Άννα Αχμάτοβα, μια τραγική φιγούρα της Ρώσικης διανόησης

Άννα Αχμάτοβα (Πηγή εικόνας εδώ)

Μήνες τώρα δεκαεφτά είναι που σε φωνάζω

Στο σπίτι πίσω να γυρίσεις.

Γονατιστή τον δήμιο παρακαλώ

Γιόκα μ' εσύ την φρίκη να μη ζήσεις.

Μπλεγμένα όλα και θολά

Το κτήνος από την ανθρωπιά

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω πια,

Η εκτέλεση θ' αργήσει;

Άνθη από την σκόνη πια βαριά,

Του θυμιατού η αγκομαχιά

Τα βήματα στο πουθενά

Να συντροφεύουν θέλουν.

Από ψηλά κατάματα κοιτάζει

Και μ' όλεθρο με απειλεί

Ένα πελώριο αστέρι.

(από το Ρέκβιεμ, μτφρ. Δημ. Τριανταφυλλίδης, εκδ. Αρμός, 2007)

Το απόσπασμα αυτό από το Ρέκβιεμ δίνει όλο το σπαραγμό της μάνας που έβλεπε το γιο της στη φυλακή, στην εξορία, καταδικασμένο για εκτέλεση. Μέσα έξω για χρόνια ο γιος της (Λέων Γκουμιλιόφ) από τα τέλη της δεκαετίας του '30 ως το '56 κι εκείνη μέχρι που αναγκάστηκε να γράψει ποίημα για το Στάλιν! Ήταν η μάνα, στημένη στη σειρά με τις άλλες γυναίκες, μανάδες, συζύγους κι αδερφές, που πήγαιναν να δούν τους καταδικασμένους σ' εκτόπιση και πολλούς σ' εκτέλεση από το σταλινικό καθεστώς. Το ίδιο και τους άντρες της λίγα χρόνια πριν που ο πρώτος εκτελέστηκε (Νικολάι Γκουμιλιόφ) κι ο δεύτερος πέθανε στην εξορία (Νικολάι Πούνιν). Και η ίδια γεύτηκε επανειλημμένα τα πάνω κάτω του σταλινικού καθεστώτος. Γιατί; Γιατί;

Τραγική μάνα η Άννα Αχμάτοβα, τραγική φιγούρα, από τους πρωτεργάτες της Ρώσικης διανόησης μαζί με τον Γκουμιλιόφ (ίδρυσαν την ομάδα των ακμεϊστών), τον Οσίπ Μαντελσταμ, τη Μαρίνα Τσβετάγεβα, τον Μπορίς Παστερνάκ κ.ά. (Να αναφέρω μερικά εξαιρετικά βιβλία από ή γι' αυτούς που έχω στη βιβλιοθήκη μου: Μια ζωή μέσα στη φωτιά : Εξομολογήσεις της Μαρίνα Τσβετάγιεβα, Ο ποιητής και ο χρόνος: Δοκίμιο για τη νεοτερικότητα της Μαρίνα Τσβετάγιεβα, Μαρίνα Τσβετάγιεβα :Η αιώνια επαναστάτρια του Ανρί Τρουαγιά, Η αλληλογραφία των τριών των Παστερνάκ, Τσβετάγιεβα, Ρίλκε, Όσιπ Μαντελστάμ: Στην Πετρούπολη θα σμίξουμε πάλι του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου,  Ταξίδι στην Αρμενία του Όσιπ Εμίλιεβιτς Μαντελστάμ).

Κυκλοφορεί στα ελληνικά το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Βόλφγκανγκ Χέσνερ Άννα Αχμάτοβα: Η θυελλώδης ζωή μιας μεγάλης ποιήτριας (μτφρ. Ανίτα Συριοπούλου και Γιάννης Αντιόχου, εκδ. Μελάνι, 2007), στο οποίο, μέσα από την λεπτομερή διήγηση της ζωής της Ρωσίδας ποιήτριας, περιγράφεται ανάγλυφα (και αντικειμενικά κατά τη γνώμη μου) όχι μόνο το δικό της έργο αλλά επίσης το έργο, οι ιδέες και οι περιπέτειες των εκπροσώπων της Ρώσικης διανόησης πριν και μετά την Οκτωβριανή επανάσταση και κύρια την εποχή του Στάλιν. Και βέβαια, μέσα από την εξιστόρηση αυτή, περνά και η κοινωνική και πολιτική κατάσταση στην πολύπαθη Ρωσία την ίδια περίοδο.

 Η ζωή της στο παρακάτω ποίημα:
 

[Αυτή είμαι...]

Αυτή είμαι• σας εύχομαι μιαν άλλη, καλύτερη,

Δεν εμπορεύομαι πια την ευτυχία,

σαν τους τσαρλατάνους και τους χοντρέμπορους.

Όσο όλοι αναπαύονταν ειρηνικά στο Σότσι,

εμένα μ' επισκέπτονταν έρποντας τέτοιες νύχτες,

κι άκουγα να χτυπούν τέτοια κουδούνια!

Οι ανοιξιάτικες ομίχλες πάνω από την Ασία

και οι φοβερά ζωηρόχρωμες τουλίπες 

ύφαναν χαλί εκατοντάδες μίλια.

Ω, τι να την κάνω αυτή την αγν'ότητα

τι να την κάνω την απλή ακεραιότητα;

Ω, τι να κάνω μ' αυτούς τους ανθρώπους!

δεν τα κατάφερα ποτέ να μείνω θεατής,

για κάποιο λόγο πάντα εισερχόμουν 

στις πλέον απαγορευμένες ζώνες της ουσίας.

Ήμουν η θεραπεύτρια της τρυφερής ασθένειας,

η πιο πιστή φίλη των ξένων συζύγων

και πολλών συζύγων η απαρηγόρητη χήρα.

Το στεφάνι τα άσπρα μου μαλλιά δεν τ' απόκτησα ανάξια

και τα μάγουλα, καμένα από πυρκαγιά,

τρομάζουν τώρα τους ανθρώπους με το σκοτεινό τους χρώμα.

Πλησιάζει όμως το τέλος της περηφάνιας μου,

και θα χρειαστεί, όπως η άλλη - η μαρτυρική Μαρίνα -

να ξεδιψάσω πίνοντας το τίποτα...

(Το παραπάνω ποίημα σε μετάφραση της Τατιάνα Ντίκο είναι αντιγραφή από το ανθολόγιο Ξένη ποίηση του 20ού αιώνα, Ελληνικά Γράμματα, 2007).

Η Άννα Αχμάτοβα  πέθανε στις 5 Μαρτίου 1966.

Μερικές ηλεκτρονικές διευθύνσεις για την Αχμάτοβα: 

# Το Μουσείο Άννα Αχμάτοβα http://en.akhmatova.spb.ru/start.56.html   
# Anna Andreevna Akhmatova1889-1966 http://max.mmlc.northwestern.edu/~mdenner/Demo/poetpage/akhmatova.html  
# Anna Akhmatova’s Crucial Role in Modigliani’s Art (γνωστός ό έρωτας του Μοντιλιάνι για την Αχμάτοβα) http://www.modigliani-drawings.com/Akhmatova%27s%20crucial%20role.htm