Σελίδες

Κυριακή 18 Μαρτίου 2012

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Νίκος Μπελογιάννης και τα "παραγωγικά" δάνεια

Ποτέ σου μην περιφρονάς τα κάτου σκαλοπάτια
γιατί εκεί δα πρωτοπατείς και βγαίνεις στα παλάτια.

Με αυτή την κρητική μαντινάδα ο Νίκος Μπελογιάννης κλείνει την κριτική του στον Ελευθέριο Βενιζέλο, επιχειρώντας μια αποτίμηση στην οικονομική πολιτική που άσκησε την περίοδο μετά το 1928 και βέβαια μετά το ναυάγιο της Μεγάλης Ιδέας. 

Επειδή πολλά βιβλία κυκλοφορούν αυτή την εποχή γύρω από την κρίση τη σημερινή και τις κρίσεις που ταλάνισαν τη χώρα μας τους τελευταίους δύο αιώνες, τα δάνεια, το ρόλο των ξένων δυνάμεων αλλά και των ντόπιων κυβερνώντων, και επειδή πολύς επίσης λόγος γίνεται από όλες τις πλευρές για το ρόλο και για την ανάγκη ανάπτυξης (τι... μαγική λέξη αλήθεια), έχει πολύ ενδιαφέρον να ανατρέξει κανείς (και) στο βιβλίο του Νίκου Μπελογιάννη "Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα" (εκδόσεις Άγρα, 2010). Ένα βιβλίο που ξεκινά από τα δάνεια της ανεξαρτησίας (το πρώτο και το δεύτερο) και φτάνει μέχρι το 1940, με πολλές αναφορές και στοιχεία για τους ληστρικούς όρους των συμφωνιών, τους σκοπούς των δανειστών, τις επιπτώσεις στην εσωτερική κατάσταση και όλα με συνέπεια την οικονομική και πολιτική εξάρτηση. Αξίζει να σημειωθεί η εξαιρετική επιμέλεια και πολυσέλιδη κατατοπιστική εισαγωγή από τον ιστορικό Γιάννη Αντωνίου (και συγγραφέα του επίσης πολύ σημαντικού βιβλίου "Οι Έλληνες μηχανικοί: θεσμοί και ιδέες 1900-1940", εκδ. Βιβλιόραμα, 2006). 

Γράφει για τη Διεθνή Οικονομική Επιτροπή που ήλθε να "βοηθήσει" τη χρεωκοπημένη Ελλάδα:
"Από ... φιλοπατρία - κατά τον Καρολίδη - ζητάγανε να επιβληθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις έλεγχος σ' όλα τα οικονομικά του κράτους και να μεταβληθεί η χώρα μας σε αποικία και μόνιμο κλοτσοσκούφι των ξένων... Πραγματικά, τούτος ο έλεγχος του ΔΟΕ που φορτώθηκε στις πλάτες μας, ήταν ο βαρύτερος και ξεφτιλιστικότερος από κάθε άλλον έλεγχο που επιβλήθηκε σ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα. Στην ουσία δεν ήταν μονάχα οικονομικός, αλλά και διπλωματικός κι ακόμα και πολιτικός..." (σελ. 193)

Για την περίοδο που ήταν πρωθυπουργός ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά τις εκλογές του 1928, τότε που έλεγε πως "θα κάνει την Ελλάδα αγνώριστη" (η περίοδος 1928-1932 χαρακτηρίζεται ως η τετραετία της "αγνωριστοποίησης") αναφέρεται στα παραγωγικά δάνεια που πήρε η κυβέρνηση και στα έργα που έγιναν τότε στην Ελλάδα (έργα αποξήρανσης, οδοποιία, ενίσχυση της αγροτικής πίστης). Αποκαλύπτει όμως ότι τελικά η πολιτική αυτάρκειας είχε ως τελικό έπαθλο "την εξοικονόμηση συναλλάγματος για την πληρωμή των εξωτερικών τοκοχρεολυσίων", ενώ και οι εταιρείες που συμμετείχαν στην υλοποίηση των έργων αυτών έπαιρνα υπέρογκα ποσά για έξοδα και αμοιβές. Δίνει στοιχεία για τα έργα στον Αξιό και στο Στρυμόνα, για τη ρεμούλα στα έργα οδοποιίας (που την παρομοιάζει με τη ρεμούλα στην αποτυχημένη προσπάθεια διάνοιξης της διώρυγας του Παναμά από τους Γάλλους στα τέλη του 19ου αιώνα), για τις συμβάσεις με εταιρείες όπως Ούλεν, Φαουντέισιον, Μακρή-Χάμπρο-Εθνοτράπεζα, Boot.

