10ήμερο πολιτισμού στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής - Μουσείο Αλέκου Κοντόπουλου

Για 10 βράδυα, και φέτος όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή, ο κήπος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αγίας Παρασκευής και του Μουσείου Αλέκου Κοντόπουλου γεμίζει ασφυκτικά από κόσμο. Άνθρωποι κάθε ηλικίας έρχονται από νωρίς να πιάσουν θέση, με ολοφάνερη στα πρόσωπά τους την ανάγκη να ψυχαγωγηθούν, να τραγουδήσουν και να γελάσουν, να συναντηθούν και να συνομιλήσουν. Το άξιο προσωπικό της Βιβλιοθήκης, συνεχώς στο πόδι, πρόθυμοι όλοι και όλες να βοηθήσουν ώστε να μην δυσαρεστηθεί κανείς, να βρουν όλοι τη θέση τους στον κήπο.  Και βέβαια παντού ανάμεσά μας, η ψυχή του 10ήμερου, η Αθηνά Κοντοπούλου, κληρονόμος του Αλέκου Κοντόπουλου του οποίου το εργαστήριο - μουσείο στεγάζεται δίπλα στο χώρο που έχει παραχωρηθεί για τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Πρέπει ν' αναφερθώ επίσης στην Πρόεδρο και στα μέλη του Δ.Σ. της Βιβλιοθήκης που αντιμετωπίζουν θετικά, όπως φαίνεται, όχι μόνο τις εκδηλώσεις αυτές αλλά και συνολικά τη λειτουργία της Βιβλιοθήκης. Και αυτή είναι μια θετική εικόνα για τη δημοτική αρχή, και αυτή πρέπει να είναι η στάση κάθε δημοτικής αρχής.

Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν την Παρασκευή με τη Σαββίνα Γιαννάτου τραγούδι και την Ευγενία Καρλαύτη στο πιάνο. Ήταν μια εξαιρετική βραδυά, η Σαββίνα είναι γνωστή και καταξιωμένη, όμως και η Ευγενία Καρλαύτη είναι μια αποκάλυψη, όχι μόνο στην τέχνη του πιάνου, αλλά και στα φωνητικά, και μάλιστα σε κομμάτια τζαζ ή με τζαζίστικο στυλ (δεν ξέρω αν είναι μουσικά σωστή αυτή η διατύπωση, όμως έτσι εισέπραξα τα ακούσματά της και μου άρεσαν πολύ). Πρέπει να πω ότι τις είχα ξανακούσει τον Απρίλιο στα Χανιά, όταν συμμετείχαν στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Λεωνίδα Κακάρογλου "Μνήμη σχεδόν πλήρης". 

Η προχθεσινή βραδυά στον κήπο της Βιβλιοθήκης είχε και μία χαρούμενη εξέλιξη. Ενώ έφταναν προς το τέλος του πρώτου μέρους, στο οποίο μας χάριζαν εξαίρετες μελωδίες από τις χώρες της Μεσογείου και όχι μόνο, άρχισε να βρέχει, στην αρχή από λίγο, εκείνες έπαιζαν και τραγουδούσαν, όμως η βροχή δυνάμωνε, κι εκείνες συνέχιζαν να τραγουδούν και να παίζουν, και η βροχή δυνάμωνε, κάποιοι από τους θεατές είχαν προβλέψει να φέρουν ομπρέλλες, κι εκείνες συνέχιζαν, η Γιαννάτου τραγούδησε υπέροχα "Χάρτινο το φεγγαράκι" και "Πορνογραφία", και τραγουδούσε όλος ο κόσμος στη βροχή και έβαλε κάπου στη μέση "Singing in the rain" και συνέχιζαν... Βέβαια, δεν μπορούσε αυτό να κρατήσει άλλο, όμως η βραδυά τελείωσε τόσο όμορφα, τόσο ζεστά!

