Υπάρχουν δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα; Με αφορμή ένα άρθρο για τον Τάκη Παπατσώνη.

Ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα που είχε το ΕΚΕΒΙ για την προώθηση της ανάγνωσης στα παιδιά (Πηγή: http://www.mikrosanagnostis.gr/) 

Στην Εποχή της Κυριακής 4 Ιανουαρίου 2016, με τον τίτλο "Τύχες Παπατσώνη", η πολύ καλή κριτικός λογοτεχνίας Μάρη Θεοδοσοπούλου ασχολήθηκε με τον Τάκη Παπατσώνη και πιο συγκεκριμένα με την ελλιπή βιβλιογραφία που υπάρχει πάνω στο έργο του ποιητή. Το δημοσίευμα αναφέρεται στα αφιερώματα που έχουν γίνει σε περιοδικά στην Ελλάδα και στην Κύπρο και εκτενώς στο σχετικό βιβλίο του Αλέξανδρου Αργυρίου (Γαβριηλίδης 2009). 

Αλλά εδώ, βρήκα ως αφορμή την πρώτη παράγραφο για να αναφερθώ στις βιβλιοθήκες. Έτσι ξεκινά το άρθρο της η Μ.Θ.:

Εφέτος, στις 26 Ιουλίου, συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον θάνατο του Τάκη Παπατσώνη. Λησμονημένος την πρώτη 25ετία, τα τελευταία χρόνια όλο και κάποιοι τον θυμούνται. Αν και όχι συστηματικά, δείχνουν μάλλον ως μεμονωμένες πρωτοβουλίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε, ότι οι βασικές τρεις συναγωγές των δοκιμίων του, το δίτομο «Ο τετραπέρατος κόσμος» (1966 & 1976) και το «Όπου ην κήπος» (1972), είναι εδώ και χρόνια εξαντλημένες. Οι δυο εκδοτικοί οίκοι, στους οποίους στεγάζεται το έργο του, φαίνεται να μην έχουν αντίληψη του κενού, που αυτή η αμέλεια δημιουργεί στην προσέγγιση του έργου του. Δοθέντος, βεβαίως, ότι ζούμε σε μία χώρα, που το είδος δανειστική βιβλιοθήκη έχει προ πολλού εκλείψει για τους πληβείους των γραμμάτων. Στα βιβλιοπωλεία διατίθενται ο τόμος με την ποίησή του και τα ταξιδιωτικά του..."

Η αλήθεια είναι ότι συχνά ακούγονται φωνές απόγνωσης, ότι δεν έχουμε βιβλιοθήκες, ότι δεν έχουμε δανειστικές βιβλιοθήκες ή αντίθετα ότι οι βιβλιοθήκες, λόγω και του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου, έχουν βγει από την αφάνεια και τη  μιζέρια κτλ. κτλ. Δεν έχω πρόθεση να μπω σε μια τέτοια συζήτηση τώρα, απλά για ενημέρωση και μόνο θα ήθελα να δώσω κάποιες πληροφορίες για όσους πιθανόν δεν γνωρίζουν ότι υπάρχουν δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα. 

 

Πριν απ' αυτό όμως, θα ήθελα να σημειώσω ότι το πρόβλημα δεν είναι αν υπάρχουν ή όχι δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, αλλά πώς λειτουργούν αυτές οι βιβλιοθήκες και αν χρησιμοποιούνται. 

Για το πρώτο, η εικόνα δεν είναι και η καλύτερη: ελλιπής χρηματοδότηση, ελλιπής εμπλουτισμός της συλλογής με νέο υλικό, ελλιπής στελέχωση, ελλιπής διασύνδεση και πάνω απ' όλα ανυπαρξία εθνικής πολιτικής βιβλιοθηκών. Η κριτική μου δεν αφορά (μόνο) την παρούσα Κυβέρνηση, την αφορά όμως πια στο βαθμό που δεν σκύψει σοβαρά και συντεταγμένα, ώστε να δείξει ότι αποδέχεται πως και οι βιβλιοθήκες αποτελούν απαραίτητο στοιχείο μιας αριστερής πολιτικής. Όχι ότι δεν αντιλαμβάνομαι τα γενικότερα προβλήματα, όχι ότι δεν καταλαβαίνω τι θα πει να μην έχει κανείς να φάει ή να μην έχει δουλειά ή τι θα πει να πνίγεται στα αφιλόξενα πια νερά του Αιγαίου, όμως μια Κυβέρνηση κάνει πολιτικές, κάνει διαβούλευση, διάλογο για όλα τα θέματα, έτσι, λοιπόν, χρειάζεται πολιτική και για τις βιβλιοθήκες, ώστε να χαρτογραφήσει το χώρο για να τον γνωρίζει και στη συνέχεια να μπορεί να βάζει στόχους, προτεραιότητες, κτλ. (πρωτίστως αυτά για τους αγαπητούς Υπουργούς και συνεργάτες τους στα Παιδείας, Έρευνας και Πολιτισμού). Θέλω να ελπίζω πως υπάρχει μια τέτοια βούληση. Ένιωσα πολλή στενοχώρια διαβάζοντας την τελευταία ανάρτηση στις Βολτίτσες, όπου περιγράφεται η θλιβερή εικόνα μιας σημερινής δημόσιας βιβλιοθήκης, χωρίς μόνιμο ειδικευμένο προσωπικό και χωρίς ανανέωση της συλλογής της εδώ και χρόνια. Αυτό, δυστυχώς, είναι κάτι που το συναντάμε στις βιβλιοθήκες, πολύ δύσκολα θα βρούμε νέες εκδόσεις (βρίσκουμε πάντως κάποιες), όμως οι δανειστικές βιβλιοθήκες δεν είναι μόνο για τα καινούρια, σ' αυτές βρίσκουμε συγκεντρωμένους θησαυρούς από βιβλία παλιότερα, πολύ συχνά εξαντλημένα.

Ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία της Ομάδας "Διαβάζοντας μεγαλώνω"

Το δεύτερο θέμα αφορά τη χρήση των βιβλιοθηκών. Λέγεται ότι τα χρόνια της κρίσης έχει αυξηθεί η επισκεψιμότητα και είναι αλήθεια ότι το παρατηρώ στις βιβλιοθήκες που χρησιμοποιώ. Το ζήτημα είναι αν η χρήση τους έχει ενταχθεί και πόσο στη ζωή μας, και βέβαια αυτό συνδέεται με την ανάγνωση (και ίσως οι λέσχες ανάγνωσης να έχουν συμβάλει σ' αυτό) και με τη συμβολή του σχολείου (αχ αυτές οι σχολικές βιβλιοθήκες, τι πληγή...). Αξίζει να διαβάσει κανείς μια έρευνα που είχε δημοσιευτεί στο τεύχος του 2015 του περιοδικού "ο αναγνώστης"  με θέμα "Τι διαβάζουν όσοι δανείζονται από βιβλιοθήκες" (είχε δημοσιευτεί και στην ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού εδώ). Αν και δίνει στοιχεία από βιβλιοθήκες μόνο της Θεσσαλονίκης και για τα έτη 1982-2012, δίνει μια ενδεικτική, αρκετά αληθινή όπως την αντιλαμβάνομαι, εικόνα της πραγματικής κατάστασης και σίγουρα η επικαιροποίηση και επέκτασή της θα μπορεί να δώσει στοιχεία για πληρέσετρη χαρτογράφησή της σε όλη την επικράτεια. Επομένως, για μένα το δεύτερο ζήτημα, που φυσικά συνδέέται με το πρώτο και οπωσδήποτε με τις πολιτικές, αφορά την καθιέρωση πιο συνεκτικής σχέσης του νέου ανθρώπου, δηλαδή του μικρού παιδιού, με τη γνώση και με τα αντικείμενα προβολής και ανάπτυξης της γνώσης (που είναι και τα βιβλία και οι υπολογιστές και το διαδίκτυο και το παιχνίδι..., κάπου εκεί ανάμεσα μπλέκει και η βιβλιοθήκη, άμεσα ή έμμεσα, αλλά αυτό είναι άλλης μελέτης θέμα).

Αλλά επειδή πολυφλυάρησα με τα θεωρητικά, ας παραθέσω εδώ κάποια στοιχεία για τις δανειστικές βιβλιοθήκες της χώρας μας, με όλα τα προβλήματα που υπάρχουν και περιμένουν τη λύση τους. Γενικά, θα ήθελα να σημειώσω ότι οι βιβλιοθήκες (εκτός εξαιρέσεων) είναι έτσι κι αλλιώς ανοικτές στο κοινό για επίσκεψη και για περιδιάβαση στα ράφια (θλιβερή εξαίρεση αποτελούν κάποιες βιβλιοθήκες, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν επιτρέπουν αυτή την πρόσβαση, και δεν αναφέρομαι φυσικά στην Εθνική Βιβλιοθήκη ή σε ειδικές, ιστορικές συλλογές άλλων βιβλιοθηκών που λόγοι προστασίας επιτάσσουν αυτό μτον περιορισμό).

Ξεκινώ από το Συλλογικό κατάλογο των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, οι οποίες είναι ανοικτές για όλους, αλλά δανείζουν στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Έχει ενδιαφέρον ομως ότι οι βιβλιοθήκες αυτές έχουν υλοποιήσει πολλά έργα ψηφιοποίησης είτε υλικού των ιδρυμάτων τους (π.χ. πτυχιακές και διατριβές), αλλά και άλλες εκδόσεις περιοδικά, βιβλία κτλ. (αναφέρω πολύ ενδεικτικά το Πανεπιστήμιο Κρήτης με το έργο Ανέμη όπου μπορεί κανείς να βρει πολλά παλιά και νεότερα, ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων βιβλία, το Πανεπιστήμιο Πατρών που έχει δώσει έμφαση στην ψηφιοποίηση περιοδικών του 19ου αιώνα και όχι μόνο με το έργο Κοσμόπολις, κ.ά.).

Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο το σύστημα ΑΡΓΩ του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, όπου κανείς μπορεί να δει δημόσιες, δημοτικές, βιβλιοθήκες ιδρυμάτων κτλ. Από κει, μπορούμε να επιλέξουμε μία η περισσότερες βιβλιοθήκες κάθε κατηγορίας. Είναι ενδιαφέρον να πούμε ότι σε πολλές βιβλιοθήκες, κυρίως δημόσιες, βρίσκουμε ψηφιοποιημένες εκδόσεις τις οποίες μπορούμε να ανοίξουμε και να διαβάσουμε (όπως π.χ η Δημόσια Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου, πληροφορίες γενικά για ψηφιοποιημένες συλλογές και από εδώ, δυστυχώς όμως πολλά έργα έχουν διακοπεί).

Θα μπορούσα ενδεικτικά να αναφερθώ σε κάποιες δημοτικές βιβλιοθήκες. Καταρχάς, η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, είναι μια δραστήρια, με πλούσια συλλογή, βιβλιοθήκη. 

                                          

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Χαλανδρίου (του Αετοπούλειου Πολιτιστικού Κέντρου) είναι μια βιβλιοθήκη με πολλές εκδηλώσεις, δραστήριες λέσχες ανάγνωσης, πολύ πλούσια συλλογή, πλούσια και δραστήρια παιδική βιβλιοθήκη χωρίς όμως ηλεκτρονικό κατάλογο, διαθέσιμο από το Διαδίκτυο. Αυτό αποτελεί μια σοβαρή έλλειψη και αναρωτιέμαι πώς και γιατί δεν έχουν καταφέρει να υλοποιήσουν την εφαρμογή του ΑΒΕΚΤ όπως οι άλλες δημοτικές βιβλιοθήκες.

Εξίσου δραστήρια είναι η Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής, η οποία λειτουργεί μαζί (και) με την υποστήριξη του Μουσείου Αλέκου Κοντόπουλου, με πολλές εκδηλώσεις, πλούσια συλλογή, ηλεκτρονικό κατάλογο με το ΑΒΕΚΤ, πολύ δραστήριο παράρτημα στο Κοντόπευκο (που δυστυχώς η συλλογή του δεν περιλαμβάνεται στον ηλεκτρονικό κατάλογο, είναι όμως σχεδόν ίδια με τη συλλογή της κεντρικής βιβλιοθήκης). Η αλήθεια είναι ότι για τη συγκεκριμένη δημοτική βιβλιοθήκη έχω αναφερθεί κι άλλες φορές αφού είναι στη γειτονιά μου (όπως εδώ κι εδώ κι εδώ κι εδώ). Ένα έλλειμμα, ο ιστότοπος της βιβλιοθήκης. Η σελίδα http://www.vivagiaparaskevi.gr/ είναι παλιά.

Ένα πρόβλημα που υπάρχει με τους Δήμους, είναι η εκτίμηση του ρόλου και της σημασίας της βιβλιοθήκης για τους δημότες τους, για τους ανθρώπους που καταρχάς κατοικούν στην περιφέρειά τους αλλά και ευρύτερα.

Συμπληρωματικά, δεν μπορώ να παραλείψω τη Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδη, που την γνώρισα (και συνεργάστηκα μαζί της) ως μια από τις πρωτοπόρες τεχνικές βιβλιοθήκες (μαζί με τη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ και τη Βιβλιοθήκη του Δημόκριτου), σήμερα είναι μια από τις σημαντικότερες, δημόσιες στη μορφή, βιβλιοθήκες της ευρύτερης περιφέρειας.

Επίσης, να αναφέρω την πολύ σημαντική Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, τη Βιβλιοθήκη του μεγάρου Μουσικής, με εξαιρετική συλλογή, πολλές εκδηλώσεις και με δυνατότητα δανεισμού.

 Δανεισμός στη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ (η εικόνα από σχετικό άρθρο στο Ενημερωτικό Δελτίο)

Άφησα τελευταία τη Βιβλιοθήκη του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, στην οποία ήμουν 25 ολόκληρα χρόνια, που είναι ανοικτή για οποιονδήποτε και μπορεί να δανειστεί όχι μόνο αυστηρά τεχνικά βιβλία αλλά και βιβλία από θεματικές περιοχές που ακουμπούν τέτοια θέματα, όπως κοινωνικά ζητήματα, περιβάλλον, θέματα χώρου, ιστορία της επιστήμης κτλ. 

Η παραπάνω αναφορά δεν είναι πλήρης ούτε συστηματική, απλά ήθελα να αποκαταστήσω (;) αυτό που εύκολα λέγεται "δεν υπάρχουν δανειστικές βιβλιοθήκες στην Ελλάδα" και να ξαναμιλήσω για την αναγκαιότητα ύπαρξης πολιτικής και στρατηγικής...

Θα ηθελα επίσης να σημειώσω οτι βρήκα εργα Παπατσώνη σε κάποιες βιβλιοθήκες, ίσως οχι ικανοποιητικά για έναν μελετητή, όμως δεν απουσιάζει.

Κατά τα άλλα, στη σημερινή Εποχή, η Μάρη Θεοδοσοπούλου αναφέρεται σε ένα άλλο βιβλίο, στη "Δρακοντιά" του Στάθη Κοψαχείλη. Καλή μας ανάγνωση. Στο μεταξύ, αντιγράφω το ποίημα που έγραψε ο Παπατσώνης για τον Παπαδιαμάντη:

Το μνήμα του Παπαδιαμάντη 

Σε ψηλό βουνό που δεσπόζει
στη μοναξιά τριγύρω και στην ειρήνη
της Δυτικής Σκιάθος, που αφήνει
απ’ το ένα μέρος το ευρύ πέλαγος να κρώζει
τη νύχτα, ενώ από τ’ άλλο οιμώζει
πλουσίων βουνών ο άνεμος, – αντί σε κλίνη,
έστω και καλογερικά στρωτή, το σώμα παραδίνει
σε αγκαθόσπαρτο μνήμα, (μόλις που σώζει
ένα σταυρόν ώς σήμερα από ξύλο που ξεβάφει
και διαβιβρώσκεται) ο ακατανόητος ιεροφάντης
και μυστικός, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

Τον ελεεινόν σταυρό τούτος ο λόγος επιγράφει:
« Ο κάθε στοχασμός σου – ασμάτων άσμα·
» στον κόσμο το δικό σου – κόσμος το κάθε πλάσμα ».

-----------------------------------------

[Σημειώνεται ότι όλα τα άρθρα της Μ.Θ αναρτώνται και στο ιστολόγιό της Ex Libris, όπου πραγματικά αξίζει να ανατρέχει κανείς είτε είναι μελετητής ή απλός αναγνώστης, αν και μπορεί κάποιες φορές να κουράζουν λόγω της μορφής και όχι του περιεχομένου (νιώθω άβολα γιατί εκτιμώ το έργο της, όμως η παρατήρηση που μπορεί να γίνεται αφορά τη μεγάλη έκταση των άρθρων, το μικρό μέγεθος των χαρακτήρων και το πολύ κείμενο στην οθόνη ή στο χαρτί όταν πρόκειται για την εφημερίδα όπου είναι ολοσέλιδα].

Διαβάσματα 2015: μια επιλογή

Παραθέτω παρακάτω, με τυχαία σειρά, μια επιλογή  από τίτλους βιβλίων που διάβασα το 2015. Για όλα έχω το σύνδεσμο στην ηλεκτρονική βάση Biblionet (εφόσον υπάρχουν μέσα), ενώ προσθέτω και τους συνδέσμους σε αναρτήσεις δικές μου για όσα έχω κάνει αναφορά στο ιστολόγιο (ελπίζω να μπορέσω να κάνω και για κάποια ακόμη, καμιά φορά ή και συνήθως η μη ιδιαίτερη αναφορά δεν σχετίζεται με το βαθμό ικανοποίησης αλλά και με το χρόνο, τη συγκυρία κτλ.).

Ø  Guy de Maupassant (Γιάννης Παππάς μτφρ.), Δεκατέσσερα διηγήματα και ένα χρονογράφημα, Πορεία, 2004. http://www.biblionet.gr/book/89288/

Ø  Hannah Kent (Μαρία Αγγελίδου μεταφρ.), Έθιμα ταφής, Ίκαρος, 2014. http://www.biblionet.gr/book/197116/

Ø  Laurent Mauvignier (Σπύρος Γιανναράς μεταφρ.), Αυτό που εγώ ονομάζω λήθη, Άγρα, 2014 . http://www.biblionet.gr/book/197889/

Ø  Leonardo Padura (Κώστας Αθανασίου μετφρ.), Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011. http://www.biblionet.gr/book/172949/

Ø  Maria Irene Fornes (Τώνια Ράλλη μετφρ.), Ο Δούναβης. Λάσπη, Scripta, 2002. http://www.biblionet.gr/book/74173/

Ø  Pascal Quignard (Γιάννης Κατσάνος, μτφρ.), Το μάθημα μουσικής, Μελάνι, 2015 . http://www.biblionet.gr/book/202620/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/08/blog-post_23.html

Ø  Pico della Mirandola (Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου μτφρ.), Λόγος περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, Άγρα, 2014, http://www.biblionet.gr/book/199942/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/07/blog-post_12.html, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/06/blog-post_30.html.

Ø  Rainer Maria Rilke (Μάριος Πλωρίτης μτφρ.), Γράμματα σ' ένα νέο ποιητή, Ίκαρος, 2000. http://www.biblionet.gr/book/25881/

Ø  Soloúp, Αϊβαλί, Κέδρος, 2014. http://www.biblionet.gr/book/198089/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/03/soloup.html

Ø  Stanislas Tomkiewicz (Δημήτρης Πλουμπίδης επιμ., Γρηγόρης  Αμπατζόγλου μετφρ.), Η κλεμμένη εφηβεία, University Studio Press, 2012 http://www.biblionet.gr/book/185264/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/03/50.html

Ø  Varlam Shalamov (Κατερίνα Ρουκ μετφρ.), Οι βιβλιοθήκες μου, Άγρα, 2014 . http://www.biblionet.gr/book/198767/

Ø  Άννα Φραγκουδάκη, Η γλώσσα και το έθνος 1880-1980, Αλεξάνδρεια, 2001. http://www.biblionet.gr/book/64439/

Ø  Ανταίος Χρυσοστομίδης, Οι κεραίες της εποχής μου, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2012. http://www.biblionet.gr/book/178638/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/01/blog-post_13.html

Ø  Βασιλική Πέτσα, Θυμάμαι, Πόλις, 2011, http://www.biblionet.gr/book/170768/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/12/blog-post_20.html

Ø  Βασιλική Πέτσα, Μόνο το αρνί, Πόλις, 2015. http://www.biblionet.gr/book/204376/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/12/blog-post_20.html

Ø  Γιάννης Βαρβέρης, Βαθέος γήρατος, Κέδρος, 2011. http://www.biblionet.gr/book/170889/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/09/blog-post_19.html

Ø  Γιάννης Μακριδάκης, Αντί στεφάνου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2015. http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&bookid=200078

Ø  Γιάννης Σκαρίμπας (Κατερίνα Κωστίου, επιμ.), Το σόλο του Φίγκαρω, Νεφέλη, 1992. http://www.biblionet.gr/book/20385/

Ø  Δημήτρης Τζιόβας, Ο μύθος της γενιάς του Τριάντα, Πόλις, 2011. http://www.biblionet.gr/book/165803/

Ø  Έτγκαρ Κέρετ (Λουίζα Μιζάν μτφρ.), Το κορίτσι στο ψυγείο, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2012 . http://www.biblionet.gr/book/162705/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/10/blog-post_14.html

Ø  Ευδοκία Σκορδαλά-Κακατσάκη, Ο βασιλιάς των ονείρων, Κόκκινη Κλωστή Δεμένη, 2015. http://www.biblionet.gr/book/205679/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/12/blog-post_29.html

Ø  Θανάσης Δ. Κωτσάκης, Κρητικοί έποικοι στη Νάξο, Μύθος ή πραγματικότητα;, 2014.

Ø  Θεοχάρης Ι. Φραγκιουδάκης, Ανθρωπο-τοπωνύμια του Νομού Χανίων, 2014.

Ø  Ιωάννα Καρυστιάνη, Το φαράγγι, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2015 . http://www.biblionet.gr/main.asp?page=showbook&bookid=204566

Ø  Κάλλια Παπαδάκη, Δενδρίτες, Πόλις, 2015. http://www.biblionet.gr/book/202339/

Ø  Κωνσταντίνος Ν Ράδος, Ο πειρατής της Γραμβούσης, Νεφέλη, 1988. http://www.biblionet.gr/book/22490/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/09/blog-post_25.html.

Ø  Μανόλης Σκλάβος (Τασούλα Μαρκομιχελάκη επιμ.), Της Κρήτης ο χαλασμός, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 2014 . http://www.biblionet.gr/book/198671/

Ø  Μάρκος Μέσκος, Τα φαντάσματα της ελευθερίας, Νεφέλη, 1998 . http://www.biblionet.gr/book/3985/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/09/blog-post_20.html

Ø  Μάρω Δούκα, Έλα να πούμε ψέματα, Εκδόσεις Πατάκη, 2014. http://www.biblionet.gr/book/195220/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/06/blog-post_19.html

Ø  Μάρω Δούκα, Ο πεζογράφος και το πιθάρι του, Εκδόσεις Πατάκη, 2013. http://www.biblionet.gr/book/191884/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/03/blog-post_30.html

Ø  Μυρσίνη Ζορμπά, Πολιτική του πολιτισμού, Εκδόσεις Πατάκη, 2014 . http://www.biblionet.gr/book/193512/

Ø  Ρέα Γαλανάκη, Η άκρα ταπείνωση, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2015. http://www.biblionet.gr/book/201333/

Ø  Τέλλος Άγρας, Τα ποιήματα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2014. http://www.biblionet.gr/book/198212/, http://katerinatoraki.blogspot.gr/2015/03/blog-post_18.html

Και κάτι ακόμα σημαντικό για τα αναγνωστικά, αλλά και ευρωπαϊκά ενδιαφέροντα: Είχα καταφέρει να βρώ (στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων) και να διαβάσω το 2014, μετά από πολλές αναζητήσεις, το εμβληματικό βιβλίο "Δούναβης" του Κλαούντιο Μάγκρις (εκδ. Πόλις, 2001). Έχω αναφέρει γι' αυτό σε προηγούμενη ανάρτηση. Το βιβλίο είχε εξαντληθεί. Με πολλή χαρά το βρήκα πάλι στα βιβλιοπωλεία και το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Όπως επίσης συνιστώ και το σπουδαίο βιβλίο του Μπρωντέλ "Γραμματική των πολιτισμών", που έχει εκδόσει το ΜΙΕΤ το 2001 και που πριν από ένα χρόνο ακριβώς κυκλοφόρησε η 8η ανατύπωσή του.

Υπάρχουν βιβλία για το καλοκαίρι;

Διαβάζουμε συχνά προτάσεις για καλοκαιρινά διαβάσματα, διαβάσματα για τις διακοπές, για την παραλία, για το βουνό... Αναρωτιέμαι αν υπάρχουν τέτοιες διακρίσεις. Άλλοι, παίρνουν μαζί τους “εύκολα” βιβλία λογοτεχνίας, ενώ άλλοι αφήνουν για τις διακοπές τα πιο ... δύσκολα και τα πιο ... μεγάλα.

Είναι αυτοί που λένε ότι δεν μπορείς να διαβάζεις στην παραλία τους διανοούμενους του Γκράμσι, αλλά και αυτοί που κατεβάζουν όλη τη μαρξιστική και λοιπή θεωρητική βιβλιογραφία για να επιλέξουν καλοκαιρινά αναγνώσματα.

Τι να πώ; Και τελικά, έχει νόημα αυτό το κατεβατό με προτάσεις ανάγνωσης να έχει τον τίτλο “Βιβλία για το καλοκαίρι”;

Δεν ξέρω, ίσως αυτό να εξυπηρετεί εκδοτικές ανάγκες, ίσως όμως τελικά να είναι περισσότερο χρήσιμο απ' όσο φαντάζομαι. Εγώ τις διαβάζω αυτές τις βιβλιοπροτάσεις, όλο και κάτι αλιεύω.

Και μια και ο λόγος για προτάσεις, να τι γράφει ο Έρμαν Έσσε στο μικρό βιβλιαράκι “Μια βιβλιοθήκη στο σπίτι σας. Οδηγός στην παγκόσμια λογοτεχνία” (εκδ. Γλάρος 1988, μετάφραση Μαρία Λουίζα Κωνσταντινίδη):

Δεν πρέπει να νοιαζόμαστε τόσο για το αν διαβάσαμε όσο γίνεται περισσότερα και αν μάθαμε πολλά, αλλά να επιμείνουμε σε μιαν ελεύθερη, προσωπική επιλογή έργων τέχνης, στα οποία ν' αφιερώνουμε τις ελεύθερες ώρες μας, να πάρουμε μιαν ιδέα για το εύρος και την πληρότητα της ανθρώπινης σκέψης ... να μπορούμε να συμμεριζόμαστε ενεργά και ταυτόχρονα τη ζωή και τον παλμό της ανθρωπότητας”... Αυτή την έννοια έχει σε τελευταία ανάλυση η ζωή, όσο δεν υπηρετεί τη στυγνή ανάγκη της επιβίωσης.

Δεν χρειάζεται να ντρεπόμαστε, λέει, αν κάτι δεν έχουμε διαβάσει. Είναι σημαντικό για τον αναγνώστη “να γνωρίζει οπωσδήποτε τον εαυτό του, κι έτσι μ' αυτό τον τρόπο και τα έργα που επιδρούν πάνω του ιδιαίτερα, και να μην ακολουθεί ένα οποιοδήποτε σχήμα ή πρόγραμμα μόρφωσης”.

Και να τι λέει που νομίζω βοηθά και όσους επιμένουμε να διατηρούμε μεγάλες προσωπικές βιβλιοθήκες:

Το να διαβάζουμε βιβλία, αλλά και να τ' αγοράζουμε, είναι μια αξίωση επιβεβλημένα νουθετημένη. Και σαν παλιός βιβλιόφιλος και κάτοχος μιας αρκετά μεγάλης βιβλιοθήκης, μπορώ να βεβαιώσω από πείρα, ότι η αγορά βιβλίων δεν αποβλέπει μονάχα στο να τρέφει τους βιβλιοπώλες και τους συγγραφείς, αλλά ότι η κατοχή βιβλίων έχει τις δικές της χαρές και τη δική της ηθική.

Κι έτσι, απενοχοποιημένα που δεν έχω διαβάσει κάποια “πρέπει” (...”must”), ένιωσα (αναγνωστική) ευχαρίστηση διαβάζοντας τελευταία 

• “Πούναι τα φτερά;” της Μάρως Δούκα (Κέδρος, 1982), 
• “Η αδερφή μου” του Σταύρου Ζουμπουλάκη (Πόλις, 2012), 
• “Ιστορίες του Χαλ” του Γιώργου Μητά (Κίχλη, 2012), 
• “Οι Μέλισσες και η Σφήκα” του Φρανσουά Μασπερό (εκδ. Σοκόλη, 2005), 
• “Η μεγάλη Ιδέα. Μεταμορφώσεις ενός εθνικού ιδεολογήματος” του Βασίλη Κρεμμυδά (Τυπωθήτω, 2010) ακολουθούμενο από το εξαιρετικά ενδιαφέρον 
• “Η Ελλάδα του Όθωνος. Η “σύγχρονη Ελλάδα” 1854” του Γάλλου αρχαιολόγου Edmond About που έζησε στην Ελλάδα τη διετία 1852-1853 (εκδόσεις Αφοί Τολίδη με προσεγμένη επιμέλεια και σχολιασμό του Τάσου Βουρνά). 
• Τώρα διαβάζω το “Γαϊτανάκι του Έρωτα” του Σέρχιο Πιτόλ (Καστανιώτης, 2004, μετάφραση Κώστα Αθανασίου).