Γράφει για την "δραματική περίοδο 1931-32" στο κεφάλαιο με τίτλο "Η καινούργια χρεοκοπία": 
 
"Τα καπνά κι η σταφίδα έμεναν απούλητα, μαζί με τις εξαγωγές πέφτουν κι οι εισαγωγές. Οι αγρότες πεινούν, οι εργάτες μένουν άνεργοι, όλοι οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε απόγνωση. Οι μόνοι που απολαμβάνουν μακάρια τη ζωή τους και αδιαφορούν για την τραγική αυτή κατάσταση είναι – εκτός από τους νεόπλουτους που δημιούργησε η κυβέρνηση Βενιζέλου – οι ξένοι και ντόπιοι ομολογιούχοι, που μέχρι το 1932 έπαιρναν στο ακέραιο το τοκοχρεολύσιο..." (σελ. 287)

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Μπελογιάννης χρησιμοποιεί σε πολλά σημεία  αναφορές από τα βιβλία και τις σημειώσεις των καθηγητών Πανεπιστημίου Ανδρέα Ανδρεάδη, Άγγελου Αγγελόπουλου, Κυριάκου Βαρβαρέσου και  Δημοσθένη Στεφανίδη, από μελέτες του Ξενοφώντα Ζολώτα, ιστορικά έργα των Παπαρρηγόπουλου, Καρολίδη, Finley κτλ.

Έτσι, αναφέρει ανάμεσα σε πολλά άλλα από το βιβλίο του Στεφανίδη  "Η εισροή των ξένων κεφαλαίων και αι οικονομικαί και πολιτικαί της συνέπειαι" (Θεσσαλονίκη, 1930) για τη σύμβαση με την αγγλική εταιρεία Boot για τα υδραυλικά έργα Θεσσαλονίκης:  "Η σύμβασις μάλλον συμφέρουσα... εν συγκρίσει προς τας αυτόχρημα ληστρικάς συμβάσεις υδρεύσεως Αθηνών, σιδηρογραμμικών γραμμών, έργων Αξιού."

Έτσι, από τα δάνεια της βενιζελικής τετραετίας "η χώρα οδηγήθηκε σε καινούργια κι αναπόφευκτη καταστροφή" αναφέρει ο Μπελογιάννης, ώστε "να ωφεληθούν οι ξένοι ομολογιούχοι με τα ληστρικά δάνεια, οι ντόποιοι καπιταλιστές, οι τσιφλικάδες και πλούσιοι αγρότες, πολλοί υπουργοί, οι φίλοι τους, οι προσφυγοπατέρες κτλ." (σελ. 284)

Ο Μπελογιάννης χαρακτηρίζει το Βενιζέλο "από τους ανθρώπους τους προικισμένους μ' εξαιρετική διαίσθηση, που ξέρανε στην πολιτική δράση να διαλέγουν την κατάλληλη στιγμή και πολλές φορές μάλιστα την προετοίμαζε κι ο ίδιος τη στιγμή τούτη". (σελ. 268)

Βέβαια τα παραπάνω δεν αρκούν για να γίνει μια συνολική αποτίμηση του έργου του Βενιζέλου, απλά τον θυμηθήκαμε, σαν σήμερα ήταν που πέθανε το 1936. Και τον θυμηθήκαμε μέσα από το πολύ επίκαιρο βιβλίο του αγωνιστή Νίκου Μπελογιάννη, εκείνου που σε λίγες μέρες κλείνουν 60 χρόνια από την εκτέλεσή του (μαζί με τον Δημήτρη Μπάτση, εκείνου που έγραψε το ιστορικό και αξεπέραστο βιβλίο "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα").  
Για τα παραγωγικά έργα και την ανάπτυξη θα επανέλθουμε όμως.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου