μέχρι τότε φορέων που εκπροσωπούσαν τους μηχανικούς. Ο Πρόεδρος της Συνέλευσης Μ. Οικονόμου σημείωνε μάλιστα ότι "η Επανάστασις ήτις διοικεί την χώραν θα χαράξει νέας οδούς εις την διοίκησιν" και ότι "οφείλει ο τεχνικός κόσμος ... να έλθει αρωγός του έργου αυτής παρέχων την πεφωτισμένην γνώμην του επί των μεγάλων τεχνικών ζητημάτων της χώρας". Να θυμίσουμε ότι η " επανάσταση" στην οποία αναφέρεται ο Οικονόμου ήταν το "κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922" από το  οποίο προέκυψε η Κυβέρνηση Γονατά (πρόκειται για το κίνημα των Νικ. Πλαστήρα, Στ. Γονατά και Δ. Φωκά). Η Ελλάδα εκείνη την περίοδο αλλά και για αρκετά χρόνια βρισκόταν σε μια ιδιαίτερα δύσκολη πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση - μικρασιατική καταστροφή, κατάρρευση του μεγαλοϊδεατισμού, ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες στο δρόμο και χωρίς δουλειά, έντονο το στεγαστικό πρόβλημα, μεγάλες ανάγκες σε τεχνικές υποδομές ... 

Θα ήταν παραπάνω από απαραίτητος και χρήσιμος ένας φορέας που θα συνέβαλε στην αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων που ταλάνιζαν τη χώρα, αλλά και παράλληλα θα αντιμετώπιζε συλλογικά και ενιαία τα ζητήματα των ελλήνων μηχανικών.


Ετσι, το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου εκδόθηκε το Ν.Δ. "Περί συστάσεως Τεχνικού Επιμελητηρίου" (ΦΕΚ 338/Α/1-24/11/1923), με το οποίο εδραιώθηκαν οι θεσμοί που όριζαν και συγκροτούσαν την επιστημονική και επαγγελματική κοινότητα των ελλήνων μηχανικών. Όλο το κείμενο δημοσιεύτηκε σε συνέχειες σε δύο τεύχη του Αρχιμήδη (Νοέμβριο και Δεκέμβριο 1923).




Προσωπογραφία Ηλία Αγγελόπουλου, πρώτου προέδρου του ΤΕΕ
Πρώτος Πρόεδρος  του ΤΕΕ (το 1925) ανέλαβε τιμητικά, λόγω της προσφοράς του στο χώρο των μηχανικών, ο Ηλίας Αγγελόπουλος, πολιτικός μηχανικός, στοιχεία για τη βιογραφία και την εργογραφία του οποίου μπορούν να ανακτηθούν από τη βάση δεδομένων "Μηχανικοί" της Βιβλιοθήκης του ΤΕΕ. Εξάλλου, ειδικά στον Αγγελόπουλο αλλά και σε όλη την εποχή και το σχετικό με το ΤΕΕ ιστορικό πλαίσιο αναφέρεται διεξοδικά ο ιστορικός της επιστήμης Σπύρος Τζόκας στη διδακτορική διατριβή του με τίτλο "Για την κοινωνική διαμόρφωση της αντικειμενικότητας της τεχνικής: Παραδείγματα από την ιστορία των Ελλήνων μηχανικών (τέλη 19ου – αρχές 20ου αιώνα)", Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΜΙΘΕ - ΕΜΠ, 2011 (περίληψη εδώ). 


  Ο Τζόκας στην πολύ ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη εργασία του υιοθετεί τον όρο "ειδήμων μηχανικός" (expert), επιχειρώντας να δείξει "τον τρόπο με τον οποίο συγκροτήθηκε η ταυτότητα του μηχανικού ως ειδήμονα που διεκδικούσε μια κεντρική θέση στη δημόσια σφαίρα".

Σημειώνεται εξάλλου η αντίληψη για το ρόλο του μηχανικού ως "ειδικού διανοούμενου", σε μια εποχή ανάπτυξης της τεχνολογίας, θεωρούμενης ως παράγοντας αλλαγής και στοιχείο νεωτερικότητας. Ο διανοούμενος αυτός "εισέρχεται στο δημόσιο χώρο με το κύρος του ειδικού [...] για να υποδείξει τον αποδοτικότερο δρόμο στην παραγωγική διαδικασία".
Η αναφορά για τον ειδικό διανοούμενο έχει ληφθεί από τη συμβολή της ιστορικού Μαρίας Μαυροειδή στο έργο "170 χρόνια Πολυτεχνείο: οι μηχανικοί και η τεχνολογία στην Ελλάδα", τ. Α', σελ. 446, στο κείμενο της οποίας παρατίθεται η αναφορά στο άρθρο Σωτηρόπουλος Δ., Παναγιωτόπουλος Δ., “Ειδικοί” διανοούμενοι και θύλακες χειραφέτησης στο Μεσοπόλεμο. Μεταρρυθμιστές γεωπόνοι και μηχανικοί στην ύπαιθρο και το άστυ,  Μνήμων, 2008, τόμ. 29, σ. 121- 149. Σημειώνεται βέβαια ότι όλες οι εργασίες και στους δύο τόμους της παραπάνω έκδοσης είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες.