Κι έχω στη σειρά το "Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;" του Αντώνη Λιάκου (Πόλις, 2007) τα “Διανοούμενοι” του Γκράμσι (Στοχαστής, 1972) και “Ξαναδιαβάζοντας τον Γκράμσι” του Λουκά Αξελού (Στοχαστής, 2013) αφού έχω ήδη διαβάσει από καιρό το “Από την κρίση στην επανάσταση. Πόλεμος θέσεων” του Γιώργου Ρούσση (Γκοβόστης, 2012) με πολλές επίσης αναφορές στον Γκράμσι (ξαναγυρνάμε σε αναγνώσεις και θέματα της νιότης μας). 

Αλλά, έχω να (ξανα)διαβάσω επίσης την πραγματεία του Μανώλη Γλέζου για το νερό “Ύδωρ, Αύρα, Νερό” (Καστανιώτης, 2001), “ένα γλωσσολογικό ταξίδι μέσα στους δρόμους του νερού”.

Τελικά, δεν απέφυγα κι εγώ κάποιες ... προτάσεις. Πάντως, σίγουρα δεν έχουν την ετικέτα “καλοκαιρινά αναγνώσματα”.

Καλή μας ανάγνωση!

Σημ. Τα βιβλία που παρουσιάζω εδώ τις εικόνες των εξωφύλλων τους τα είχα δανειστεί από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Αγίας Παρασκευής, παράρτημα Κοντόπευκου. 

Σαν υστερόγραφο: Πριν από 70 χρόνια

Κι επειδή στα διαβάσματά μου υπάρχει πολλή ιστορία κι επειδή σε περιόδους κρίσης, λένε, έχουμε ανάγκη να διαβάζουμε το παρελθόν για να σχεδιάζουμε το μέλλον, κι επειδή σήμερα, 22 Ιουλίου, έρχεται πάντα στη μνήμη μου η αγαπημένη Άννα Σολωμού, νά τι έγραφε στο βιβλίο της για εκείνη την αποφράδα ημέρα του 1943, όταν έχασε και τον αδερφό της το Θανάση Τεριακή, φοιτητή του ΕΜΠ (http://katerinatoraki.blogspot.gr/2013/02/blog-post_5068.html):

Είχα 3 αδέρφια. Ο ένας μου αδελφός ήταν φοιτητής του Πολυτεχνείου: "Θανάσης Τεριακής". Το όνομά του είναι γραμμένο στη στήλη του Πολυτεχνείου. Πήρε μέρος στη διαδήλωση ενάντια στην κάθοδο των Βουλγαρικών δυνάμεων και σκοτώθηκε από τους Γερμανούς. [22 Ιουλίου 1943] Ήταν 21 χρονών. Στη διαδήλωση είχα πάρει μέρος κι εγώ ανεξάρτητα από τον αδελφό μου. Είχα κατέβει με τα πόδια από το Παγκράτι μέσα από τον Εθνικό Κήπο. Κρατούσα μια τσάντα γεμάτη προκηρύξεις που γράψαμε οι μαθήτριες της Σχολής Καλπάκα. Την πέταξα την τελευταία στιγμή όπως με συμβούλεψε ένας μεγαλύτερός μου όταν μας στρίμωξαν οι Γερμανοί. Οι άλλες συμμαθήτριές μου δεν ήλθαν γιατί μάλλον δεν τους άφησαν οι γονείς τους. Εγώ μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που οι γονείς μου δεν με ελέγχανε πάρα πολύ. Πάντα ήμουν ανεξάρτητη και πεισματάρα. Όταν έφτασα στην Πανεπιστημίου από το Σύνταγμα, είδα το πλήθος που ανέβαινε γοργά. Ήμουν παιδί και έμεινε τυπωμένη η διαδήλωση στη μνήμη μου. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτό το πλήθος. Ανακατεύθηκα με τους διαδηλωτές. Φώναζαν. Ρωτάω κάποιον. Τι να φωνάξω; Μου απαντά: "Ζήτω η Λευτεριά". Οι Γερμανοί μας επιτέθηκαν. Σκοτώθηκαν πολλοί νέοι: Ο αδελφός μου, ο Θωμάς Χατζηθωμάς, φοιτητής του Πολυτεχνείου, η Κούλα Λίλη που σκαρφάλωσε στο τανκς, η Παναγιώτα Σταθοπούλου και άλλοι...Οι Γερμανοί που πρέπει να ήταν SS μας πήγαν κομμαντατούρ και από κει μας οδήγησαν στις φυλακές Εμπειρίκου. Οι γονείς μου με αναζητούσαν σαν τρελοί...

Κάρολος Δαρβίνος - μια αυτοβιογραφική αφήγηση και πληροφορίες για την οργάνωση και την τεκμηρίωση της ανάγνωσης

Το 2007 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γκοβόστη η Αυτοβιογραφία του Κάρολου Δαρβίνου (μετάφραση Κατερίνας Χαλμούκου), συνοδευόμενη από δύο παραρτήματα που περιλαμβάνουν κείμενα του γιού του sir Francis Darwin με αναμνήσεις απο τον πατέρα του και με πληροφορίες σχετικά με τις θρησκευτικές του αντιλήψεις. 

Το βιβλίο έχει πολύ ενδιαφέρον, η γραφή είναι γλαφυρή και απλή, άλλωστε το αυτοβιογραφικό κομμάτι προοριζόταν, όπως λέει ο γιος του στην εισαγωγή, να διαβαστεί από τα παιδιά του. Μέσα από την αφήγηση λεπτομερειών της καθημερινής του ζωής, μπορεί κανείς, μαζί με την ευχαρίστηση της ίδιας της ανάγνωσης, να μάθει πράγματα για την εποχή εκείνη (19ο αιώνα) αλλά επίσης να γνωρίσει και να εκτιμήσει την προσωπικότητα του σπουδαίου Άγγλου επιστήμονα. 

Έτσι διαβάζουμε για τον άνθρωπο Δαρβίνο, που ήταν απλός, μόνιμα ασθενικός, αγαπούσε τη μουσική χωρίς να έχει μουσικό αυτί, φώναζε όταν έπαιζε χαρτιά με τη γυναίκα του (για να μην ... ξεχνιόμαστε ότι οι άνθρωποι παντού και πάντα είναι ίδιοι...), χρησιμοποιούσε απλό μικροσκόποιο και απλές τεχνικές στη δουλειά του, καθόταν σε περιστρεφόμενη καρέκλα. Είχε ... περίεργο σχήμα μύτης, πράγμα που παραλίγο να του στοιχίσει το ταξίδι με το Μπιγκλ γιατί ο πλοίαρχος θεωρούσε ότι τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου καθορίζουν ή έστω αναγνωρίζουν το χαρακτήρα του! Ευτυχώς δεν επέμεινε, αυτό το ταξίδι ήταν, όπως λέι ο ίδιος, το πιο σημαντικό γεγονός στη ζωή του. Πήγε σε Νότια Αμερική, Βραζιλία, Ισημερινό, νησιά Γκαλαπάγκος, όπου είδε και περιέγραψε τη χλωρίδα και την πανίδα των νησιών του αρχιπελάγους (ένα από τα οποία είναι και τα ... Φώκλαντ) με τις γλυκοπατάτες, τις μπανάνες, τα αγριογούρουνα, τις σαύρες και τις τεράστιες χελώνες (πολύ όμορφη περιγραφή γίνεται σ' ένα μικρό βιβλιαράκι του με τίτλο "Αρχιπέλαγος Γκαλαπάγκος" που κυκλοφόρησε το 1996 από τις εκδόσεις Λεβιάθαν σε μετάφραση του Γιώργου Μερτίκα).