Η χθεσινή εκδήλωση του Σαββάτου ήταν με το Μίλτο Λογιάδη στο πιάνο και τον Χρήστο Ζερμπίνο στο ακορντεόν, που επίσης αποτελούσαν εγγύηση για μια όμορφη μελωδική βραδυά. Απόψε, οι τρείς νέοι ηθοποιοί Γιώργος Χατζηπαύλου, Χρύσα Κατσαρίνη και Διονύσης Ατζαράκης, σε νούμερα μορφής stand-up comedy, μας έκαναν για δύο περίπου ώρες να γελάμε συνεχώς με τα κωμικά, ευρηματικά και πολύ αληθινά τελικά νούμερα που μας πρόσφεραν με κέφι και αγάπη.

Θα ακολουθήσουν ο Παναγιώτης Μάργαρης  στην κιθάρα με το Λαυρέντη Μαχαιρίτσα στο τραγούδι, η παρουσίαση του βιβλίου «Ένας κι ένας…» του Δημήτρη Γκιώνη , η μουσική κωμωδία «Δυο Τενόροι στα μπουζούκια» των αδερφών Τάκη και Γιάννη Φίνα, η θεατρική παράσταση «Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου» με τη Νένα Μεντή, παρουσίαση βιβλίου και συναυλία-αφιέρωμα για τον Γιώργο Ζαμπέτα, μουσική βραδυά με το Λουδοβίκο των Ανωγείων και τέλος η μουσική βραδυά «Από τον Τσιτσάνη στον Reinhardt» με τους Gadjo Dilo. Μπράβο για το τέλος, γιατί ο Reihardt ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα, όπως και ο δικός μας ο Τσιτσάνης βέβαια.

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Αγίας Παρασκευής είναι ένας ζωντανός οργανισμός μέσα στην πόλη. Μαζί με το Μουσείο Αλέκου Κοντόπουλου και με το παράρτημα της βιβλιοθήκης στο Κοντόπευκο αποτελούν ζωντανές κυψέλες Παιδείας και Πολιτισμού, κι αυτό χάρη στους ανθρώπους που τα λειτουργούν. Εμείς, αυτό εισπράττουμε, και δεν είναι λίγο...

Το γέλιο του δράκου και η κτηνωδία των πολέμων

Έχω συνδέσει το βιβλίο με τη σφαγή στα Καλάβρυτα. Γιατί εκεί, στο Μουσείο, πριν μερικά χρόνια, και όταν ο τότε δήμαρχος μας μίλησε και μας έδειξε τι έγινε στην πόλη του εκείνο το μαύρο Δεκέμβρη του 1943, ένας από την ομάδα μας σύστησε να διαβάσουμε  "Το γέλιο του δράκου" του Γάλλου συγγραφέα Πιέρ Πεζί (εκδ. Ποταμός 2007, σε μετάφραση Κατερίνας Δασκαλάκη). Το χαρακτήρισε μάλιστα ως ένα από τα συγκλονιστικότερα αντιπολεμικά και αντιφασιστικά βιβλία που έχει διαβάσει.

Από τότε, το έχω χαρίσει δώρο σε πολλούς φίλους. Το θεωρώ κι εγώ συγκλονιστικό στην περιγραφή και στην παρουσίαση των σκέψεων του συγγραφέα γύρω από τον πόλεμο και το φασισμό, γύρω από τις μνήμες και γύρω από τις εικόνες και τα τραύματα της παιδικής ηλικίας. Τους τελευταίους μήνες όμως, από τότε που εντάθηκαν τα γεγονότα στην Ουκρανία, είχα ένα λόγο παραπάνω να επιστρέψω στο βιβλίο.

Ένας 16χρονος Γάλλος, ο Πωλ, φιλοξενείται από μια οικογένεια στο Κελστάιν της Γερμανίας το καλοκαίρι του 1963. Κι ενώ κάνει γνωριμίες με παιδιά της ηλικίας του και συμμετέχει στις εκδηλώσεις της μικρής πόλης, ένας θάνατος, μάλλον μια αυτοκτονία, έρχεται να ταράξει τα νερά. Δεν θα αναφέρω λεπτομέρειες από την ιστορία, όμως να πω ότι ο συγγραφέας γυρνά στο 41 και ξανά στη δεκαετία του 60 και ξανά στο '41 και στο '44 και έρχεται στα πιο πρόσφατα χρόνια αλλά μεταπηδά και στο μέλλον!

