Κυριακή 27 Φεβρουαρίου 2022

Τα σκολειά χτίστε, στον τόπο απάνου όχι πολέμων κάστρα και τα βιβλία σαν τα τραγούδια να είναι!

Με τη φλόγα που ψαίνει και που πλάθει,
με της καρδιάς τη φλόγα, με του Λόγου
τη δύναμη, ξεσκέπαστα, καθάρια,
και με τα χέρια, και με τα μαχαίρια,
τον τόπο πάρτε.


Κάτου σημάδια που έμπηξε το ψέμα!
Τα ταξίματα φέρτε στης Αλήθειας
της ιερής το βωμό και τα σφαχτάρια.
Στον τόπο απάνου όχι πολέμων κάστρα
·

τα σκολειά χτίστε!


Λιτά χτίστε τα, απλόχωρα, μεγάλα,
γερά θεμελιωμένα, από της χώρας
ακάθαρτης, πoλύβοης, αρρωστιάρας
μακριά μακριά τ' ανήλιαγα σοκάκια,
τα σκολειά χτίστε!


Και τα πορτοπαράθυρα των τοίχων
περίσσια ανοίχτε, νάρχεται ο κυρ Ήλιος,
διαφεντευτής, να χύνεται, να φεύγει,
ονειρεμένο πίσω του αργοσέρνοντας
το φεγγάρι.


Γιομίζοντάς τα να τα ζωντανεύουν
μαϊστράλια και βοριάδες και μελτέμια
με τους κελαϊδισμούς και με τους μόσκους
·
κι ο δάσκαλος, ποιητής και τα βιβλία
να είναι σαν κρίνα.


Του τραγουδιού τη γλώσσα αντιλαλώντας,
και τα βιβλία σαν τα τραγούδια να είναι!
Στη γη της ομορφιάς, αρματωμένη
την Επιστήμη, η Ομορφιά, χαρά της!
αρχή σοφίας!


Τα σκολειά χτίστε, υψώστε τα πλατάνια
για το δροσό στης ρεματιάς τη χάρη,
για τον καρπό σπάρτε τα αμπέλια, ας είναι
τ' αγαθά τους αγνά κρασιά, και ας είναι
γούρμα σταφύλια,
λογής, κεχριμπαρένια, άλικα, μαύρα.


Όπου απλωσιά, όπου ψήλωμα, όπου υγεία,
στα πέλαα ν' αγναντεύουν τα καράβια
και τους αϊτούς να λαχταράν και τ' άστρα
στα ουράνια πλάτια.


Και βαθιούς τράφους γύρω γύρω σκάφτε
και πύργους πολεμόχαρους υψώστε
και βαρδιατόρους βάλτε να κρατάνε
μακριά μακριά τον ψεύτη και τον πλάνο
της Ρωμιοσύνης.


Ξόβεργα και καρφιά κρατά και πάει
και πιάνει και καρφώνει και σκοτώνει
·
του φτερωτού πιο απ' όλα κυνηγάρης,
αρχίζοντας από τις πεταλούδες,
φτάνει στη Σκέψη. 

 

Το παραπάνω ποίημα με τίτλο «Τα σκολειά χτίστε!» είναι του Κωστή Παλαμά και περιέχονται στη συλλογή του «Η Πολιτεία και η Μοναξιά» (η αντιγραφή έγινε από τον ιστότοπο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας). Ο ποιητής έφυγε σαν σήμερα, 27 Φλεβάρη του 1943, μέσα στη μαύρη καταχνιά της γερμανικής κατοχής.  

Ο σπουδαίος ελληνιστής και φιλέλληνας Έντμουντ Κίλι (που έφυγε πριν από λίγες ημέρες) αφιερώνει δυο σελίδες για την κηδεία του ποιητή στο βιβλίο του με τίτλο «Αναπλάθοντας τον παράδεισο: το ελληνικό ταξίδι 1937-1947» (έχω την παλιότερη έκδοση του Εξάντα 1999 σελ. 270-271, υπάρχει και νεότερη  του 2019 από τον Πατάκη). Αναφερόμενος στα γεγονότα στη διάρκεια της τελετής και ειδικότερα στον «Κολοσσό», όπως ονομάζει τον Κατσίμπαλη, που ήταν από τους επικεφαλής της νεκρικής πομπής, μεταφέρει και την εκδοχή που τρία χρόνια αργότερα αφηγήθηκε ο Λόρενς Ντάρελ στον Χένρι Μίλερ. Σύμφωνα με αυτή την αφήγηση, ο Κατσίμπαλης, αφού έβρισε τον εκπρόσωπο της γερμανικής πρεσβείας που είχε πάει να καταθέσει στεφάνι, «άρχισε μετά να ψέλνει τον εθνικό ύμνο, ο οποίος, όπως ο ίδιος επισήμανε, απαγορευόταν επί ποινή θανάτου». Κι ενώ στην πρώτη στροφή δεν τον συνόδευε ούτε ένας κι εκείνος έτρεμε σύγκορμος και οι Γερμανοί κοίταζαν ολόγυρα αγριεμένοι, και η γυναίκα του προσπαθούσε να του κλείσει το στόμα και η Ιωάννα Τσάτσου τον τραβούσε από το μανίκι να σταματήσει, 

«ξαφνικά τον ύμνο έπιασε κι ένας χοντρός Κερκυραίος φίλος που του έκανε ντουέτο με τη βαθιά φωνή του, βοηθώντας τον να τελειώσει τη δεύτερη στροφή. Και μετά, εξιστορούσε ο Κατσίμπαλης, "σα να είχες γυρίσει ένα διακόπτη", έπιασε και ο κόσμος βροντοφωνάζοντας τον ύμνο "με τα δάκρυα να τρέχουν ποτάμι στα πρόσωπά μας"».

 

 
Στη μνήμη του ποιητή, το τεύχος Ιαν. - Φεβρ. 1976 του περιοδικού Γράμματα κυκλοφόρησε με μια ανθολόγηση του έργου του με τίτλο «Παλαμική ανθολογία 1886 - 1940» (έχω σημειώσει ημερομηνία απόκτησης 2-6-1977). Στην εισαγωγή του ο διευθυντής του περιοδικού Φ. Ηλιάδης παραθέτει ένα απόσπασμα από κείμενο του Αιμίλιου Χουρμούζιου σχετικά με τη συμβολή του Παλαμά, του μεγάλου Άγνωστου των ελληνικών γραμμάτων όπως τον χαρακτήριζε, ενώ αναφέρεται και  στην τρίτομη μελέτη του Χουρμούζιου με τίτλο «Ο Παλαμάς και η εποχή του». Ανάμεσα στα ποιήματα που ανθολογούνται είναι και ορισμένες μεταφράσεις του Παλαμά, και είναι αξιοσημείωτο ν' αναφέρουμε ότι έχει αφήσει και μεταφράσεις ποιημάτων του Ουγκώ, του Ρίλκε, του Βερλέν κ.ά., όπως η παρακάτω στροφή από ποίημα του Βερλέν:

Χωρίς πατρίδα, χωρίς να ΄χω βασιλιά,
κι ακόμα δίχως να είμαι παλικάρι,
πήγα στον πόλεμο για να πεθάνω· αλλά
κι ο θάνατος δε μούκαμε τη χάρη.
 
Και πάλι για τον ποιητή, δυο λόγια για την εικόνα (αντιγραμμένη από τον ιστότοπο των Ατενίστας με τα γλυπτά της Αθήνας). Πρόκειται για τον αδριάντα του ποιητή που βρίσκεται έξω από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Στήθηκε αρχές Μαρτίου του 1975. Αυτό καταλαβαίνουμε διαβάζοντας το ημερολόγιο του πρωτοετή τότε φοιτητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννη Κόκκωνα. Κείνη τη μέρα ο Γιάννης, όπως γράφει στο ημερολόγιό του, 8 του Μάρτη 1975, στις 11 το πρωί παρακολούθησε το πρώτο αντιμάθημα ψυχολογίας:
 
[...] Σαν πρώτο βήμα καλά πήγαμε. Πηγαίνοντας στη λέσχη για Αγγλικά είδα ένα άγαλμα που ασπροβόλαγε στη γωνία Ασκληπιού και Ακαδημίας, πάνω στο γρασίδι. Είναι ένα καινούργιο, του Παλαμά. Τώρα κατάλαβα γιατί στολίσανε με σημαίες τις κολώνες. Είχε γίνει η τελετή της αποκάλυψης. Κατά τις 6.30 ήμουνα στα Ιλίσια [...]
 
Πράγματι, η τελετή έγινε στις 6 Μαρτίου, όπως επιβεβαιώνει ο επιμελητής του ημερολογίου Κώστας Κατσάπης, στο πρωτότυπο στη σύλληψη αλλά και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο «Λέξεις της φωτιάς: νεανική ριζοσπαστικοποίηση και ημερολογιακή γραφή την αυγή της μεταπολίτευσης» (Μωβ Σκίουρος, 2020), ο οποίος με βάση τις ημερολογιακές καταγραφές του νεαρού τότε φοιτητή αναζητεί τα γεγονότα, τα επιβεβαιώνει από τις πηγές της εποχής και τα περιγράφει (σίγουρα αξίζει μια ξεχωριστή ανάρτηση και θα το κάνω).
  
Για τον Κωστή Παλαμά έχω ξαναγράψει. Σ' αυτό το ποίημα, με την χαρακτηριστική παλαμική γλώσσα, στέκω στους δυο στίχους όπου εκφράζει την αγωνία του, τον ουμανισμό του, την πίστη του ότι χρειαζόμαστε σχολεία και όχι πολέμους:

Στον τόπο απάνου όχι πολέμων κάστρα.

Τα σκολειά χτίστε! 

Πόσο πάντα επίκαιρος!

Τρίτη 22 Φεβρουαρίου 2022

Χαίρε κεχαριτωμένη υπόσχεση του ανέλπιστου: Εις μνήμην Κικής Δημουλά και Λάκη Σάντα

   

[...] Χαίρε συνέπεια λουλουδιών

προς την τακτήν επιστροφή σας

χαίρε συνέπεια του ανεπίστρεπτου

τήρησες κατά γράμμα τους νεκρούς.

Χαίρε του σκοταδιού το σφιχταγκάλιασμα

που δέχεσαι το δικαιολογημένο

έχει να σε δει πρν τη γέννησή σου.

Χαίρε των ματιών σου η ανοιχτοφοβία

χαίρε κεχαριτωμένη υπόσχεση του ανέλπιστου

πως βλέμμα σου θα ξεθαρρέψει πάλι κάποτε\να ξανοιχτεί προς έντρομο δικό μου.

Χαίρε των ματιών σου η ανοιχτοφοβία

- της μνήμης το «ελευθέρας» να πηγαίνει

όποτε θέλει να τα βλέπει

αυγή χαμένης μέρας.


Όσο για σένα κόσμε

που καταδέχεσαι να ζεις

όσο έχει την ανάγκη σου η τύχη

για να καρπούνται τα δεινά την εύφορη αντοχή σου,

που εξευτελίζεσαι να ζεις

για να σου πει μια καλησπέρα το πολύ

κατά τον διάπλου

ένα εγγαστρίμυθα ολόγιομο φεγγάρι

τι να σου πω

χαίρε κι εσύ.


Σαν σήμερα πριν από δυο χρόνια έφυγε η Κική Δημουλά, η ποιήτρια που κέντησε τον ποιητικό λόγο με στολίδια καθημερινών πραγμάτων, που ύμνησε τη λήθη για να παραμένει ζωντανή η μνήμη, η γυναίκα που θα ήθελε

«κάπως αλλιώς ν' αγαπιούνται τα πράγματα». *
 
Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το ποίημα Χαίρε ποτέ της ομώνυμης συλλογής της ποιήτριας (Στιγμή, 1991).**

Ο κολοφώνας της έκδοσης «Χαίρε ποτέ», Στιγμή 1991

Κι από την άλλη, σαν σήμερα πριν από 100 ακριβώς χρόνια γεννήθηκε ένας άλλος ωραίος άνθρωπος, ο Λάκης Σάντας, εκείνος που μαζί με τον Μανώλη Γλέζο, στις 30 Μαίου του 1941, λίγο μετά τη Μάχη της Κρήτης,
νεαρά παιδιά στα 19 τους χρόνια, κατέβασαν από τον βράχο της Ακρόπολης τη γερμανική σημαία με τη σβάστικα των ναζί κατακτητών. 
 
«Είμαστε αποφασισμένοι ότι εάν μας ανακάλυπταν θα πέφταμε από την Ακρόπολη να σκοτωθούμε. Δεν διστάσαμε στιγμή για αυτό. Πάνω στον Ιερό Βράχο αισθανθήκαμε την Ιστορία μας και το καθήκον του Αγώνα για τα Ιερά της Πατρίδας μας», είχε πει σε συνέντευξή του σε εφημερίδα της Λευκάδας, του γενέθλιου τόπου. 
 
Τα είχε γράψει και στο βιβλίο του «Μια νύχτα στην Ακρόπολη» (Βιβλιόραμα, 2010). Τάχε διηγηθεί μαζί με τον Μανώλη Γλέζο στον Φρέντυ Γερμανό σε μια ιστορικής αξίας συζήτηση το 1982 στην ΕΡΤ (https://archive.ert.gr/73796/).

Ήταν ένα τέταρτο φεγγάρι, έτσι Μανώλη;

Το 2009, σε συνέντευξή του στο Έψιλον της Ελευθεροτυπίας ο Λάκης Σάντας έλεγε:
 
«Εμείς είμαστε δρακογενιά. Κοιμηθήκαμε πάνω στο χιόνι κι ανάμεσα στα σκίνα, δεχτήκαμε ιατρικές επεμβάσεις χωρίς αναισθητικό, ζήσαμε στα ξερονήσια και τις φυλακές, μάθαμε εν ολίγοις ν’ αντέχουμε».
 
Χαίρε Λάκη Σάντα, χαίρε κι εσύ Κική Δημουλά!

.......................................................................................................................

* Ο στίχος είναι από την ποιητική συλλογή της Κικής Δημουλά «Άνω Τελεία».

** Νιώθω την ανάγκη να σημειώσω λίγα για τις πληροφορίες έκδοσης του βιβλίου. Το εξώφυλλο είναι έργο του σπουδαίου ζωγράφου μας Σωτήρη Σόρογγα, ενώ, όπως διαβάζουμε στον κολοφώνα, το αντίτυπο που έχω στη βιβλιοθήκη μου (αγορασμένο, όπως έχω σημειώσει στη σελίδα του τίτλου, στις 10 Φεβρουαρίου 1993) έχει αριθμό έκδοσης 77 και είναι η δεύτερη ανατύπωση (εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1988) που έγινε τον Μάιο 1991 σε δυο χιλιάδες αντίτυπα στο λιθογραφείο Ζαχαρόπουλος-Σιταράς. Οι εκδόσεις Στιγμή μας δίνουν πάντα όμορφες και ιδιαίτερες ποιοτικά, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς την αισθητική, εκδόσεις, όπου την τυπογραφική επιμέλεια έχει ο επίσης σπουδαίος Αιμίλιος Καλιακάτσος.

Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου 2022

Λαέ της Λιλιπούπολης, αποχαιρετούμε τη Μαριανίνα Κριεζή

 


Λαέ της Λιλιπούπολης, σήκωσε πια παντιέρα,
με το Χαρχούδα δήμαρχο δε βλέπεις άσπρη μέρα.
Κι αν ήσουνα Χαρχουδικός, καιρός να μετανιώσεις,
γίνε Δυστροποπιγκικός, αν θέλεις να προκόψεις.

Εβγάλαν οι Χαρχουδικοί δήμαρχο το Χαρχούδα
και τη ζωή μας κυβερνά μια αρκουδοπεταλούδα.
Όμως στις άλλες εκλογές η ρόδα θα γυρίσει
κι όλη η Λιλιπούπολη εμένα θα ψηφίσει.

Το τραγούδησαν τα παιδιά μας, μαζί κι εμείς, το τραγουδούν τα εγγόνια μας, πάλι κι εμείς μαζί. Αποχαιρετούμε την σπουδαία, την εμβληματική Μαριανίνα Κριεζή με νοσταλγία, με γλύκα, μ' ευγνωμοσύνη γιατί έκανε τον κόσμο των παιδιών, τον κόσμο μας, καλύτερο. Αξίζει να σκύψει κανείς στους στίχους των τραγουδιών.
 
 
Κοιτάζοντας τον δίσκο LP της EMI που έχω στο σπίτι με τα μέρη «Η κλειδωμένη τουαλέτα - Το πετρωμένο δάσος - Ρόζα Ροζαλία - Το ροζ χρώμα», στέκομαι στους συντελεστές, γιατί η Λιλιπούπολη ήταν μια συλλογική δουλειά σπουδαίων ανθρώπων. Εκτός από τη Μαριανίνα Κριεζή που έγραψε τους στίχους των τραγουδιών, τα κείμενα του έργου έγραψε η ίδια μαζί με τις Αννα Παναγιωτοπούλου και Ρεγγίνα Καπετανάκη. 
Η μουσική είναι από τους Νίκο Κυπουργό, Λένα Πλάτωνος, Νίκο Χριστοδούλου, Δημήτρη Μαραγκόπουλο. 
Διεύθυνση ορχήστρας από Μάνο Χατζηδάκι και Βύρωνα Φιδετζή. 
Τραγουδούν Νίκος Τσιλούλης, Σταμάτης Φασουλής, Λάμπρος Τσάγκας, Σπύρος Σακκάς, Λένα Πλάτωνος και Σαββίνα Γιαννάτου, ενώ σε έκτακτη συμμετοχή ακούγεται η Λιζέτα Νικολάου. 
Έπαιξαν οι ηθοποιοί: Βασίλης Μπουγιουκλής (Χαρχούδας), Νίκος Τσιλούνης (Μπρίνης – Δρ. Δρακατόρ), Ράνια Οικονομίδου (Πιπινέζα), Αννα Παναγιωτοπούλου (Χιονάτη), Λευτέρης Βογιατζής (Πρίγκιπας του Παραμυθιού), Πέπη Οικονομοπούλου (Οφη – Σόφη), Θοδωρής Μπογιατζής (Δυστροπόπιγγας), Δημήτρης Χρυσομάλλης (Κουκουτούζ), Λάμπρος Τσάγκας (Παπαγάλος – Γλυκόσαυρος), Σταμάτης Φασουλής (Μπιξ - Μπιξ), Μίρκα Παπακωνσταντίνου (Μπομπίλα).

Αχ Ρόζα, Ρόζα Ροζαλία
πάμε μαζί στη συναυλία,
ν’ ανθίσει μ’ όλα τα βιολιά
μια ροζ μεγάλη βυσσινιά
στο πρώτο μας φιλί. 

Συμπτωματικά, σε πρόσφατη παρουσίαση για ψηφιακές βιβλιοθήκες κτλ, παρουσιάζοντας την εφαρμογή "Ευτέρπη" της Βιβλιοθήκης του Μεγάρου Μουσικής έδωσα ως δείγμα το τραγούδι "Μες στο μουσείο" σε μουσική Νίκου Κυπουργού:

μες το μουσείο
μες το μουσείο
μια μέρα μπήκα με φόρα κι εγώ
μη με τραβάτε, μη μου κολλάτε
απ' το μουσείο δε θέλω να βγω...

ηχητικό

 
Ανάμεσα στα τραγούδια της Λιλιπούπολης ήταν και  «το τσιφτετέλι της γρίππης» που το τραγούδησε η Σαββίνα Γιαννάτου:
 
Είμαι μία Ασιατική γρίπη
έρχομαι απ’ την ανατολή,
ταξιδεύοντας μέρα και νύχτα
πάνω σ’ ένα μαγικό χαλί.

Μια πενικιλίνη προτιμάω (έλα έλα)
δυο κινίνα δίκταμο ζεστό
κι αν σας βρίσκεται καμιά ασπιρίνη,
θα την πάρω σας ευχαριστώ.

Είμαι μία Ασιατική γρίπη
πάω πίσω στην ανατολή,
με αξέχαστες εντυπώσεις
από την πανέμορφή σας Λιλιπούπολη.
 
Δεν ξεχνάμε πως η Λιλιπούπολη ήταν ραδιοφωνική εκπομπή του Τρίτου προγράμματος την περίοδο 1976-1980, όταν διευθυντής ήταν ο Μάνος Χατζηδάκις.
 
Κι επίσης, δεν ξεχνάμε πως η Μαριανίνα Κριεζή έγραψε στίχους για πολλά τραγούδια που συνέθεσαν ο Λάκης Παπαδόπουλος, η Δήμητρα Γαλάνη, η Αρλέτα, ο Τάκης Μουσαφίρης και πολλοί άλλοι.
 
Τώρα που πας κι εσύ στη Λιλιπούπολη 
χαιρέτησέ μου το δήμαρχο Χαρχούδα,
την Πιπινέζα, τον Δυστροπόπιγγα 
και τον δόκτωρα Δρακατόρ.
 
Κι αν δεις τον Άσπρο Μπέμπαντα 
πες του πως δεν τον ξέχασα, 
μα όπως πάντα τον θυμάμαι 
όσα χρόνια κι αν περνάνε. 
 
Τώρα που πας κι εσύ στη Λιλιπούπολη 
χαιρέτησέ μου τον Μπρίνη, την Μπομπίλα, 
την Όφη - Σόφη, το Γλυκόσαυρο, τον Μπιξ-Μπιξ 
και τον Κουκουτούζ. 
 
 Κι αν δεις τον Άσπρο Μπέμπαντα 
πες του πως δεν τον ξέχασα, 
μα όπως πάντα τον θυμάμαι 
όσα χρόνια κι αν περνάνε.

Σάββατο 8 Ιανουαρίου 2022

Το δικαίωμα του πολίτη να γνωρίζει την ιστορία του


Παίρνοντας αφορμή από τις ανεκδιήγητες δηλώσεις του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη περί τοποσήμων διχασμού αναφερόμενος στον Άη Στράτη και αδυνατώντας, καλύτερα αρνούμενη, να αναλύσω επί της ουσίας τα λόγια του, ήρθαν στη σκέψη μου πρόσωπα που πέρασαν δυο και τρία και περισσότερα ίσως χρόνια της ζωής τους, για "επ' αόριστον διαβίωση" σ' εκείνο το νησάκι του Αιγαίου, όχι από επιλογή, όχι γιατί έσπειραν τον διχασμό, μα γιατί ήταν αριστεροί, κομμουνιστές, δημοκράτες που δεν άρεσαν στην κυρίαρχη τάξη που διαφέντευε.  Κι ήρθαν στη σκέψη μου ο Γιάννης Ρίτσος, ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Μάνος Κατράκης, ο Μενέλαος Λουντέμης, παλιότερα ο Βάρναλης και ο Γληνός κι ακόμη παλιότερα ο Μπεναρόγια και πολλοί άλλοι, όλοι "επικίνδυνοι" και "διχαστικοί"!

Κάνοντας ταξίδια ο νους, θυμήθηκα μια παλιότερη δήλωσή του ίδιου ότι δεν μπορούν οι 17ρηδες να γνωρίζουν τι έγινε π.χ. το 1963 όταν δολοφονήθηκε ο Λαμπράκης.

Κι ύστερα, μπαίνοντας για μια εικονική περιήγηση στο Μουσείο Δημοκρατίας του Άη Στράτη, στην κεντρική σελίδα του ιστότοπου διαβάζουμε μια σοφή κουβέντα του Φίλιππου Ηλιού:

Στα δικαιώματα του πολίτη
θα έπρεπε να ανήκει
και το δικαίωμα
να γνωρίζει την ιστορία του.

 Να τη γνωρίζουμε όμως, όχι ν' αναμασάμε...

Πέμπτη 6 Ιανουαρίου 2022

Σήμερον τα φώτα φωτίζονται κι όλα τα νερά αγιάζονται: τα κάλαντα στον Άγιο Ματθαίο Κέρκυρας

Καλησπέρα πάντες συνάδελφοι
ακούσατε τη σήμερον τη γιορτή.
Ακούσατε τη σήμερον τη χαρά
και την εορτή τη δεσποτικιά.
Σήμερον τα φώτα φωτίζονται
κι όλα τα νερά αγιάζονται.
Σήμερον βαπτίζεται ο Χριστός
εις τον Ιορδάνη τον ποταμό.
Άη Γιάννη Πρόδρομε σου ζητώ
ότι από σε θε να βαπτιστώ.
Έγινε στα δύο ο ποταμός
όταν ετελείωσε ο βαπτισμός.
Και το Άγιο Πνεύμα κατέβηκε
και στην κεφαλή του εκάθισε.
Και πάνω εις τον ουρανό
κρέμονται δυο στεφάνια,
νοικοκυραίοι του σπιτιού
καλά σας Θεοφάνεια!

Αυτά είναι μέρος από τα κάλαντα των Φώτων που λένε στον Άη Μαθιά, χωριό της Νότιας Κέρκυρας. Τα είχε δημοσιεύσει το 2014 ο Χάρης Κουρής στην εφημερίδα "Αγιομαθίτικα" που εκδίδουν "οι εν Αθήναις Αγιομαθίτες"εδώ και κάποιες δεκαετίες. Έγραφε τότε στην επιφυλλίδα με τίτλο "Κάλαντα στο χωριό":

Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Φώτα, η πιτσιρικαρία του χωριού, δεκαετία του ’50 και του ’60, γύρναγε ανελλιπώς να πει τα Κάλαντα σε μεγάλες παρέες στυλ χορωδίας. Και ήταν θέμα ... πρεστίζ το ακουστικό αποτέλεσμα να είναι τονάδο, οπότε αν στην παρέα ήταν κάποιος φάλτσος, τραγούδαγε σιγά ή από μέσα του. Το φίλεμα, από τις νοικοκυρές συνήθως, ήταν συκόπιτες, τζίτζιφα, φραγκοδίφραγκα και μισόφραγκα.

Η παρέα των πιτσιρικάδων δεν ξεχνούσε να μνημονεύσει στα Κάλαντα το νοικοκύρη κάθε σπιτιού: «Κι αφέντη κύριε... Σπύρο μου, ψηλό μου κυπαρίσσι...». Αν πάλι στο σπίτι υπήρχε παιδί που τελείωνε την Στ’ τάξη του Δημοτικού Σχολείου του χωριού εκείνη τη χρονιά, ήταν απαραίτητο να μνημονευθεί στα Κάλαντα: «... Καλό απολυτήριο, ο Θέος να του χαρίσει...».

Κάτι ακόμα: πριν το έθιμο αλλάξει σαν επίδραση από την άλλη Ελλάδα, τα Κάλαντα τότε τα λέγαμε πάντα βράδυ, αλλά και ανήμερα των γιορτών.

Στη γιορτινή αυτή τελετουργία συμμετείχε – και απαραίτητα ενισχυόταν οικονομικά από σπίτια και μαγαζιά – και η χορωδία του χωριού, που βέβαια, τα δικά της Κάλαντα ήταν ρεσιτάλ καλλιφωνίας και δεσίματος των τενόρων με τους βαρύτονους. Μικρό παιδί εγώ, θυμάμαι ακόμα εκείνο τον εκπληκτικό μπάσο της χορωδίας, τον αείμνηστο Γιάννη Βαραγγούλη – Γανάρα. 

Και μέσα στις "χαρές" των εορτών, ξεβράστηκαν πτώματα παιδιών (πάλι) στο Αιγαίο, αναζητούσαν απεγνωσμένα την καλύτερη τύχη, απεγνωσμένα πάλευαν να βγουν από την κόλαση του πολέμου, της φτώχειας και της δυστυχίας. Και τότε θυμήθηκα τα κρητικά φωτοκάλαντα που κατέγραψε ο Βλαστός κι όπου βρήκα να λένε:

Κι απηλογάται ο Χριστός, τση Παναγιάς και λέει
-Δώσε μου μάνα, τ’ αργυρά και τα χρυσά κλειδάκια,
ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδάκια, 
να βγάλλ’ απού την κόλαση  χιλιάδες και μυριάδες

Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός...

Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2021

Και του χρόνου με υγεία, χωρίς άλλη γυναικοκτονία!

 

Κάθε χρόνο, ο Νίκος Σαραντάκος, μεταφραστής, συγγραφέας και πάνω απ' όλα σπουδαίος δουλευτής της γλώσσας (και με πρώτο πτυχίο χημικού μηχανικού) μας καλεί μέσα από   το ιστολόγιό του "Οι λέξεις έχουν τη δική του ιστορία" να ψηφίσουμε τη λέξη της χρονιάς, δηλαδή τη λέξη (στην ουσία απλό - μονολεκτικό ή σύμπλοκο - πολυλεκτικό όρο) που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά και που κατά τη γνώμη μας μπορεί να "τιμηθεί" με αυτό τον τίτλο.

Πέρσι ήταν ο κορονοϊός, πρόπερσι η κανονικότητα, το 2018 η Συμφωνία των Πρεσπών κοκ. Για φέτος δεν επιλέχτηκε λέξη που να αφορά την πανδημία, το κακό που μας βρήκε με τον κορονοϊό, αλλά το άλλο κακό που μας βρήκε και δείχνει να φουντώνει, η γυναικοκτονία.

Η συζήτηση για την καθιέρωση και νομική αναγνώριση του όρου παραπέμπει στην κατάσταση όπως εκφράζεται με την καταπίεση και την έμφυλη βία μέχρι θανάτου που ασκείται πάνω στις γυναίκες από άντρες έχοντας την πατριαρχική αντίληψη της ιδιοκτησίας και της υπεροχής. Το 2020 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg το βιβλίο με με τίτλο "Γυναικοκτονίες: Διαπιστώσεις, ερωτήματα και ερωτηματικά", μια συμβολή του Εργαστηρίου  Σπουδών Φύλου του Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου "στην κατανόηση, την ορατότητα αλλά και την αντιμετώπιση του φαινομένου των γυναικοκτονιών του οποίου η ύπαρξη είναι ριζωμένη στην ιστορία των πατριαρχικών μας κοινωνιών". Αξίζει να παραθέσω τα περιεχόμενα της έκδοσης μαζί με τα ονόματα των εισηγητριών:

 Αξίζει να δώσουμε τα περιεχόμενα εκείνου του έργου:

  • Γεωργία Πετράκη, Οι Γυναικοκτονίες είναι αόρατοι φόνοι
  • Βασιλική Αρτινοπούλου, Γυναικοκτονίες: Εννοιολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα
  • Αλεξία Τσούνη, Παρατηρητήριο για τις γυναικοκτονίες: κρισιμότητα, ανάλυση στοιχείων και προτάσεις
  • Μαρία Γκασούκα, Παλιά Ιστορία σε σύγχρονα πλαίσια: Θηλυκοκτονία/Γυναικοκτονία
  • Άννα Βουγιούκα, Γυναικοκτονίες: Διεθνής εμπειρία, πολιτικές διαστάσεις και ο μετασχηματισμός της σιωπής σε λόγο και δράση
  • Άννα Μιχαλακέλη, Η γυναικοκτονία στο δημόσιο λόγο και τη δημόσια σφαίρα
  • Φωτεινή Μηλιώνη, Γυναικοκτονία: Εγκληματολογικές και Νομικές διαστάσεις
  • Σοφία Βαγενά, Ποιος είναι ο ρόλος λοιπόν της ελληνικής αστυνομίας στο θέμα των γυναικοκτονιών; 

Η Μαρία Γκασούκα, ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και δυναμική μαχήτρια για τα δικαιώματα και την ισότητα των φύλων, κάνει αγώνα εδώ και χρόνια για τη διάκριση της γυναικοκτονίας ως ιδιαίτερης μορφής ανθρωποκτονίας. Η γυναικοκτονία δεν είναι μόνο και "απλά" μια ανθρωποκτονία, είναι μια πράξη  που διατρέχει το κοινωνικό και ιδεολογικό υπόστρωμα της κοινωνίας, που οφείλεται στις πατριαρχικές αντιλήψεις και συμπεριφορές όχι μόνο των ανδρών ως ατόμων, αλλά της κοινωνίας γενικότερα και της Πολιτείας ειδικότερα, που (ενίοτε ή ποικιλοτρόπως) τις καλλιεργεί και τις ανέχεται. 

Με τον λόγο της, πάντα καθαρό, με επιχειρήματα και με σαφή κοινωνικό και ιδεολογικό προσανατολισμό, υποστηρίζει το αυτονόητο, όπως παρακάτω:

Πολλά από τα προαναφερόμενα αφήνουν στις μέρες μας το αποτύπωμά τους, ειδικότερα σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών όπου το φύλο εμπλέκεται με την κοινωνική τάξη και τη φυλή, αλλά και την έμφυλη ταυτότητα. Είναι χαρακτηριστικό πως έχουμε μεγάλο αριθμό δολοφονημένων εκδιδόμενων γυναικών ή γυναικών που εργάζονται σε μπαρ, αλλά και έγχρωμων γυναικών, δολοφονίες που στη μεγάλη τους πλειονότητα παραμένουν χωρίς διαλεύκανση και φαίνεται να αφήνουν μάλλον αδιάφορα τα νομικά συστήματα.

Οι δολοφονίες των εκδιδόμενων, των τρανς, των γυναικών χαμηλού εισοδήματος ή των έγχρωμων γυναικών προσελκύουν λιγότερο το ενδιαφέρον και την προσοχή των μέσων από ό,τι οι δολοφονίες νεαρών, ευπαρουσίαστων, λευκών, εύπορων γυναικών, συνήθως παντρεμένων, που σχετίζονται με αντίστοιχης εμφάνισης και ταξικής θέσης άντρες της ηλικίας τους. Αντίθετα, τα ίδια νομικά συστήματα κάθε άλλο παρά πρόθυμα είναι να δεχτούν τον ισχυρισμό περί άμυνας των γυναικών που κατηγορούνται για τη δολοφονία των συντρόφων τους, αν και όλες οι έρευνες αποδεικνύουν πως περισσότερες από τις μισές βρίσκονταν σε κατάσταση άμυνας.

Σχετικά με την ιστορία του όρου, η Γκασούκα είπε σε συνέντευξη στην Αυγή στις 10 Οκτωβρίου 2021:

Ο όρος femicide κατεγράφη για πρώτη φορά στη νομική ορολογία στην Αγγλία το 1801 για να ορίσει «τη δολοφονία μιας γυναίκας», το 1848 δημοσιεύτηκε στο νομικό λεξικό Wharton και με το πέρασμα του χρόνου εγκαταλείφθηκε. Η τρέχουσα χρήση προέκυψε στο πλαίσιο των φεμινιστικών κινημάτων της δεκαετίας του 1970 από φεμινίστριες νομικούς, οι οποίες θέλησαν να φωτίσουν έμφυλα και πολιτικά το πλήθος των δολοφονιών με θύματα γυναίκες.  Όπως τόνιζαν, έπρεπε να αναγνωριστεί πως πρόκειται για συγκεκριμένη πατριαρχική, σεξιστική πολιτική με εργαλείο τη δολοφονία.
 
Αλλά και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου έχει επανειλημμένα τοποθετηθεί για το θέμα της κακοποίησης των γυναικών και της γυναικοκτονίας συγκεκριμένα. Στις 25 Νοεμβρίου 2021, Διεθνή μέρα Εξάλειψης Της Βίας Κατά των Γυναικών, δήλωσε με σαφήνεια και χωρίς περιστροφές:
 
[...]  Ο φετινός τρομακτικός απολογισμός – 13 γυναικοκτονίες [τόσες ήταν στις 25/11] μετράμε ως σήμερα στη χώρα μας – μας συγκλονίζει. Δεν πρόκειται για απλές ανθρωποκτονίες, αφού εδράζονται σε σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης μεταξύ θύτη και θύματος και προϋποθέτουν ανισότητα σωματική, κοινωνική ή οικονομική, επικυριαρχία παρωχημένων κοινωνικών αντιλήψεων και έμφυλων στερεοτύπων.
 
[...] Είναι, όμως, καιρός να εξαλειφθεί ο κυρίαρχος σεξιστικός λόγος που επιρρίπτει την ευθύνη για τέτοια φαινόμενα στις ίδιες τις κακοποιημένες γυναίκες. Είναι καιρός, μέσω της ενημέρωσης, της ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης και της πολυδιάστατης στήριξης των γυναικών, να αναχαιτιστεί η κλιμάκωση της έμφυλης βίας, η οποία, με τη γυναικοκτονία, εκδηλώνεται στην πιο ακραία, επαίσχυντη και αποτρόπαια μορφή της.[...]
 
Οι άντρες που φτάνουν στη γυναικοκτονία αρνούνται το δικαίωμα της ζωής στις γυναίκες εξαιτίας του φύλου τους ή επειδή δεν προσαρμόζονται στα σεξιστικά και άλλα στερεότυπα που έμαθαν, που τους μάθαμε, στο σπίτι, στο σχολείο, στους τόπους δουλειάς, στους χώρους ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. 
 

Συνεργοί στην καλλιέργεια αντίληψης για την απενοχοποίηση και "θυματοποίηση" των θυτών είναι πολύ συχνά κάποια μέσα ενημέρωσης. Το αντιλαμβανόμαστε, αντιδρούμε, μας ενοχλεί η εξωτερική εκδήλωση του φαινομένου, η αισθητική ας πούμε, κάποιες φορές όμως δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε παραπέρα τι / γιατί γίνεται έτσι. Σ' ένα εξαιρετικό άρθρο  στην εφημερίδα Εποχή με τίτλο "Μία λέξη και μία γυναίκα σώζεται, μία λέξη και μία γυναίκα χάνεται!",  ο κοινωνιολόγος Πέτρος Γαλιατσάτος έγραψε πρόσφατα:

[...] Η δύναμη του λόγου μπορεί να αποτελέσει εργαλείο συναίνεσης, αλλά και ακραίας αντιπαράθεσης. Ωστόσο, η προπαγάνδα αποτελεί ένα ισχυρό όπλο για την ιδεολογική ηγεμονία σε ανελεύθερες κοινωνίες. Τα ΜΜΕ αποτελούν ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια της άρχουσας τάξης και αποτελούν μέρος της βιομηχανίας καλλιέργειας του φόβου, η οποία προωθεί μια σειρά αντιδραστικών αντιλήψεων στον πυρήνα του οποίου βρίσκεται το αστυνομικό κράτος. Έτσι, με μια καλύτερη ανάγνωση της επικαιρότητας της αστυνομικής τους θεματικής, στα δελτία ειδήσεων και στα προγράμματα κοινωνικού περιεχομένου, θα διαπιστώσει κανείς ότι σε κάθε έγκλημα που διαπράττεται, το τελευταίο διάστημα ιδίως, το ενδιαφέρον του συντάκτη επικεντρώνεται κάθε φορά στο πρόσωπο του δράστη. Με τον τρόπο αυτό παρουσιάζονται κάθε φορά παρόμοια εγκλήματα ως κάτι το διαφορετικό και μεμονωμένο, εξοβελίζοντας συγχρόνως από το δημόσιο διάλογο τον κοινωνικό προβληματισμό για το βαθμό συχνότητάς τους και από την κοινή γνώμη το ερέθισμα για αίτημα θεσμικών αλλαγών και αμφισβήτησης των κυρίαρχων αντιλήψεων. Η πρακτική αυτή βέβαια σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία καθώς όσοι χειρίζονται τα μέσα αυτά γνωρίζουν πολύ καλά την επιρροή που έχουν στη συνείδηση του κοινού. Ο φόβος του εγκλήματος, τον οποίο διασπείρουν στην κοινωνία, απομονώνει και αδρανοποιεί τους πολίτες στο στενό κλουβί της ατομικής τους ευθύνης προκειμένου, δήθεν, να παραμείνουν ασφαλείς και διευκολύνουν συγχρόνως την περιστολή των ατομικών δικαιωμάτων.

[...] Έτσι, τα ΜΜΕ με τη χρήση υπερβολικών περιγραφών, σχολίων και fake news, προσδίδουν στην είδηση του εγκλήματος μυθιστορηματικά στοιχεία, κάνοντάς την λιγότερο αποκρουστική, προκειμένου να κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού. Συχνά δε, επιχειρούν να προσδώσουν στο δράστη πότε στιγματιστικά χαρακτηριστικά (π.χ. ναρκομανής, ομοφυλόφιλος) για να δικαιολογήσουν την υπερβολική αντίδραση, κρατική ή μη, και πότε χαρακτηριστικά υψηλού κύρους. Η δεύτερη περίπτωση, ωστόσο, σε συνδυασμό με την αναπαραγωγή των επιχειρημάτων του θύτη στο πλαίσιο του αστυνομικού ρεπορτάζ,έχει ολέθριες συνέπειες, καθώς παρασύρει το πιο ακαλλιέργητο κοινωνικά, συναισθηματικά και νοητικά μέρος της κοινής γνώμης σε μια ιδιότυπη συμπάθεια προς τους δράστες, καθιστώντας αυτούς ως πρότυπο, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση μηχανισμών κοινωνικής μάθησης που θέτουν την επιθετικότητα ως αντικείμενο μίμησης

[...] Η ερευνητική δημοσιογραφία, η οποία απαιτεί γνώση πληθώρας επιστημονικών πεδίων, συνεργασία με φορείς και σαφές δεοντολογικό πλαίσιο, έχει εκλείψει ακριβώς για να μην αγγίξει τα κοινωνικά αίτια που θα την οδηγήσουν κατευθείαν στην πατριαρχία. Αντιθέτως, η υιοθέτηση αναχρονιστικής ορολογίας, όπως λ.χ. «καθ’ ομολογία δράστης», παραπέμπει στις αξίες ξεπερασμένων και αυταρχικών ποινικών συστημάτων, όπου η ομολογία θεωρούνταν η «βασίλισσα των αποδείξεων». Στα συστήματα όμως αυτά, η αντεγκληματική πολιτική τελεσφορούσε με την απόσπαση της ομολογίας και απουσίαζε παντελώς ο προβληματισμός για τα κοινωνικά αίτια.

Με μια λέξη, μια καταγγελία, και μια γυναίκα σώζεται: πατριαρχία!

Με λίγα λόγια,

Και του χρόνου με υγεία, χωρίς άλλη γυναικοκτονία!

Η 29χρονη Τζεβριέ από την Αλεξανδρούπολη ήταν η 16η ή 17η γυναικτονία του 2021
....................................................................................................................................

Σημείωση 1:  Υπάρχουν πολλές αναφορές για το θέμα, όπως ενδεικτικά το άρθρο της Άννας Βουγιούκα με τίτλο "Femicide/ Feminicidio/ Γυναικοκτονία: Lingua feminista και το διαρκές αίτημα για μια αξιοβίωτη ζωή" και η πρόσφατη μεταπτυχιακή εργασία της Στέλλας Καψαμπέλη στο ΕΚΠΑ με τίτλο "Έμφυλες εξοντώσεις στο όνομα της αγάπης, της ατυχίας και της τρέλας. Η γυναικοκτονία ως σύγχρονη ελληνική τραγωδία μέσα από την ανάλυση δημοσιογραφικού λόγου" .

Σημείωση 2: Η φωτογραφία με τα κόκκινα παπούτσια είναι έργο της Μεξικάνας καλλιτέχνισσας Elina Chauvet στη μνήμη των χιλιάδων γυναικοκτονιών στη χώρα της (υπολογίζεται ότι γίνονται κατά μέσο όρο 10 γυναικοκτονίες την ημέρα!). Πάντως, στο Μεξικό η γυναικοκτονία έχει αναγνωριστεί ως ξεχωριστός όρος, άλλος από την ανθρωποκτονία, από το 2012! Σ' εμάς, δεν έγινε δεκτή η τροπολογία για τις γυναικοκτονίες που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία. Τα 200 χρόνια είναι λίγα φαίνεται... Καλή καλύτερη χρονιά!

Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2021

Διαβάσματα 2021

 

  • Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Διονύσης Καψάλης     25 σονέτα     Άγρα, 2009
  • Γιάννης Στίγκας, Νικόλας Ευαντινός    Κωμωδία      Άγρα, 2021
  • Κωνσταντία Σωτηρίου      Φωνές από χώμα   Εκδόσεις Πατάκη, 2017
  • Σταμάτης Πολενάκης       Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες          Μικρή Άρκτος, 2016
  • Sebastian Barry, Μαρία Αγγελίδου      Χίλια φεγγάρια      Ίκαρος, 2020
  • Mahi Binebine, Έλγκα Καββαδία    Ο τρελός του βασιλιά       Άγρα, 2021
  • Λίλη Λαμπρέλλη    Μικρό αλφαβητάρι αφήγησης  Εκδόσεις Πατάκη, 2017
  • Σταύρος Ζουμπουλάκης  Τ. Κ. Παπατσώνης: Το κριτικό και δοκιμιακό έργο του       Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, 2019
  • Νικόλαος Γ. Κοντοσόπουλος      Ο Γαλατικός Πολιτισμός  2009
  • Laird Hunt, Μαργαρίτα Ζαχαριάδου   Neverhome  Πόλις, 2021
  • Δημήτρης Αρβανιτάκης, Αντώνης Κωτίδης, Χαράλαμπος Μπακιρτζής, Πέτρος Θέμελης, Νίκος Ξυδάκης  Άγγελος Δεληβορριάς: Το διαρκές παρόν του πολιτισμού     Μουσείο Μπενάκη, 2020
  • Θεοδόσιος Π. Τάσιος        Νίκος Καζαντζάκης: Η ανθρωπογραφία ενός τραγικού διανοούμενου        Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2021
  • Παιδικές βιβλιοθήκες - 2: σεμινάρια: δελτίο του Κέντρου Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου            Κέντρο Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου, 1989
  • Δημήτρης Ψαρράς    Πώς συλλογάται ο Ρήγας; : Επιστροφή στις πηγές           Εκδόσεις Πόλις, 2020
  • Ρήγας Βελεστινλής, Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης     Ρήγα Βελεστινλή. Απάνθισμα κειμένων            Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 1998

 


 
  • Αντωνούσα Καμπουροπούλα, Κωνσταντίνος Φουρναράκης       Η Λάμπρω: Τραγωδία εις πράξεις πέντε         Έρεισμα, 2013
  • Κωστής Χατζημιχάλης      Σκιτσάροντας αστικότητες στη Μεσόγειο      Νήσος, 2021
  • Raphaël Glucksmann, Βάλια Καϊμάκη Τα παιδιά του κενού: Από το αδιέξοδο του ατομικισμού στην αφύπνιση των πολιτών     Πόλις, 2019
  • Διονύσης Καψάλης           Τι σήμαινε γι' αυτούς ο Δάντης ή το βουερό μελίσσι της Θείας Κωμωδίας    Άγρα, 2021
  • Γεώργιος Λάιος      Ανέκδοτες επιστολές και έγγραφα του 1821: ιστορικά δοκουμέντα από τα Αυστριακά αρχεία Δίφρος, 1958
  • Ζαχαρίας Πρακτικίδης     Χωρογραφία της Κρήτης : συνταχθείσα το 1818      ΤΕΕ-Τμ. Ανατολικής Κρήτης, 1983
  • Μιχαήλ Λάσκαρις, Ιωάννης Καποδίστριας    Αυτοβιογραφία Ιωάννου Καποδίστρια     Εκδόσεις Γαλαξία, 1962
  • Vanessa Redgrave, Ήβη Ρόκου  Vanessa Redgrave: Αυτοβιογραφία     Δελφίνι, 1993
  • Κωνσταντίνος Θεοτόκης Η χάση του κόσμου ~ Το όνειρο του Σατνή ~ Κερκύρα       Κείμενα, 1981
  • Βασίλης Παναγιωτόπουλος       Κωνσταντίνος Καντιώτης, Κερκυραίος: Ελάσσων Φιλικός, αγωνιστής της ελληνικής επανάστασης    Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Ε.Ι.Ε.). Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, 2019
  • Edgar Morin, Sabah Abouessalam, Θόδωρος Παραδέλλης    Ας αλλάξουμε δρόμο: Τα μαθήματα του κορονοϊού    Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2021
  • Ανωνύμου, Σοφοκλής Αγγελίδης   Ταξιδεύοντας από Παρίσι για Κωνσταντινούπολη, Αθω, Αθήνα, Πελοπόννησο: (Από το Παρίσι στην Αθήνα.. Ένα  ταξίδι κατά το έτος 1894)    Βάνιας, 1991
  • Daniel Mendelsohn, Μαργαρίτα Ζαχαριάδου   Μια οδύσσεια  Εκδόσεις Πατάκη, 2018
  • Τα εγκλήματα των Γερμανών στην Κρήτη: Η έκθεση διαπιστώσεως ωμοτήτων όπως την συνέταξαν οι Νίκος Καζαντζάκης, Ιωάννης Κακριδής, Ιωάννης Καλιτσουνάκης και Κωνσταντίνος Κουτουλάκης  Εφημερίδα των Συντακτών, 2021
  • Γιάννης Ρίτσος        Το χορικό των σφουγγαράδων  Κέδρος,1983

 

 

  • Alfred Tennyson, Γλυκερία Παπαγεωργίου   Ποιήματα     Ηριδανός, 2008
  • Γιώργος Παπαδάκης      Ο ταχυδρόμος     Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2020
  • Μάρω Δούκα          Γιατί εμένα η ψυχή μου   Εκδόσεις Πατάκη, 2012
  • Jaume Cabré, Ευρυβιάδης Σοφός     Οι φωνές του ποταμού Παμάνο Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός, 2008
  • Δημοσθένης Παπαμάρκος          Εξημέρωση: νεκρογραφία    Εκδόσεις Πατάκη, 2020
  • Henry Wadsworth Longfellow, Γλυκερία Παπαγεωργίου  Το Τραγούδι του Χιαγουάθα: Η Οδύσσεια ενός Ινδιάνου Ηριδανός, 2007
  • Άλκης Αλκαίος        Άλκης Αλκαίος: Άσε άλυτο το γρίφο    Εφημερίδα των Συντακτών, 2021
  • Henry Wadsworth Longfellow   Το Τραγούδι του Χιαγουάθα: Κλασσικά εικονογραφημένα, τ. 1098  Ατλαντίς, 2010
  • G. P Henderson      The revival of Greek thought, 1620-1830  State University of New York Press, 1970
  • Gunnar Hering, Χρήστος Καρβούνης, Mainz Μεταφραστικό εργαστήρι Πανεπιστημίου Johannes Gutenberg         Η διαμάχη για τη γραπτή νεοελληνική γλώσσα: Σύντομη ιστορία του γλωσσικού ζητήματος  Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2020
  • Μαριάννα Κατσογιάννου, Ζωή Στεφανίδου  COVID 19: Το λεξικό  Kavvadia Crew Publications, 2020
 
Μ' αρέσει να διαβάζω λίστες βιβλίων στις εφημερίδες ή στα ιστολόγια που παρακολουθώ, σίγουρα παίρνω ιδέες για ανάγνωση. Για τον ίδιο λόγο, συνηθίζω κάποιες φορές ν' αποκαλύπτω τα δικά μου διαβάσματα της χρονιάς με διάθεση να μοιραστώ ωραίες ιδέες αλλά και να συμβάλω με τη φτωχική πένα μου στη διάδοση (βαρύ μου πέφτει και δεν διεκδικώ τέτοιες δάφνες), πάντως στην εξωτερίκευση, στην κοινοποίηση ότι αξίζει να διαβαστεί, στην επικοινώνηση όπως λέμε και στον χώρο της πληροφόρησης. Τα περισσότερα είναι αγορασμένα, κάποια είναι δανεισμένα από τις δημοτικές βιβλιοθήκες Χανίων, Αγίας Παρασκευής και Χαλανδρίου.

Δυστυχώς δεν κατάφερα να γράψω στο ιστολόγιο παρά μόνο για ελάχιστα (αν και κρατώ ιδιόχειρες σημειώσεις, συχνά εκτεταμένες), ίσως το κάνω την επόμενη χρονιά (όπως έκανα και φέτος για παλιότερα, ελάχιστα πάλι, αναγνώσματα). Η σειρά που παρουσιάζονται αντιστοιχεί με τη σειρά των εικόνων κάθε ενότητας. 
 
Αν μου ζητούσαν να ξεχωρίσω κάποια λίγα, θα μου ήταν δύσκολο. Το αφιέρωμα στον Άλκη Αλκαίο ήταν μια αποκάλυψη του εύρους και της ποιότητας του καλλιτέχνη και ανθρώπου, το Λεξικό COVID 19 είναι μια πρωτότυπη αξιόλογη δουλειά ορολογίας, το βιβλίο του Hering για τη διαμάχη στη γλώσσα σκιαγραφεί πολύ σύντομα το γλωσσικό πρόβλημα που ήταν πολιτικό και κοινωνικό και ιδεολογικό, το τραγούδι του Χιαγουάθα μας ταξιδεύει στην άλλη μεριά του ωκεανού στον κόσμο των ιθαγενών, σ' εκείνους τους τόπους μας πάνε και τα βιβλία του Μπάρυ (Χίλια φεγγάρια) και του Χάντ (Neverhome), εκείνα στην εποχή του αμερικανικού εμφυλίου, τα βιβλία της Μάρως Δούκα είναι πάντα μεστά και ξεχωριστά στο ύφος και στο περιεχόμενο, ο Καμπρέ στις φωνές του ποταμού Παμάνο δίνει μέσα από την ιστορία και τις σχέσεις των ανθρώπων ενός χωριού μια εικόνα από την ιστορία της πολύπαθης Ισπανίας στη μακρά περίοδο του φασισμού, ο Ταχυδρόμος του Παπαδάκη έδωσε μια δυνατή, αληθινή εικόνα της κρητικής κοινωνίας μετά τον πόλεμο με τραγική αναπάντεχη κορύφωση της ιστορίας στο τέλος, στο Χορικό των σφουγγαράδων βρήκα έναν άλλο, ακόμη πιο ευαίσθητο Ρίτσο και έναν ξεχωριστό μάστορα της γλώσσας, τα βιβλία για τον Κερκυραίο Καντιώτη που ήταν το δεξί χέρι του Καποδίστρια και για τον ίδιο τον Καποδίστρια ήταν σημαντικές πηγές για τον άνθρωπο, τον πολιτικό και τον πατριώτη Καποδίστρια, για τους Φιλικούς, για τον ρόλο των Δυτικών και των Ρώσων στις αρχές του 19ου αιώνα πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης, η Οδύσσεια του Μέντελσον είναι μια πρωτότυπη μυθιστορηματική (με αυτοβιογραφικά στοιχεία) παρουσίαση και ερμηνεία της Οδύσσειας από έναν συγγραφέα που έχει αγάπη αλλά και βαθειά γνώση της ελληνικής γραμματείας, το βιβλίο του Μαροκινού Μπινμπίν το επέλεξα κατ' αρχήν στη μνήμη της μεταφράστριας Έλγκας Καββαδία (που έφυγε πρόσφατα και που την γνώριζα από τη συμβολή της στη δημιουργία και προώθηση των παιδικών βιβλιοθηκών στη δεκαετία του ΄80) αλλά άξιζε η γνωριμία μαζί του, τα βιβλία για τον Ρήγα, τόσο το απάνθισμα του έργου του από τον Κιτρομηλίδη (που ξανααγόρασα και ξαναδιάβασα) όσο και το πλούσιο υλικό που παραθέτει ο Ψαρράς, αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο ευρυμαθή, πολύγλωσσο, έξυπνο και βαθειά δημοκράτη, η Σωτηρίου και σε αυτό το βιβλίο της  με την πρωτότυπη δυνατή γραφή φωτίζει το δράμα του κυπριακού όσο δεν κάνουν οι αναλύσεις επί αναλύσεων  τόσων χρόνων, για τις ποιητικές συλλογές ίσως γράψω κάτι αργότερα γιατί όλες έχουν ξεχωριστούς λόγους για να παρουσιαστούν, κτλ. κτλ, παραλείπω λίγα και σταματώ για λίγο στο μικρό βιβλίο αφιέρωμα στον Άγγελο Δεληβοριά, που δεν είναι μόνο αγαπητικό για έναν σπουδαίο άνθρωπο από επίσης σπουδαίους ανθρώπους που συνεργάστηκαν μαζί του ή ήταν φίλοι του, μα και υπόμνηση πως ο τόπος μας έχει (και) ωραίους ανθρώπους (κι ας το αγνοούν τα δημόσια και ιδιωτικά κανάλια που συναγωνίζονται στη μετάδοση των ειδήσεων ως ένα μακρύ αστυνομικό δελτίο). Αυτά για την ώρα, και
 
καλές αναγνώσεις!