 |
| Η Άννα Σολωμού με μία συναγωνίστριά της σε εξώφυλλο του περιοδικού της ΕΠΟΝ το 1945 |
Κλείνοντας σήμερα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ, θυμήθηκα και άνοιξα τα χαρτιά που έχω φυλάξει από την Άννα Σολωμού και τη Νίνα Σκανδάλη. Είναι γραμμένα τον Ιούνιο 2002, της Άννας είναι η ομιλία με τίτλο "Μια διαδρομή στη ζωή μου" στην εκδήλωση που διοργάνωσε για εκείνην και για τη Νίνα η Ένωση Βιβλιοθηκαρίων εκείνο τον καιρό, ενώ της Νίνας είναι ένα κείμενο 20 σελίδων χωρισμένο σε δύο μέρη: το ένα έχει τίτλο "Μικρή ματιά στη μεγάλη Αντίσταση" και το άλλο "Αποβιβαζόμαστε στη Μακρόνησο (27 Ιανουαρίου 1950)" και το οποίο μας διάβασε στην εκδρομή που κάναμε στη Μακρόνησο μαζί τους μια παρέα φίλων και συναδέλφων τον Ιούνιο 2002 .
Η Άννα Σολωμού, Αννούλα ή Σολωμίτσα, όπως χαϊδευτικά και αγαπησιάρικα τη λέγαμε στη δουλειά, γεννημένη το 1929, ήταν μια γυναίκα με ανοιχτό μυαλό και δημοκρατικό πνεύμα, μια πεισματάρα αγωνίστρια, με δίψα για ζωή και δίψα για γνώση. Στο βιβλίο της "Μια ζωή μέσα από καταιγίδες... Νίκος - Άννα (1944-1996)" περιγράφει μέσα από τη ζωή τη δική της και του αγαπημένου της Νίκου Σολωμού τους αγώνες και τα βάσανα των ανθρώπων της Αριστεράς.
Είπε στην ομιλία της για την περίοδο της νιότης της η Άννα:
"Στον εμφύλιο πόλεμο πιάστηκα στις 2 Νοεμβρίου 1948. Με συλλάβανε και σε συνέχεια δικάστηκα παμψηφεί σε θάνατο. Μόλις είχα πετύχει στις εισαγωγικές εξετάσεις του Πολυτεχνείου [είχε πετύχει στους Χημικούς Μηχανικούς!]. Η κατηγορία μου ήταν ότι ήμουνα Σύνδεσμος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ....
Εδώ κάνω μια παρένθεση. Ήθελα πολύ να σπουδάσω. Είχα μπεί δεύτερη στις εξετάσεις στο Πολυτεχνείο. Ευτυχώς πρόλαβα και τέλειωσα το γυμνάσιο. Όμως εκείνα τα χρόνια, ας πούμε ότι ήτανε ηρωικά γι' αυτούς που πιστεύανε πως θα αλλάξουνε τον κόσμο. βγαίναμε από ένα πόλεμο με τεράστιες απώλειες και με ελπίδες. Και απέναντί μου εκτός από τους πολιτικούς αντιπάλους και οι δικοί μας ήτανε σκληροί. ΌΤαν βγήκα από τη φυλακή μετά 3 χρόνια και οκτώ μήνες, μου είπαν να μην συνεχίσω το Πολυτεχνείο, αλλά να βγώ στην παρανομία... Πήγα στη Σχολή Αναστασιάδη για Ραδιο-ηλεκτρολόγος. Βραβεύτηκα και πήρα υποτροφία. Αλλά με πιάσανε και με κατηγορούσανε ότι έφτιαχνα ασυρμάτους. Με στείλανε εξορία...
Είχα 3 αδέρφια. Ο ένας μου αδελφός ήταν φοιτητής του Πολυτεχνείου: "Θανάσης Τεριακής". Το όνομά του είναι γραμμένο στη στήλη του Πολυτεχνείου. Πήρε μέρος στη διαδήλωση ενάντια στην κάθοδο των Βουλγαρικών δυνάμεων και σκοτώθηκε από τους Γερμανούς. [22 Ιουλίου 1943] Ήταν 21 χρονών. Στη διαδήλωση είχα πάρει μέρος κι εγώ ανεξάρτητα από τον αδελφό μου. Είχα κατέβει με τα πόδια από το Παγκράτι μέσα από τον Εθνικό Κήπο. Κρατούσα μια τσάντα γεμάτη προκηρύξεις που γράψαμε οι μαθήτριες της Σχολής Καλπάκα. Την πέταξα την τελευταία στιγμή όπως με συμβούλεψε ένας μεγαλύτερός μου όταν μας στρίμωξαν οι Γερμανοί. Οι άλλες συμμαθήτριές μου δεν ήλθαν γιατί μάλλον δεν τους άφησαν οι γονείς τους. Εγώ μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που οι γονείς μου δεν με ελέγχανε πάρα πολύ. Πάντα ήμνουν ανεξάρτητη και πεισματάρα. Όταν έφτασα στην Πανεπιστημίου από το Σύνταγμα, είδα το πλήθος που ανέβαινε γοργά. Ήμουν παιδί και έμεινε τυπωμένη η διαδήλωση στη μνήμη μου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το πλήθος. Ανακατεύθηκα με τους διαδηλωτές. Φώναζαν. Ρωτάω κάποιον. Τι να φωνάξω; Μου απαντά: "Ζήτω η Λευτεριά". Οι Γερμανοί μας επιτέθηκαν. Σκοτώθηκαν πολλοί νέοι: Ο αδελφός μου, ο Θωμάς Χατζηθωμάς, φοιτητής του Πολυτεχνείου, η Κούλα Λίλη που σκαρφάλωσε στο τανκς, η Παναγιώτα Σταθοπούλου και άλλοι...Οι Γερμανοί που πρέπει να ήταν SS μας πήγαν κομμαντατούρ και από κει μας οδήγησαν στις φυλακές Εμπειρίκου. Οι γονείς μου με αναζητούσαν σαν τρελοί...
Σε λίγες μέρες με αφήσανε. ξαναοργανώθηκα στην ΕΠΟΝ και συνέχισα τα ίδια. Αλλά την τάξη μου δεν την έχασα. Στη Σχολή Καλπάκα φοβηθήκανε και με διώξανε. Γράφτηκα στο Βυζάντιο. Συνέχισα να γράφω με άλλους και να μοιράζω προκηρύξεις. Μα πιο πολύ μου άρεσε να μιλάω με το χάρτινο χωνί. Ξεσηκωνόταν ο κόσμος."
Και κει η Άννα μας απήγγειλε Το Χωνί:
...
Μέσα απ' το χάρτινο χωνί σου
με κάποιες νότες μυστικές
Μιλά η αδούλωτη ψυχή σου
Που δεν σκλαβώθηκε ποτές
...
Η Νίνα Σκανδάλη, η κυρία Νίνα, μια ευγενική και ιδιαίτερα καλλιεργημένη φιγούρα, ήρεμη δύναμη αλλά με πολύ ισχυρή προσωπικότητα, με δίψα κι αυτή για ζωή και για γνώση, γεννημένη 5 χρόνια νωρίτερα όπως ... συνήθιζε να μας θυμίζει η Άννα για να δείξει ότι ήταν νεώτερη από τη φίλη της, γράφει:
"... Η δράση της ΕΠΟΝ δεν μπορεί να κλειστεί σε μια ομιλία. Τόμοι έχουν γραφτεί, λευκώματα έχουν τυπωθεί με φωτογραφικό και άλλο υλικό... Μουσείο έγινε το σπίτι, στο οποίο πραγματοποιήθηκε η μυστική σύσκεψη των αγωνιστών της νεολαίας, που συναποφάσισαν την ίδρυση της ΕΠΟΝ στις 23 Φεβρουαρίου 1943. ... Υπολογίζονται σε 600.000 οι νέοι που εντάχθηκαν και πολέμησαν μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ στις πόλεις και τα βουνά...
Θρύλοι έχουν γίνει μερικά τους κατορθώματα, όπως η ηρωική αντίσταση των τριών Επονιτών τον Απρίλη του 1944, που κράτησαν για 10 μέρες πολιορκία στη συνοικία του Υμηττού, από 300 Γερμανούς και Ταγματασφαλίτες. [Ήταν οι Δημήτρης Αυγέρης, Θάνος Κιοκμενίδης και Κώστας Φολτόπουλος] Το σπίτι όπου σκοτώθηκαν, το Κάστρο του Υμηττού ("κάστρο δεν ήταν μα άντεξε σαν κάστρο") θα πει ο ποιητής, αποτελεί σήμερα τόπο προσκυνήματος. [Το ποίημα ήταν της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη] Το ίδιο θρυλική ήταν και η αντίσταση των 10 Επονιτών που έπεσαν λίγους μήνες αργότερα, υπερασπιζόμενοι το Φρουραρχείο του ΕΛΑΣ στην Καλλιθέα.
Η ΕΠΟΝ, σ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής, πάλεψε και για τη μόρφωση. Για το άνοιγμα και τη λειτουργία σχολείων, που οι κατακτητές είχαν μετατρέψει σε στρατώνες ή φυλακές, και με τη βοήθεια προοδευτικών δασκάλων ...
Πολλοί έχουν πει: τόσες θυσίες χαμένες. Δε συμμερίζομαι την άποψη αυτή. Τίποτα δεν πάει χαμένο. Τίποτα δεν ξεκινά από το μηδέν. Εξάλλου και αυτοί που υπέφεραν και ταλαιπωρήθηκαν, δε βγήκαν τελείως χαμένοι. Στις 27 Φεβρουαρίου 1991, έγινε μια εκδήλωση στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, για την επέτειο της ΕΠΟΝ. Μεταξύ άλλων μίλησε ο Απόστολος Λάζαε=ρης πρώην υπουργός. Είπε κάτι που βρίσκω πολύ όμορφο: "Το επονίτικο κίνημα έδωσε τότε ιδιαίτερο νόημα στην ύπαρξή μου και σημάδεψε ανεξίτηλα με τα ιδανικά του ολόκληρη την κατοπινή μου ζωή. Δεν θα ήταν νομίζω υπερβολή, να πω πως όλοι μας περισσότερα κερδίσαμε παρά δώσαμε σ' αυτόν τον αγώνα. Κερδίσαμε σε ψυχική ανάταση, σε πλάταιμα του προσωπικού μας ορίζοντα, κερδίσαμε από τη λυτρωτική γνώση της μεγαλοσύνης του ελληνικού λαού".
Είναι πολύ ωραίο και πολύ αληθινό αυτό. Και μ'΄αυτό θέλω να τελειώσω."
Και η Νίνα το 1950 πήρε το δρόμο για τη Μακρόνησο...
 |
| Με την Άννα και τη Νίνα το 2005 στο σπίτι μου |