Τοποθετεί ένα καθοριστικό μέρος της ιστορίας του στην Ουκρανία του 1941, κατά την εισβολή των Ναζί στη Ρωσία, και περιγράφει τις θηριωδίες ενάντια στο ντόπιο πληθυσμό και κύρια ενάντια στους Εβραίους. Ο Λαφοντέν και ο Μόριτζ από το Κελστάιν, οι ήρωες της ιστορίας του Πεζύ εδώ στην Ουκρανία του '41. Φορτηγά με στοιβαγμένα παιδάκια οδηγούνται στο δάσος, για να εκτελεστούν. Ο δρόμος δύσβατος, τα εξαντλημένα παιδιά πέφτουν το ένα πάνω στο άλλο καθώς οι κινητήρες ζορίζονται να προχωρήσουν. Αλλά πρέπει να περάσουν το ξέφωτο, να φτάσουν στον προορισμό, είναι εβραιάκια, σκέφτεται ο Μόριτζ!

"...Η αλήθεια είναι ότι νιώθει μόνο περιφρόνηση και αηδία γι' αυτούς τους κουρελιάρηδες πολιτοφύλακες που ανυπομονούν να ξεμπερδεύουν, στο χείλος του λάκκου που έχουν σκάψει. Θα πρέπει να περιμένουν μες  στη σιωπή, στο τραγούδι των πουλιών, στο βόμβο των εντόμων και στο θρόισμα των φύλλων της σημύδας..."

Οι Ουκρανοί πολιτοφύλακες έκαναν τη "βρώμικη" δουλειά. Είναι γνωστός εξάλλου ο ρόλος των Ουκρανών στη διάρκεια του πολέμου, κι έτσι η ανάληψη της εξουσίας τώρα από ακροδεξιά, φασιστικά στοιχεία δεν μπορεί παρά να φέρει, έστω και συνειρμικά, τέτοιες αντιστοιχίες αλλά και ανησυχίες για το παρόν και το μέλλον της Ευρώπης (σε συνδυασμό με ανάλογες καταστάσεις και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες).

Οι σκηνές που περιγράφει στις σελίδες αυτές είναι φρικτές, είναι συγκλονιστικές!
Δυό παιδάκια σφίγγουν τα χέρια του Μόριτζ, αυτός αναστατώνεται, δεν τα απωθεί, και προχωρούν μαζί προς τους σκαμμένους λάκκους:

"... Ξαφνικά, βλέπει τους πολιτοφύλακες και τα τουφέκια τους. Είναι περισσότεροι απ' ό,τι νόμιζε. Μαυριδεροί, ανήσυχοι. Βλέπει επίσης την τρύπα που χάσκει, για να θάψουν τα παιδιά. Βλέπει τον ουρανό πάνω απ' το ξέφωτο και τα πουλιά που φεύγουν ... ¨Επειτα, όλα γίνονται πολύ γρήγορα. Ώσπου ν' αλλάξει δυο λόγια με τον αρχηγό της σπείρας, έναν μεγαλόσωμο θορυβώδη τύπο με σταυρωτά φυσεκλίκια στο στήθος του και με χρυσά και κοκάλινα μπρελόκ, ο Μόριτζ ακούει στην πλάτη του την κλαγγή των τουφεκιών που οπλίζουν οι Ουκρανοί μουρμουρίζοντας... Ενας δράκος που το δειλινό σπάει τα χέρια των παιδιών προτού συντρίψει τα ωραία τους πρόσωπα..."

