Ξεφυλλίζοντας τα Τεχνικά Χρονικά του ΤΕΕ πριν από 80 χρόνια, πρώτη χρονιά έκδοσής τους. 1: Αναφορές σε Κιτσίκη, Βενιζέλο και Γερμανία

Το πρώτο τεύχος των Τεχνικών Χρονικών έχει ημερομηνία 1 Ιανουαρίου 1932

Φέτος συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από την πρώτη έκδοση των Τεχνικών Χρονικών, του περιοδικού του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Αποστολή του είχε την πληροφόρηση και την επικοινωνία των μελών μεταξύ τους, με τη Διοίκηση και με τις πολυπληθείς Επιτροπές του, ώστε να καταστήσει δυνατή τη συμβολή τους "στην προαγωγή του θεσμού και στην πραγμάτωση του προορισμού του", που είναι "η ύψωσις της στάθμης των τεχνικών επιστημών και η ρύθμισις των επιστημονικών και επαγγελματικών δράσεων των μηχανικών επ' ωφελεία του κοινωνικού συνόλου" (όπως γράφει το κύριο άρθρο του πρώτου τεύχους). 

Δημιουργήθηκε έτσι μια δυνατή φωνή των μηχανικών, μέσα στη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν η χώρα (και) τότε. Το περιοδικό είχε συνεχή πορεία, σίγησε μόνο στα χρόνια της κατοχής, κι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην παρουσίαση του πολυδιάστατου έργου των ελλήνων μηχανικών. Δυστυχώς όμως, τα τελευταία χρόνια σιώπησε, όπως και το εβδομαδιαίο  Ενημερωτικό Δελτίο, στερώντας από τους μηχανικούς τη δυνατότητα και την ευκαιρία να έχουν δικό τους λόγο, τη δικιά τους συλλογική φωνή στον δικό τους συλλογικό Τύπο.

Ας είναι τα παρακάτω μια μικρή συμβολή αναφοράς στο έργο του ΤΕΕ, που αυτές τις μέρες δοκιμάζεται από τη λαίλαπα της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων...

• Ο Νίκος Κιτσίκης και η οικονομική μελέτη των τεχνικών ζητημάτων

Ο Νίκος Κιτσίκης, σε πίνακα του Παρθένη

Πρόεδρος του ΤΕΕ ήταν εκείνη την εποχή ο καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Κιτσίκης, ένας προοδευτικός άνθρωπος, ο οποίος με τις γνώσεις και τις ιδέες του, με την εργατικότητα, τις οργανωτικές και διοικητικές του ικανότητες συνέβαλε πολλαπλά στην ανάδειξη και προώθηση ζητημάτων που αφορούσαν τους έλληνες μηχανικούς αλλά και την ανάπτυξη της χώρας συνολικά. Σταθμό αποτέλεσε η διάλεξη που έδωσε τον Δεκέμβριο 1931 με τίτλο "Γενική εισήγησις επί της οικονομικής μελέτης των τεχνικών ζητημάτων" και δημοσιεύεται στο πρώτο τεύχος, στην οποία τόνισε μεταξύ των άλλων τη σημασία των οικονομικών σπουδών για τους μηχανικούς, της οικονομικής έρευνας για τα τεχνικά ζητήματα και της επιστημονικής "ορθολογικής" οργάνωσης της εργασίας, παρουσίασε τα κυριώτερα παραγωγικά έργα (λιγνίτες, θερμικές και υδραυλικές πηγές ενέργειας, οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, εκμετάλλευση γαιών κτλ.) διατυπώνοντας ταυτόχρονα και αντίστοιχες προτάσεις αντιμετώπισης. Επίσης, αναφέρθηκε εκτενώς στην άποψή του για τη συγκρότηση Ανώτατου Οικονομικού Συμβουλίου, το οποίον "αποτελεί έμμονον σκέψιν της Κυβερνήσεως Βενιζέλου από της αρχής της τελευταίς βουλευτικής περιόδου" (σελ. 9 στο σχετικό άρθρο).

