Κάρολος Δίκενς: "για την αξιοπρέπεια του κοινού ανθρώπου"

Το 2012 ήταν έτος Ντίκενς, 200 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου Άγγλου συγγραφέα (παραμυθά και όχι μόνο). Στο πλαίσιο αυτό, οι εκδόσεις του ΜΙΕΤ κυκλοφόρησαν στις γιορτές, "αντί ευχών", ως "απλή υπόμνηση" και "αναζητώντας πρώιμα ίχνη της παρουσίας του Ντίκενς στα ελληνικά γράμματα", ένα καλαίσθητο βιβλιαράκι με ένα κείμενο που είχε δημοσιευθεί το 1881 στο εβδομαδιαίο περιοδικό Εστία.

Το κείμενο έχει τον τίτλο "Κάρολος Δίκενς" και υπογράφεται από τον Α.Κ. Όπως λέει ο επιμελητής της έκδοσης και διευθυντής του ΜΙΕΤ Διονύσης Καψάλης, αν και τα αρχικά αυτά συχνά παραπέμπουν στον Αριστοτέλη Κουρτίδη, δεν έχει επιβεβαιωθεί το ίδιο από τη σχετική έρευνα και για το παρόν κείμενο.

Ο Α.Κ. διηγείται τη ζωή του Ντίκενς στα παιδικά του χρόνια που ήταν πολύ δύσκολα και φτωχικά. Χρειάστηκε να δουλέψει από πολύ μικρός, ν' αφήσει το σχολείο, πήγε να μείνει στη φυλακή με τον πατέρα του που είχε μπει για χρέη. Ένιωσε την πείνα, την έλλειψη των γονιών του, την έλλειψη της οικογενειακής θαλπωρής και σιγουριάς που χρειάζεται ένα παιδί. Η ζωή του ήταν σαν παραμύθι, έτσι και την διηγήθηκε στα έργα του.

Ο δωδεκάχρονος Ντίκενς στο εργοστάσιο βαφής υποδημάτων. Πληροφορίες εικόνας εδώ.

Λέει ο Α.Κ. (στη λόγια γλώσσα της εποχής βέβαια, όχι στη δημοτική):

"Ο Κάρολος Δίκενς ουδέν ουδέποτε έγραψεν αν μη ησθάνθη ή είδεν αυτό εκ του σύνεγγυς· μέγα μέρος της παιδικής αυτού ηλικίας ανευρίσκετο εν τη του Δαβίδ Κόππερφιλδ. Όπως ο ήρως του θελκτικού τούτου διηγήματος, ο Κάρολος πάσας της σχολής αυτού τας ώρας αφιέρουν εις αναδίφησιν της βιβλιοθήκης του πατρός του, βιβλιοθήκης ουχί μεγάλου λόγου αξίας, αλλ' εκλεκτής· διά της συχνής αναγνώσεως συνωκειούτο προς τον Ροβινσόν, τον Τομ Τζών, τον Δον Κισότον και πρόσωπα τινά των μύθων της Χαλιμάς..."

Εικονογράφηση στο βιβλίο David Copperfield του 1849. Πληροφορίες εικόνας εδώ.

Στο Υστερόγραφο, ο Διονύσης Καψάλης έχει αναφορές από τον Τζωρτζ Όργουελ, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 40 έγραψε κείμενα για τον Ντίκενς, για τη σχέση του με τα Χριστούγεννα, για τη ματιά του στην ανθρώπινη δυστυχία και στη φτώχεια, για την τεχνική στη γραφή του.

Και με την ευκαιρία αυτή, ο ίδιος διατυπώνει - με αφορμή την παρεξήγηση ότι στη συλλογική μας συνείδηση έχουμε κατατάξει τον Ντίκενς ως συγγραφέα παιδικών βιβλίων - ενδιαφέρουσες (συχνά και κάπως αυστηρές, αλλά δυστυχώς συχνά και αληθείς) απόψεις για την αναγνωστική συμπεριφορά κυρίως των εφήβων. Γράφει ο Δ. Καψάλης:

"... [η κλασική πεζογραφία] επιβιώνει σε πείσμα μάλιστα μιας βάναυσης παιδαγωγικής ιδεοληψίας που επιτάσσει να γινόμαστε όλο και πιο σύγχρονοι (προγραμματικά πιο σύγχρονοι, τουτέστι διαρκώς πιο χθεσινοί), χορηγώντας στα διαρκώς, ανηλεώς και ματαίως μεταρρυθμιζόμενα παιδιά μας μια ολέθρια αναγνωστική αγωγή ασυναρτησίας από εγκιβωτισμένες φράσεις και βαρύγδουπα αποσπάσματα, λες και  το σύγχρονο είναι συνώνυμο του λειψού, το διδακτέο συνώνυμο της πλήξης και η ανάγνωση μια συμπαθής αλλά παρωχημένη προγονική συνήθεια..."

Συνεχίζοντας για το ανθρωπιστικό πάθος του Ντίκενς "που δεν έπαψε ποτέ να εναρμονίζεται με τον βαθύτερο ειρμό του Διαφωτισμού", καταλήγει:

"... Τον  βλέπουμε, συνοδοιπόρο της ζωής μας, να έρχεται από τα παιδικά μας χρόνια για να μας ξεπροβοδίσει, με μια καλή ευχή, στο αβέβαιο μέλλον μας. Το μείζον προτέρημά του, σύμφωνα με τον Όργουελ, ήταν η ικανότητά του "να εκφράζει ... την αξιοπρέπεια του κοινού ανθρώπου" Μεγάλη κουβέντα."

Ναι, μάλλον μεγάλη κουβέντα ακούγεται σήμερα, όταν βρίσκεται στ' αζήτητα ενός νεκροτομείου το σωματάκι ενός εντεκάχρονου κοριτσιού, με ίδια μοίρα μέχρι πριν 10 μέρες με το νεαρό Ντίκενς και τους μικρούς ήρωές του, που όμως δεν είχε καν μέλλον και που του στερήθηκε η αξιοπρέπεια τουλάχιστον να ταφεί στην ώρα του!

Σε λίγες μέρες, αρχές Φεβρουαρίου, θα γιορτάζουν πάλι σ' όλο τον κόσμο τα γενέθλια του Τσαρλς Ντίκενς. Τι τυχερός που υπήρξε!

(Θεωρώ υποχρέωσή μου να ευχαριστήσω τον άνθρωπο στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ που μου χάρισε το βιβλιαράκι αυτό. Είναι κόσμημα για τη βιβλιοθήκη μου.)