17 Νοεμβρίου: Στη μνήμη του καθηγητή Θεόδωρου Σκουλικίδη

Όσοι περάσαμε από τους χημικούς μηχανικούς στο Μετσόβιο, θυμόμαστε το Σκουλικίδη με τη βαρειά βραχνή φωνή, τα μεγάλα δυσκολοδιάβαστα βιβλία και την καλοσυνάτη αποδοχή για όλους τους φοιτητές του. Σχεδόν όλοι περάσαμε από τα εργαστήριά του.Τα θέματά του Φυσικοχημεία, Ηλεκτροχημεία, Διάβρωση, Προστασία μνημείων, Ακρόπολη. Το έργο του για τη σωτηρία των μαρμάρων στην Ακρόπολη είναι πρωτοποριακό και με παγκόσμια αναγνώριση.

Μα ο Σκουλικίδης ήταν και ο δάσκαλος, που τις μαύρες μέρες του Νοέμβρη του 73 και μετά στάθηκε δίπλα στους φοιτητές του και για τη στάση του αυτή κλείστηκε για σαράντα μέρες στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ήταν ήταν ένας από τους καθηγητές του Πολυτεχνείου (όπως και ο Θεοδόσης Τάσιος στους πολιτικούς μηχανικούς) που κράτησαν γενναία στάση απέναντι στη χούντα και στους εγκάθετούς της.

Στη μνήμη του, κι επειδή ήταν ο καθηγητής στον οποίο έκανα κι εγώ τη διπλωματική μου ("Μηχανισμός σχηματισμού ενεργού δρόμου κατά την διάβρωση υπό μηχανική καταπόνηση κραμάτων αλουμινίου"), παραθέτω λίγες αναφορές για τη στάση του αυτή.

Το 2007 διοργανώθηκε στο ΤΕΕ ημερίδα στη μνήμη του. Ανάμεσα στους ομιλητές, η Εύη Παπακωνσταντίνου, χημικός μηχανικός, από τους ενεργούς φοιτητές του Πολυτεχνείου εκείνο το Νοέμβρη του '73 στον αγώνα ενάντια στη χούντα (και να σημειώσω η πρώτη γυναίκα μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ αργότερα) είπε για το δάσκαλό της και μετέπειτα συνεργάτη στα έργα της Ακρόπολης:

"... Από τα μαθητικά του χρόνια συμμετείχε ενεργά στους κοινωνικούς αγώνες. Για την αντιστασιακή του δράση στην Κατοχή φυλακίστηκε το 1942 σε ηλικία κάτω των 18 ετών στις φυλακές Αβέρωφ.

Στη διάρκεια της Δικτατορίας όταν οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί σιωπούσαν, αυτός ήταν ο συμπαραστάτης των αγωνιζομένων φοιτητών και ο προστάτης των διωκόμενων. Για αυτό μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 φυλακίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Και μέσα από το κελλί του κυριολεκτικά χλεύαζε το καθεστώς με απίστευτη τόλμη και σαρκασμό. Αυτά δεν μπορούν να ξεχαστούν..."

Στη συνέντευξη  που είχε δώσει για την εκπομπή Ρεπορτάζ χωρίς Σύνορα και προβλήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2005, ο καθηγητής είπε ανάμεσα στα άλλα:

".....

Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι το εξής. Πρώτον δεν εμφανίζω τον εαυτό μου ως αντιστασιακό, όταν έγιναν τόσο μεγάλες πράξεις αυτοθυσίας και αξιοπρέπειας από άλλους. Θέλω επίσης να τονίσω και να εξάρω το ήθος και την μαχητικότητα των σπουδαστών οι οποίοι μας δώσανε την δυνατότητα να κρατήσουμε κι εμείς την αξιοπρέπεια των ανωτάτων ιδρυμάτων....

...

Όχι για μένα, όλο το τετράγωνο ήτανε πιασμένο. Η πόρτα η δική μου έβλεπε στην οδό Ηρακλείου και ήτανε δίπλα στο πολυτεχνείο και τα είχανε κλείσει αυτά γύρω-γύρω. Και του Τάσιου δίπλα και παρακολουθούσαμε από μακριά. Κάποιοι σπουδαστές που προσπάθησαν να το σκάσουν τους βάλαμε μέσα στην πόρτα της πολυκατοικίας και φύγανε αργότερα και γενικά ήτανε μία νύχτα πολύ, πάρα πολύ έντονη και για τους σπουδαστές και για μας.

