η αγάπη είναι πιο παχιά από τη λήθη

Αγάπη, Ελπίς: Ξυλογραφία Γιάννη Μόραλη (Εθνική Πινακοθήκη, αρ. έργου Π.3548)

η αγάπη είναι πιο παχιά από τη λήθη 

πιο λεπτή απ' την ανάμνηση
πιο σπάνια είναι υγρή απ' όσο ένα κύμα
πιο συχνή απ' όσο αποτυγχάνει

είναι κυρίως τρελή και σεληνιασμένη
και λιγότερη θα είναι ποτέ
απ' όλη την θάλασσα μόνο που είναι
από την θάλασσα βαθύτερη

η αγάπη είναι λιγότερη πάντα απ' όσο κερδίζει
λιγότερη ποτέ από ζωντανή
πιο λίγο μεγαλύτερη απ' όσο ελάχιστα ξεκινάει
ακόμα πιο μικρή από την λήθη

είναι κυρίως λογική και ηλιόλουστη
και πιο πολύ δεν μπορεί να πεθάνει
απ' όλον τον ουρανό μόνο που
πιο ψηλή από τον ουρανό είναι.

Family group: ορειχάλκινο γλυπτό του Henri Moore (https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Henry_Moore,_Family_Group_(1950).jpg) 

Αγάπη μου

τα μαλλιά σου είναι ένα βασίλειο
όπου βασιλεύει το σκοτάδι
το μέτωπό σου είναι ένα μάτσο λουλούδια

το κεφάλι σου είναι ένα ζωηρό δάσος
γεμάτο κοιμισμένα πουλιά
τα στήθη σου είναι σμήνη άσπρων μελισσών
πάνω στο κλαδί του κορμιού σου
το κορμί σου για μένα είναι ο Απρίλης
που στις μασχάλες του σημαίνει η άνοιξη

[...]

τα χείλη σου είναι οι σατράπηδες του κόκκινου
που στο φιλί τους συμμαχούν οι βασιλιάδες
άγιοι είναι
οι καρποί σου
κλειδούχοι του αίματός σου
τα πόδια σου πάνω στους αστραγάλους
είναι λουλούδια σε ασημένια βάζα

στην ομορφιά σου βρίσκεται των φλάουτων το δίλημμα
τα μάτια σου είναι των καμπάνων το φανέρωμα
που καταλαβαίνεις απ' το άρωμα.

------------------------------------------------------------------------

Σημείωση

Τα παραπάνω ποιήματα είναι του ε.ε. κάμμινγκς από την έκδοση του Ηριδανού (2007) με εισαγωγή, επιλογή και μετάφραση από τον Γιάννη Λειβαδά. Πρόκειται για τα ποιήματα με αρ. 9 και 11 αντίστοιχα· στα περιεχόμενα ως τίτλος κάθε ποιήματος δίνεται ο πρώτος στίχος που εδώ είναι με εντονότυπη γραφή. Για την έκδοση αυτή είχα ξαναγράψει πρόσφατα (https://katerinatoraki.blogspot.com/2023/10/ee-cummings.html).

Σ' αγαπώ ανθρωπότητα σε μισώ: e.e. cummings

 Όταν ο Θεός αποφάσισε να επινοήσει
τα πάντα πήρε μια
ανάσα μεγαλύτερη από τέντα τσίρκου
και τα πάντα ξεκίνησαν

όταν ο άνθρωπος αποφάσισε να
καταστρέψει τον εαυτό του ξεχώρισε
το ήταν του θα και βρίσκοντας μόνο το γιατί
το συνέτριψε στο επειδή μέσα

Τέτοια ήταν η ποίηση του edward estlin cummings, του αμερικανού ποιητή, ζωγράφου και δοκιμιογράφου, που είχε γεννηθεί σαν σήμερα το 1894. Στα ποιήματά του με την ιδιαίτερη συχνά σύνταξη βρίσκουμε συχνά στίχους για την άνοιξη, τον θάνατο και τη ζωή, τον λαό, την αγάπη, τα λουλούδια και τα δέντρα, τον χρόνο, την αλήθεια.

Αντιγράφω από την έκδοση με τίτλο «ποιήματα» (Ηριδανός, 2007). Γράφει στην εισαγωγή ο επιμελητής και μεταφραστής, ποιητής ο ίδιος, Γιάννης Λειβαδάς:

Ο έντουαρτ έστλιν κάμμινγκς όντας ένας από τους πιο ανένδοτους και κατηγορηματικούς ποιητές της Αμερικής, και ανάμεσα στους πλέον προσδιοριστικούς για τη νεότερη παγκόσμια ποίηση, κατάφερε με περίφημο τρόπο να παρεκκλίνει από τον κόσμο της πλασματικής δημιουργίας, που τον περασμένο αιώνα λίγο έλειψε να οδηγήσει στην πλήρη κατάρρευση της γραφής. Ο κάμινγκς λοιπόν συγκαταλέγεται επίσης ανάμεσα στους αυθεντικούς διασώστες της μοντέρνας ποίησης και ήταν ο μοναδικός ποιητής που έγραφε το όνομά του με μικρά γράμματα.
Γεννήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1894 στο Κέμπριτζ της Μασαχουσέτης. Το 1911 ξεκίνησε τις σπουδές του στο Χάρβαρντ με ειδίκευση στην Ελληνική και σε άλλες γλώσσες. Παράλληλα ασχολήθηκε σοβαρά με τη ζωγραφική. [...]
Την εποχή του θανάτου του ο κάμμινγκς ήταν από τους πιο πολύ διαβασμένος ποιητές της Αμερικής. Στην εποχή μας η ποίησή του εξακολουθεί να γίνεται ανάρπαστη κι εκείνος να παραμένει μπροστάρης. Ο κάμμινγκς είναι συνώνυμος του πειραματικού πνεύματος και της ποιητικής τόλμης με τόση ένταση ώστε ακόμα κι η ενασχόληση μαζί του να προσδίδει αυτομάτως μία αίσθηση κύρους (από κείνη που σκοτώνει). Μα πώς να επωφεληθεί κανείς από έναν τέτοιο ποιητή που ευθύς εξαρχής τοποθετεί τον μεταφραστή και τον αναγνώστη στη θέση εκείνου που πάει να συλλέξει τον υδράργυρο με απόχη; Φαίνεται πως στο όριο της απόδοσης του ύφους και της γλώσσας μπορεί να καταφέρει κανείς κάτι, μα τίποτε περισσότερο. Κι αυτό γιατί ο κάμμινγκς έχει κάθε του στίχο να παρωθεί επικίνδυνα την ποίηση. Εκείνοι λοιπόν που θεωρούν την ποίηση δίαιτα ή κοιναισθησία να κάνουν πίσω. Ετούτο αποδεικνύουν οι τρομεροί του στίχοι. Στη χειραφέτηση τα παίζεις όλα Κι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσεις λίγο παραπάνω από το τίποτα.
Αν κάποιος έχει επιληφθεί τις μελωδίες του Θελόνιους Μονκ, έχει νιώσει εκείνη την εκτοπιστική γιγάντωση των πινάκων του Ντε Κούνινγκ κι έχει μονιάσει με την ιδέα πως τα πράγματα θα είναι πάντοτε μπροστά από μας, θα νιώσει κάπως πιο άνετα μέσα στους στίχους του κάμμινγκς. [ ...]
Η ποίηση του κάμμινγκς είναι μια απαρακώλυτη, αυτεξούσια είδηση, παραπάνω απ' όσο περιμένει κανείς εγγυημένη. Ο κάμμινγκς ήταν η φωνή από τα ερείπια της σύγκρουσης, ο τηλεβόας της πραγματικότητας που επινόησε η αδιάψευστη αλλοίωση. Γι' αυτόν κάθε εισαγωγή είναι μάλλον περιττή. Ας πάρουμε λοιπόν μία γεύση από την ποίηση ενός υπέροχου απ-ανθρώπου.