Νίκος Κιτσίκης, Γενική εισήγησις επί της οικονομικής μελέτης των τεχνικών ζητημάτων : το Ανώτατον Οικονομικόν Συμβούλιον, Τεχνικά Χρονικά, 1 Ιανουαρίου 1932 ; έτος Α', τ. 1, τεύχ. 1 , σελ. 4-20

Στην εποχή μας, που ο ρόλος του ΤΕΕ και των μηχανικών απαξιώνονται ποικιλοτρόπως, έχει επίκαιρο ενδιαφέρον η ιδιαίτερη σημασία που δίνεται, πριν από 80 χρόνια, στην ανάγκη να εκπροσωπούνται σε ένα τέτοιο όργανο όπως το Ανώτατο Οικονομικό Συμβούλιο οι μηχανικοί μέσω του φορέα τους, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. Εξάλλου, κατά την παρουσίαση από τον Νίκο Κιτσίκη αντίστοιχων πρωτοβουλιών σε άλλες χώρες της Ευρώπης, γίνεται η παρακάτω αναφορά  για την περίπτωση της Γερμανίας:

"...  Εν Γερμανία σοσιαλδημοκράται και ανεξάρτητοι, ήτοι άκροι αριστεροί, πάντως πτέρυγες μιας και της αυτής ιδεολογίας και παρατάξεως συνεβιβάσθησαν επί της αρχής της ιδρύσεως των Οικονομικών Συμβουλίων, διά των οποίων θεσπίζεται η αρχή της αξίας της ομάδος κατ' αντίθεσιν προς την αξίαν του ατόμου, καθ' ήν η εξουσία ανήκει εις τας οργανωμένας παραγωγικάς τάξεις, αποτελούσας κοινωνικάς δυνάμεις και ουχί εις την πλειοψηφίαν των ατομικών θελήσεων. Ούτω συνεπεία τοιούτου συμβιβασμού εψηφίσθησαν τα άρθρα 156 και 165 του Γερμανικού Συντάγματος της Weimar του 1919, δι' ού το πρώτον έλαβεν ύπαρξιν ο θεσμός..."

• Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το ΤΕΕ

Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Τεχνικό Επιμελητήριο και τις θέσεις που διατύπωνε, προφανώς προσβλέποντας στη θετική συνεισφορά του στην πολιτική ανόρθωσης που ήθελε να εφαρμόσει στη χώρα. Όταν το ΤΕΕ οργάνωσε σειρά διαλέξεων για τα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα, εξέφρασε την επιθυμία του να τις παρακολουθήσει όλες. Μάλιστα έστειλε επιστολή στον Πρόεδρο του ΤΕΕ Νίκο Κιτσίκη μετά την πρώτη διάλεξη που αναφέρθηκε παραπάνω, στην οποία τοποθετείται σε διάφορα σημεία, όπως είναι η πρότίμηση ξένων εργοληπτικών εταιριών για τα διάφορα έργα που εκτελούνταν εκείνη την περίοδο. Αιτιολόγησε γιατί σε κάποια έργα προτιμήθηκαν ξένοι (όπως στα έργα Αξιού και Στρυμώνος) ενώ σε άλλα αρνήθηκε ο ίδιος ξένους  (όπως στο έργο των υπονόμων), ενώ εκθειάζει το επίπεδο σπουδών του Πολυτεχνείου και υπόσχεται ότι όταν αποκτηθεί πείρα εις τους έλληνες μηχανικούς δεν θα υπάρχει ανάγκη απασχόλησης ξένων.

Και η απάντηση του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στη Γενική εισήγηση επί της οικονομικής μελέτης των τεχνικών ζητημάτων του Νίκου Κιτσίκη, Τεχνικά Χρονικά, 1 Ιανουαρίου 1932 ; έτος Α', τ. 1, τεύχ. 1 , σελ. 17-18

Να σημειώσω ότι και κατά τη συμπλήρωση του πρώτου χρόνου από την έκδοση των Τεχνικών Χρονικών, ο Ελευθέριος Βενιζέλος απέστειλε συγχαρητήρια επιστολή στον Πρόεδρο του ΤΕΕ Νίκο Κιτσίκη, στην οποία υπογραμμίζεται η συμβολή του περιοδικού στη δημοσιοποίηση της τεχνικής κίνησης της χώρας, τόσο  στο εσωτερικό όσο και σε αρμόδιους κύκλους του εξωτερικού.

Η δεύτερη επιστολή του Ελευθερίου Βενιζέλου δημοσιεύτηκε στο τεύχος 25 των Τεχνικών Χρονικών, 1 Ιανουαρίου 1933

Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύεται και άρθρο για τη βράβευση του ΤΕΕ από την Ακαδημία Αθηνών για την δράση του και τη συμβολή του στις τεχνικέ ςεφραμογές της Επιστήμης, όπως διατυπώνει ο καθηγητής Κ. Γεωργικόπουλος.

*(Για τον Βενιζέλο και την πολιτική του στην ίδια περίοδο όπως την είδε ο Νίκος Μπελογιάννης, έχω αναφερθεί σε παλιότερη ανάρτηση).

• Η γερμανική εφημερίδα Deutche Allgemeine Zeitung για το ΤΕΕ

Το άρθρο του αρχισυντάκτη του Hutte George Sinner στη γερμανική εφημερίδα Deutche Allgemeine Zeitung για το ΤΕΕ. Αναδημοσιεύτηκε στα Τεχνικά Χρονικά το Νοέμβριο του 1932, τεύχ. 21 , σ. [1041]-1042.

Το Νοέμβριο του 1932 αναδημοσιεύτηκε το άρθρο του αρχισυντάκτη του περιοδικού Hutte George Sinner, το οποίο είχε εμφανιστεί αρχικά τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου στη γερμανική εφημερίδα Deutche Allgemeine Zeitung και αναφέρόταν στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας. Αναφέρει λοιπόν ανάμεσα στ' άλλα ο κ. Sinner τότε ότι το Τεχνικό Επιμελητήριο "είναι ίδρυμα όντως σημαντικώτατον, το οποίον κατά το βραχύ διάστημα της υπάρξεώς του συνετέλεσε πολυτιμοτάτην εργασίαν δια την ανύψωσιν της επαγγελματικής στάθμης των Ελλήνων Μηχανικών", ότι εν μέρει "ασχολείται με εργασίας τας οποίας εκτελούν από ετών αι εν Γερμανία επιτροπαί της προτυποποιήσεως η ένωσις Γερμανών μηχανικών (VDI)", ενώ αναφέρεται ιδιαίτερα σε δράσεις του όπως η προτυποποίηση, η δημιουργία τεχνικής επιστημονικής βιβλιογραφίας και η μετάφραση και δημοσίευση ξένων εργασιών, η νομοθεσία, η κατάρτιση τεχνικού λεξιλογίου, η επιστημονική οργάνωση της εργασίας κ.ά.

* Να σημειώσω δύο στοιχεία: εκείνη την εποχή η παραπάνω γερμανική εφημερίδα ήταν ακραία συντηρητική αν και είχε διαφορετική αφετηρία, ενώ από την άλλη μεγάλο μέρος των ελλήνων μηχανικών είχαν σπουδάσει σε γερμανικά πολυτεχνεία, όπως και ο ίδιος ο Κιτσίκης.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Σημειώσεις

• Οι παραπάνω πληροφορίες και οι εικόνες έχουν ληφθεί από την ψηφιοποιημένη συλλογή των Τεχνικών Χρονικών που έχει γίνει από τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ. 
• Εξάλλου, για την Ιστορία του ΤΕΕ και των Μηχανικών υπάρχει αντίστοιχη ιστοσελίδα στον ιστότοπο του ΤΕΕ που έχει δημιουργηθεί από την γράφουσα. 
• Υπάρχει επίσης το Λεύκωμα  "80 Χρόνια ΤΕΕ: οδοιπορικό στοχρόνο: «διά πυρός και σιδήρου»: η δημιουργική συμβολή του ΤΕΕ και των ΕλλήνωνΜηχανικών". 
• Περισσότερες πληροφορίες για το Νίκο Κιτσίκη υπάρχουν στην ειδική έκδοση των Τεχνικών Χρονικών του 1986 που έγινε με επιμέλεια της Έλλης Παππά (μπορεί ν' ανακτηθεί στην ψηφιοποιημένη μορφή μέσω της Βιβλιοθήκης ΤΕΕ δίνοντας ως θέμα "Κιτσίκης")

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Νίκος Μπελογιάννης και τα "παραγωγικά" δάνεια

Ποτέ σου μην περιφρονάς τα κάτου σκαλοπάτια

γιατί εκεί δα πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.

Με αυτή την κρητική μαντινάδα ο Νίκος Μπελογιάννης κλείνει την κριτική του στον Ελευθέριο Βενιζέλο, επιχειρώντας μια αποτίμηση στην οικονομική πολιτική που άσκησε την περίοδο μετά το 1928 και βέβαια μετά το ναυάγιο της Μεγάλης Ιδέας. 