...

Και ψάξαμε σπουδαστές μας και είδαμε ότι φρουρούσαν τα εργαστήρια. Και σας είπα μέχρι την τελευταία στιγμή δεν είχε γίνει καμία ζημιά. Μετά εμφανιστήκανε ζημιές. Μόνο το γραφείο του Επιτρόπου. Σπάσανε την πόρτα και πήρανε μέσα τους καταλόγους που κατέγραφε για τον καθένα δικός μας αντίθετος, φανατικός, φαρμάκι και κάτι τέτοια πράγματα.

...

 Βέβαια το θέμα ήτανε να πούμε ποιοι ήτανε σπουδαστές μέσα ονόματα. Και δε λέγαμε βέβαια προφανώς ονόματα. Και είπα μάλιστα στο Σπανό ότι κύριε Σπανέ εσείς έχετε τη μισή ΕΣΑ μέσα και δεν μπορείτε να ξέρετε ποιοι ήτανε; Στην ΕΣΑ όπως ξέρετε έγραφε απάνω η επιγραφή “καλώς ήρθατε”. Εκεί μας πήγανε και ήτανε ο καλός και ο κακός ερχότανε, κύριε Καθηγητά τι θέλετε ευχαρίστως, θέλω τσιγάρα μου τελειώσανε, καλά εντάξει. Ερχότανε ο άλλος το πίστεψες λέει ότι θα σου φέρει τσιγάρα; Σήκω επάνω κάτσε κάτω και τα λοιπά τέτοια πράγματα.

Αλλά δεν μας κακοποίησαν έτσι κι αλλιώς, διότι είχε ξεσηκωθεί η παγκόσμια κοινή γνώμη και κυρίως οι Καθηγητές μας που είχαμε σπουδάσει έξω, η Διεθνής Επιτροπή Διαβρώσεως στην οποία ήμουνα μέλος και τα λοιπά. Κι έτσι ήτανε απ΄ αυτήν την άποψη ήρεμη η κατάσταση μέσα σε ένα κελί που δεν μπορούσαμε να περπατήσουμε. Περπατούσαμε απάνω στο κρεβάτι μόνοι μας, μας βγάζανε πέντε λεπτά έξω και ερχότανε κάτι δήθεν γιατροί μας ρωτάγανε πως πάμε. Να λέω έχω ένα κομπολόι και παίζω. Μόλις φεύγανε φωνάζανε τον λοχία, ερχότανε ο λοχίας έχεις ένα κομπολόι; Φέρτο εδώ. Ασκούσαν ψυχολογική βία λίγο πριν την ανάκριση και στην ανάκριση κατεβαίναμε κάτω στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και εκεί πέρα ξανά ρωτούσανε τα ίδια και τα ίδια και κάποια στιγμή εμφανίστηκε ένας Εισαγγελέας ο οποίος απήγγειλε κατηγορία για εσχάτη προδοσία.

Αυτό διότι λέει το κίνημα αυτό ξεκίνησε από τους ιταλούς κομμουνιστές και ούτω καθεξής. Βέβαια δεν προχώρησε αυτό γιατί μας απέλυσαν στο τέλος εκεί αρχές πρωτοχρονιάς πριν τα Χριστούγεννα, δηλαδή μείναμε ένα μικρό διάστημα. Στο ΕΑΤ-ΕΣΑ βέβαια ήτανε τραγική η κατάσταση. Είχανε φρουρούς οι οποίοι πρέπει να ήτανε άρρωστοι οι άνθρωποι, τους είχανε ντρεσάρει και αν θέλανε κάποιον να τον μεταχειριστούν κατά τρόπο άλλο τους φωνάζανε και αυτοί μπαίνανε μέσα και σε σπάγανε στο ξύλο. Αυτοί εξαφανίστηκαν, μετά δεν τους είδαμε. Αλλά είχε και εσατζήδες που υπηρετούσαν και για να πάει κανείς στην τουαλέτα εσατζήδες κανονικοί με ξιφολόγχες φρουρούσανε τον κρατούμενο από τους φύλακες αυτούς οι οποίοι βεβαίως ήθελαν να του επιτεθούν.

Και υπήρχε και άλλο ένα θέμα ότι ακούγαμε φωνές και βασανίζανε και εμένα τουλάχιστον και στους άλλους λέγανε ότι ξέρεις βασανίζουμε τον τάδε σπουδαστή σου και επομένως πρέπει να μας πεις κάτι, αλλιώς θα συνεχίσουμε. Βέβαια αυτό ήταν ένα μεγάλο δίλημμα, αλλά τελικά είπα βασανίστε τον είναι νέο παιδί, θα αντέξει. Αυτά δε ότι δεν κάνουνε τέτοιες βιαιοπραγίες, εκ των υστέρων όταν είδαμε τους σπουδαστές μας χτυπημένους και κρεμασμένους από τα χέρια από τη φάλαγγα εδώ και τα λοιπά, τότε πιστοποιήσαμε ότι είχανε πάρα πολύ βασανιστεί. Τους βγάλανε κι αυτούς μαζί με μας και μετά τους ξαναπιάσανε. Και το θέμα ακόμα είναι να τελειώσω ότι την ημέρα που είχα μάθημα αφήνανε οι σπουδαστές ένα γαρύφαλλο επάνω ή ένα τριαντάφυλλο στην έδρα.

...

Καλά παλιά στην κατοχή όταν ήμουνα δεκάξι χρονών έμεινα οχτώ μήνες στο Αβέρωφ και εκεί ήτανε τραγικές οι συνθήκες διότι τουφεκίζανε και ανθρώπους που δεν είχανε καν δικαστεί. Ήτανε οι περίφημοι σαράντα όμηροι όταν γινότανε κάτι εναντίον των γερμανών και παίρνανε από τα κελιά μέσα. Τέλος πάντων και παρά τα δεκαέξι χρόνια μπόρεσε κανείς να αντέξει σε αυτά. Αλλά δεν υπήρχε αυτό το δίλημμα να σου βάζουνε τον τρίτο να τον βασανίζουνε για σένα. Εμένα με χτυπήσανε οι ιταλοί και έμεινα ένα μήνα στο νοσοκομείο. Είναι ακόμα τα σημάδια στο κεφάλι που μου σπάγανε καρέκλες στο κεφάλι και τα λοιπά. Αλλά αυτό το δίλημμα το τελευταίο ότι τον χτυπάμε για να μιλήσεις ήτανε πραγματικά καινούριο. Καινούρια εφεύρεση.

.............

Ήμουνα στη δίκη των κατηγορούμενων για το πραξικόπημα αυτό, όπου και κατέθεσα ότι τα εργαστήρια μείνανε ανέπαφα, ότι ήτανε μέσα της ΕΣΑ άνθρωποι που παρακολουθούσανε και με ρωτήσανε διάφορα παραπειστικά οι διάφοροι δικηγόροι και απαντούσα εκεί. Ήτανε μια περίεργη δίκη, ήταν ο περίφημος Εισαγγελέας που το ξεχνάω το όνομά του..

...........

Την ώρα που περικύκλωσαν το πολυτεχνείο ο στρατός οι πυροβολισμοί ήτανε κυρίως για να κλείσουμε τα παράθυρα να μη βλέπουμε γύρω-γύρω τι γίνεται. Τώρα, πυροβολισμοί υπήρχανε διότι απέξω γινόταν ένα είδος μάχης. Αν μιλάμε για νεκρούς, ήτανε μερικοί που τους πήρανε απέξω τραυματισμένους και πεθάνανε μέσα. Μέσα στο πολυτεχνείο ένας ελέχθη τότε στη δίκη ότι είχε τραυματιστεί στο λαιμό από μία σφαίρα. Κατά τα άλλα στις γιορτές του πολυτεχνείου εμφανιζότανε μητέρες και βέβαια ρωτήσαμε τι γίνεται γιατί κλαίει, τι είχε. Αλλά δεν ήθελε να πει, ήτανε τρομοκρατία τότε. Και πιστεύω ότι μερικοί σπουδαστές, δεν ξέρω αν μέσα έγινε αυτό όταν μπήκε ο στρατός ή απέξω, πάντως είχανε σκοτωθεί."

Ο Θεόδωρος Σκουλικίδης έφυγε από τη ζωή τον Μάρτιο του 2005 σε ηλικία 80 ετών.