Αντιγράφω κι εγώ ένα ποίημα που βρήκα τόσο επίκαιρο - πάλι, που γίνεται η φωνή από τα ερείπια της σύγκρουσης, ο τηλεβόας της πραγματικότητας - πάλι:

Ανθρωπότητα σ' αγαπώ
γιατί προτιμάς να γυαλίζεις
τις μπότες της επιτυχίας απ' το
να νοιάζεσαι για εκείνον που η ψυχή του
κρέμεται από του ρολογιού την αλυσίδα
ντροπή βεβαίως είναι

και οι δύο περιπτώσεις και γιατί
χειροκροτείς ανένδοτα κάθε τραγούδι
που έχει τις λέξεις πατρίδα σπίτι και μητέρα
σαν τραγουδιέται στα παλιά λημέρια

ανθρωπότητα σ' αγαπώ γιατί
σαν μένεις άφραγκη με ενέχυρο
την ευφυΐα αγοράζεις το ποτό σου
και σαν κοκκινίζεις ντροπιασμένη
η περηφάνια σε κρατάει μακριά
απ' το ενεχυροδανειστήριο,
σ' αγαπώ γιατί διαρκώς κάνεις βλακείες
και μάλιστα περισσότερες
μες στον δικό σου οίκο

ανθρωπότητα σ' αγαπώ γιατί
συνέχεια βάζεις της ζωής το μυστικό
μες στα βρακιά σου
και το ξεχνάς
και κάθεσαι πάνω του

και σ' αγαπώ γιατί
συνέχεια φτιάχνεις ποιήματα
πάνω στου θανάτου τα γόνατα
ανθρωπότητα

σε μισώ.

Κι επειδή γίνεται αναφορά στον τεράστιο της τζαζ Θελόνιους Μονκ (είχε γεννηθεί 10 Οκτωβρίου του 1917!), εδώ ακούμε το Underground με τον ίδιο στο πιάνο (και όπου προς το τέλος τραγουδά ο Τζιμι Χέντριξ!).

 

Κι επίσης, ένα έργο του ολλανδοαμερικανού εξπρεσιονιστή καλλιτέχνη Βίλεμ ντε Κούνινγκ, του ζωγράφου των γυναικών όπως τον χαρακτήριζαν.

Woman Standing - Pink, 1954-5 Willem de Kooning, , Oil on cardboard (Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Willem_de_Kooning#/media/File:PXL_20221126_221143106.jpg)

Το δέντρο των Χριστουγέννων

 

 μικρό δεντράκι

σιωπηλό χριστουγεννιάτικο μικρό δεντράκι

είσαι τόσο μικρό

μοιάζεις περισσότερο με λουλούδι

ποιος σε βρήκε στο πράσινο δάσος

........................................................

Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο του E.E. Cummings (Νεφέλη 2011, σε μετάφραση Χάρη Βλαβιανού) έχει αναφερθεί ως το ωραιότερο ποίημα για τα Χριστούγεννα. Σίγουρα, πάντως, είναι ένα όμορφο τρυφερό κείμενο.

 

δες τις πούλιες

που όλο τον χρόνο κοιμούνται

σ' ένα σκοτεινό κουτί

..........................................

 Η εικονογράφηση του Paolo Ghezzi το κάνει ακόμη πιο όμορφο. Ένα όμορφο βιβλίο για παιδιά. 

Ο τίτλος του ποιήματος στο πρωτότυπο είναι little tree:

little tree

little silent Christmas tree

you are so little

you are more like a flower

who found you in the green forest

and were you very sorry to come away?

see          i will comfort you

because you smell so sweetly

i will kiss your cool bark

and hug you safe and tight

just as your mother would,

only don't be afraid

look          the spangles

that sleep all the year in a dark box

dreaming of being taken out and allowed to shine,

the balls the chains red and gold the fluffy threads,

put up your little arms

and i'll give them all to you to hold

every finger shall have its ring

and there won't be a single place dark or unhappy

then when you're quite dressed

you'll stand in the window for everyone to see

and how they'll stare!

oh but you'll be very proud

and my little sister and i will take hands

and looking up at our beautiful tree

we'll dance and sing

"Noel Noel"

 

The Christmas tree (Albert Chevallier Tayler)

 

Το φετινό δικό μας δεντράκι

Και το δεντράκι που μου 'στειλε ο εγγονός μου