Επειδή πολλά βιβλία κυκλοφορούν αυτή την εποχή γύρω από την κρίση τη σημερινή και τις κρίσεις που ταλάνισαν τη χώρα μας τους τελευταίους δύο αιώνες, τα δάνεια, το ρόλο των ξένων δυνάμεων αλλά και των ντόπιων κυβερνώντων, και επειδή πολύς επίσης λόγος γίνεται από όλες τις πλευρές για το ρόλο και για την ανάγκη ανάπτυξης (τι... μαγική λέξη αλήθεια), έχει πολύ ενδιαφέρον να ανατρέξει κανείς (και) στο βιβλίο του Νίκου Μπελογιάννη "Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα" (εκδόσεις Άγρα, 2010). Ένα βιβλίο που ξεκινά από τα δάνεια της ανεξαρτησίας (το πρώτο και το δεύτερο) και φτάνει μέχρι το 1940, με πολλές αναφορές και στοιχεία για τους ληστρικούς όρους των συμφωνιών, τους σκοπούς των δανειστών, τις επιπτώσεις στην εσωτερική κατάσταση και όλα με συνέπεια την οικονομική και πολιτική εξάρτηση. Αξίζει να σημειωθεί η εξαιρετική επιμέλεια και πολυσέλιδη κατατοπιστική εισαγωγή από τον ιστορικό Γιάννη Αντωνίου (και συγγραφέα του επίσης πολύ σημαντικού βιβλίου "Οι Έλληνες μηχανικοί: θεσμοί και ιδέες 1900-1940", εκδ. Βιβλιόραμα, 2006). 

Γράφει για τη Διεθνή Οικονομική Επιτροπή που ήλθε να "βοηθήσει" τη χρεωκοπημένη Ελλάδα:

"Από ... φιλοπατρία - κατά τον Καρολίδη - ζητάγανε να επιβληθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις έλεγχος σ' όλα τα οικονομικά του κράτους και να μεταβληθεί η χώρα μας σε αποικία και μόνιμο κλοτσοσκούφι των ξένων... Πραγματικά, τούτος ο έλεγχος του ΔΟΕ που φορτώθηκε στις πλάτες μας, ήταν ο βαρύτερος και ξεφτιλιστικότερος από κάθε άλλον έλεγχο που επιβλήθηκε σ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα. Στην ουσία δεν ήταν μονάχα οικονομικός, αλλά και διπλωματικός κι ακόμα και πολιτικός..." (σελ. 193)

Για την περίοδο που ήταν πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά τις εκλογές του 1928, τότε που έλεγε πως "θα κάνει την Ελλάδα αγνώριστη" (η περίοδος 1928-1932 χαρακτηρίζεται ως η τετραετία της "αγνωριστοποίησης") αναφέρεται στα παραγωγικά δάνεια που πήρε η κυβέρνηση και στα έργα που έγιναν τότε στην Ελλάδα (έργα αποξήρανσης, οδοποιία, ενίσχυση της αγροτικής πίστης). Αποκαλύπτει όμως ότι τελικά η πολιτική αυτάρκειας είχε ως τελικό έπαθλο "την εξοικονόμηση συναλλάγματος για την πληρωμή των εξωτερικών τοκοχρεολυσίων", ενώ και οι εταιρείες που συμμετείχαν στην υλοποίηση των έργων αυτών έπαιρνα υπέρογκα ποσά για έξοδα και αμοιβές. Δίνει στοιχεία για τα έργα στον Αξιό και στο Στρυμόνα, για τη ρεμούλα στα έργα οδοποιίας (που την παρομοιάζει με τη ρεμούλα στην αποτυχημένη προσπάθεια διάνοιξης της διώρυγας του Παναμά από τους Γάλλους στα τέλη του 19ου αιώνα), για τις συμβάσεις με εταιρείες όπως Ούλεν, Φαουντέισιον, Μακρή-Χάμπρο-Εθνοτράπεζα, Boot.