Ο Πωλ, μεγάλος πια και καλλιτέχνης, ταξιδεύει στο Βερκόρ, περιοχή στη νοτιοανατολική Γαλλία, γνωστή από τη Γαλλική Αντίσταση, εκεί όπου το καλοκαίρι του 1944 οι Γερμανοί της Βέρμαχτ εκτέλεσαν πάνω από 200 κατοίκους. Ο παχύσαρκος ιδιοκτήτης του πανδοχείου που βρίσκει στο δρόμο του, του περιγράφει τι έγινε τότε, από τότε που "ούτε μισός Γερμαναράς" δεν πέρασε από τα μέρη τους και που "το πρωί οι αντάρτες παρουσίαζαν όπλα και χαιρετούσαν τα γαλλικά χρώματα" μέχρι που κατέφτασαν οι Γερμανοί μια μέρα "απ' τον ουρανό, μες στη μαύρη νύχτα, σαν όρνια, σαν άγρια ζώα":

"... Η γκρίζα κάμπια προχωρούσε. Καταβροχθίζοντας τα πάντα στο πέρασμά της. Ακόμα και τις αγελάδες. Και τα σκυλιά.  Παλούκωναν από δω. Κάρφωναν ζωντανά τα παιδιά στις πόρτες των αχυρώνων από κεί. Φωτιές παντού... Έτσι είναι αγόρι μου!...
Λοιπόν, μπορείς ωραιότατα να περπατήσεις στους δρόμους μας, να πας παντού πεζή, τα φαντάσματα δεν θα τα δεις ποτέ όλα. Δεν θα τα δεις καθόλου μάλιστα! Ο πόλεμος δεν είναι τόσο πολύ οι μάχες, όσο μια αφάνταστη ανθρώπινη κτηνωδία..."

Η κτηνωδία του πολέμου παντού. Και αποτυπωμένη, λαξευμένη σε μια μεγάλη πέτρα, σ' ένα γλυπτό από κομμάτια ανεπεξέργαστου βράχου, όπου κανείς "καταλαβαίνει ότι βρίσκεται σε σώματα βασανισμένα, ότι αγγίζει την οδύνη τους.... σώματα σωριασμένα το ένα πάνω στο άλλο σαν ξύλα για τη φωτιά".

Ο δράκος κυνηγά παντού τον ήρωα (ή και το συγγραφέα;).  Κι όταν κατασκευάζει τους όγκους των αγαλμάτων για μια έκθεση στο Παρίσι, ονομάζει ένα έργο του, σε σκληρό ασβεστόλιθο, "το Γέλιο του δράκου". "Βλέπει κανείς τα μικρά λεία κεφάλια να γυαλίζουν ανάμεσα στα μπράτσα ή στις πτυχές της κοιλιάς αυτού του τέρατος που το κορμί του είναι αυλακωμένο, όπως ο φλοιός ενός γέρικου δέντρου".

Χανιά, στο παλιό λιμάνι

Μια βόλτα στα Χανιά, στο παλιό λιμάνι, ένα σούρουπο του Ιούνη. Χθες, στους ίδιους χώρους, διαδηλώναμε ενάντια στα χημικά του πολέμου. Σήμερα το λιμάνι γεμίζει από κόσμο που κάνουν τη βόλτα τους. Γύρω από το ΚΑΜ (Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου) υπάρχει κινητικότητα. Στα σκαλάκια στο πλάι του Κέντρου, μια ομάδα δοκιμάζει μηχανήματα και σε λίγο θα ξεκινήσει η προβολή μιας ταινίας μικρού μήκους για τη χρήση του δημόσιου χώρου στα Χανιά (εντάσσεται στο πρόγραμμα UiPS - Ο χρήστης στο δημόσιο χώρο, εδώ τμήμα της ταινίας). Μπροστά στην πλατεία Κατεχάκη, ετοιμάζονται για ένα πάρτυ. Πρόκειται για τις πρώτες εκδηλώσεις στο πλαίσιο τριήμερου φεστιβάλ που διοργανώνονται (όπως κάθε χρόνο) από την ομάδα p-public μαζί με το Σύλλογο αρχιτεκτόνων της πόλης και έχουν ως θέμα "δημόσιος χώρος και η συμπεριφορά του εμείς". Ενδιαφέρον θέμα στ' αλήθεια.