Οι σχέσεις τους ήταν διαρκώς τεταμένες. Σε κάποια φάση μάλιστα, διηγείται ο Δαρβίνος, πηγαίνοντας για τη Βραζιλία, όταν ο πλοίραχος "μίλησε με εγκωμιαστικά λόγια για τη δουλεία την οποία απεχθανόμουν" και όταν είπε τάχα ότι ερωτώμενοι οι σκλάβοι κάποιου γνωστού του αν θα επιθυμούσαν να είναι ελεύθεροι εκείνοι απάντησαν όλοι μαζί  Όχι, τον ρώτησε "με κάπως σαρκαστικό ύφος, αν θεωρούσε πως η απάντηση που έδωσαν οι σκλάβοι ενώπιον του αφέντη τους είχε καμιά αξία", πράγμα βέβαια που προκάλεσε το θυμό του πλοιάρχου.

Ξεχωρίζω τις αναφορές του για τα βιβλία και το διάβασμα και κυρίως για την οργάνωση της ανάγνωσης και για την τεκμηρίωση του υλικού που ενδιαφέρει. Χαίρεται όταν πληροφορείται το σύστημα με το οποίο συλλέγει δεδομένα ο Άγγλος ιστορικός Henry Thomas Buckle τον οποίο συνάντησε σε κάποιο σπίτι και συζήτησαν :

"...Μου είπε ότι ότι έχει αγοράσει όλα τα βιβλία που έχει διαβάσει και έχει φτιάξει ένα πλήρες ευρετήριο για καθένα από αυτά, με τα δεδομένα που θεωρούσε πως θα μπορούσαν να του χρησιμεύσουν, και ότι μπορούσε πάντα να θυμηθεί σε ποιο βιβλίο είχε διαβάσει κάτι, λόγω της εξαιρετικής του μνήμης. Τον ρώτησα πώς μπορούσε αρχικά να κρίνει ποια δεδομένα θα αποδεικνύονταν χρήσιμα, κι εκείνος απάντησε πως δεν ήξερε, αλλά τον καθοδηγούσε το ένστικτό του. Λόγω αυτής του της συνήθειας να φτιάχνει ευρετήρια, του δόθηκε η δυνατότητα να παραθέτει τον εντυπωσιακό εκείνο αριθμό αναφορών σε κάθε είδους θέματα που μπορεί να βρει κανείς στο έργο του History of Civilization..."

Ο γιος του στο κείμενο με τις αναμνήσεις από τον πατέρα του γράφει για τη χρήση που έκανε στα βιβλία ο Δαρβίνος. Τα αντιμετώπιζε, λέει, ως εργαλεία για τη δουλειά του, τα μεταχειριζόταν με σκληρότητα, η βιβλιοθήκη του δεν ήταν διακοσμητική, αλλά έδινε την εντύπωση μιας λειτουργικής συλλογής βιβλίων. Δεν δίσταζε να κόψει ένα βιβλίο στη μέση για να το κάνει πιο εύχρηστο, ενώ για εξοικονόμηση χώρου έκοβε από τα φυλλάδια τις σελίδες που δεν χρειαζόταν (θα μου επιτρέψεις θείε Δαρβίνε, όμως αυτά για κάποιους συνιστούν βία, ιεροσυλία!!!).

Και συνεχίζει ο υιός Darwin για τον τρόπο που διάβαζε ο πατέρας του με την καταπλητκική μεθοδικότητα που αξίζει να μνημονευτεί:

"Ήταν μεθοδικός στον τρόπο με τον οποίο διάβαζε τα βιβλία και τα φυλλάδια που είχαν σχέση με τη δουλειά του. Είχε ένα ράφι στο οποίο είχε στοιβάξει τα βιβλία που δεν είχε διαβάσει ακόμα, και ένα άλλο στο οποίο τα μετέφερε όταν πια τα είχε διαβάσει και προτού τα καταλογογραφήσει. Συχνά παραπονιόταν για τα βιβκλία που δεν είχε διαβάσει, επειδή πολλά από αυτά ήξερε πως δεν θα τα διάβαζε ποτέ. Πολλά βιβλία μεταφέρονταν αμέσως στην άλλη στοίβα, και σε κάποια από αυτά έγραφε έναν κωδικό στην τελευταία τους σελίδα για να δείξει πως δεν περιείχαν σημειωμένα αποσπάσματα, ενώ σε κάποια άλλα ε΄γραφε "δεν διαβάστηκε", ή "επί τροχάδην". Τα βιβλία συσσωρεύονταν στη στοίβα με τα "διαβασμένα" ώσπου ταωράφια ξεχείλιζαν, και τότε, με μεγάλη θλίψη, αφιέρωνε μια ημέρα στην καταλογογράφησή τους.  Τη δουλειά αυτή την απεχθανόταν και, καθώς η ανάγκη ενασχόλησης με αυτήν γινόταν επιτακτική, συνήθιζε να λέέι γεμάτος απόγνωση: "Πρέπει ν' ασχοληθώ σύντομα με αυτά τα βιβλία".

Σε κάθε βιβλίοα, διαβάζοντάς το, σημείωνε αποσπάσματα που σχετίζονταν με τη δουλειά του. Καθώς διάβαζε κάποιο βιβλίο, φυλλάδιο, κ.λπ., τραβούσε γραμμές με το μολύβι στο περιθώριο της σελίδας, προσθέτοντας πολλές φορές σύντομα σχόλια, και στο τέλος του βιβλίου έφτιαχνε μια λίστα με τις σελίδες που είχε σημειώσει. Όταν ερχόταν η ώρα να καταλογογραφήσει το βιβλίο και να το αποθηκεύσει, κοίταζε τις σημειωμένες σελίδες και έγραφε μια σύντομη περίληψη. Την πςερίληψη αυτή την οργάνωνε με βάση τρεις ή τέσσερις επικεφαλίδες σε διαφορετικά χαρτιά, στα οποία ταξινομούσε τα δεδομένα και τα πρόσθετε σε παλαιότερα δεδομένα που είχε συγκεντρώσει σχετικά με διάφορα θέματα...."

Παρακάτω, αναφέρεται στο σύστημα ταξινόμησης των δεδομένων που είχε επινοήσει, στην οργάνωση και ταξινόμηση των χειρογράφων του, στη διαδικασία συγγραφής των βιβλίων του και στην άποψη για τη σχέση που θέλει να έχει με τον αναγνώστη.

Πέθανε στις 19 Απριλίου 1882. Ο Κάρολος Δαρβίνος ήταν φυσιοδίφης, γεωλόγος, συλλέκτης και προ πάντων αυτός που διατύπωσε τη θεωρία της φυσικής επιλογής, τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών, της θεωρίας που απέδειξε ότι και ο άνθρωπος είναι προϊόν βιολογικής εξέλιξης (βλέπε και το αφιέρωμα "Δαρβίνος και δαρβινισμός" του περιοδικού Ουτοπία για τα 200 χρόνια από τη γέννησή του (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2009, τεύχος 87).