Γράφει για την "δραματική περίοδο 1931-32" στο κεφάλαιο με τίτλο "Η καινούργια χρεοκοπία": 

 

"Τα καπνά κι η σταφίδα έμεναν απούλητα, μαζί με τις εξαγωγές πέφτουν κι οι εισαγωγές. Οι αγρότες πεινούν, οι εργάτες μένουν άνεργοι, όλοι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε απόγνωση. Οι μόνοι που απολαμβάνουν μακάρια τη ζωή τους και αδιαφορούν για την τραγική αυτή κατάσταση είναι – εκτός από τους νεόπλουτους που δημιούργησε η κυβέρνηση Βενιζέλου – οι ξένοι και ντόπιοι ομολογιούχοι, που μέχρι το 1932 έπαιρναν στο ακέραιο το τοκοχρεολύσιο..." (σελ. 287)

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Μπελογιάννης χρησιμοποιεί σε πολλά σημεία  αναφορές από τα βιβλία και τις σημειώσεις των καθηγητών Πανεπιστημίου Ανδρέα Ανδρεάδη, Άγγελου Αγγελόπουλου, Κυριάκου Βαρβαρέσου και  Δημοσθένη Στεφανίδη, από μελέτες του Ξενοφώντα Ζολώτα, ιστορικά έργα των Παπαρρηγόπουλου, Καρολίδη, Finley κτλ.

Έτσι, αναφέρει ανάμεσα σε πολλά άλλα από το βιβλίο του Στεφανίδη  "Η εισροή των ξένων κεφαλαίων και αι οικονομικαί και πολιτικαί της συνέπειαι" (Θεσσαλονίκη, 1930) για τη σύμβαση με την αγγλική εταιρεία Boot για τα υδραυλικά έργα Θεσσαλονίκης:  "Η σύμβασις μάλλον συμφέρουσα... εν συγκρίσει προς τας αυτόχρημα ληστρικάς συμβάσεις υδρεύσεως Αθηνών, σιδηρογραμμικών γραμμών, έργων Αξιού."

Έτσι, από τα δάνεια της βενιζελικής τετραετίας "η χώρα οδηγήθηκε σε καινούργια κι αναπόφευκτη καταστροφή" αναφέρει ο Μπελογιάννης, ώστε "να ωφεληθούν οι ξένοι ομολογιούχοι με τα ληστρικά δάνεια, οι ντόποιοι καπιταλιστές, οι τσιφλικάδες και πλούσιοι αγρότες, πολλοί υπουργοί, οι φίλοι τους, οι προσφυγοπατέρες κτλ." (σελ. 284)

Ο Μπελογιάννης χαρακτηρίζει το Βενιζέλο "από τους ανθρώπους τους προικισμένους μ' εξαιρετική διαίσθηση, που ξέρανε στην πολιτική δράση να διαλέγουν την κατάλληλη στιγμή και πολλές φορές μάλιστα την προετοίμαζε κι ο ίδιος τη στιγμή τούτη". (σελ. 268)

Βέβαια τα παραπάνω δεν αρκούν για να γίνει μια συνολική αποτίμηση του έργου του Βενιζέλου, απλά τον θυμηθήκαμε, σαν σήμερα ήταν που πέθανε το 1936. Και τον θυμηθήκαμε μέσα από το πολύ επίκαιρο βιβλίο του αγωνιστή Νίκου Μπελογιάννη, εκείνου που σε λίγες μέρες κλείνουν 60 χρόνια από την εκτέλεσή του (μαζί με τον Δημήτρη Μπάτση, εκείνου που έγραψε το ιστορικό και αξεπέραστο βιβλίο "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα").  
Για τα παραγωγικά έργα και την ανάπτυξη θα επανέλθουμε όμως.

Ο Κωστής Παλαμάς, τολμηρός, δημοτικιστής και οραματιστής

Όσο να σε λυπηθεί
της αγάπης ο Θεός,
και να ξημερώσει μιαν αυγή,
και να σε καλέσει ο λυτρωμός,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα!
Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,
θα γθυθείς της αμαρτίας το ντύμα,
και ξανά κυβερνημένη κι αλαφρή,
θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί,
σαν το κόρφο το γυναικείο, σαν το κύμα,
και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά
στου Κακού τη σκάλα,
για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί
θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά,
τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!

...

Πού είν' η Αλήθεια; Μην πλανάν εσέ
βαθιονόητα λόγια τάχα·
την πηγή της δεν τη βρίσκεις
μέσα σου, άνθρωπε, μονάχα.
Θα τη βρης παντού στο ταίριασμα
- ω αρραβώνας λυτρωτής! -
της καρδιάς σου και του νου σου
με τα πάντα της ζωής. 