Για το ίδιο θέμα, δηλαδή τις προσπάθειες συλλογικής έκφρασης και παρουσίας των μηχανικών από τον 19ο αιώνα ακόμη, ασχολείται και ο ιστορικός Γιάννης Αντωνίου. Στη μελέτη του με τίτλο "Έλληνες μηχανικοί: θεσμοί και ιδέες" που προέκυψε από τη διδακτορική διατριβή του στο ΕΜΠ, ο Αντωνίου διατυπώνει ως εξής την άποψη του σχετικά με το ρόλο ίδρυσης του ΤΕΕ:
"... Αυτό το οποίο άρχισε να αποτελεί συνείδηση στους πρωταγωνιστές αυτών των εγχειρημάτων και να προβάλλεται σ’ αυτή τη φάση ήταν ότι η κατοχύρωση του επαγγέλματος του διπλωματούχου μηχανικού και του συνακόλουθου κοινωνικού status, που διεκδικείτο μέσω αυτής, δεν ήταν μόνο υπόθεση που συνδεόταν με την αναβάθμιση των σπουδών στο Πολυτεχνείο και την παγίωση μιας κοινωνικής συνείδησης που διεκδικούσε την καθιέρωση μιας οργανικής σχέσης ανάμεσα στα τεχνικά επαγγέλματα και την επιστήμη. Χρειαζόταν και κάτι ακόμη, η θεσμική αναγνώριση αυτής της σχέσης μέσω της ανάθεσης σε μια ενιαία επαγγελματική οργάνωση των μηχανικών, που θα είχε τη μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, του ρόλου του προνομιακού τεχνικού συμβούλου του κράτους. 
Ο θεσμός, ο οποίος επρόκειτο να εκφράσει αυτή τη διπλή αρμοδιότητα και να υπερβεί τελεσίδικα τον οργανωτικό κατακερματισμό στη συλλογική εκπροσώπηση των Ελλήνων μηχανικών, έγινε πραγματικότητα με το νομοθετικό διάταγμα της 1ης Νοεμβρίου του 1923 σύμφωνα με το οποίο ιδρύθηκε το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Ο νόμος ψηφίσθηκε όταν υπουργός συγκοινωνιών ήταν ο Λουκάς Σακελλαρόπουλος, ενώ πρώτος πρόεδρος του Επιμελητηρίου ανέλαβε το 1925 ο Ηλίας Αγγελόπουλος..."
Γιάννης Αντωνίου, Οι έλληνες μηχανικοί: Θεσμοί και ιδέες, Βιβλιόραμα, 2006.
Οι παραπάνω εργασίες δεν είναι οι μόνες που ασχολούνται με το ρόλο του ΤΕΕ και των μηχανικών. Αρκετοί είναι οι Έλληνες ερευνητές (Μ. Ασημακόπουλος, Χρ. Αγριαντώνη, Κ. Γαβρόγλου, για να αναφέρω μερικά ονόματα, ενδεικτικά) που τα τελευταία χρόνια ερευνούν, ομιλούν και συνομιλούν για το θέμα αυτό. 

Και βέβαια, να μην παραλείψω το ίδιο το ΤΕΕ με την έκδοση για τα 80 χρόνια του το 2003 ("80 χρόνια ΤΕΕ: οδοιπορικό στο χρόνο , "δια πυρός και σιδήρου" : η δημιουργική συμβολή του ΤΕΕ και των Ελλήνων Μηχανικών", αλλά επίσης με πρωτοβουλίες τις οποίες είχα τη χαρά να ξεκινήσω και να συντονίζω, δηλαδή τη βάση δεδομένων "Έλληνες Μηχανικοί" ως έργο της Βιβλιοθήκης ΤΕΕ (http://opac.tee.gr), τη σειρά συνεντεύξεων με παλαίμαχους μηχανικούς και τη σελίδα "Οι Έλληνες Μηχανικοί και το έργο τους" (http://history.tee.gr/). 

Θα επανέλθω...

(Βλέπε και σειρά αναρτήσεων με τον τίτλο "Ξεφυλλίζοντας τα Τεχνικά Χρονικά...")