Σελίδες

Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2012

Κώστας Βάρναλης: "Να βάζετε στόχους"

1912 στο Κράσι της Κρήτης. Διακρίνονται από αριστερά Γαλάτεια  Καζαντζάκη, Έλλη Αλεξίου, Μάρκος Αυγέρης, Κώστας Βάρναλης, Νίκος Καζαντζάκης και Χαρίλαος Στεφανίδης.

Σαν σήμερα, στις 16 Δεκέμβρη 1974, έφυγε ο ποιητής Κώστας Βάρναλης. Παρακολουθώντας τη Διδώ Σωτηρίου, τον Κώστα Κουλουφάκο, τον Γιάννη Δάλλα και τους υπόλοιπους να μιλάνε για τον ποιητή στο αφιέρωμα της ΕΤ1 για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του (1984), σκέφτηκα να παρουσιάσω μια πλευρά του ποιητή πιο ... λαϊκή, που με τον τρόπο τους την επεσήμαναν και οι παραπάνω (ολόκληρη η εκπομπή στο αρχείο της ΕΡΤ).

Έτσι, στο βιβλίο του Γιώργου Βοϊκλή με τίτλο "Το τέλος της Άνοιξης: Με τη γενιά των Λαμπράκηδων" (εκδ. Νέα Σύνορα, 1989), περιέχεται η παρακάτω ιστορία με τίτλο "Κώστας Βάρναλης: "Να βάζετε στόχους":


Το 1964 ο Κώστας Βάρναλης γιόρταζε τα ογδόντα χρόνια του.  Μια αντιπροσωπεία της Νεολαίας, αποτελούμενη από έναν εργάτη, έναν υπάλληλο, ένα μαθητή - εμένα - και μια φοιτήτρια επικεφαλής, τον επισκεφθήκαμε στο σπίτι του, στα σκαλοπάτια του Λυκαβηττού, για να του ευχηθούμε. Ήταν εκεί όλη η "διανόηση της Αριστεράς"... Ο Βάρναλης κουβέντιαζε μαζί τους κι εμείς περιμέναμε υπομονετικά σε μια γωνιά. Κάποτε μας πλησιάζει. Η φοιτήτρια μας εκπροσωπεί επάξια:

- Χρόνια πολλά δάσκαλε...
- Ευχαριστώ παιδιά μου, κι εσείς καλή πρόοδο.
- Δάσκαλε, δε θα μας πείτε κάτι; Τα παιδιά ήρθαν να σας ακούσουν.
- Ξέρεις, παιδί μου, εμείς οι καλλιτέχνες μιλάμε με το έργο μας. Αν σας αρέσει, μπορείτε να το διαβάζετε...
- Αυτό κάνουμε, αλλά θέλουμε να μας πείτε κάτι. Κάτι απ' την πείρα σας, απ' τη ζωή σας...

Ενοχλημένος ο Βάρναλης άρχισε να λέει: "Έχω να σας δώσω μια συμβουλή: Στη ζωή σας να βάζετε στόχους. Δε μιλάω για τους μεγάλους και μακρινούς κοινωνικούς στόχους, αλλά για τους ατομικούς, τους καθημερινούς. Μόνο με τέτοιους στόχους θα αξιοποιήσετε όλες τις δυνάμεις που κρύβονται μέσα σας... Θα σας πω ένα παράδειγμα: Κάθε μεσημέρι που σχολάω από την "Αυγή" παίρνω το καπελάκι μου και το μπαστούνι μου κι ανηφορίζω για το σπίτι. Φτάνοντας στα σκαλιά είμαι κατάκοπος. Κάθομαι λοιπόν στο πεζούλι και περιμένω. Είναι η ώρα που σχολάει η γειτόνισσα του επάνω ορόφου. Μια τριαντάρα μπουκιά και συχώριο! Σε λίγο φτάνει προχωρώντας λυγιστή και κουνιστή... Την αφήνω να προχωρήσει τέσσερα πέντε σκαλιά και ξεκινάω πίσω της... Μέχρι να φτάσουμε στην εξώπορτα την έχω προλάβει. Κάνω μια έτσι... και της λέω: Γεια σου γειτόνισσα!"