Ήταν σπουδαίος. Η μεθοδικότητα και ο συστηματικός τρόπος καταγραφής των διαβασμάτων του είναι κι αυτά δείγματα της σημασίας που έδινε στη γνώση και στην πληροφόρηση, σίγουρα δείγματα της αξίας του.

H τιμή του βιβλίου στην Ελλάδα της κρίσης και οι Βιβλιοθήκες που δημιουργούν αναγνώστες!

Οι Βιβλιοθήκες δημιουργούν αναγνώστες

"Μπορεί να μειωθεί  η τιμή των βιβλίων;

Εντεκα βιβλιοφιλικά μπλογκ με κοινή τους επιστολή προς τους εκδότες τούς ζήτησαν να μειώσουν τις τιμές των βιβλίων.  Η επιστολή είχε μεγάλη απήχηση και έκανε τον γύρο των κοινωνικών δικτύων.  Με αφορμή αυτή την επιστολή συζητάνε οι: Άγης Αθανασιάδης, (blog Librofilo), Βιβή Γεωργαντοπούλου (blog Λέσχη του Degas, συντάκτρια της επιστολής), Θοδωρής Βασιλόπουλος (ιδιοκτήτης βιβλιοπωλείων «Ευριπίδης»),  Νίκος Αργύρης (εκδόσεις Ίκαρος), Αργύρης Καστανιώτης (εκδόσεις Καστανιώτη).

Συντονίζει ο Γιάννης Ν. Μπασκόζος, δημοσιογράφος  στο ΒΗΜΑ"

Αυτή η συζήτηση παρουσιάζεται στη σελίδα του Βήματος με τον τίτλο H τιμή του βιβλίου στην Ελλάδα της κρίσης.

Όπως έχουμε ήδη γράψει, με πρωτοβουλία 11 ιστολογίων (μεταξύ των οποίων και του Καγκουρώ) έχει ξεκινήσει μια συζήτηση σχετικά με την τιμή των βιβλίων και κυρίως των νέων εκδόσεων. Στην ανοιχτή επιστολή που δημοσιεύτηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2013, διατυπώσαμε (κάνοντας κάποιες επιμέρους τροποποιήσεις κάποιοι από εμάς, ώστε να εκφράζουμε την προσωπική μας άποψη σε συγκεκριμένα σημεία, χωρίς να ξεφεύγουμε από το γενικό πλαίσιο αλλά και χωρίς τη διάθεση καθολικής επιβολής της άποψής μας στα σημεία αυτά)  ότι η τιμή των (νέων κύρια) βιβλίων είναι κατά μέσον όρο υψηλή, λαμβάνοντας υπόψη και τις σημερινές οικονομικές δυσκολίες που βιώνουμε όλοι μας.

Κάποιες εφημερίδες δημοσίευσαν την επιστολή, παίρνοντας ή όχι θέση πάνω στο θέμα, στο διαδικτυακό σταθμό Amagi Radio πραγματοποιήθηκε σχετική εκπομπή, ενώ ο φίλος Νίκος Σαραντάκος στο ιστολόγιό του "Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία"  διατύπωσε τις επιφυλάξεις του για την πρωτοβουλία, έδωσε όμως τη δυνατότητα πλατιάς ενημέρωσης και συζήτησης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επέδειξε ο Γιάννης Μπασκόζος του Βήματος με δύο άρθρα, όπου στο τελευταίο της περασμένης Κυριακής 10/3, πέραν της σύμφωνης γνώμης του για την πρωτοβουλία, εκφράζει απόψεις για την ανάγκη καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας, για το ρόλο του σχολείου από τις πρώτες πρώτες βαθμίδες, για το ρόλο των βιβλιοθηκών και την ανάγκη ενίσχυσής τους.

Όπως φάνηκε στην παραπάνω συζήτηση στο Βήμα, τόσο οι εκδότες όσο και οι βιβλιοπώλες αρνούνται (γιατί αδυνατούν, όπως υποστηρίζουν) τη μείωση της τιμής, θέτοντας ως κύριο πρόβλημα το ύψος του ΦΠΑ (για τον οποίο υπάρχει πράγματι ένα πρόβλημα).

Διατηρώντας τις απόψεις μου και βασιζόμενη, πέραν της προσωπικής εμπειρίας σε στοιχεία από σχετικές έρευνες του ΕΚΕΒΙ και της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, τα οποία ανέφερα στην ανάρτησή μου, βρίσκω ότι το βιβλίο θα έπρεπε να είναι φτηνότερο, ώστε να είναι περισσότερο προσιτό σε αναγνώστες. Πιστεύω ότι το βιβλίο έχει έναν ξεχωριστό ρόλο, δεν μπορεί να θεωρείται απλά ένα εμπορικό/εμπορεύσιμο αγαθό και έτσι δεν μπορεί να λογαριάζεται από τους (όχι μόνο "βιβλιόφιλους") πολίτες ως προς το οικονομικό αντίκρυσμα που έχει για τους δημιουργούς και διακινητές του (εκδότες, βιβλιοπώλες, συγγραφείς).

Όχι πως δεν αναγνωρίζονται τα προβλήματα στους χώρους αυτούς, κάθε άλλο μάλιστα. Ορθά ζητείται και η εκδήλωση ειλικρινούς ενδιαφέροντος των αρμόδιων θεσμικών φορέων (ποιων, αυτών που έτσι απλά αποφάσισαν το κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ υπακούοντας στο "πονάει δόντι, κόψει κεφάλι" ή αυτών που διέλυσαν τις σχολικές βιβλιοθήκες πριν τις ολοκληρώσουν καν ή κτλ κτλ.). Ορθά επισημαίνονται αδυναμίες και κακοδαιμονίες. Ορθά σημειώνεται ότι χρειάζεται πολλή δουλειά για να νιώσουν οι Έλληνες την ανάγκη να διαβάζουν, ότι το σχολείο πρέπει να παίξει τον καταλυτικό ρόλο και ότι είναι οι βιβλιοθήκες αυτές που δημιουργούν τους αναγνώστες.

Πραγματικά, εκτιμώ ιδιαίτερα ότι η άποψη αυτή, και παρά τις αντιρρήσεις του για το θέμα της τιμής, εκφράστηκε από εκπρόσωπο των εκδοτών. Και το εκτιμώ ακόμη περισσότερο, ενθυμούμενη ότι πριν πολλά χρόνια, ένας εκδότης μου είχε πει, όταν ζήτησα να μου στείλει στη Βιβλιοθήκη φυλλάδιο με τους τίτλους που εκδίδει (προ Διαδικτύου αυτά) για να κάνουμε αγορά (τότε ακόμη αγόραζαν βιβλία οι βιβλιοθήκες) είχε εκφράσει επιφυλάξεις γιατί, λέει, έτσι έχανε πελάτες!!!

 Αντιγράφω παρακάτω τα σχόλια που έκανα στη Λέσχη Degas και στο Διαβάζοντας, συμπληρωματικά της ανάρτησής μου και παίρνοντας υπόψη σχόλια που είχαν ήδη διατυπωθεί:

Τελικά η κουβέντα ποια είναι; Αν είναι το βιβλίο ακριβό; Άν μπορούν οι εκδότες να μειώσουν την τιμή; Άν έπρεπε να σταλεί η επιστολή στον αρμόδιο υπουργό; Άν μπορούν να ανοίγουν συζητήσεις μέσα από τα ιστολόγια; Η δική μου γνώμη είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις είναι ακριβό, δεν το συγκρίνω με άλλα αγαθά ή "μέσα ψυχαγωγίας" (εκεί, πιστέψτε με, θα βγει πολύ πιο φτηνό), σε αρκετές περιπτώσεις όντως οι εκδότες δεν μπορούν να κάνουν μείωση (εκτιμώ και συνιστώ σχετικά τη χθεσινή, πιστεύω ειλικρινή, συζήτηση στο Amagi Radio με τον εκδότη του Ικαρου, αλλά και παλιότερη συζήτηση στο ιστολόγιο της Ωκεανίδας), και ο χώρος όλων των συντελεστών του βιβλίου έχει προβλήματα, και όλη η κοινωνία έχουμε προβλήματα.

Νομίζετε είναι εύκολο να αγοράσει κανείς βιβλίο με 15 ευρώ; Και αν αγοράσει ένα, πόσα άλλα καινούρια θα "τολμήσει" να αγοράσει; Κάπως έτσι τα έγραψα και στο δικό μου ιστολόγιο, με κάποιες μικροαλλαγές στην αρχική επιστολή, αλλά στο πνεύμα, ας πούμε τη γνώμη μας, ας ανοίξουμε το θέμα, ας ακούσουμε και τους άλλους και τέλος πάντων ας ανοίξουμε και το άλλο πιο μεγάλο θέμα, αυτό της χαμηλής αναγνωσιμότητας, αυτό πώς θα το λύσουμε; Όχι οι ιστολόγοι βέβαια.

Και ας μη βαράνε όσοι δεν συμφωνούν, ας καταθέσουν κι αυτοί τις γνώμες τους, πολιτισμένα. Και μην ξεχνάμε, υπάρχουν και βιβλιοθήκες, επιμένω, και όχι κόντρα στα εκδοτικά και στα βιβλιοπωλεία.

Και μία συμπλήρωση σχετικά με τα άλλα μέσα ψυχαγωγίας, πέρα από την όποια διαφορά του είδους (άλλο θέμα συζήτησης, δεν το ανοίγω εδώ), να σημειώσω ότι στον κινηματογράφο θα δώσει ο καθένας 7 ευρώ, στο θέατρο 15-20 κτλ, δηλαδή από το ίδιο σπίτι ή την ίδα παρέα το σύνολο θα είναι πολλαπλάσιο. Όλοι αυτοί όμως θα διαβάσουν ένα αντίτυπο του βιβλίου. Δίνω ένα επιχείρημα στους εκδότες και στους βιβλιοπώλες, αλλά δεν είν' εκεί το θέμα."
 
Κάποια άλλα θέματα επίσης:

Το ζήτημα δεν είναι μόνο η ατομική θέση ενός εκδότη ή ενός βιβλιοπώλη. Και το ζήτημα δεν είναι μόνο τα βιβλιοπωλεία του κέντρου, αλλά και αυτά της συνοικίας και αυτά της περιφέρειας. Εάν το κάθε μεγάλο βιβλιοπωλείο του κέντρου έχει τη δυνατότητα να κάνει τις τρομερές εκπτώσεις (τις οποίες πράγματι απολαμβάνω κι εγώ), τα πράγματα δεν είναι πάντα το ίδιο εύκολα και για τα υπόλοιπα. Και δεν συμφωνώ με κατάργηση της ενιαίας τιμής του βιβλίου.

Το πρόβλημα στην τιμή, όπως φαίνεται και από τις σχετικές έρευνες, είναι ακόμη μεγαλύτερο στα μη λογοτεχνικά βιβλία, δοκίμια, ιστορικά, πολιτικά, επιστημονικά κτλ.  Επίσης, υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στους εκδότες χωρίς αυτό να αιτιολογείται πάντοτε από ποιότητα, μέγεθος κτλ. Και συχνά διαφορές ανάμεσα σε ελληνικά και μεταφρασμένα, με μεγαλύτερη τιμή συχνά στα ελληνικά.

Το θέμα της τιμής  του βιβλίου δεν αφορά μόνο μια ελίτ αναγνωστών, που μπορεί να διατηρούν και κάποια ιστολόγια, ακόμη και αν είναι χαμηλό το γενικό ποσοστό αυτών που διαβάζουν, ακόμη και αν υπάρχει μεγάλο ποσοστό ζήτησης στα λεγόμενα ευπώλητα (τα οποία, ας το ομολογήσουμε, χρησιμοποιούν και τα ... σοβαρά βιβλιοπωλεία ως κράχτες πλέον). Και τελικά, πώς ορίζονται αυτά τα ευπώλητα, ή μάλλον πώς χωρίζονται οι αναγνώστες σε αναγνώστες καλών και αναγνώστες ευπώλητων βιβλίων; Και... ας μου επιτραπεί να διατυπώσω μια ίσως αιρετική ως προς τα παραπάνω άποψη. Το ζήτημα δεν (πρέπει να) αφορά μόνο και πολύ περισσότερο όσους από εμάς ... ρουφάμε τα βιβλία κατά δεκάδες (μήπως και αυτό καταντά τελικά καταναλωτική μανία;), αλλά τον καθένα και την καθεμιά που θέλει ή θα ήθελε ή θα μπορούσε να θέλει να διαβάσει ένα, μάλλον περισσότερα από ένα, βιβλίο.

Θεωρώ επίσης ότι εμάς τους αναγνώστες, δηλαδή τους πολίτες, μας ενδιαφέρει να έχουμε πρόσβαση στη γνώση, και αγοράζοντας βιβλία, αλλά και δανειζόμενοι βιβλία από βιβλιοθήκες (αλλά και από φίλους). Μας ενδιαφέρει να υπάρχει βιβλίο, να υπάρχει καλό βιβλίο, και σε αυτό δεν θα συμφωνήσω με απόψεις του να προχωρήσουν οι εκδότες στην παραγωγή φτηνού βιβλίου τσέπης όπως στην Αγγλία π.χ. (σε βάρος στοιχείων ποιότητας σε σχέση με τη γλώσσα, την αισθητική κτλ. και σε αυτό συμμερίζομαι την άποψη των εκδοτών που το επικαλούνται).

Έτσι, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία, εν τέλει, είναι η τόνωση της χρήσης των βιβλίων, της ανάγνωσης δηλαδή και αυτό πρέπει να γίνει με όλους που έχουν σχέση, είναι εκδότες, είναι βιβλιοπώλες, είναι θεσμοί όπως το ΕΚΕΒΙ και οι βιβλιοθήκες, είναι οι λέσχες ανάγνωσης, είναι οι εκπαιδευτικοί, είναι τα διάφορα ιστολόγια (γιατί όχι), δηλαδή οι ενεργοί πολίτες. Σε αυτό το πλαίσιο, η τιμή του βιβλίου πρέπει να είναι προσιτή, λαμβάνοντας υπόψη και τις σημερινές δύσκολες συνθήκες, αλλά και τις διαπιστώσεις που όλοι κάνουμε για την αναγκαιότητα υποστήριξης της παιδείας, της καλλιέργειας, της ψυχαγωγίας, της αναγνωσιμότητας. 

Και μην ξεχνάμε: (και) οι βιβλιοθήκες δημιουργούν αναγνώστες, ας τις πλαισιώσουμε και ας τις υποστηρίξουμε!