Και λίγες ακόμα εικόνες από το παλιό λιμάνι, σούρουπο Παρασκευής, λίγο πριν νυχτώσει για καλά, το κόκκινο στο βάθος τ' ουρανού προμηνύει μια ζεστή μέρα γι' αύριο.

Τώρα τα άλογα ειναι κάτι σαν τουριστική ατραξιόν. Κάποτε ήταν τα ταξί της πόλης.

Ο φάρος και αριστερά το φρούριο Φιρκά.

Περπατώντας στο πλακόστρωτο, αριστερά το Γυαλί Τζαμισί.

Το Σαντριβάνι, στο τέρμα της οδού Χάληδων και αρχή του λιμανιού. Απέναντι, η παλιά συνοικία Καστέλλι όπου ξεκινά η οδός Κανεβάρο, γνωστή από τα χρόνια των Ενετών ακόμα.

Χανιά
.......

Στους δρόμους σου έχουμε ξεχαστεί από καιρό

περιηγητές της παιδικής σου ηλικίας

ερασιτέχνες αλιείς εικόνων

με ήλιο και σκιά

φωτογράφοι της ζωής σου

πλανόδιοι, μικροπωλητές στα πανηγύρια

ηδονοβλεψίες της αβάσταχτής σου ομορφιάς.

............................

(με τα λόγια της Χανιώτισσας ποιήτριας Ελένης Μαρινάκη)

δημόσιος χώρος και η συμπεριφορά του “εμείς”

δημόσιος χώρος και η συμπεριφορά του “εμείς”

Το κόκκινο μπαλόνι - Καλό μήνα!

Πρώτη του μήνα σήμερα. Πρώτη του καλοκαιριού.  Σα σήμερα μας εσκοτώσανε οι Γερμανοί, μου είπε πρωί πρωί η μάνα μου. Στο χωριό της, το Κυρτωμάδω, κάνουν σήμερα εκδήλωση όπως και κάθε χρόνο. Είναι ένα από τα χωριά του κάμπου της Κυδωνίας Χανίων που ξεκλήρισαν οι Γερμανοί εκείνες τις αποφράδες μέρες του '41. Κάνουν εκδηλώσεις για να θυμούνται. Όπως γίνονται και στ' άλλα χωριά εδώ γύρω. Όπως γίνονται στη Βιάννο, στην Κάνδανο, στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στο Κομμένο... Για να θυμούνται οι μεγαλύτεροι και να μην ξεχνούν, και για να μαθαίνουν οι νεότεροι, και να μην ξεχνούν. Άραγε, υπάρχει μνήμη; Φοβάμαι πως είναι ζητούμενο των καιρών...

Αλλά, για να ξεκινήσουμε όμορφα το μήνα και επειδή "Δεν θέλουμε θλιμμένους στη γιορτή μας", όπως πολύ όμορφα γράφει ο Θεόδωρος Τσελεπής στο χθεσινό Δρόμο της Αριστεράς, προτείνω να δούμε μια τρυφερή γαλλική ταινία του 1956.

Γιατί αριστερός, γράφει ο Τσελεπής, "πρώτα από όλα και πάνω από όλα, είναι αυτός που αγαπά τη ζωή και ζει με αισιοδοξία την κάθε της μέρα... [είναι αυτός] που ερωτοτροπεί με την ουτοπία, [...] που θέλει το αδύνατο, [...] που παλεύει καθημερινά να αλλάξει την μοίρα του...

Ενα μικρό αγόρι βρίσκει ένα κόκκινο μπαλλόνι και μ' αυτό τριγυρίζει στους δρόμους του Παρισιού. Η ταινία άρεσε τότε, είχε μάλιστα βραβευτεί στις Κάννες. Η διάρκειά της είναι λίγο παραπάνω από μισή ώρα. 

Ας απολαύσουμε λοιπόν τις περιπλανήσεις του μικρού στο Παρίσι της δεκαετίας του '50, την ίδια εποχή που η Αριστερά στην Ελλάδα έγινε για πρώτη φορά Αξιωματική Αντιπολίτευση...