...

Δουλεύτε τον ξανά τον κόσμο στην φωτιά
και τα καλά του ξανανθίστε και τα κρίματα
χτυπώντας τον με το σφυρί και με τ' αμόνι!

 ...

Περάστε απάνου από τις μάντρες τα μουλάρια σας,
φτερώστε τα σαν τα σκουπόξυλα,
όταν οι μάγισσες τα καβαλάνε!
Ο κόσμος ακομμάτιαστος και απέραντος!
Όπου τελειώνουν οι στεριές,
τα πέλαγα αρχινάνε!

...

Μέσ' στους γύρους των κύκλων τα πάντα 

φεύγουν, έρχοντ' αλλάζουν, είν' ίδια"
και μια μέρα θα φτάση
ραγισμού και σεισμού για τα πάντα,
και, ω παιδιά μου, εσείς μόνο θα μένετε
ορθοί στύλοι κρατώντας την πλάση!

...

Το 1907 έγραψε το Δωδεκάλογο του Γύφτου ο Κωστής Παλαμάς, 10 χρόνια από την ήττα του 1897, ένα μεγάλο συμβολικό έργο, όπου οραματίζεται την αναγέννηση μετά την καταστροφή, συμβολικό έργο και για τις μέρες  που  περνάμε η χώρα  και οι άνθρωποί της.

...

Μες τις παινεμένες χώρες, Χώρα
παινεμένη, θα 'ρθει κι η ώρα,
και θα πέσεις, κι από σέν’ απάνου η Φήμη
το στερνό το σάλπισμά της θα σαλπίσει
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
Πάει το ψήλος σου, το χτίσμα σου συντρίμι.
Θα ‘ρθει κι η ώρα·

εσένα ήταν ο δρόμος
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόμο του ήλιου·

γέρνεις·

όμως
το πρωί για σε δε θα γυρίσει.
Και θα σβήσεις καθώς σβήνουνε λιβάδια
από μάισσες φυτρωμένα με γητειές·

πιο αλαφρά του περασμού σου τα σημάδια
κι από τις δροσοσταλαματιές·

θα σε κλαιν’ τα κλαψοπούλια στ’ αχνά βράδια
και στα μνήματα οι κλωνόγυρτες ιτιές.

... 

Εμείς δε γονατίσαμε σκυφτοί
τα πόδια να φιλήσουμε του δυνατού
σαν τα σκουλήκια που πατεί μας

... 

Το 1907 ήταν και 10 χρόνια από την πρόσληψή του ως Γενικού Γραματέα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αυτή ήταν η επαγγελματική απασχόληση του ποιητή, απ΄ όπου όμως τιμωρήθηκε επανειλημμένα γιατί τόλμησε να υποστηρίξει τη δημοτική γλώσσα! Ήταν η εποχή των μεγάλων αγώνων για τη γλώσσα και η εποχή ανάπτυξης και καλλιέργειας των "εθνικών" φόβων, όπως πολύ σπουδαία και αναλυτικά το παρουσιάζει η Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου στο βιβλίο της  "Οι φόβοι ενός αιώνα" (εκδ. Μεταίχμιο, 2008).

Ήταν 27 Φεβρουαρίου του 1907 όταν στη Βουλή συζητείται τροπολογία που ορίζει ότι τα διδακτικά βιβλία πρέπει να συντάσσονται υποχρεωτικά  "εν γλώσση απλή και καθαρευούση ίνα μην εισβάλη ο χυδαϊσμός εις το Σχολείον".

Και  ενώ οι διαμάχες συνεχίζονται, το 1908 ο Κωστής Παλαμάς τιμωρείται από τον Υπουργό Παιδείας  με την ποινή της επίπληξης για τη δημόσια υποστήριξη της δημοτικής. Με την ίδια ποινή τιμωρήθηκε επίσης ο καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών μαθηματικός Νικόλαος Χατζιδάκης, ενώ τον ίδιο χρόνο τιμωρήθηκε με προσωρινή απόλυση και ο συγγραφέας Κώστας Παρορίτης, δάσκαλος τότε στην Ύδρα.

Και ήταν επίσης ίδιες μέρες του Φεβρουαρίου 1911, στη συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος όπου υπήρξε έντονο το ενδιαφέρον για την προσθήκη διατάξεων που θα όριζαν ότι η γλώσσα της εκπαίδευσης και η γλώσσα των δημοσίων υπαλλήλων θα είναι η καθαρεύουσα, η γλώσσα "την οποίαν ο Θεός δις εμφαντικώτατα μετεχειρίσθη..." (και ... επίσης η γλώσσα που ζητούσε  "ο εν Λαμία Σύλλογος των Μακεδόνων", οι καπνεργάτες Καρδίτσης, κάτοικοι Πύργου "κατά της μαλλιαρής γλώσσας", ο λαός της Κύμης, ο λαός του Μενιδίου, του Αιγίου, του Κιάτου κτλ.). Έτσι, η καθιέρωση της καθαρεύουσας ως επίσημης γλώσσας καθησύχαζε από τους ποικίλους φόβους κατάλυσης της εθνικής ενότητας που είχαν καλλιεργηθεί... Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, αν και  γενικά θετικός στην καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας  όπως καταδεικνύεται από άλλες ενέργειες όπως την υποστήριξη της δράσης του Εκπαιδευτικού Ομίλου - Γληνού, Δελμούζου, Τριανταφυλλίδη με διάφορους τρόπους έστω και διστακτικά, υπέγραψε τις σχετικές διατάξεις, έκανε όμως μια δήλωση που ήταν σημαντική αλλά και προφητική:

"... Φρονώ ακραδάντως ότι εις πολιτικόν Σύνταγμα δεν επιτρέπεται η αναγραφή τοιαύτης διατάξεως, την οποίαν ο ιστορικός του μέλλοντος θα κρίνει ουχί προς το συμφέρον ημών..."

Ήταν τέλος 27 Φεβρουαρίου του 1943 όταν έφυγε ο ποιητής Κωστής Παλαμάς. Για το θάνατό του έγραψε ο μελετητής του Αιμίλιος Χουρμούζιος:

"Η προσωπικότητα του ποιητή που έλειψε από ανάμεσα μας ήταν η μορφή, το σύμβολο ενός παρελθόντος που ενώ είχε αμετάκλητα πεθάνει, διατηρούσε ωστόσο τη ζεστή παρουσία του... Ο θάνατος ενός μεγάλου είναι πάντα και μια σφραγίδα που αποτιθεται στην εποχή του. Αλλά είναι συνάμα και το κίνητρο για ένα πιο ελεύθερο, περισσότερο ανεπηρέαστο αντίκρυσμα της εποχής αυτής που αν έχουμε ξεπεράσει σαν άτομα μέσα στο χρόνο, υποσυνείδητα μας δυναστεύει και μας ταλαιπωρεί." (Αναφέρεται στο: Αποστολίδου Βενετία,  "Το παλαμικό παράδειγμα στην "Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας" : υποθέσεις εργασίας", Επιστημονική συνάντηση στη μνήμη του Κ.Θ. Δημαρά, Αθήνα 18 - 19 Φεβρουαρίου, 1993, σελ. 127 - 138)

...

Φωτιά 'βαλαν, το κάψανε το σπίτι μου,
και σύντριψαν τη λύρα μου με τη βαθιά αρμονία.
Την Πολιτεία δυο Λάμιες τη ρημάζουνε:
η λύσσα του καλόγερου, του δάσκαλου η μανία.
Της Πολιτείας η πόρτα κλείστηκε,
με διώξανε, έρμος βρέθηκα στα έρμα μονοπάτια·
και της Ιδέας της αστρομάτας, που έσφαξαν,
από τη στράτα μάζωξα τα ολόφωτα κομμάτια.

...

(Από την Τριλογία του θυμού, ποίημα του 1901 αφιερωμένο στον "ποιητή και συναγωνιστή Αργύρη Εφταλιώτη")

Σημ. Οι παραπάνω αναφορές για το γλωσσικό ζήτημα έχουν ληφθεί από το αναφερόμενο βιβλίο της Ρένας Σταυρίδη-Πατρικίου. Σχετικές με το γλωσσικό ζήτημα αναφορές ειδικά στο χώρο των  επιστημών έχω κάνει στην παρουσίασή μου στο τελευταίο συνέδριο Ορολογίας το Νοέμβριο 2011).