   Με το "έτσι..." επαναλαμβάνει τη χειρονομία στα ...μαλακά της φοιτήτριας που τσιρίζει ξαφνιασμένη κάνοντας τους παρευρισκόμενους να γυρίσουν παραξενεμένοι προς το πηγαδάκι μας, ενώ ο Δάσκαλος απομακρύνεται χαμογελώντας πονηρά και λέγοντας:

"Αυτό εννοούσα όταν σας έλεγα να βάζετε ατομικούς, καθημερινούς στόχους !"

Στην κηδεία του, ανάμεσα στο πλήθος που τον συνόδευε στα δρομάκια του νεκροταφείου ήταν πολλά ζευγαράκια σφιχταγκαλιασμένα. Σ' άλλες περιπτώσεις μ' ενοχλούν. Σ' αυτήν, όχι... Νομίζω πως ήταν ο πιο ταιριαστός φόρος τιμής στο δημιουργό της "Αληθινής απολογίας του Σωκράτη"...

Η "παιγνιώδης διάθεση" του Κώστα Βάρναλη γίνεται πολύ φανερή και στα κατοχικά χρονογραφήματα που δημοσίευε καθημερινά στη στήλη "Τέχνη και Ζωή" της εφημερίδας "Πρωία" την περίοδο 1941-1944 και που εκδόθηκαν το 2007 από τον Καστανιώτη με τον τίτλο "Φέιγ βολάν της Κατοχής". Ιμπρεσιονιστικά ονομάζει τα κείμενα στην εισαγωγή του ο επιμελητής Γιώργος Ζεβελάκης, που περνάνε το κλίμα της Κατοχής και κυρίως την πείνα, καταδεικνύοντας  τον "απελπισμένο αγώνα των κατοίκων της Αθήνας" για εξεύρεση τροφής, αλλά συχνά με σατιρική διάθεση και με χαλαρό λόγο, "ένα λόγο προσωπικό, άδολο, στοχαστικό".

Αντιγράφω ένα απόσπασμα από το χρονογράφημα με τίτλο "Μισογυνισμός" (στο οποίο μια παντρεμένη γυναίκα διαμαρτύρεται ως "αγνοηθείσα" από τα συσσίτια σύζυγος ):

... Μισογυνισμός δεν υπάρχει ούτε ως φυσιολογικό φαινόμενο, ούτε ως φιλοσοφική θεωρία, ούτε ως πολιτικό δόγμα. Υπάρχει μονάχα ως ... φιλολογία. Μονάχα ποιητές (Ευριπίδης, Στρίντμπεργκ), ή ποιητικίζοντες φιλόσοφοι (Σοπενάουερ, Νίτσε) "εμίσησαν" τις γυναίκες με τα ... λόγια. Γιατί στην πραγματικότητα όλοι όσοι κάνουνε το μισογύνη, αγαπούνε και λατρεύουνε τις γυναίκες˙ και μοναχά γιατί δεν αγαπηθήκανε οι ίδιοι όσο κι όπως θέλανε τις βρίζουν... Επομένως όλο το ζήτημα ανάγεται στην υποδεέστερη κοινωνική και νομική θέση που έχει η γυναίκα στα παλιά και στα νέα κράτη, αφού πρώτα-πρώτα εκυριάρχησε αυτή στις πρωτόγονες κοινωνίες με τη "μητριαρχία" της.

... Οι άντρες δεν πολεμούνε τη γυναίκα. Πολεμούνε μεταξύ τους για τη γυναίκα - για την κατοχή της...

                      Ο Κώστας Βάρναλης κυνηγήθηκε αρχικά ως "μαλλιαρός" γιατί ήταν δημοτικιστής και αργότερα ως κομμουνιστής. Και  βρέθηκε στην εξορία με το Γληνό, το Ρίτσο και άλλους ... ανυπάκουους. Εδώ, στις 25 Οκ.  1935, στο βαπόρι «Μαρία Λ.» που τον μετέφερε, μαζί με άλλους εξόριστους, στον Αϊ-Στράτη. Κάτω πρώτη σειρά από αριστερά, δεύτερος ο Γληνός, τέταρτος ο Βάρναλης.
 Ω!  πόσο βάσανο μεγάλο, το βάσανο είναι της ζωής... 

Υ.Γ. Για την εκδήλωση που είχαμε οργανώσει στο Πολιτιστικό του ΕΜΠ στη μνήμη του, έχω γράψει σε προηγούμενη ανάρτηση.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου